RAPPORT KWALITEITSONDERZOEK
HAEMSTEDE BARGER MAVO (VMBO-theoretische leerweg)
Plaats: Heemstede BRIN-nummer: 17HH-0 Hummingbirdnummer: 3469811 Onderzoek uitgevoerd op: 15 november 2012 Conceptrapport verzonden op: 27 november 2012 Rapport vastgesteld te UTRECHT op: 7 januari 2013 Reproductie van het rapport zonder toestemming van de inspectie of de school/instelling vindt niet plaats anders dan in zijn volledige vorm.
Documentnr. Pagina 2 van 12
1.
INLEIDING
De Inspectie van het Onderwijs heeft op 15 november 2012 een kwaliteitsonderzoek uitgevoerd op de Haemstede Barger Mavo (vmbo theoretische leerweg) te Heemstede om na te gaan in hoeverre er sprake is van mogelijke tekortkomingen in of grote risico’s bij de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. De inspectie heeft voor de Haemstede Barger Mavo (vmbo theoretische leerweg) een risicoanalyse uitgevoerd. Uit deze analyse kwam naar voren dat de opbrengsten op deze afdeling onvoldoende zijn geworden. Uit eerder onderzoek kwam tevens naar voren dat er ook andere tekortkomingen zijn op het gebied van de kwaliteit van het onderwijs. Op 6 juni 2012 heeft de inspectie de uitkomsten van deze risicoanalyse met het bevoegd gezag besproken. Naar aanleiding van dit gesprek is besloten een onderzoek uit te voeren om de tekortkomingen vast te stellen. Toezichthistorie Het laatste onderzoek van de inspectie op de Haemstede Barger Mavo vond plaats begin 2012. Het betrof toen een themaonderzoek, waarbij werd vastgesteld dat de school een groot aantal tekortkomingen kende: in het aanbod, in het lesgeven en in de zorg. Ook beoordeelde de inspectie de kwaliteitszorg grotendeels als onvoldoende. Omdat het een thematisch bezoek in het kader van het Onderwijsverslag betrof, zijn de opbrengsten van de afdeling toen niet beoordeeld. Het rapport gaf aan dat de school zich net bewust werd van de problemen: een vier maanden daarvóór uitgevoerde audit gaf hetzelfde beeld te zien. De opbrengsten van de school op de opbrengstenkaarten van 2010 t/m 2012 (gebaseerd op de resultaten van 2009, 2010 en 2011) vertoonden een neergaande lijn. Onderzoeksopzet In dit onderzoek zijn de volgende kwaliteitsaspecten van het waarderingskader onderzocht: de opbrengsten, de ontwikkeling van de zorg en de kwaliteitszorg. Dit Rapport van Bevindingen is gebaseerd op : Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn, zoals opbrengstenoordelen; Het verslag van het eerdere themaonderzoek voor het OV-verslag, dat de inspectie in februari 2012 aflegde. Hieruit heeft de inspectie de oordelen w.b. de indicatoren voor het onderwijsproces en de zorg grotendeels overgenomen; Het ‘Verbeterplan Haemstede-Barger mavo’ van september/oktober 2012 dat de school tevoren aan de inspectie heeft gestuurd; Bestudering van analyses en evaluaties van eigen onderzoek van de school (o.a. de audit van oktober 2011), die vooraf zijn toegezonden, dan wel de notities die de directie aan de inspectie heeft overhandigd bij het bezoek(o.a. over het beleid inzake de leerlingenondersteuning, over de maatschappelijke stage en burgerschap, over de bevoegdheden van de leraren, het Taalbeleidsplan 20112-2015) Bij het onderzoek op locatie zijn gesprekken gevoerd met de directeur, teamleiders, enkele docenten en betrokkenen bij de leerlingenzorg en – begeleiding; Documentnr. Pagina 3 van 12
Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de voorlopige bevindingen van het onderzoek besproken met de locatiedirecteur en de vertegenwoordiger van het bevoegd gezag.
Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader 2011, Voortgezet Onderwijs, alsmede de werkinstructie ‘Actief burgerschap en sociale integratie’ (febr. 2008). Deze documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl.
Opbouw rapport In hoofdstuk 2 zijn de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften weergegeven. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin tekortkomingen en risico’s worden toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer.
Documentnr. Pagina 4 van 12
2.
BEVINDINGEN HAEMSTEDE BARGER MAVO (VMBO - theoretische leerweg)
2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. 2. 3. 4. 5.
slecht onvoldoende voldoende goed niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten)
Bij wet- en regelgeving is in de waardering tot uitdrukking gebracht of de school wel (ja) of niet (nee) voldoet aan de genoemde wettelijke vereisten. Resultaten 1 * De leerlingen behalen in de onderbouw het opleidingsniveau dat mag worden verwacht. 1.2.1 * De leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding vmbo-t. 1.3.1 * De leerlingen van de opleiding vmbo-t behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht. 1.4.1 * Bij de opleiding vmbo-t zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau.
2
1.1
3
4
5
3
4
Leerstofaanbod 1 2.1 2.2 2.3
2.4 2.5
* De aangeboden leerinhouden in de onderbouw voldoen aan de wettelijke vereisten. * De aangeboden leerinhouden in de bovenbouw zijn dekkend voor de examenprogramma’s. * De school met een substantieel percentage taalzwakke leerlingen heeft bij alle vakken een aanbod aan leerinhouden dat past bij de talige onderwijsbehoeften van deze leerlingen. De school heeft een specifiek aanbod om sociale competenties te ontwikkelen. De school heeft een aanbod gericht op bevordering van actief burgerschap en sociale integratie, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit in de samenleving.
Documentnr. Pagina 5 van 12
2
Tijd 1 3.1
De uitval van geplande onderwijsactiviteiten blijft beperkt.
3.2
Het ongeoorloofd verzuim van leerlingen is beperkt.
3.3
De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd.
2
3
4
Schoolklimaat 1 4.4
4.7 4.8
2
* De school heeft inzicht in de veiligheidsbeleving van leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op de school voordoen. * Het personeel van de school zorgt ervoor dat de leerlingen op een respectvolle manier met elkaar en anderen omgaan. * De mentoren stimuleren het welbevinden en de motivatie van de leerlingen.
3
4
Didactisch handelen 1 5.1
* De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof.
5.2
* De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer.
5.3
* De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten.
2
3
4
Afstemming 1 6.2 6.3 6.4.
De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen
2
3
4
Begeleiding 1 7.1
7.2
* De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen.
Documentnr. Pagina 6 van 12
2
3
4
Zorg 1 8.1
2
Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school tijdig de aard van de zorg voor de zorgleerlingen.
8.2
* De school voert de zorg planmatig uit.
8.3
De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg.
3
4
Kwaliteitszorg 1 9.1 9.2
De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen.
9.3
De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces.
9.4
De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten.
9.5
De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces.
9.6
De school waarborgt de kwaliteit van het schoolexamen en van andere toetsinstrumenten.
9.8
De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van actief burgerschap en sociale integratie, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit van de samenleving.
2
3
4
Wet- en regelgeving Ja*) N1
N2
N3
N4
N5
Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de verplichte onderdelen (WVO art. 24a en 24c). Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de verplichte onderdelen (WVO art. 24 en 24c). Door of namens het bestuur is het vastgestelde zorgplan van het samenwerkingsverband naar de inspectie gestuurd en dit zorgplan bevat de verplichte onderdelen (WVO art. 10h). Door of namens het bestuur zijn het Examenreglement en het PTA naar de inspectie gestuurd en beide voldoen inhoudelijk aan de wettelijke vereisten (Eindexamenbesluit art. 31). De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten (WVO art. 10, lid 2; 10b, lid 2; 10d, lid 2; 10f, lid 3a; 11c, lid 1b; 12, lid 5).
Documentnr. Pagina 7 van 12
J
J
J
J
J
Nee
*) Bij de indicatoren N1 tot en met N4 wordt het oordeel J (Ja) gegeven als het betreffende document door de inspectie is ontvangen. De inhoud van deze documenten is niet getoetst aan de wettelijke vereisten.
2.2 Beoordeling Algemeen beeld De inspectie beoordeelt de kwaliteit van het onderwijs op de Haemstede Barger Mavo te Heemstede als zwak. Het oordeel over de onvoldoende onderwijskwaliteit is gebaseerd op de volgende overwegingen. De inspectie stelt vast, dat de opbrengsten van de afdeling gemiddeld over drie jaar onvoldoende zijn. Het gaat hierbij met name om de het te lage gemiddelde examencijfer en het te grote verschil tussen het cijfer van het school- en het centraal examen. Het onderwijsproces vertoont enkele belangrijke tekortkomingen, met name op het punt van de betrokkenheid bij de les en de afstemming op verschillen tussen leerlingen. Verder constateert de inspectie dat de school op dit moment in een ingrijpend veranderproces qua organisatie en aanpak van het onderwijs zit. De eerste resultaten zijn daarvan al zichtbaar, de uiteindelijke effecten nog niet. De inspectie heeft het merendeel van de indicatoren van de kwaliteitszorg al met een voldoende kunnen beoordelen. Toelichting Het bovenstaande algemene oordeel van de inspectie wordt hieronder toegelicht. Daarbij komen voor zover van toepassing achtereenvolgens de in de inleiding genoemde aspecten aan bod: de opbrengsten, het onderwijsproces en de kwaliteitszorg. Opbrengsten De inspectie beoordeelt de opbrengsten van de Haemstede Barger Mavo (vmbo-t) als onvoldoende. Het gemiddelde examencijfer ligt reeds drie jaar - vanaf 2009-2010 - onder het landelijk gemiddelde. In deze jaren zijn de scores ten opzichte van voorafgaande jaren sterk gezakt, terwijl het verschil tussen het cijfer van het se en van het ce steeds groter werd en de norm van 0,5 van de inspectie overschreed. De school weet dit aanvankelijk aan leerlingenkenmerken als ongemotiveerdheid en een weinig stimulerende thuissituatie. Maar na de audit die heeft plaatsgevonden, is duidelijk dat de oorzaak (mede) bij de leraren ligt. Zij hadden niet de benodigde competenties om de leerlingen goed naar het examen te begeleiden. Met de herstructurering van de schoolleiding is in de school een grondig traject ingezet om de onderwijsaanpak dit schooljaar te verbeteren. Ten aanzien van de examencijfers valt het de inspectie op dat de leerlingen bij de meerderheid van de vakken een relatief laag CE-cijfer scoren. Wel laten de resultaten van het schooljaar 2011-2012 iets betere cijfers zien. Uit de gesprekken met de leraren en de schoolleiding is gebleken dat de oorzaken van de slechte resultaten niet alleen gezocht moeten worden bij de leerlingen, maar vooral in de te ruimhartige determinatie (de school biedt graag ‘kansen’), de matige kwaliteit van de lessen en van de toetsen en in de onvoldoende systematische begeleiding van en zorg voor de leerlingen.
Documentnr. Pagina 8 van 12
De schoolleiding heeft het lerarenteam nu een uitgebreid verbeterplan voorgelegd, waarin een achttal activiteiten worden benoemd en in doelen uitgewerkt: het onderwijsconcept, de leiding en sturing van de school, de cultuur, de professionaliteit van het personeel, de opbrengsten, het leerstofaanbod de zorg en het kwaliteitsbeleid. Voor wat betreft de opbrengsten stelt de schoolleiding de volgende maatregelen voor: het aanscherpen en handhaven van het toelatingsbeleid; verbetering van het leerstofaanbod door het opstellen van vakleerplannen; verbetering van de toetskwaliteit door de pta-toetsen te laten valideren door collega’s van andere scholen; ontwikkelen van een lespakket examentraining; actualiseren van het werkproces: signalering leerachterstanden en het protocol voor de leerlingenbespreking. Daarnaast is de schoolleider begonnen met sectiefunctioneringsgesprekken en bezoekt zij de lessen met een aan de inspectie ontleende kijkwijzer. De inspectie beoordeelt de aanpak van de schoolleiding als grondig en doordacht. De maatregelen zullen mogelijk niet op zeer korte termijn resultaat hebben. Daarom stelt de inspectie voor om ‘hardere’ resultaatafspraken met secties en leraren te maken en de kwaliteit van de examenvoorbereiding per leerling te verhogen. Onderwijs, begeleiding en zorg Zoals eerder in het rapport opgemerkt gaat de beschrijving van het onderwijsproces terug op de observaties van de inspectie eerder dit kalenderjaar. Het onderwijsproces vertoont tekortkomingen op de volgende normindicatoren: de leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten (indicator 5.3) de school voert de zorg planmatig uit (indicator 8.2) Eerder vond de inspectie ook het taalbeleid minder ontwikkeld, maar hiervoor heeft de school inmiddels een plan opgesteld. In dit stadium lijkt het noodzakelijk om de inhoud en uitvoering van de lessen onder de loep te nemen. De kwaliteit van een substantieel deel van de lessen was op de volgende punten onvoldoende. De leerstof van de onderbouw en de bovenbouw sluiten nog onvoldoende op elkaar aan, zeker gezien de eisen van het examenprogramma. In veel lessen moeten leerlingen vooral luisteren; afwisseling van werkvormen komt weinig voor. Leerlingen worden te weinig betrokken bij de onderwijsactiviteiten en laten door ordeverstoring weten zich te vervelen. Daarbij komt dat leraren tijdens de lessen uitgaan één uniform aanbod voor alle leerlingen; onderscheid naar uitleg en verwerkingsvorm wordt niet gemaakt. Dit terwijl er grote verschillen tussen de leerlingen bestaan. Zo is een betrekkelijk groot aantal leerlingen dyslectisch en zou een meer structurele aanpak van het begrijpend lezen deze leerlingen helpen. De inspectie heeft bij haar onderzoek de begeleiding en de zorg als onvoldoende beoordeeld. Weliswaar maakt de school gebruik van methodeonafhankelijke toetsen in de onderbouw, maar kan zij onvoldoende aantonen de ontwikkeling van leerlingen nauwlettend te volgen. Daarbij is er onduidelijkheid (geweest) wat betreft de taak van mentoren en de functie van rapportvergaderingen. Systematische analyse van de leerlingenresultaten in relatie tot verzuim, wangedrag in de klas, etc. vindt niet plaats. Leerlingen worden niet gemeenschappelijk benaderd en geïnformeerd. Bij aanvang van het schooljaar 2012-2013 zijn hierover nieuwe afspraken gemaakt.
Documentnr. Pagina 9 van 12
De school heeft de zorg op de school opnieuw gepositioneerd, maar de werking van de nieuwe leerlingenondersteuning en de effecten ervan (taal en rekenen spelen daarbij een belangrijker rol dan voorheen), zijn nog niet op hun waarde te schatten. Sinds de aanvang van het schooljaar 2012-2013 is een nieuwe zorgcoördinator en trajectbegeleider benoemd. In eerste instantie richt zij zich op de trajecten van de 13 leerlingen met leerling-gebonden financiering. Daarnaast zet zij zich in toenemende mate in als ondersteuner voor mentoren. Zij stimuleert hen tot nauwkeuriger observaties en adviseert hen in het schrijven van handelingsplannen bij opvallend leerling-gedrag. Er is echter nog een lange weg te gaan, want het aantal leerlingen dat zorgbehoeften heeft is groot. Zo geeft meer dan 15% van de leerlingen aan moeite met lezen en schrijven te hebben en is in het bezit van een dyslexieverklaring. Een goede en eenduidige aanpak van deze leerlingen moet nog worden ontwikkeld. De zorgcoördinator is gestart met het schrijven van een nieuw ondersteuningsbeleidsplan voor de school ter vervanging van het verouderde zorgplan. De inspectie heeft waardering voor de stappen die gezet zijn in het herstructureren van de zorg en begeleiding van leerlingen. De effecten van dit nieuwe beleid wacht zij af. Schoolklimaat De Haemstede Barger Mavo heeft in haar omgeving een positief imago. De leerlingentevredenheidspeilingen wijzen ook op redelijk veilig schoolklimaat. In verschillende klassen, met name die al geruime tijd bij elkaar zijn, is sprake van een gemoedelijke sfeer. De contacten met de ouders zijn aangehaald. De grote groep zij-instromende leerlingen in leerjaar 2 en 3 is soms problematisch; het lukt de school nog niet altijd om de negatieve spiraal waarin deze leerlingen zitten, om te keren. Het beleid in dezen, ook wat betreft de toelating, zou nog eens tegen het licht gehouden kunnen worden. Kwaliteitszorg De uitvoering en de aansturing van de kwaliteitszorg is in het algemeen positief beoordeeld. Na een periode waarin het in de school ontbrak aan sturing, wordt nu een forse verbeterslag gemaakt. De nieuwe schoolleider heeft de aansturing geherstructureerd. De verantwoordelijkheden zijn meer bij de twee teams en hun temleiders belegd. Ook hebben secties duidelijke taken gekregen, waaronder het schrijven van een vakleerplan met bijbehorend toetsplan. Voor het eerst zijn secties ter verantwoording geroepen voor de lage cijfers van het centraal schriftelijk eindexamen. Er zijn onderling voorstellen besproken om verbetering te bewerkstelligen. In toenemende mate steekt men hiervoor zijn licht op bij collega-scholen. Het gaat hier in eerste instantie om verbetering van de kwaliteit van de eigen toetsen en schoolexamens. Op teamniveau worden nu de overgangs- en determinatienormen besproken. De zogenaamde bespreekzone voor leerlingen die niet duidelijk aan de overgangseisen hadden voldaan, was erg groot en veel leerlingen werd het voordeel van de twijfel gegund zonder zich de gevolgen daarvan voldoende te realiseren. Sinds de herstructurering van de schoolleiding vindt vanuit haar frequenter lesbezoek plaats. Dit bezoek zal ook zijn vruchten afwerpen voor de gesprekscyclus die kortgeleden is ingevoerd. In enkele gevallen is ondersteuning van buiten de school ingeroepen om de kwaliteit van het onderwijsleerproces te verbeteren. Ook is er een opleidingsplan ontworpen voor hen die niet aan de vereiste bevoegdheden voldoen
Documentnr. Pagina 10 van 12
Naar het oordeel van de inspectie heeft de school een grote stap voorwaarts gemaakt in haar aansturing en kwaliteitszorg. Er is echter nog wel tijd nodig om de situatie te stabiliseren en de uitgezette koers te realiseren. Op korte termijn zullen de examenresultaten verder moeten verbeteren. Daartoe zullen extra initiatieven op het gebied van de begeleiding van leerlingen in de examenklassen noodzakelijk zijn. Ook is het zaak om de programma’s van toetsing en afsluiting spoedig te herzien.
Documentnr. Pagina 11 van 12
3.
TOEZICHTARRANGEMENT
De kwaliteit van het onderwijs in de vmbo-theoretische leerweg van de Haemstede Barger Mavo te Heemstede vertoont belangrijke tekortkomingen op het gebied van de resultaten en het onderwijs- en begeleidingsproces. Om die reden beoordeelt de inspectie deze vmbotheoretische leerweg als zwak. De Inspectie van het Onderwijs kent aan de Haemstede Barger Mavo, vmbo-theoretische leerweg, derhalve met ingang van heden een aangepast arrangement toe. Dit betekent dat de inspectie – na de vaststelling van dit rapport - op deze school een traject van intensief toezicht start. De school wordt uitgenodigd haar verbeterplan verder ‘smart’ te maken om haar zwakke punten te verbeteren. Van de eerste resultaten van dit plan verwacht de inspectie vóór 1 mei 2013 een rapportage te ontvangen. Bij uitblijven van verbetering zal de inspectie het toezicht escaleren waarbij deze afdeling mogelijk zeer zwak wordt. De inspectie zal een toezichtplan opstellen voor de invulling van het intensieve toezicht.
Documentnr. Pagina 12 van 12
