Rapport Comm. Commissie voor Radio- en TV-aangelegenheden voor de Ned. Geref. Kerken met het oog op de Landelijke Vergadering 2013 te Zeewolde

Code: LV2013 – 05.02.01 Pagina 1 van 5

Commissie voor Radio- en TV-aangelegenheden Secretaris: Ds. W. van Dijk, Silene 61, 8265 HP Kampen tel: 038-3762633; e-mail: [email protected]

Rapport Comm. Commissie voor Radio- en TV-aangelegenheden voor de Ned. Geref. Kerken met het oog op de Landelijke Vergadering 2013 te Zeewolde

31 oktober 2013

2

Commissie voor Radio- en TV-aangelegenheden van de Nederlands Gereformeerde Kerken

4 6

Secretaris: Ds. W. van Dijk,

Silene 61, 8265 HP Kampen; tel: 038-3762633; e-mail: [email protected]

8

Rapport voor de Landelijke Vergadering 2013 10 12 14 16

Inleiding Zoals u de afgelopen tijd uit de media hebt kunnen vernemen, heeft Zendtijd voor Kerken (ZvK) een tumultueuze periode doorgemaakt. Dit is veroorzaakt door snelle en ingrijpende veranderingen binnen het publieke bestel die slecht hebben uitgepakt voor de 2.42omroepen. De commissie heeft zo adequaat mogelijk op deze veranderingen proberen te reageren. Dikwijls zijn er snel en ad hoc beslissingen genomen. Iets wat haast onmogelijk is als men met veel partners rond de tafel zit.

18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56

Overheidsbeleid uitzendingen door levensbeschouwelijke stromingen Bij het schrijven van ons Aanvullend rapport aan de Landelijke Vergadering van Houten in februari 2011 stelden we met dankbaarheid vast dat de politieke discussie in ons land niet had geleid tot plannen die de mogelijkheden van kerken drastisch beperken om aan de samenleving en aan hen die in het christelijk geloof zijn geïnteresseerd, hun boodschap door te geven en zo deel te nemen aan de openbare meningsvorming. Wel zouden kerkelijke omroepen aansluiting moeten zoeken bij een omroepvereniging of de NTR om via de landelijke publieke omroep op televisie, radio en internet uit te zenden. Enkele maanden later veranderde dit perspectief ingrijpend. Het kabinet-Rutte-I legde grote bezuinigingen op aan de publieke omroep en stelde fusies verplicht. In juni 2011 bleek dat bij de invulling van de bezuinigingen het kabinet de levensbeschouwelijke omroepen dubbel zo hard aanpakte als andere omroepen waardoor slechts eenderde van het budget zou overblijven. Als argument werd genoemd dat een deel van de uitgezonden programma’s geen levensbeschouwelijk karakter zou hebben. Verder vroeg de minister om voor 1 november 2011 aan te geven welke omroepen uiterlijk in 2013 met elkaar wilden fuseren. Bij de behandeling van de begroting 2012 toonde minister Van Bijsterveld enige bereidheid een deel van de bij de levensbeschouwelijke omroepen wegbezuinigde gelden beschikbaar te stellen aan de fusiepartner om daarmee levensbeschouwelijke programma’s te maken. De val van dit kabinet en de daarop volgende verkiezingen waren de opmaat tot het regeerakkoord van VVD en PvdA van eind oktober 2012. Hierin moest de publieke omroep opnieuw een veer laten en in dat kader werd de financiering van levensbeschouwelijke omroepen geschrapt. Het bleek dat deze maatregel niet alleen uit budgettaire overwegingen werd genomen maar dat ook een bepaalde opvatting over de scheiding van kerk en staat een belangrijke rol speelde. Leek het aanvankelijk nog dat er ruimte was voor het voortbestaan van omroepen als ZvK, IKON en RKK indien hun achterban daarvoor middelen zou vrijmaken, snel bleek dat het kabinet de hele regeling op grond waarvan ZvK thans uitzendt, uit de mediawet wilde schrappen. Een voorstel daartoe is inmiddels door de Tweede Kamer aanvaard. Wel heeft de staatssecretaris toegezegd de bij de wetsbehandeling aangenomen motie van de Kamerleden Segers en Heerma te zullen uitvoeren. Deze motie vraagt om een bedrag van € 9 miljoen per jaar vanaf 2016 als geoormerkt budget voor levensbeschouwelijke programma’s onder verantwoordelijkheid van de NPO. Indien de Eerste Kamer het wetsvoorstel ook aanvaardt is het gevolg dat de wettelijke basis en financiering voor stichting Verzorging Kerkelijke Zendtijd met de merken IKON en ZvK per 1 januari 2016 zal verdwijnen. Alleen de overblijvende omroepen kunnen dan nog levensbeschouwelijke programma’s maken en daarvoor tevens een beroep doen op het speciale budget.

2

Het is aan de vertegenwoordigers van de kerken en andere godsdienstige en levensbeschouwelijke stromingen om te onderzoeken hoe zij een vorm van samenwerking met die omroepen kunnen verwezenlijken.

4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34

Organisatie Zendtijd voor Kerken In het Aanvullend rapport voor de vorige Landelijke Vergadering maakte de commissie al melding van de druk die het Commissariaat voor de Media uitoefende tot een volledige juridische fusie van IKON, ZvK en de koepelstichting Verzorging Kerkelijke Zendtijd (VKZ). Het motief daartoe was dat dit het aantal omroepinstellingen met twee verminderde en zo de administratieve ballast. Ook bleek dat het vrijwel onmogelijk was om met drie stichtingen gezamenlijk aan de geldende wettelijke eisen ten aanzien van goed bestuur te voldoen. Het Commissariaat voor de Media verlangde uiteindelijk dat voor 1 juli 2011 een besluit tot volledige fusie zou worden genomen. Het proces om te komen tot één stichting VKZ met twee merken, IKON en ZvK, verliep moeizaam. Toch kon de vernieuwde stichting VKZ op 22 september 2011 tot stand komen en op die datum gingen de oude stichtingen IKON en ZvK daarin op. Statutair werd vastgelegd dat VKZ twee redactioneel zelfstandige merken kent. De bestaande vaste uren- en budgetverdeling bleef bestaan. Bestuurder van de stichting is de directeur en de raad van toezicht bewaakt de identiteit en vervult alle toezichthoudende en goedkeurende taken volgens de normen voor goed bestuur die bij de publieke omroep gelden. In de organisatie bestaan naast algemene diensten twee entiteiten, IKON en ZvK met elk een eigen hoofd en een Media advies commissie (MAC) bestaande uit vertegenwoordigers van de kerken. De kerken uit de achterban van ZvK dragen twee en die van de IKON drie leden van de raad van toezicht voor. Vanuit de achterban van ZvK maken thans mr. A. Rouvoet en drs. J.E. van Dijk deel uit van de raad van toezicht. De raad van toezicht stond direct voor een grote opgave omdat de minister had aangegeven voor 1 november 2011 van alle omroepen te willen weten welke combinaties zij voor 1 januari 2014 zouden vormen. De raad van toezicht legde in een consultatieronde de kerken de keuze voor tussen aansluiting bij de EO of de NCRV. In de nieuwe constellatie van VKZ bleek dat de betrokkenheid van de kerken minder direct was dan in de oude situatie met drie stichtingen. Wel toonde het nieuwe VKZ zich besluitvaardig in het proces onder hoge druk om aansluiting te vinden bij een andere omroep. De consultatieronde bood de raad van toezicht ruimte om een afweging te maken die zowel richting EO als NCRV kon gaan. De raad van roezicht koos eind november 2011 voor aansluiting bij de NCRV. Bij onze commissie leidde dit tot enige teleurstelling maar ook op begrip gelet op de toekomst.

36 38 40 42 44 46 48 50

Zoals in de vorige paragraaf beschreven bracht de komst van het kabinet Rutte II grote veranderingen die tot het einde van de zendmachtiging van ZvK als onderdeel van VKZ zullen leiden. Deze ontwikkelingen brachten de bestuurder en raad van toezicht van VKZ ertoe het besluit tot aansluiting bij de NCRV opnieuw te bezien in het licht van het gewijzigde toekomstperspectief. Aansluiting bij een geprofileerde christelijke omroep lijkt meer kansen te bieden om na 2015 in de lijn van ZvK en IKON programma’s te blijven maken. De EO gaf daarbij aan daarvoor een blijvende relatie met de kerken in Nederland na te streven. Na consultatie van de kerken besloot de raad van toezicht aansluiting te zoeken bij de EO. De stichting VKZ blijft tot eind 2015 verantwoordelijk voor het media-aanbod van ZvK en IKON, en heeft besloten alleen de bestuurder en medewerkers die de programma’s maken in dienst te houden en de ondersteuning bij de EO te betrekken. Ook de ingrijpende bezuinigingen in 2014 en 2015 maken dat noodzakelijk. Per 6 juli 2013 verhuisden de overblijvende medewerkers naar het EO-gebouw en per 1 september moest ruim de helft van de medewerkers op zoek naar ander werk. Voor ZvK betekent dit dat slechts één producer voor de televisieprogramma’s en één producer voor de radioprogramma’s zijn overgebleven.

52 54

De EO vindt het belangrijk dat de breedte van wat er in christelijk Nederland te vinden is, op radio en televisie te horen en te zien blijft ook na 2015. De EO wil de relatie met de kerken intensiveren omdat dat heel natuurlijk bij deze omroep hoort.

2 4 6 8 10 12

De EO wil graag dat de kerken, inclusief de kerken die nu door de ZvK vertegenwoordigd worden, zich na 2015 herkennen in de programmering van de EO. Wat is er gedaan? Radio- en TV-diensten Dankbaar mogen we zijn dat de Nederlands Gereformeerde Kerken tot nu toe elk jaar Radio en TV uitzendingen hebben mogen verzorgen. Wij verzorgen één of twee TV uitzendingen en vier of vijf Radio uitzendingen per jaar. Naar de radio uitzendingen luisteren er gemiddeld 40.000 luisteraars. Voor de TV uitzendingen is dat wisselend en het hangt ervan af wat voor programma’s er op de andere zenders zijn, bijvoorbeeld bij schaatsen zakken de kijkcijfers. In onderstaande tabel worden de gehouden diensten van 2010 t/m 2013 weergegeven die door onze kerken zijn verzorgd, te weten:

14 Jaar

16 18 20 22 24 26

Datum

2010 2010 2010 2010 2010 2010 2011 2011 2011 2011 2011 2011 2011 2012 2012 2012 2012 2012 2012 2012 2013

10 januari 7 maart 27 juni 8 augustus 12 september 12 december 9 januari 6 maart 6 maart 7 augustus 8 augustus 11 september 9 oktober 8 januari 4 maart 29 april 5 augustus 29 augustus 9 september 30 december 13 januari

Radioof TVdienst Radio Radio TV Radio Radio TV Radio Radio TV Radio TV (H) Radio Radio Radio Radio TV Radio TV (H) Radio Radio Radio

2013 2013 2013 2013 2013 2013

10 maart 28 april 5 mei 11 augustus 19 augustus 22 september

Radio TV Radio Radio TV (H) Radio

Voorganger

Plaats

Ds. K. Huizinga Ds. W. Dijksterhuis Ds. S. Mbatu Ds. R. Vervoorn Ds. J. Uit den Bosch Ds. P. Sinia Ds. L. Compagnie Ds. J.W. van ‘t Hof Ds. C. de Groot Ds. F. Gerkema Ds. C. de Groot Ds. H.C. Schaefer Ds. C. Lodewijk Ds. P. van Dolderen Ds. K. Smouter Ds. W. Smouter Ds. G. van Dijk Ds. W. Smouter Ds. M. Janssens Ds. H.H. Scheffer Ds. P. Krol

Hardinksveld/Giesendam Voorthuizen Kwazulu Natal, Zuid Afrika Maastricht Zalk en Veecaten Ede Hengelo Rijswijk Zeewolde Amersfoort Zeewolde IJselmuiden Neede Almere Wageningen Apeldoorn Sliedrecht Apeldoorn Utrecht Nijverdal Schiedam

Ds. P. Weij Ds. M. Janssens Ds. C. de Groot Ds. R. Vervoorn Ds. M. Janssens Ds. R. Venderbos

Vlaardingen Utrecht Zeewolde Heerde (gezamenlijk GKv) Utrecht Kampen

Kijkcijfers

24000

48000

58000 55000

28000 41000

DENKSTOF Geheel in YouTube-stijl hebben jonge makers in opdracht van de EO en ZvK video’s van vijf minuten ontwikkeld over thema’s zoals: gebrokenheid, seks, vergeving en de obsessie voor een mooi uiterlijk. De filmpjes vormen het project DENKSTOF. Dit project is bedoeld voor jongeren vanaf 16 jaar. De video’s, die aangeboden worden op de jongerensite van de EO, bieden originele antwoorden op vragen waar veel jongeren mee zitten. Bij de video’s is door Youth for Christ het boekje ‘Denkstof studies’ ontwikkeld voor onderwijs en jongerenwerk. Met DENKSTOF willen de makers jongeren bereiken die bezig zijn met de ontwikkeling van hun eigen geloofsidentiteit. Dit doen jongeren, zo blijkt uit recent onderzoek (september 2011) van de Gereformeerde Hogeschool Zwolle, steeds vaker buiten de kerk en het liefst met generatiegenoten in thuissituaties. Ze zitten met vragen zoals: ‘Hoe kan ik geloven in

2 4 6 8 10 12 14 16 18 20

een God die zoveel lijden toestaat?’, ‘Ik bid wel, maar hoor nooit iets terug’ en ‘Hoe ga ik om met seks in een wereld waarin het normaal is om dat niet als iets exclusiefs te zien?’ Deze onderwerpen worden binnen DENKSTOF behandeld door jongerensprekers als: Reinier Sonneveld, Corjan Matsinger, Joëlle Rothuizen, Francien van der Valk, Rikko Voorberg, Jurjen van Houwelingen en Almatine Leene. Omdat DENKSTOF als serie bezinningsvideo’s een uniek project is, is er een bijbehorend lessenpakket voor jongeren ontwikkeld. Dit lessenpakket, getiteld ‘Denkstofstudies’ is goed voor 15 bijeenkomsten voor tieners en is geschreven door Youth for Christ. De eigentijdse thema's prikkelen tot nadenken en dagen uit tot een gesprek van hart tot hart. Het levert gespreksstof op voor rand- en buitenkerkelijke jongeren en stimuleert kerkelijke jongeren in hun geloofsgroei. Verder worden suggesties gedaan voor het gebruik van de filmpjes en de studies in jongerendiensten. Samenstelling commissie voor Radio- en TV-aangelegenheden van de NGK Ds. Wout van Dijk, secretaris Drs. Jan van Dijk Dr. Jan van der Stoep Ds. Maikel de Kreek Actieve participatie in de Media Advies Commissie van ZvK: ds. Maikel de Kreek (lid en tevens ook voorzitter van de MAC) en Jan van der Stoep (lid).

22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42

Vragen voor de toekomst 1. De commissie is van mening dat het ook in de toekomst belangrijk is om via radio, televisie en internet kerkdiensten uit te zenden voor een breed publiek. Weliswaar nemen lokaal de mogelijkheden van kerken toe om zelf uitzendingen te maken, maar het zal nog niet zo gemakkelijk zijn om daarmee de kwaliteit te halen die via de uitzendingen van ZvK worden gerealiseerd. Bovendien is het belangrijk dat kerken ook present zijn en blijven in het centrum van het publieke bestel. Kan de LV zich in dit oordeel van de commissie vinden? 2. De commissie acht het wenselijk om samen met de andere kerken binnen ZvK te blijven optrekken en met hen te zoeken naar een goede relatie met de Evangelische Omroep. Veranderingen in het publieke bestel, zowel van politieke als technische aard, vragen om een bezinning op de taak en de functie van de ZvK, maar dat wil de commissie niet zonder samenspraak met andere kerken doen. Het gaat ons daarbij niet zozeer om het behoud van het merk ZvK als wel om het behoud van de functie die ZvK binnen het publieke bestel uitoefent. Kan de LV zich in dit oordeel van de commissie vinden? 3. Bezuinigingen zullen de publieke omroep hard treffen en dat geldt in het bijzonder de bijzondere omroepen. Om de functie van de ZvK te waarborgen zal naar nieuwe wegen moeten worden gezocht om kerken te betrekken bij de verkondiging van het Koninkrijk van God via de publieke media, zowel door gebed, maatschappelijke support als wellicht ook financieel. Gaat de LV akkoord met het voorstel van de commissie om samen met andere kerken te verkennen wat op dit gebied nodig is?