JAARVERSLAG 2012
M.A. de Ruyterstraat 3 Hengelo POSTADRES
Postbus 70.000 7500 KB Enschede TELEFOON
074 - 851 61 00 FAX
074 - 851 61 61 E-MAIL
[email protected] WEBSITE
www.edith.nl
Onderdeel van
HOGESCHOOL EDITH STEIN/OCT
BEZOEKADRES
JAARVERSLAG
HOGESCHOOL EDITH STEIN/OCT MET HET OOG OP DE TOEKOMST
12
JAARVERSLAG 2012
M.A. de Ruyterstraat 3 Hengelo POSTADRES
Postbus 70.000 7500 KB Enschede TELEFOON
074 - 851 61 00 FAX
074 - 851 61 61 E-MAIL
[email protected] WEBSITE
www.edith.nl
Onderdeel van
HOGESCHOOL EDITH STEIN/OCT
BEZOEKADRES
JAARVERSLAG
HOGESCHOOL EDITH STEIN/OCT MET HET OOG OP DE TOEKOMST
12
INHOUD
Colofon Voorwoord Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5 Hoofdstuk 6 Hoofdstuk 7
jaarverslag 2012
Samen verder Een nieuwe start De bacheloropleiding Internationalisering De masteropleidingen Professionalisering Lectoraten en projecten Personeel en organisatie
1 2 8 16 18 20 22 32
Hoofdstuk 8 Financiële positie Hoofdstuk 9 Branchecode Governance en risicobeheersing Nawoord Op naar de top van Nederland
38 40 42
Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage
45 49 50 52 58 61 65 66
A B C D E F G H
Studentenaantallen en rendement Samenwerkingsverbanden en projecten Missie, visie en kernwaarden Publicaties lectoraten Personeel Exploitatierekening en balans Samenstelling en vergaderonderwerpen Raden van Advies Samenstelling en vergaderonderwerpen Raad van Toezicht
Tekst Claudia Witteveen (www.bdbtv.nl) Marco Krijnsen (www.krijnsenteksten.nl) Hogeschool Edith Stein/OCT Interviews en eindredactie BDB Tekst & Vertaling Vormgeving Reclamebureau De Lijn Fotografie Emke Smit, Expertis Onderwijsadviseurs Hogeschool Edith Stein/OCT Druk Biblionet
jaarverslag 2012 73
Samen verder Achter ons ligt een bijzonder jaar en voor u ligt daarom een bijzonder jaarverslag. Het laatste jaarverslag van Hogeschool Edith Stein als zelfstandige instelling. De hogeschool fuseert met Saxion na het uitvoerig onderzoeken van een aantal toekomstscenari o’s. We doen dit met het volste vertrouwen in onze kwaliteit. Een belangrijk resultaat was in 2012 de positieve accreditatie (met een beoordeling ‘goed’) van onze bacheloropleiding. Ook onze masteropleiding Leren en Innoveren werd positief beoordeeld. In dit jaarverslag daarom aandacht voor het zorgvuldige fusieproces, maar ook voor de kwalitatieve bijdrage die Hogeschool Edith Stein levert aan het onderwijs in Twente.
Dit jaarverslag is opgesteld na 1 januari 2013, de fusiedatum met Saxion. Dit betekent dat de vaststelling onder verantwoordelijkheid van het College van Bestuur van Saxion en de goedkeuring onder verantwoordelijkheid van de Raad van Toezicht van Saxion heeft plaatsgevonden.
Bij het realiseren van goed onderwijs spelen leerkrachten en andere professionals die werkzaam zijn in het onderwijs een doorslaggevende rol. Deze onderwijsprofessionals doen ertoe. Ze moeten hun vak verstaan en ieder kind en iedere volwassene in staat stellen het optimale uit zichzelf te halen. Natuurlijk gaat het dan om kennis, maar ook om vorming. Onderwijs draagt bij aan de ontwikkeling van evenwichtige, gewetensvolle mensen die in staat zijn op basis van kennis en inzicht weloverwogen keuzes te maken. Mensen die een brede culturele belangstelling hebben, die tolerant zijn ten opzichte van elkaar en die de maatschappelijke ontwikkelingen kunnen duiden en in hun context kunnen plaatsen. Daarin zijn de professionals, de medewerkers van Edith Stein, in nauwe samenwerking met ons werkveld goed geslaagd.
We zijn inmiddels een aantal maanden verder met de implementatie van de fusie. We hebben afscheid genomen van onze directeur Manon Ketz en werken hard aan het verwezenlijken van het fusie-implementatieplan. Dit vraagt veel van alle betrokkenen. Herhuisvesting en vertrek uit de vertrouwde omgeving van de villa zijn onderwerp van gesprek. Het is nog wennen aan alle nieuwe werkwijzen van een grote hogeschool als Saxion. Maar wat overheerst is de uitdaging om daarbinnen een sterke lerarenopleiding met een eigen gezicht neer te zetten.
December 2012 was een maand van afscheid. Afscheid van vooral veel ondersteunend personeel, dat elders binnen Saxion een werkplek heeft gekregen. Ook afscheid van onze voorzitter van het College van Bestuur, Henk Mulders. Verder hebben we tijdens een speciale kerstviering stilgestaan bij het afscheid van Edith Stein als zelfstandige hogeschool.
Samen met Saxion kiezen we voor een koers gericht op kennisintensieve opleidingen ten behoeve van het onderwijs. Daarmee versterken we onze opdracht: studenten en kinderen leren hoe ze hun eigen bijdrage kunnen leveren in en aan de maatschappij.
Gabi Brühne, waarnemend directeur namens Wim Boomkamp, voorzitter College van Bestuur Saxion
jaarverslag 2012 1
HOOFDSTUK 1
EEn niEUwE STarT
1 Hogeschool Edith Stein en Saxion hebben in 2012 besloten tot fusie. Daarmee blijft een volwaardige lerarenopleiding behouden voor Twente. Edith Stein maakt deze nieuwe start in de wetenschap dat de kwaliteit van ons onderwijs weer prima op orde is. De positieve accreditaties van de bacheloropleiding en de master Leren & innoveren in 2012 bewijzen dat.
jaarverslag 2012 2
De leraar is de meest bepalende factor bij het verzorgen van adequaat onderwijs. Een leraar die niet alleen een uitstekende basisopleiding heeft genoten, maar ook dankzij bij- en nascholing op de hoogte is van de laatste onderwijsinzichten. Ondersteund en gefaciliteerd door een schoolleiding die is opgeleid om gedegen onderwijsbeleid te formuleren. Vanuit dat besef heeft Hogeschool Edith Stein (HES) zich de afgelopen jaren ontwikkeld van pabo tot hogeschool/kenniscentrum. Een sterke lerarenopleiding voor het primair onderwijs is de basis. Daarnaast bedienen we het speciaal en voortgezet onderwijs en bieden we masteropleidingen voor professionals op school. Onderzoek door lectoren, samen met studenten en docenten, is een essentieel onderdeel van onze hogeschool geworden. Met recht kunnen we ons een hoogwaardige innovatieve kennisinstelling noemen. Deze versterking van de lerarenopleiding is gerealiseerd dankzij intensieve samenwerking van Hogeschool Edith Stein met onderwijspartners in de regio: Saxion, Universiteit Twente en Expertis Onderwijsadviseurs. Sinds 2007 hebben we de krachten gebundeld in TSE-verband. Deze samenwerking stelt ons in staat onze maatschappelijke opdracht (aanpak kwalitatieve en kwantitatieve lerarentekort, een Leven Lang Leren, aansluiting bij de kolom, onderzoek naar goed onderwijs) te vervullen. Het nieuwe Expertisecentrum TechniekOnderwijs (CETO) komt hieruit voort. Het richt zich op onderzoek naar geslaagde praktijkvoorbeelden die worden uitgebouwd tot een effectieve aanpak op landelijke schaal. Toekomstscenario’s Tegen de achtergrond van deze ontwikkelingen kreeg de HES de afgelopen jaren – net als de meeste pabo’s - te maken met teruglopende aantallen vacatures in het onderwijs. Het verslechterde carrièreperspectief leidde ertoe dat de animo voor het leraarschap (landelijk) sterk afnam. Dat was ook terug te zien in de aanmeldingscijfers van onze hogeschool. Demografische ontwikkelingen en de toenemende eisen van de overheid ten aanzien van hbo-instellingen hebben in 2012 het (financiële) meerjarenperspectief van Edith Stein verder onder druk gezet. De vraag was of in Twente nog een volwaardige lerarenopleiding zou kunnen blijven bestaan.
jaarverslag 2012 3
Om antwoord op die vraag te krijgen hebben we twee toekomstscenario’s bij een zelfstandig voortbestaan serieus laten onderzoeken door een externe partij (KPMG). De conclusie van het onderzoek liet aan duidelijkheid niets te wensen over: Hogeschool Edith Stein zou in zelfstandige vorm niet levensvatbaar zijn, ook niet na een forse reorganisatie. Daarna zijn samen met Saxion de volgende twee scenario’s onderzocht: outsourcing van zoveel mogelijk ondersteunende activiteiten bij Saxion en een fusie met Saxion. Fusie bleek de beste keuze. Een keuze die zicht biedt op een pabo met een eigen herkenbare entiteit binnen Saxion. Gezamenlijk kunnen beide pabo’s dan belangrijke onderwijsvraagstukken het hoofd bieden en ook in onderzoek sluiten de kenniscentra naadloos op elkaar aan. Op basis van deze analyse hebben de Colleges van Bestuur van de HES en Saxion een intentieverklaring opgesteld met voorwaarden waarbinnen het fusiescenario verder is uitgewerkt. Met de vakbonden zijn afspraken gemaakt over de personele gevolgen: geen gedwongen ontslagen, een gelijkwaardige functie in de nieuwe organisatie en behoud van salaris. Met de Nederlandse Katholieke Schoolraad (NKSR) is overleg gevoerd over het waarborgen van de katholieke identiteit in de statuten van Saxion. De medezeggenschapsraad werd bij alle stappen intensief betrokken. De Raad van Toezicht volgde het fusieproces nauwgezet. De commissie Doelmatigheid Hoger Onderwijs heeft vervolgens, op basis van de fusie-effectrapportage, op locatie onderzoek gedaan bij vertegenwoordigers van Hogeschool Edith Stein en Saxion. De onderzoekers concludeerden dat ‘bij het achterwege blijven van de fusie de continuïteit van het onderwijs in de regio Twente op de middellange en lange termijn in gevaar komt’. De commissie oordeelde verder dat door deze fusie ‘de variatie van het huidige pabo-onderwijs in de toekomst op adequate wijze wordt gewaarborgd’. OCW heeft in oktober 2012 het besluit tot fusie goedgekeurd. In december heeft de officiële ondertekening van de stukken plaatsgevonden. De bestuurlijke fusie ging in op 1 januari 2013, de institutionele fusie volgt per 1 september 2013. Met het oog op de toekomst is ook de huisvesting van de HES nader bekeken. Eén van de opties, nieuwbouw in Hart van Zuid in Hengelo, is niet haalbaar gebleken. De kosten zijn te hoog en de financiële risico’s te groot.
accreditaties Het is dankzij de fusie gelukt om voor Twente een sterke lerarenopleiding met een eigen inkleuring te behouden. Dat is in het belang van onze studenten en het werkveld. De kwaliteit van onze opleidingen is weer goed op orde. Dankzij het Masterplan 2010-2012 hebben we flinke stappen gezet door onder meer innovatie van het curriculum, nieuwe vakleerlijnen, betere toetsing en grotere betrokkenheid tussen docent en student (onderwijsintensivering).
opgeleid op minimaal masterniveau. 5. Maatregelen onderwijsintensiteit: alle studenten van de voltijd bacheloropleiding hebben meer dan twaalf geprogrammeerde contacturen (klokuur/week) in het eerste jaar. 6. Hbo-maatregelen/indirecte kosten: Hogeschool Edith Stein kent een onderwijsformatie (OP) die minimaal twee derde deel (66 procent) van de uitgaven voor de totale formatie betreft.
De NVAO beoordeelde eind 2012 de kwaliteit van onze bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs (voltijd en deeltijd) als ‘goed’. De visitatiecommissie van AeQui accrediteerde de Master Leren & Innoveren. Alle onderzochte onderdelen (gerealiseerde eindkwalificaties, onderwijsleeromgeving en toetsing) kregen het oordeel ‘voldoende’. De kwaliteitsslag is ook zichtbaar in de Keuzegids HBO en in Elsevier, waarin Hogeschool Edith Stein in 2012 als snelste stijger naar voren komt.
realisatie prestatieafspraken
2012 realisatie
2015 streefwaarde
Toelichting
Uitval eerstejaars1
38%
42%
Hoofdstuk 2
Switch eerstejaars1
n.v.t.
n.v.t.
n.v.t.
De gemaakte prestatieafspraken met het ministerie van OCW zijn afgestemd met Saxion en de bestuurders van Saxion en de HES hebben samen het overleg over deze afspraken met OCW gevoerd. Concreet betekent dit dat onze hogeschool streeft naar de volgende resultaten:
Bachelorrendement na 5 jaar1
66%
80%
Hoofdstuk 2
Studentenoordeel (voltijdstudenten)
n.n.t.b.
n.n.t.b.2
Hoofdstuk 2
1. Studiesucces/uitval en switch: de uitval in de propedeuse daalt geleidelijk van de huidige 47 procent naar 42 procent in schooljaar 2015-2016. De indicator switch is niet van toepassing, omdat de hogeschool maar één bacheloropleiding heeft. 2. Studiesucces/bachelorrendement: het bachelorrendement neemt in de periode 2012-2016 geleidelijk toe, van 75 procent naar 80 procent in schooljaar 2015-2016. 3. Kwaliteit/excellentie: Hogeschool Edith Stein heeft in 2016 een studenttevredenheid van 3,6 (als gemiddeld cijfer uit de Nationale Studentenenquête). Dit blijkt achteraf niet het juiste resultaat. Bij dit resultaat dient, op basis van de definitie van OCW, het percentage studenten dat een oordeel (zeer) goed behaald te worden opgenomen. Gezien de fusie met Saxion is geen nader overleg met OCW over de te verwerken aanpassing gevoerd. Ten behoeve van de interne doelstelling wordt dit aangepast. 4. Maatregelen docentkwaliteit: per 31 december 2016 is 75 procent van de docenten (inclusief lectoren) opgeleid op minimaal masterniveau. Per 31 december 2018 is 90 procent van de docenten
Docenten met master/PhD
61%
75%
Hoofdstuk 7
Opleidingen met <12 contacturen p/w in het eerste jaar1
0%
0%
Hoofdstuk 2
Ratio OP/OOP
1,5
1,9
jaarverslag 2012 4
1 2
Voltijd bacheloropleidingen zie opmerking hierboven bij punt 3
OCW heeft deze prestatieafspraken goedgekeurd met een oordeel ‘goed’. De komende hoofdstukken laten zien welke vooruitgang we in 2012 hebben geboekt bij de realisatie ervan. De fusie met Saxion en de nu al gemaakte kwaliteitsslag zullen ervoor zorgen dat Hogeschool Edith Stein de prestatieafspraken de komende jaren daadwerkelijk gaat waarmaken.
Twentse lerarenopleiding product van veel fusies De fusie van Hogeschool Edith Stein met Saxion is niet de eerste fusie in het 115-jarig bestaan van de Twentse lerarenopleiding. De opleiding kende in de eerste helft van de vorige eeuw veel vormen en namen, totdat in 1984 twee instellingen ontstonden: de (openbare) Rijks Pabo Hengelo en de (katholieke) Edith Stein Academie. De Rijks Pabo Hengelo maakte later als sector Lerarenopleiding deel uit van de toenmalige Hogeschool Enschede. In 1996 verliet de opleiding de Enschedese onderwijsinstelling om te fuseren met Hogeschool Edith Stein. Ook de christelijke denominatie was in Edith Stein vertegenwoordigd door een fusie met de P.C. Pabo Rosarium (Almelo) en samenwerking met de Christelijke Hogeschool Windesheim in Zwolle. De HES zal ook na de fusie met Saxion zorg dragen voor geaccrediteerde opleidingen op het gebied van de drie denominaties en de inbedding van levensbeschouwing in de gehele opleiding. Dat was voor de Nederlandse Katholieke Schoolraad reden om haar goedkeuring aan de fusie te verlenen.
Kennisinstelling in de volle breedte Edith Stein is niet alleen een lerarenopleiding maar ook een volwaardige kennisinstelling. Het aantal lectoraten is in de periode 2006-2012 uitgebreid tot zeven. Alle lectoren hebben een rol in het bachelor- en masteronderwijs. Wat Hogeschool Edith Stein uniek maakt, is dat het volop mogelijkheden biedt voor na- en bijscholing van professionals in combinatie met onderzoek. Dat gebeurt sinds 2006 binnen TSE, het samenwerkingsverband met Saxion, Universiteit Twente en Expertis Onderwijsadviseurs. Er is samenwerking met het werkveld in de volle breedte, bijvoorbeeld in het Opleiden in de School-programma (OIDS) en het Klasse!Programma. Academische opleidingsscholen verbinden schoolontwikkeling en innovatie met praktijkonderzoek, scholing en het opleiden op de werkplek van studenten en onderwijspersoneel.
jaarverslag 2012 5
Kerntaken De missie van Hogeschool Edith Stein staat volledig in het teken van goed onderwijs. Onze bijdrage bestaat uit drie kerntaken: 1. Het opleiden van voldoende en goed opgeleide leraren. 2. De levenslange ontwikkeling van leraren, zodat ze plezier houden in hun werk en kwalitatief goed en up-to-date onderwijs kunnen verzorgen. 3. Het versterken van de innovatiekracht van scholen door het verrichten van onderzoek en het bruikbaar maken van onderzoeksresultaten die het onderwijs verbeteren.
Centre Techniekonderwijs Om ervoor te zorgen dat in de toekomst voldoende technisch personeel beschikbaar komt wil Hogeschool Edith Stein een bijdrage leveren aan een inspirerende leeromgeving voor jong technisch talent. Hiervoor is TechYourFuture, het Centre of Expertise Techniekonderwijs opgericht, een initiatief van Saxion, Windesheim, Universiteit Twente, Expertis Onderwijsadviseurs en de HES. Onderzoek binnen het TechYourFuture moet duidelijk maken welke bestaande initiatieven op het gebied van techniekonderwijs succesvol zijn. Deze goede praktijkvoorbeelden zullen verder worden uitgebouwd tot een effectieve aanpak die op landelijke schaal ingezet kan worden. Daarnaast moet het expertisecentrum een beter beeld opleveren van het keuzeproces van basisschoolleerlingen.
Vernieuwingsonderwijs Vernieuwingsonderwijs is en blijft een sterk onderdeel van Hogeschool Edith Stein. Studenten kunnen in hun derde jaar kiezen voor een minor Vernieuwingsonderwijs, die een extra diploma of certificaat oplevert naast het reguliere pabo-diploma. Onze hogeschool kent de volgende vormen van vernieuwingsonderwijs: - Montessori - Dalton - Jenaplan en Freinet Voor professionals in het primair onderwijs is er bovendien de Montessori-opleiding, voor verdieping en verbreding van de kennis over deze vorm van vernieuwingsonderwijs.
jaarverslag 2012 6
Errol Herder, klas van 2012
Mr-VOOrziTTEr EriK LEEUw
‘Saxion biedt zoveel mogelijkheden’ Hij maakte de fusie van Hogeschool Edith Stein met Saxion van twee kanten mee. Enerzijds als ICT-medewerker van de HES, anderzijds als voorzitter van de medezeggenschapsraad van de hogeschool. Vanonder beide hoedjes ziet hij de toekomst rooskleurig: “Ik denk dat we in veel opzichten alleen maar vooruit gaan.” Het was een lange weg, de fusie van de HES en Saxion. Dat weet Erik Leeuw als geen ander. “Al in oktober 2011 hoorden we dat het niet goed ging financieel”, herinnert hij. “Dan ga je als MR aan het praten. Hoe komen we tot een oplossing?” Een oplossing die gedwongen ontslagen voorkwam bovendien. “Daar was alles op gericht en dat is ook gelukt”, vertelt hij trots. “Het is niet leuk om je eigen identiteit op te geven, maar aan de andere kant zijn de condities van de fusie zo goed. Beter hadden we het haast niet kunnen krijgen.” Saxion ondersteunde de HES erin de eigen identiteit en kleinschaligheid te behouden, weet Leeuw. “Niet alleen gaan ze enorm collegiaal met ons om, ook hebben ze zich hard gemaakt voor het katholieke deel van onze pabo-opleiding.” De bisschop zelf heeft de katholieke denominatie goedgekeurd en valideert zo diploma’s van studenten die deze richting volgen. De Nederlandse Katholieke Schoolraad had de fusie af kunnen wijzen, ware het niet dat Saxion de katholieke denominatie opnam in de eigen statuten. “Heel belangrijk voor de studenten, want op katholieke basisscholen wordt vaak om zo’n denominatief diploma gevraagd.” Nu de fusie een feit is, staat Leeuw pas zelf een beetje stil bij de gevolgen voor hemzelf. “Ook voor mij is het afwachten wat er komt. Maar ik voorzie dat de fusie heel positief uitpakt. Saxion biedt zoveel mogelijkheden die een kleine hogeschool als de HES niet bood. Je kunt doorgroeien. En zeker ondersteunend zijn er veel meer mensen beschikbaar. Dat komt het onderwijs ten goede en daar draait het uiteindelijk om. Rationeel is zo’n fusie heel makkelijk. Emotioneel ligt het moeilijker, mensen hebben toch het gevoel dat er een stukje van de school verloren gaat. Maar de cultuur die hier nu leeft maken we zelf en we moeten gewoon samen de hogeschool blijven maken.”
jaarverslag 2012 7
HOOFDSTUK 2
DE baCHELOrOpLEiDing
2 Hogeschool Edith Stein is weer helemaal bij de les, zo blijkt uit de waardering die studenten geven in de nationale Studentenenquête. De in 2011 en 2012 doorgevoerde verbeteringen aan curriculum en organisatie hebben dus de vruchten afgeworpen.
jaarverslag 2012 8
Hogeschool Edith Stein is een monosectorale hogeschool, die opleidt voor beroepen in het onderwijs. De belangrijkste component van de hogeschool is de bacheloropleiding, die ongeveer 700 studenten telt. Sinds het studiejaar 2010-2011 kennen we binnen de voltijd bacheloropleidingen drie opleidingsvarianten, zodat een optimale aansluiting bij de vooropleiding van de studenten gewaarborgd is. Binnen het programma Opleiden in de School (OIDS) combineren studenten met de vooropleiding vwo of mbo-onderwijsassistent een driedaags onderwijsprogramma op de hogeschool met een tweedaagse stage op een opleidingsschool. Studenten met een havo- of mbo 4-diploma volgen een vierdaags onderwijsprogramma op Hogeschool Edith Stein (het Klasse! Programma) en lopen elke week één dag stage op een reguliere basisschool. Voor excellente studenten bieden we het Top Programma, waarin we een kennisintensief onderwijsprogramma combineren met een tweedaagse stage op een academische opleidingsschool. Studenten in het Klasse! Programma hebben in het eerste jaar achttien contacturen per week, studenten van de andere programma’s hebben in het eerste jaar vijftien contacturen per week. Lectoren zijn waar mogelijk inhoudelijk verantwoordelijk voor de zogenaamde loopbaanminoren in de bacheloropleiding en voor de onderzoekscomponent in deze opleiding. Van de 20e naar de 11e plaats Hogeschool Edith Stein wil een hoogwaardige innovatieve kennisinstelling zijn. Ze wil haar studenten gedegen onderwijs van hoog niveau bieden, in een inspirerende en waardevolle omgeving. Studenten worden toegerust voor de beroepspraktijk en zijn na het afronden van hun opleiding in staat zich verder te ontwikkelen als professional. Na de dalende studenttevredenheid in 2011, waarin de bacheloropleiding voltijd gedaald was tot een 22e positie van de 24 en de deeltijd op de 13e plek van de 18 stond, is alles op alles gezet om de neerwaartse trend te doorbreken. Naast aanpassingen in de curricula, is met onder andere coördinatoren, studieloopbaanbegeleiders (voltijd) en leerteambegeleiders (deeltijd) gewerkt aan het herstel van het contact met onze studenten. De informatie die uit deze contacten voortkwam, is waar mogelijk gebruikt voor verdere aanpassingen in het programma en in de organisatie. De hogeschool moest terugkeren in de eredivisie van het onderwijs, was ons duidelijke doel. Wat dat betreft zijn we op de goede weg. De
resultaten van de Nationale Studentenenquête 2012 bleken significant beter dan die van een jaar ervoor. Wat blijkt is dat studenten de pabo het waarderingscijfer 7 geven en dat de gemiddelde studenttevredenheid van de voltijd bacheloropleiding 3,4 bedraagt. De studenten zijn over alle onderzochte thema’s meer tevreden dan vorig jaar. Ander hogescholen scoren landelijk gezien een waarderingscijfer van 6,8 gemiddeld. Onze studenten waren al tevreden over de algemene vaardigheden die zij opdoen, de voorbereiding op de beroepsloopbaan, de studiefaciliteiten, het informatiepunt en de studieomgeving. Maar daarnaast zijn studenten in 2012 meer tevreden over de inhoud van onze opleiding, de informatievoorziening, de toetsing en beoordeling, de studiebegeleiding, het studierooster en de betrokkenheid. Wij zien hier een relatie met het in 2010 ingezette masterplan dat zich vooral op deze aspecten richtte. De waardering voor de studielast is een krappe voldoende en daarmee sterk verbeterd ten opzichte van 2011. Wanneer we de hand in eigen boezem steken, blijft het thema wel een kritieke factor: de opleiding is intensiever geworden om te voldoen aan de zwaardere eisen die aan nieuwe leraren basisonderwijs worden gesteld. De hogeschool doet er veel aan om de ervaren werkdruk te verlagen door bijvoorbeeld de studielast beter te spreiden, zonder daarbij in te boeten op het hbo-niveau. We zijn met al deze resultaten van de 20e naar de 11e plaats gestegen in de ranking van alle pabo’s. Zowel in de ranking van Elsevier als in de Keuzegids heeft Edith Stein daarmee een flinke stap omhoog gezet.
jaarverslag 2012 9
Christian Schneider, klas van 2010
Het Top programma We hebben een aantal belangrijke veranderingen doorgevoerd, waardoor het voor meer studenten mogelijk wordt om zich te kwalificeren voor dit excellentieprogramma. Daarbij hebben we uiteraard geen concessies gedaan aan het niveau van excellentie dat gerealiseerd moet worden. De audit commissie van het platform Bètatechniek, dat de subsidiegelden voor de ontwikkeling van het programma verstrekt, oordeelde na het bestuderen van alle stukken en het voeren van gesprekken met alle betrokkenen dat de doorgevoerde veranderingen verstandig waren en toonde zich bovendien tevreden over de kwantitatieve voortgang die is geboekt. Naar verwachting zal in 2013 vijf procent van het totaal aantal studenten in het Top Programma zitten. Tevens verwachten we in 2013 de eerste afstudeerders met extra diepgang in hun curriculum op het gebied van internationalisering, omdat zij een certificering tot European Teacher hebben behaald. Ook hebben zij meer internationale literatuur bestudeerd en zijn zij actief betrokken bij onderzoek op Academische Scholen. Tot slot kent het Top Programma voor alle studenten een internationale dimensie in de vorm van stage op internationale scholen en/of studie in het buitenland (zie ook pagina 17).
Twee nieuwe academische basisscholen Vanaf januari 2012 mogen basisscholen Widerode en De Touwladder in Wierden (allebei Stichting ROOS) zich een academische basisschool noemen. De scholen zijn sinds 2004 betrokken bij het project Opleiden in de School Twente, een samenwerking tussen basisscholen en Hogeschool Edith Stein. Met de academische opleidingsscholen leiden we samen topleraren op met een sterke nadruk op innovatie en leerresultaten.
Opnieuw geaccrediteerd in 2012 Onze inspanningen voor de accreditatie van de bacheloropleiding werden in 2012 beloond: in februari oordeelde een commissie richting de NVAO dat er geen twijfel bestaat over de kwaliteit van onze bachelor. Dat blijkt uit een uitgebreide steekproef op afstudeerwerkstukken en gesprekken met medewerkers, studenten en stakeholders uit het basisonderwijs in onze regio. De eindkwalificaties van onze opleiding bleken goed qua inhoud en niveau en voldeden aan de internationale eisen. Onze studenten zijn hbo-waardig en het onderwijsprogramma, de docenten en de voorzieningen van onze hogeschool dragen bij aan de studeerbaarheid. Ook de toetsing bleek dik in orde.
jaarverslag 2012 10
Studierendement bacheloropleiding Met een betere studeerbaarheid is de afgelopen jaren ook het rendement van onze bacheloropleiding verbeterd. Deze lijn heeft zich, met betrekking tot het propedeuserendement na twee jaar en het diplomarendement na vijf jaar (van 58 procent in 2011 naar 65 procent in 2012) bij de deeltijdopleiding voortgezet. Bij de voltijdopleiding is het propedeuserendement na twee jaar van 92 procent in 2011 naar 88 procent in 2012 gedaald, door een relatief hogere uitval van tweedejaarsstudenten. Het diplomarendement na vier jaar van de voltijdopleiding is van 38 procent in 2011 naar 55 procent in 2012 gestegen. Bij het diplomarendement van de voltijdopleiding na vijf jaar is echter een daling zichtbaar: van 74 procent in 2011 naar 66 procent in 2012. Dit houdt vooral verband met de verzwaring van de afstudeereisen die in 2011 zijn doorgevoerd. Dit had een behoorlijke impact op de vierdejaars studenten en leidde in 2011 tot een daling van 16 procent op het diplomarendement na vier jaar. Hoewel deze groep studenten in 2012 een inhaalslag hebben gemaakt, is het diplomarendement na vijf jaar in vergelijking met andere jaren lager. De inschatting is dat deze vanaf het studiejaar 2012/2013 weer gaat stijgen. De uitval van eerstejaarsstudenten in de voltijdopleiding daalde in 2012 behoorlijk, van 49 naar 38 procent. Anderzijds is in de deeltijdopleiding is sprake van een behoorlijke stijging van de uitval eerstejaars: van 38 naar 63 procent. Dit is echter wel relatief, gezien de omvang van de instroom deeltijdstudenten zijn dit vijf extra uitgevallen studenten. In de prestatieafspraken met OCW is een doelstelling met betrekking tot uitval eerstejaars voltijdstudenten van 42 procent in 2015/2016 opgenomen en deze doelstelling is in 2011/2012 met 38 procent al ruimschoots behaald. Wij zijn heel tevreden over de daling van onze uitval in de voltijdopleiding. Hier zien we een relatie met de verbeterde begeleiding in met name de fase opleidingsbekwaam van de bacheloropleiding. instroom Met het oog op het behoud van het marktaandeel van de bachelor - en de masters - is in 2012 de campagne ‘Helemaal bij de les’ doorgezet. Vanwege de naderende fusie zijn hier boodschappen aan toegevoegd; meer hierover op pagina 13. Uit extern onderzoek blijkt dat de
jaarverslag 2012 11
vervangingsvraag voor leraren PO in Twente groter is dan de huidige instroom. Nadat de aanmeldingen aanvankelijk een dramatisch beeld lieten zien en het aantal inschrijvingen voor lerarenopleidingen landelijk met bijna 8 procent daalde, verbeterde de uiteindelijke instroom zich enigszins. Uiteindelijk stroomden in 2012 168 nieuwe studenten in, ten opzichte van 229 in het jaar daarvoor. Op 1 oktober 2012 stonden in totaal circa 775 bachelor- en masterstudenten ingeschreven bij Hogeschool Edith Stein. In 2011 waren dit er ongeveer 910. Hiervan studeerden 610 studenten aan de voltijd- en 89 studenten aan de deeltijdopleiding. Denominatief De opleiding kent een denominatief karakter en kiest ook na de fusie met Saxion voor een levensbeschouwelijk pluriforme leeromgeving. In deze omgeving worden studenten zich niet alleen beter bewust van waarden in het onderwijs in relatie tot hun opvattingen, maar krijgen zij ook de kans zich binnen een specifieke levensbeschouwelijke overtuiging voor te bereiden op de praktische uitoefening van hun beroep als leerkracht. Inhoudelijk gezien zijn we ons beter bewust van onze eigen sterktes en zwaktes. Onze studenten noemen internationalisering en onze aandacht voor vernieuwingsonderwijs als grote pluspunten. Hoewel we al belangrijke stappen gezet hebben, zijn er nog wel verbeteringen noodzakelijk op het gebied van de specialisatie jong en oud kind en de profielkeuze die ook landelijk van elke pabo gevraagd wordt.
Onderwijskundige visie Door bijstellingen aan de curricula van Hogeschool Edith Stein werd de behoefte om de onderwijskundige visie te herijken versterkt. Dit heeft geleid tot een aanscherping van de bestaande visie en een groter bewustzijn over het onderscheidend vermogen van de bacheloropleiding. Tijdens studiedagen en reguliere vergaderingen is in diverse gremia doorgepraat over deze visie. Centraal is komen te staan dat de HES vanuit haar duiding van het beroepsprofiel de professionele dialoog als sturend beginsel heeft gedefinieerd. Toekomstige leerkrachten moeten in onze visie in staat zijn een professioneel gesprek aan te gaan met diverse doelgroepen: collega’s, ouders, leidinggevenden en andere professionals die betrokken zijn bij kinderen. De professionele dialoog hanteren wij vanwege dit uitgangspunt niet alleen voor onze studenten, maar ook voor onszelf. Een ander belangrijk uitgangspunt dat studenten stapsgewijs leidt naar zelfstandigheid, heeft belangrijke relaties met het gekozen opleidingsmodel, te weten Opleiden in de School. Dit opleidingsmodel van Hogeschool Edith Stein is vertaald naar een intensieve samenwerking met het werkveld, vastgelegd in een tweetal convenanten met dertien po-besturen. De student wordt opgeleid in partnerschap met de praktijk. Er is bovendien ingezet op praktijkgericht onderzoek om zo professionals op te leiden die een bijdrage leveren aan de verbetering van de beroepspraktijk. Lectoraten leveren een actieve bijdrage aan het ontwikkelen van de onderzoeksvaardigheden van de studenten. Organisatorische vertaling Met de professionele dialoog als beginsel zijn ook veranderingen doorgevoerd op het gebied van de organisatie. Omdat de verantwoordelijkheid voor de student en het programma op alle niveaus gevoeld en gevoed moet worden, is verder gewerkt aan het versterken van eigenaarschap. In faseteams is bijvoorbeeld een slag gemaakt met de professionalisering van studieloopbaan- en stagebegeleiding. Daarnaast is de examencommissie sterk in positie en zijn ook vakgroepen meer aan zet waar het gaat om het maken van inhoudelijke keuzes of het bewaken van het niveau en de kwaliteit van de opleiding. Hoewel het functiebouwwerk niet is veranderd, is hierdoor ook meer mogelijkheid tot profilering in docenttaken ontstaan.
jaarverslag 2012 12
Helemaal bij de les In 2011 ging Hogeschool Edith Stein van start met de campagne ‘Helemaal bij de les’ in een poging het marktaandeel van de hogeschool te behouden. In 2012 werd besloten deze campagne verder uit te bouwen. Zo werd de HES bekend als afzender van de campagne. Voor de Open Dag werd helemaal flink uitgepakt, om ook de Open Dag een Helemaal bij de les-sfeer te geven. In de campagne staan de uitdagingen die de huidige tijd brengen voor het basisonderwijs centraal: met alle apps, sociale media en moderne tools als digiborden, iPads etc. Tijdens de Open Dag wilden we bezoekers dat ook zelf laten ervaren. Dus was er ruimschoots aandacht voor het gebruik van digiborden en iPads. Maar ook voor ontwikkelingen die nog in de kinderschoenen staan, zoals 3D-printen en augmented reality. Ook was er aandacht voor de ontwikkelingen op taalgebied, bijvoorbeeld bij de straattaal-quiz. In weer andere lokalen stond het basisonderwijs van het verleden centraal, om een mooi contrast te laten zien. Een trendwatcher koppelde alle ontwikkelingen aan elkaar. De campagne rondom de Open Dag was groots opgezet met onder andere radiospots, advertenties, online banners en free publicity in de week- en weekendkranten in Twente. De Open Dag was met 300 bezoekers dan ook één van de
jaarverslag 2012 13
best bezochte Open Dagen van de afgelopen jaren. Helaas lag het aantal studiekiezers onder deze bezoekers 25 procent lager dan in het voorgaande jaar. Ook hier was de trend van het teruglopende marktaandeel goed zichtbaar. Daarom werd de campagne Helemaal bij de les ook ingezet voor een sterk eindoffensief richting de eindexamenleerlingen. Duizend eindexamenkandidaten uit de regio kregen een energiereep als boost voor hun eindexamen. Op de wikkel werden zij geattendeerd op onze voorlichtingsavond in juni. Bezoekers kregen een gratis treinkaartje, zodat ze een leuk uitje met vrienden konden maken in hun zomervakantie. Ditmaal leken de communicatieve inspanningen hun vruchten af te werpen, met een kwart meer bezoekers dan het voorgaande jaar. Bovendien werd vanaf het tweede kwartaal de achterstand in de aanmeldingen en de daling van het regionale marktaandeel gedeeltelijk ingelopen. In november 2012 is de campagne ‘Helemaal bij de les’ opnieuw opgepakt met als doel het marktaandeel te herstellen. Deze keer stond de aanstaande fusie met Saxion op ludieke wijze centraal. Voor begin 2013 staat een continuering van deze campagne op het programma, waarbij er twee accenten zijn: de instellingsfusie met Saxion en de impact van alle nieuwe ontwikkelingen op het basisonderwijs.
Social Media Helemaal bij de les betekent ook op de hoogte zijn van alle ontwikkelingen op het gebied van social media en deze media inzetten waar zinvol. Voor de hogeschool is besloten om vooral gebruik te maken van de mogelijkheden die Twitter en Facebook bieden. Op andere (opkomende) sociale media zijn wel accounts geclaimd, maar deze worden nog niet actief beheerd. Zowel Twitter als Facebook hebben een flinke vlucht genomen in 2012. Om berichten te delen met studenten, maar ook om het gesprek aan te gaan met volgers. Zo kreeg de Facebookpagina in een jaar tijd meer dan 350 vrienden, voornamelijk huidige studenten. Facebook wordt daarom het meest ingezet om meer ‘informeel’ nieuws over Edith Stein te delen, of studenten uit te nodigen voor bepaalde evenementen. Het bereik hangt sterk af van het type bericht. Sommige berichten worden actief gedeeld door studenten, waardoor Facebook een olievlekwerking krijgt. Op Twitter zijn er 580 volgers: van studenten en Twitteraars actief in het onderwijs tot commerciële partijen die de hogeschool graag in de gaten willen houden. Daarnaast is er een besloten Twitteraccount, waarop studenten roosterwijzigingen kunnen lezen. Zo’n 150 studenten volgen daar de laatste wijzigingen (met name ziekmeldingen). Social media worden niet alleen gebruikt om berichten te delen, maar worden ook ingezet in campagnes als ‘Helemaal bij de les’. Er wordt geadverteerd. Maar er wordt ook gebruik gemaakt van bepaalde applicaties in Facebook om acties interactiever te maken.
nieuw portaal In 2012 ging het nieuwe portaal voor zowel studenten als medewerkers online in het kader van beoogde verbeteringen op het gebied van de interne communicatie. Een nieuwe indeling (van zowel de pagina’s als de structuur van het portaal), een nieuwe frisse uitstraling, en de mogelijkheid om onderscheid te maken tussen doelgroepen zijn belangrijke kenmerken van de herziening. Vanuit communicatie was het belangrijkste gevolg dat het portaal op de homepage een nieuwsvoorziening kreeg. Hierdoor was er geen noodzaak meer om tweewekelijkse nieuwsbrieven te versturen en is het ook niet meer nodig om dringender nieuws te e-mailen. Nieuws kan op elk gewenst moment op de homepage van het portaal worden geplaatst, waarbij onderscheid gemaakt kan worden tussen de doelgroepen. Hierdoor is elke doelgroep altijd op de hoogte van het laatste nieuws.
jaarverslag 2012 14
STUDEnT ELSEMiEK DE LangE:
‘Het is heel belangrijk om positief te zijn over je opleiding’ Ze begon in 2012 aan haar derde jaar op de pabo-opleiding van Hogeschool Edith Stein. En zit nog altijd helemaal op haar plek bij de HES. Elsemiek de Lange (20) is blij dat het imago van haar hogeschool na een paar magere jaren weer helemaal goed is. “Ik vind het een hele fijne school waar we allemaal heel positief over kunnen zijn.” Dat er de afgelopen jaren veel verbeteringen zijn doorgevoerd in de opleiding, heeft Elsemiek aan den lijve ondervonden. “Er kwam op een gegeven moment wel heel veel tegelijk”, zegt ze bijvoorbeeld over de studiedruk, de afgelopen jaren een hekel punt. “Maar dat hebben we als studenten toen ook aangegeven: dat het zo niet werkte. Daar is naar geluisterd en het is absoluut verbeterd. Het beeld van de pabo, dat het niet echt moeilijk is, maar wel heel veel, klopt gewoon wel. Je hebt altijd stages naast je lesdagen. Maar als je goed kunt plannen, mag het eigenlijk geen groot probleem zijn.” In haar rol als student en lid van de MR van de hogeschool heeft Elsemiek een flinke vinger aan de pols als het gaat om wat studenten denken over hun opleiding. Maar die denkbeelden passen niet altijd bij de realiteit, meent ze zelf. “Studenten zijn wel vaak negatief. Ook als je dan kijkt naar een Studentenenquête. Dan denk ik: eigenlijk is er niet zoveel aan de hand. Ik vind het belangrijk om juist positief te blijven over je opleiding. Je hebt straks toch ook een diploma van deze school en daar wil je dan gewoon trots op kunnen zijn.” Dat diploma is voor Elsemiek nog even wachten. Niet erg, vindt ze zelf. “Ik voel me hier helemaal op m’n plek. Ik heb voorafgaand aan mijn inschrijving meegedaan aan een studie try-out, maar eigenlijk wist ik al heel lang dat ik dit wilde gaan doen. En op de HES is iedereen met hetzelfde bezig, wat ik heel fijn vind. Er hangt een goede sfeer en in de lessen is heel veel ruimte voor je eigen ervaringen in de praktijk. Dat is heel leerzaam. Je doet zoveel meer dan alleen luisteren.” In 2013 gaat Elsemiek zich specialiseren op het speciaal onderwijs. Na
jaarverslag 2012 15
haar afstuderen wil ze voor de klas, al dan niet op een school voor speciaal onderwijs. “Ik weet niet of ik per se op het speciaal onderwijs wil werken, maar ik wil er graag meer over leren. Veel dingen voor dit onderwijs zijn ook belangrijk voor het basisonderwijs. Zeker als er door passend onderwijs straks meer leerlingen met speciale behoeften in het reguliere onderwijs zitten.”
HOOFDSTUK 3
inTErnaTiOnaLiSEring
3
in de afgelopen jaren heeft Hogeschool Edith Stein veel nadruk gelegd op internationalisering. Studenten hebben er baat bij te zien dat de wereld van het onderwijs groter is dan nederland alleen. Daarom hebben we ook in 2012 stappen gezet voor de internationalisering van onze studenten, maar ook voor ons personeel.
jaarverslag 2012 16
In het kader van studentmobiliteit zijn in 2012 zestien studenten met een Erasmusprogramma een uitwisseling aangegaan via de internationale minor in de bachelor. Dit betrof een uitwisseling met onze Erasmuspartners in Spanje, Portugal, Turkije, Engeland, Noorwegen, IJsland en Zweden. In 2012 heeft 26 procent van de studenten uit het derdejaars cohort gekozen voor de internationale minor. Aan de eigen internationale klas hebben 25 studenten deelgenomen. In totaal kwamen hiervan zeventien studenten van Erasmuspartners uit Spanje, Engeland, Turkije en Oostenrijk. Acht studenten kwamen uit de eigen opleiding. In 2012 koos één student ervoor de LIO-stage in het buitenland te vervullen. Deze student heeft haar LIO-stage succesvol kunnen invullen bij onze partner in Zuid-Afrika. Twee studenten van het Top Programma hebben, in het kader van hun programma dat opleidt tot European Teacher, gewerkt aan een ontwerponderzoek naast hun studie en stage in Zuid-Afrika. Het feit dat in absolute aantallen in het vierde studiejaar minder studenten dan voorgaande jaren hebben deelgenomen aan internationalisering, hangt samen met de relatief kleinere groep studenten en de ervaren studiedruk. Wat betreft docentmobiliteit (Erasmus/Bios) hebben zeven docenten deelgenomen aan een uitwisseling met buitenlandse partnerinstellingen. Dit betekent dat zij les gegeven hebben en deelgenomen hebben aan workshops en conferenties in Oostenrijk, IJsland, Spanje, Portugal en Frankrijk.
Edith Stein aan het landelijke kenniscentrum Engels, dat wordt gesteund door het Europees platform. De projectpartners zullen zich binnen dit project bezig houden met het verder ontwikkelen van kennis over Vroeg Vreemde Talen Onderwijs Engels (VVTOE). Dit initiatief leidt mogelijk tot het verkrijgen van een eigen erkenning en certificering van basisscholen met het keurmerk ‘Talent’. In het kader van de landelijke opdracht om de pabo’s te profileren, is dit een belangrijke kans om op VVTOE te profileren en internationalisering en de minoren verder uit te bouwen. internationalisering op de agenda voor alle studenten Evenals voorgaande jaren is, in het curriculum van de pabo, door vrijwel alle studenten aan internationale competenties gewerkt door deelname aan het uitgebreide excursie- en oriëntatieprogramma. De eerstejaarsstudenten hebben deelgenomen aan een oriëntatie op de eigen regio en de tweede- en derdejaarsstudenten hebben een programma uitgevoerd in Wenen, Praag, Madrid, Berlijn en Brussel. De vierdejaarsstudenten zijn een week naar de Randstad geweest om kennis te maken met vraagstukken op scholen in deze regio. Ook werd het werkgelegenheidsperspectief in de Randstad bekeken.
European Teachers Het Top Programma is in 2012 volledig ontwikkeld, waarbij een invulling is gegeven aan de internationale dimensie van het curriculum. Studenten van het Top Programma worden opgeleid tot European Teachers en worden uitgedaagd een hoog niveau van taalvaardigheid in het Engels te realiseren. Dit laatste wordt gemarkeerd door een IELTS-examen dat alle studenten afleggen. In het Top Programma zijn 40 credits bestemd voor de internationale dimensie. Met het oog op toekomstige ontwikkelingen, betreffende studentmobiliteit en docentmobiliteit, zijn nieuwe partnerovereenkomsten gesloten, waarbij zo mogelijk de ranking van bestaande en beoogde partners is meegewogen in de afweging van het belang van het partnerschap. Nieuwe partners zijn de universiteiten van Olomouc, Huelva, Murcia en Metz. Een andere beleidsmatige ontwikkeling is de deelname van Hogeschool
jaarverslag 2012 17
Hanneke Hollak, klas van 2009
HOOFDSTUK 4
DE MaSTErOpLEiDingEn
2 4
De roep om onderwijspersoneel met een masteropleiding zet door. Hogeschool Edith Stein geeft hier gehoor aan met twee masters, waaronder de in 2012 gestarte master put alis Educational Leadership.
jaarverslag 2012 18
aangepast waardoor de studeerbaarheid verder verbetert. In de interne meting van studenttevredenheid wordt met ingang van het najaar 2012 naast panelgesprekken ook gebruik gemaakt van online enquêtes per programmaonderdeel. In 2012 is de studenttevredenheid (op basis van de Nationale Studentenenquête) gedaald. De inhoudelijke verantwoordelijkheid voor deze masteropleiding berust bij de lector Rich Media & Teacher Learning.
Naast de bacheloropleiding verzorgt Hogeschool Edith Stein ook de masteropleidingen Leren & Innoveren en Educational Leadership. Toelating tot deze masteropleidingen staat open voor hbo- en woopgeleiden, die werkzaam zijn in het onderwijs en ten minste enkele jaren onderwijservaring of ervaring in een leidinggevende functie hebben. Voor beide masteropleidingen geldt dat een lector als academic director inhoudelijk verantwoordelijk is voor de opleiding. Hoogleraren van Universiteit Twente en universitaire hoofddocenten fungeren mede als kerndocenten in deze masteropleidingen. Alle kerndocenten zijn gepromoveerd. Master Leren & innoveren De bekostigde master Leren & Innoveren (MLI) startte in september 2012 voor de vijfde keer. De opleiding richt zich op ervaren docenten die zich willen ontwikkelen tot teacher leader. Studenten komen zowel uit het primair en het voortgezet als het middelbaar beroepsonderwijs en de opleiding blijkt, gelet op het aantal aanmeldingen, in een duidelijke maatschappelijke behoefte te voorzien. De MLI onderging in 2012 een visitatie, met het oog op verlenging van de huidige accreditatie die tot februari 2014 geldig is. Voor deze visitatie werd een zelfstudie geschreven en een auditcommissie van Aequi ondervroeg het bestuur, de directeur, het management, docenten, studenten en het werkveld. De commissie adviseerde positief met betrekking tot het niveau van de master. Aanbevelingen die werden gegeven waren onder andere dat de MLI innovatiever kan, dat er meer gebruik gemaakt mag worden van activerende werkvormen en van ICT en dat de werkveldadviescommissie een formeler karakter moet krijgen. Uit onderzoeken naar de studenttevredenheid blijkt dat studenten te spreken zijn over het niveau van de opleiding en de toetsing. Vanaf 2011 zijn verbeteringen doorgevoerd met als doel het studierendement te verhogen. Hoewel dit rendement is gestegen, is dit nog steeds te laag. Bovendien is, mede als gevolg van de doorgevoerde maatregelen, de uitval zonder diploma in 2012 gestegen. Dit is overigens een beeld dat wij ook bij de bachelor hebben gezien, waar ook interventies in het kader van het niveau van de opleiding en rendementsverbeteringen zijn doorgevoerd. Om de studenttevredenheid voor deze opleiding verder te verbeteren hebben wij stappen ondernomen op het gebied van de voorbereiding op de master (voorkomen van verkeerde verwachtingen) en is het curriculum
jaarverslag 2012 19
Master Educational Leadership De master Educational Leadership (MEL) is in januari 2012 voor de eerste keer van start gegaan met 26 studenten. Deze master, waarvan de inhoudelijke verantwoordelijkheid bij de lector Educational Leadership ligt, richt zich op leidinggevenden in alle vormen van onderwijs, die zich verder willen verdiepen in het leidinggeven aan onderwijsprocessen. Dat de master inderdaad de verschillende takken van het onderwijs aanspreekt, blijkt uit de aanmeldingen: zes schoolleiders uit het po, vijftien uit het mbo, twaalf uit het vo en twee uit het so. De MEL speelt in op de maatschappelijke vraag om steeds meer opbrengst- en resultaatgericht te werken. Een onderwijskundig leider heeft een kernfunctie binnen een school en aan deze kernfunctie worden steeds hogere eisen gesteld. Om aan deze eisen te kunnen voldoen is een goede theoretische basis gekoppeld aan de nodige praktijkervaring in de vorm van een masteropleiding zeer gewenst. Het curriculum wordt uitgevoerd met een docententeam van landelijke en regionale experts. In 2012 zijn twee onderwijsblokken intern geëvalueerd, waaruit is gebleken dat het programma met een gemiddelde van een acht of hoger wordt gewaardeerd door de deelnemers. Inhoudelijk hebben de evaluaties geleid tot kleine bijstellingen van het programma, zoals het aantal leerwerktaken dat moet worden volbracht. Met deze wijzigingen is met name de studeerbaarheid gediend. Sommige werkgevers hebben aangegeven dat de effecten van de deelname van de leidinggevenden aan de master, waaronder meer aandacht voor opbrengstgericht werken en het onderwijskundig leiderschap, al snel zichtbaar worden in de werksituatie. Naar verwachting zal een volgende groep deelnemers in september 2013 starten. Potentiële deelnemers hebben aangegeven dat een start in september beter past bij hun werksituatie. Bovendien stelt het een aantal deelnemers dat nog deels lesgeeft in staat de lerarenbeurs aan te vragen. In 2013 zal een actieve wervingscampagne worden opgezet.
HOOFDSTUK 5
prOFESSiOnaLiSEring
5 2
Een leven lang leren is met de komst van het Lerarenregister een eis van overheid en maatschappij. Daarom wil Hogeschool Edith Stein graag dat leraren zich blijven ontwikkelen. Dat geldt ook voor onze eigen medewerkers. Ons aanbod wordt door de markt gewaardeerd, maar de financiële budgetten bij opdrachtgevers worden steeds lager. Hierdoor worden nascholingsactiviteiten beëindigd of uitgesteld.
jaarverslag 2012 20
Ontwikkelingen in de markt bepalen scholingsaanbod Hogeschool Edith Stein hecht grote waarde aan een leven lang leren. Dat staat ook in onze missie, die in bijlage C is opgenomen. Ontwikkelingen als de Lerarenbeurs en meer recent de oprichting van de Onderwijscoöperatie, die een register van leraren gaat opzetten en onderhouden, maken dat de belangstelling voor een leven lang leren onder leraren de komende jaren toeneemt. Ook het feit dat scholen door de Onderwijsinspectie steeds meer aangesproken worden op hun onderwijsresultaten leidt tot een nieuwe nascholingsvraag, veelal in de vorm van maatwerktrajecten in opdracht van schoolbesturen. Wij willen er voor zorgen dat ons uitgebreide professionaliseringsaanbod maximaal aansluit bij deze ontwikkelingen. Dat betekent dat onze focus ligt op een scholingsaanbod dat gecertificeerd is, dat aansluiting biedt bij onze masteropleidingen, dat aansluit bij de vraag van onderwijsbesturen en waarin kennis vanuit lectoraten een duidelijke plaats inneemt. Ook willen wij nascholing in verschillende markten, zoals primair onderwijs, voortgezet onderwijs, middelbaar beroepsonderwijs en speciaal onderwijs, aanbieden. Tegen deze achtergrond evalueren wij regelmatig ons aanbod en actualiseren wij de informatie hierover op www.edith.nl. Uit interne evaluaties blijkt dat de deelnemers en opdrachtgevers tevreden zijn over onze nascholingsactiviteiten. De nieuwe thema’s binnen ons scholingsaanbod zijn opbrengstgericht werken, onderwijskundig leiderschap en tools voor gedragsinterventies in de klas. Ook richten we ons al enige jaren nadrukkelijk op gecertificeerde professionalisering op het gebied van taal en rekenen en bewegingsonderwijs. Daarnaast verzorgen wij incompany/maatwerkopleidingen in opdracht van schoolbesturen. Tot slot zijn wij betrokken bij de mogelijke ontwikkeling van een Associate Degree Voor- en Vroegschoolse Educatie (AD VVE) met het ROC Aventus, het ROC van Twente en Saxion Deventer. Cursussen en trainingen Van ons professionaliseringsaanbod is in 2012 minder intensief gebruik gemaakt door het werkveld. Dit houdt mede verband met de verminderende werkgelegenheid voor nieuwe docenten (vakbekwaam bewegingsonderwijs) en lagere beschikbare budgetten bij opdrachtgevers. Trajecten die aangeboden worden in samenwerking met het Post HBO vonden echter doorgang. Binnen dit aanbod valt onder andere de opleiding Taalcoördinator, de cursus School- en Instituutsopleider (po/vo) en de leergang vakbekwaam bewegingsonderwijs. Ook hebben we diverse cursussen verzorgd op het gebied van management (deels in samenwerking met Magistrum) en jaarverslag 2012 21
identiteit en levensbeschouwing. Met onze convenanten op het gebied van Opleiden in de School hebben we teams van basisscholen in onze regio voorzien in trainingen voor opleiders en mentoren. internationale professionalisering Helaas zien we ook op het vlak van internationalisering een afname van de belangstelling voor professionalisering, hetgeen samenhangt met minder beschikbare middelen bij onze opdrachtgevers. Dit betekent dat er geen nieuwe scholen en leerkrachten hebben deelgenomen aan de cursus European Teacher. Met de toekenning van het project VOICES eind 2012, die 450.000 euro aan subsidie oplevert, komen extra middelen voor internationale professionalisering beschikbaar. Maatwerkprogramma’s Scholen hebben een groeiende behoefte aan maatwerkscholing en incompanytrainingen. In 2012 kregen diverse programma’s, die Hogeschool Edith Stein in 2011 ook aanbood, een vervolg. In totaal namen ongeveer honderd leerkrachten deel aan programma’s als rekencoördinator ROC (incompany), onderwijskundig begeleider (incompany Consent/VCO), identititeitscoördinator (incompany Convent), Opbrengstgericht leidinggeven aan W&T en Montessori Passe partout (incompany). In september is het traject maatwerk MLI voor het Graafschap College afgerond met certificaatuitreikingen aan 12 van de 14 deelnemers. Het professionaliseringspalet ging in het najaar van 2012 van start met 34 deelnemers. In juni 2012 kregen 29 van de 32 docenten die deelnamen aan het palet 2010-2012 het certificaat uitgereikt. Tweedegraadslerarenopleidingen in trek Onder verantwoordelijkheid van Saxion Next worden binnen onze hogeschool onbekostigde tweedegraads lerarenopleidingen verzorgd. Bij de uitvoering zijn ook enkele docenten van de hogeschool betrokken. De tweedegraadsopleidingen zijn zogenaamde kopopleidingen voor studenten die al een hbo- of wo-opleiding hebben afgerond en die vervolgens een onderwijsbevoegdheid willen behalen. Zo kunnen pabo-afgestudeerden de tweedegraadsonderwijsbevoegdheid Nederlands behalen. Hoewel deze opleidingen niet bekostigd zijn, voorzien ze duidelijk in een maatschappelijke behoefte. Dit blijkt uit het aantal ingeschreven studenten. In 2012 is een omzet professionaliseringsactiviteiten van circa 950.000 euro gerealiseerd. In 2011 was dit circa 1.050.000 euro.
HOOFDSTUK 6
LECTOraTEn En prOjECTEn
6 2
Het ontwikkelen van eigen kennis is van groot belang binnen het onderwijs. Hogeschool Edith Stein is daarom actief binnen verscheidene projecten in samenwerking met het onderwijswerkveld. Onze lectoraten ontwikkelen elk jaar weer waardevolle nieuwe kennis over onderwijs.
jaarverslag 2012 22
Geordend naar thema en onderzoeksgebied laten de lectoraten zich als volgt ordenen.
In de periode 2006-2012 hebben we geïnvesteerd in de verdere ontwikkeling van Hogeschool Edith Stein tot een volwaardige kennisinstelling. We hebben het aantal lectoraten uitgebreid tot zeven. Afgezet tegen het aantal studenten zijn we daarmee één van de meest kennisintensieve hogescholen van Nederland. Dit jaar werden twee lectoraten afgerond, namelijk die van Kees Vernooy en Martine Delfos. grote rol in het onderwijs Al onze lectoren hebben een rol in het bachelor- en masteronderwijs, waarmee we een noodzakelijke relatie leggen tussen onderwijs en onderzoek. Op deze wijze dragen zij bij aan het kennisfundament van de bachelor- en masteropleidingen. We hebben de lectoraten zorgvuldig gekozen. Kort samengevat: centraal staat de optimalisering van de onderwijsloopbanen van leerlingen. Wij weten dat ‘effectief taal en leesonderwijs’ daarvoor essentieel is; dat het op een adequate, positieve manier kunnen omgaan met gedrags- en leerproblemen evenzeer essentieel is en dat het hierbij gaat om de totale schoolloopbaan van een leerling (aansluiting in de keten). Sterk onderwijskundig leiderschap is onontbeerlijk wil een school met zijn leerlingen goede onderwijsresultaten bereiken. Tot slot geldt dat met het oog op het een leven lang leren van leraren het noodzakelijk is over expertise te beschikken op het gebied van het leren van onderwijsprofessionals.
Thema
Onderzoeksgebied lectoraat
Lector
Onderwijskundig leiderschap
Onderwijskundig leiderschap
Dr. J. Imants
Optimalisering schoolloopbanen
Gedrag- en leerproblemen
Dr. C. Van Tuijl
Doorlopende leerlijnen: effectief taal- en leesonderwijs
Dr. K. Vernooy (tot 1 december 2012)
Functionele geletterdheid in doorlopende leerlijnen
Dr. H. Wentink
Onderwijsarrangementen in maatschappelijke context
Dr. H. Ritzen
Leren van leraren
Rich media en teacher learning
Dr. E. van den Berg
Opvoeden in het virtuele milieu
Virtuele ontwikkeling van de jeugd
Dr. M. Delfos (tot 1 augustus 2012)
Schematisch laat het bovenstaande zich hieronder samenvatten:
jaarverslag 2012 23
Tesse Engbertsen, klas van 2009
De lectoraten in 2012 Lectoraat Functionele geletterdheid in doorlopende leerlijnen (Dr. Hanneke wentink) Niet kunnen lezen en schrijven vormt een grote belemmering in onze maatschappij: op school, in de werksituatie, maar ook in de vrije tijd. Het heeft een grote invloed op het gevoel van welbevinden, zelfredzaamheid en zelfvertrouwen bij mensen. In Nederland wonen ongeveer 1,5 miljoen laaggeletterden tussen de 16 en 66 jaar, waarvan twee derde in Nederland is geboren en opgegroeid. Veel jongeren verlaten het initiële onderwijs met een te laag niveau van geletterdheid. Zij zitten vooral in het praktijkonderwijs en in niveau 1 en 2 van het vmbo. Deze leerlingen hebben gedurende de basisschoolperiode onvoldoende lees- en schrijfvaardigheid opgebouwd en/of onderhouden om een goede doorstart te kunnen maken in het vervolgonderwijs. Het doel van het lectoraat ‘Functionele geletterdheid in doorlopende leerlijnen’ is om samen met het onderwijsveld het lees- en schrijfonderwijs voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften dusdanig te optimaliseren, zodat zoveel mogelijk leerlingen met een zo hoog mogelijke lees- en schrijfvaardigheid doorstromen naar een vervolgopleiding of een, al dan niet begeleide, plaats in de maatschappij. Het onderzoek richt zich op vier thema’s: 1- Implementatie van inhoudelijke en onderwijskundige kenmerken van effectief lees- en schrijfonderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. 2- Het ontwikkelen en implementeren van een aangepast basiscurriculum voor specifieke doelgroepen waarvoor nog geen aantoonbaar effectief onderwijsaanbod op het gebied van geletterdheid beschikbaar is. 3- Maximale benutting van digitale hulpmiddelen bij lezen en schrijven. 4- De doorgaande ontwikkelingslijn. Het lectoraat is op 1 september 2011 van start gegaan. In 2012 heeft de lectorale rede ‘Leren lezen en schrijven is een kunst. Voorkomen van laaggeletterdheid bij leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften’ plaatsgevonden en is deze in boekvorm verschenen. Daarnaast is er een kenniskring samengesteld. Met deze kenniskring heeft de lector de onderzoeksthema’s verder uitgewerkt en in samenspraak met onder andere drie schoolbesturen speciaal onderwijs in Twente een viertal
onderzoeksprojecten in de steigers gezet. Op 1 september 2012 is een eerste onderzoek gestart op drie basisscholen en twee sbo-scholen in Enschede naar de toegevoegde waarde van het digitale hulpmiddel Sprint op de stelvaardigheid van zwakke spellers in groep 5 t/m 7. Voor de initiële opleiding en in het kader van nascholing heeft de lector gastcolleges verzorgd binnen de minor speciale onderwijsbehoeften voor derdejaarsstudenten, het maatwerktraject onderwijskundig begeleider en de opleiding tot taalcoördinator. Verder had de lector een adviserende rol voor medewerkers van Expertis en het Dyslexiecentrum Twente en in projecten van Kennisnet, SLO en School aan Zet. Zij verzorgde daarnaast lezingen en workshops op landelijke bijeenkomsten. Ook werd ze door studenten binnen en buiten de hogeschool als inhoudelijk expert geraadpleegd in het kader van hun praktijkonderzoek. Tevens heeft de lector als senior adviseur voor Expertis taal/leesverbetertrajecten op scholen uitgevoerd. De lector participeert in het landelijk platform voor taallectoren en is betrokken bij een onderzoeksproject van de Radboud Universiteit, de Universiteit Utrecht en drie dyslexiebehandelinstituten waarbinnen vijf studenten Orthopedagogiek hun masterthesis schrijven. Lectoraat gedrag- en leerproblemen (Dr. Cathy van Tuijl) Passend onderwijs is het streven van de overheid om kinderen met milde gedrag- en leerproblemen binnen het regulier onderwijs te houden. Hiervoor is innovatie in de preventieve hoek noodzakelijk. Het lectoraat Gedrag- en leerproblemen speelt een ondersteunende rol in de omslag naar preventieve basiszorg ten aanzien van gedrag binnen het onderwijs. Het lectoraat doet dit door informatie te verstrekken en te onderzoeken hoe leraren en scholen passend onderwijs kunnen realiseren. Hierbij ligt de nadruk op vroegtijdige onderkenning en de aanpak van jonge risicokinderen. In samenwerking met het werkveld en met de kenniskringleden worden kleinschalige onderzoeken uitgevoerd rondom de optimalisering van leerkrachtattitude en handelen, en rondom de implementatie en effectmeting van Positive Behavior Support in het basisonderwijs. Op 1 januari 2011 is vanuit het lectoraat het RAAK PRO-project ‘Preventie in de Keten’ van start gegaan. Tot eind 2014 wordt vanuit een levensloopmodel gewerkt aan preventie van voortijdig schoolverlaten en het motiveren en betrekken van leerlingen en hun ouders van groep 1 in het basisonderwijs tot en met het mbo.
jaarverslag 2012 24
Daarnaast is onderzoeksopdracht van de Stichting Projecten Speciaal Onderwijs (SPSO) van de WEC-Raad naar de expertise van leraren op het gebied van gedragsproblemen afgerond met een eindrapport die verschijnt als een veldpublicatie. Voor pabo-docenten en medewerkers van Expertis Onderwijsadviseurs is een viertal bijeenkomsten belegd rond het observatiesysteem CLASS: Classroom Assessment Scoring System, een breed observatiesysteem om de interactiekwaliteit in de klas te meten. Doel hiervan was docenten en onderwijsadviseurs bekend te maken met dit systeem, met name de educatieve component, met als doel deze component in de opleiding en in de adviespraktijk te versterken. De lector geeft les aan een ‘international class’ rond het thema ‘cultural diversity in education’, bespreekt ontwikkelingen rond de minor speciale onderwijsbehoeften en is betrokken bij de uitwerking van een bredere onderzoekslijn binnen het pabo-onderwijs. Naast publicaties en presentaties op bovengenoemde gebieden, houdt het lectoraat zich ook bezig met voor- en vroegschoolse educatie (vve) en het snijvlak vve/kleuteronderwijs. Lectoraat rich media and teacher learning (Dr. Ellen van den berg) In dit lectoraat staat de inzet van rich media-cases voor de professionalisering van (aanstaande) leraren centraal. In een rich mediacasus worden video, audio, tekst en ander achtergrondmateriaal met elkaar gecombineerd en deze worden gesynchroniseerd gebruikt. Juist het combineren van video-opnamen van onderwijssituaties met verschillende andere presentatievormen biedt interessante mogelijkheden voor het opleiden en professionaliseren van leraren. Videobeelden van handelen bieden namelijk onvoldoende aanknopingspunten om de redenen en ideeën achter dat handelen te ontsluiten. Vandaar dat toevoegingen aan het zichtbare handelen in de vorm van reflecties, theoretische concepten en contextinformatie een rijkere digitale leeromgeving mogelijk maken. Een doelgerichte en effectieve inzet van rich media-cases vraagt echter wel om een uitgebreidere theoretische en empirische onderbouwing. Doel van het lectoraat is om een bijdrage aan deze onderbouwing te geven. Meer specifiek gaan we in op de functie van rich media-cases in relatie tot de verschillende kennisdomeinen van leraren (teacher knowledge) en het leren van (aanstaande) leraren.
jaarverslag 2012
25
In 2012 is een start gemaakt met ontwerponderzoek naar de inzet van de iPad ten behoeve van het opleiding van leraren. Er zal een prototype van een app ontwikkeld worden waarin de kennisbases achter het beroep gecombineerd zal worden met vormen die het actief leren van studenten bevorderen. Binnen de master Leren en Innoveren experimenteren lector en kenniskring met de mogelijkheid van digitaliseren van colleges (web lectures), die studenten thuis kunnen bekijken, waardoor tijdens de contacttijd meer gelegenheid is om via een activerende didactiek de inhoud te verwerken en toe te passen. Dit fenomeen staat ook bekend onder de term ‘flipping the classroom’. Er is het afgelopen jaar intensief gewerkt aan de verbetering van de master Leren en Innoveren. Het onderwijs heeft in het eerste jaar een andere opzet gekregen: meer gestructureerde eenheden in plaats van grotere open opdrachten. Met deze curriculumherziening beogen we het rendement van de opleiding te verhogen. Vanuit het lectoraat wordt een actieve bijdrage geleverd aan het project Academische opleidingsschool van de besturen van de Stichting MarCant, OPOA en ROOS. Leraren van deze scholen professionaliseren zich via het lectoraat op het gebied van ontwerponderzoek. Binnen het Top Programma op de hogeschool vervult de lector de rol van critical friend. Vanuit het lectoraat zijn ook de criteria voor excellente afstudeerwerkstukken geformuleerd en worden instituutsopleiders op dit punt bijgeschoold. Lectoraat Doorlopende leerlijnen: effectief taal- en leesonderwijs (Dr. Kees Vernooy) Hogeschool Edith Stein en Expertis Onderwijsadviseurs wilden met dit lectoraat een bijdrage leveren aan het verbeteren van de taal- en leesvaardigheid van verschillende doelgroepen en wel van VVE, primair onderwijs en VMBO. Ook ouders zijn essentieel in het verbeteren van taal- en leesvaardigheid. Zij vormden een aandachtsgroep voor het lectoraat. In 2012 werd met Expertis onderwijsadviseurs het landelijk interventieproject Stap voor stap beter begrijpend lezen gestart. Aan dit project doen ongeveer 80 scholen mee. Eind 2012 werd dit lectoraat afgerond om in een ander jasje
jaarverslag 2012 26
doorgezet te worden door Kees Vernooy voor Expertis Onderwijsadviseurs. Zie voor meer informatie over het lectoraat het interview met lector Kees Vernooy op pagina 31. Lectoraat Virtuele ontwikkeling van de jeugd (Dr. Martine Delfos) Verschillende nieuwe media hebben de afgelopen jaren een grote invloed gehad op jongeren. De computer is niet meer weg te denken en is langzaamaan een onderdeel van de leefwereld geworden. Het is dan ook van belang dat jongeren zich niet meer alleen ontwikkelen op sociaalemotioneel, fysiek en creatief gebied, maar ook een gezonde virtuele ontwikkeling krijgen. Volwassenen hebben niet altijd voldoende kennis van nieuwe media om te zorgen voor deze ontwikkeling. Hier werkt het lectoraat Virtuele ontwikkeling van de jeugd aan mee, onder andere in het project Virtueel Leven Enschede waarbij scholen, hulporganisaties, politie en gemeente betrokken zijn. Lector Martine Delfos is in de regiegroep van dit project verantwoordelijk voor de wetenschappelijke onderbouwing en begeleiding van het project.
ontwikkeling van het onderwijs aan de pabo en het nascholingsaanbod. In 2012 is daarnaast gewerkt aan het opzetten van een kenniskring. Begin 2013 gaat deze kenniskring van start met vier medewerkers van Expertis Onderwijsadviseurs, drie medewerkers van Hogeschool Edith Stein en enkele externe deelnemers. Lectoraat Onderwijsarrangementen in maatschappelijke context (Dr. Henk ritzen) Het lectoraat ‘Onderwijsarrangementen in maatschappelijke context’ is ingesteld door het ROC van Twente en Hogeschool Edith Stein. De inhoudelijke kern van het lectoraat betreft de preventie (in school) en curatie (buiten school) van voortijdig schoolverlaten en de professionalisering van studenten, docenten en van sociaalmaatschappelijke actoren. Het lectoraat richt zich op de hogeschool (pabo), de beroepspraktijk (vmbo en mbo) als geheel en functioneert zowel op meso- als op microniveau (teamniveau) binnen onderwijsinstellingen van het vmbo en binnen teams van het ROC van Twente. De drie verbindende thema’s van het lectoraat zijn competentieontwikkeling (twee onderzoeken), beroepskeuzeontwikkeling (twee onderzoeken) en betrokkenheid (drie onderzoeken). In 2012 waren lector en kenniskringleden vanuit hun onderzoek op microniveau actief in elf teams binnen mbo-instellingen en in tien teams van scholen voor vmbo. Op 16 december 2011 is het lectoraat geaudit en op 20 maart 2012 is het auditrapport gepubliceerd. In mei 2012 hebben de Colleges van Bestuur van de hogeschool en het ROC van Twente op basis van de positieve auditresultaten besloten het lectoraat te continueren tot 1 januari 2015. Als gevolg van de fusie tussen Hogeschool Edith Stein en Saxion is ervoor gekozen het lectoraat vanaf 1 januari 2013 te positioneren in het Kenniscentrum Onderwijsinnovatie van Saxion. De kenniskringleden zijn medewerker/docent in het ROC van Twente (vijf kenniskringleden), Saxion (twee kenniskringleden), Hogeschool Edith Stein (een kenniskringlid), Scholengemeenschap Erasmus (een kenniskringlid), AOC Oost (een kenniskringlid), Landstede (een kenniskringlid) en Expertis Onderwijsadviseurs (twee kenniskringleden). Daarnaast nemen regelmatig hbo- en wo-studenten deel aan de bijeenkomsten van de kenniskring.
Dit lectoraat werd in augustus 2012 afgerond. Lectoraat Onderwijskundig leiderschap (Dr. jeroen imants) Schoolleiders, teamleiders en leidinggevenden zijn bepalend voor de kwaliteit van het onderwijs. Goede schoolleiders verhogen de effectiviteit van de school, dragen bij aan goede resultaten van leerlingen en helpen het onderwijs vernieuwen. Het lectoraat Onderwijskundig leiderschap richt zich dan ook op de versterking van onderwijskundig leiderschap in de sectoren basisonderwijs, voortgezet onderwijs, bve en speciaal onderwijs. Doel van het lectoraat is om zowel zittende als toekomstige leidinggevenden in het onderwijs te versterken, zodat zij optimaal kunnen bijdragen aan de prestaties van hun school en leerlingen. Met dat doel ging in 2012 de masteropleiding Educational Leadership, ontwikkeld door het lectoraat, van start. Daarnaast streeft het lectoraat naar nieuwe inzichten over hoe onderwijskundige leiders succesvol kunnen sturen op innovaties in het onderwijs, waarbij de leerling, leraar of schoolprestaties aantoonbaar verbeteren. De resultaten van het onderzoek versterken de
jaarverslag 2012 27
projecten in 2012 zijn twee projectaanvragen van onze hogeschool gehonoreerd (VOiCES en academische Opleidingsschool). Mede gezien de ontwikkelingen bij de hogeschool is het aantal projectaanvragen in 2012 beperkt geweest. Er zijn geen projecten beëindigd. De belangrijkste lopende projecten, waarvan de hogeschool penvoerder is, betroffen de ontwikkeling van het Top programma en preventie in de Keten. De uitkomsten van de externe audit op Top waren positief. Het Top programma In 2009 is gestart met het ontwikkelen van een excellentieprogramma, waarvoor in de periode 2010 tot 2014 subsidie van Sirius wordt verkregen. In 2012 is een belangrijke voortgang in de ontwikkeling
gerealiseerd. Tevens heeft een audit door de subsidieverstrekker plaatsgevonden. Op pagina 10 is nadere informatie met betrekking tot dit project opgenomen. preventie in de Keten (2011-2014) In dit door SIA-RAAK gesubsidieerde onderzoek wordt het voorkomen van voortijdig schoolverlaten (VSV) onderzocht. Het project valt onder het lectoraat Gedrag- en leerproblemen. Centraal staat de vraag in hoeverre de onderwijsaanpak van leraren wat betreft taal, lezen, rekenen en motivatie van invloed is op prestaties en betrokkenheid van laagpresterende leerlingen in po en (v)mbo. Specifiek wordt gekeken naar het risico dat deze groep leerlingen loopt om een school voortijdig te verlaten. In dit grootschalige onderzoek worden vijf aansluitende cohorten van leerlingen drie jaar lang gevolgd: van groep 1 op de basisschool tot en met het eerste jaar van het mbo. Het gaat in totaal om ruim 1.100 leerlingen. Hogeschool Edith Stein werkt binnen dit project als penvoerder samen met KONOT, het Twents Carmel College, OBS de Linde, MarCant, Saxion, het ROC van Twente en Universiteit Twente. Het maatschappelijk doel van het project is een bijdrage te leveren aan preventie van VSV van (laagpresterende) leerlingen via professionalisering van docenten. Daarnaast vinden de onderzoeksresultaten hun weg naar de bacheloropleiding van de hogeschool. academische opleidingsschool (2012-2014) De Academische opleidingsschool is een kopproject binnen Opleiden in de School (OidS). De twee consortia OidS Twente hebben drie lopende Academische projecten. De schoolbesturen OPOA en MarCanT zijn penvoerder in het eerste tranche consortium. Edith Stein is penvoerder van het tweede trancheconsortium OidS en derhalve ook penvoerder van het academische project in samenwerking met de stichting ROOS. De drie schoolbesturen werken met acht scholen nauw samen met Edith Stein aan de ontwikkeling van een onderzoekscultuur ter wille van de professionalisering van studenten, leerkrachten en docenten tot onderzoekende professionals. Zij zijn en worden geschoold in het doen van praktijkonderzoek, specifiek ontwerponderzoek. Op basis van een onderzoeksagenda van de school worden onderwijskundigpedagogische situaties in een onderzoeksvraag geformuleerd. In literatuur, onderzoeksresultaten en praktijkvoorbeelden wordt gezocht naar mogelijke
jaarverslag 2012 28
oplossingen, die uiteindelijk uitmonden in een ontwerp voor de eigen situatie. Dit ontwerp levert een duurzame bijdrage aan schoolontwikkeling. Hierbij steeds voor ogen de kwaliteitsverbetering van onderwijs aan kinderen in de specifieke context van de school. VOiCES Een Comenius-aanvraag ter facilitering van het netwerk van European Teachers en ter bevordering van de uitwisseling van kennis van leraren in Europa is aangevraagd en in november 2012 gehonoreerd. Met de toekenning van het project VOICES, die 450.000 euro aan subsidie oplevert, kan verder gebouwd worden aan het speerpunt internationalisering van onze organisatie. profs klaar voor de toekomst (2011-2013) Voor kinderen van 12 tot 18 jaar is de school- en beroepskeuze een moeilijke opgave. Ze kunnen hun vervolgopleiding maar ten dele zelf kiezen. Daarin speelt in het primair onderwijs de CITO-eindtoets
jaarverslag 2012 29
een bepalende rol. Daarnaast hebben allerlei personen invloed op het keuzeproces van een kind: vrienden, ouders, leraren en decanen, maar zeker ook loopbaanbegeleiders. Uit het feit dat in de oostelijke RMC regio’s (regionale meldpunten ter voorkoming van VSV) 2,7 procent van de onderwijsdeelnemers in het voortgezet onderwijs en binnen het mbo (circa 14.000 leerlingen) vroegtijdig uitvalt en geen startkwalificatie behaalt, blijkt dat er iets mist in het schoolloopbaanproces. In dit project staan het zoeken naar oorzaken, ontwikkelen van nieuwe werkwijzen en professionalisering van schoolloopbaanbegeleiders in de keten po/vo/(v)mbo centraal. Penvoerder van dit RAAK-publiek project is Saxion. Hogeschool Edith Stein participeert vanuit het lectoraat Onderwijsarrangementen in maatschappelijke context.
KwTO ‘kwartiermaken’ In navolging op het in 2010 afgeronde project Kenniscentrum Wetenschap en Techniek Oost (KWTO), participeert de hogeschool in de Kwartiermakersgroep Excellentie, Wetenschap en Techniek. KWTO initieert in Oost-Nederland activiteiten in het kader van het actieplan Basis voor presteren, naar een ambitieuze leercultuur voor alle leerlingen. De activiteiten van het KWTO zijn er op gericht om Bèta/Wetenschap & Techniek te verbinden met de overige thema’s binnen School aan Zet. In 2011 hield de kwartiermakersgroep zich bezig met het, op basis van de regionale behoefte van het primair onderwijs, komen tot een passende ondersteuningsstructuur voor een volgende projectperiode die in 2012 van start is gegaan. Regionaal werkt KWTO samen met schoolbesturen primair onderwijs, pabo’s (waaronder onze hogeschool), Universiteit Twente, Rijksuniversiteit Groningen, Stichting Leerplan Ontwikkeling, schooladviesdiensten, Platforms Techniek en bedrijvenkringen. Landelijk wordt KWTO ondersteund door Platform Bètatechniek en School aan Zet.
jaarverslag 2012 30
Fit for Life (2010-2013) Dit project is gestart als Innovatiearrangement (Platform Beroepsonderwijs in opdracht van het ministerie van OCW) en valt onder het lectoraat Onderwijsarrangementen in maatschappelijke context. Fit for Life wil een bijdrage leveren aan het voorkomen van voortijdig schoolverlaten en bevorderen van maximale participatie door jongeren (vmbo/mbo) in de regionale plattelandssamenleving, arbeidspraktijk en sport en culturele instellingen. Beoogd resultaat is het opleveren van ontwerpen van arrangementen op het gebied van de sociale competentieontwikkeling van de Sallandse plattelandsjeugd in Raalte.
LECTOr KEES VErnOOy:
‘Lezen is de kern van het hele basisonderwijs’ In 2012 werd zijn lectoraat ‘Doorlopende leerlijnen: effectief taalen leesonderwijs’ afgerond, maar Kees Vernooys missie om het leesonderwijs in Nederland te verbeteren houdt alleszins niet op. Er is immers nog veel werk aan de winkel wil Nederland iets doen aan het grote aantal leerlingen dat met een leesachterstand van school gaat. Vernooy: “Mensen onderschatten het belang van leesonderwijs op het totale leerproces van een kind.” Kinderen moeten zich op de basisschool allerlei vaardigheden eigen maken. Ze moeten leren lezen en schrijven, leren rekenen, maar bijvoorbeeld ook sociaal-emotioneel het nodige leren. Zijn we geneigd deze vaardigheden allemaal keurig in hun eigen hokje te stoppen, eigenlijk vallen ze allemaal onder een belangrijk aspect van het onderwijs: het leesonderwijs. Dat stelt Kees Vernooy al jaren. Met pijn in het hart ziet hij hoe de aandacht voor het leesonderwijs keer op keer weer verslapt ‘omdat andere onderwerpen nu een keer aan de beurt zijn’. “Van alles wat er op de basisschool aangeleerd wordt, heeft 85 procent met teksten te maken”, weet hij uit jaren onderzoek. “Het is de kern van het hele basisonderwijs. Een kind dat niet goed leert lezen, krijgt het op alle vlakken moeilijker met leren. Om leerlingen goed te leren lezen en schrijven, moet vanaf het allereerste begin van de basisschool goed les worden gegeven.” Voor die goede lessen zijn goede leraren nodig, die het belang van het leesonderwijs op waarde weten te schatten, stelt onderwijskundige Vernooy. “Op veel scholen in Nederland staat de tijd soms een beetje stil”, stelt hij. “In Nederland bestaat geen sterke nascholingscultuur, en dat vind ik heel zorgelijk. Leraren die al jaren in het vak zitten, zijn vaak niet op de hoogte van het nieuwste onderzoek op het gebied van leesonderwijs.” Hij pleit voor meer nascholing, waarbij leraren handvatten krijgen om kinderen goed te leren lezen. De tijd nemen voor kinderen speelt hierin een belangrijke rol. Kinderen helpen met het toepassen van het geleerde. Taakgerichte feedback geven. “Leraren hoeven niet meer te gaan doen, maar ze moeten de juiste dingen gaan doen.” In Enschede gebeurde het al in de vorm van een
jaarverslag 2012 31
leesverbetertraject in samenwerking met het lectoraat. De resultaten waren overweldigend. Van de leerlingen binnen het traject kon 98 procent goed lezen bij het verlaten van de basisschool. Het kan dus wel, mits schoolbesturen en leraren het naadje van de kous weten. Daarbij wilde het lectoraat een handje helpen. Sterker: dat doet het al jaren. Door informatie uit internationale onderzoeken beschikbaar te maken voor het werkveld. En door rechtstreeks van invloed te zijn op de pabo-opleiding van Hogeschool Edith Stein, waar de leraren van de toekomst worden opgeleid met de nieuwst beschikbare informatie. “Scholen die wetenschappelijk te werk gaan, behalen veel betere resultaten dan scholen waar volgens een misschien wel ouderwetse visie wordt gewerkt”, stelt de lector. “Zoveel gevallen van kinderen die slecht lezen hadden voorkomen kunnen worden.” Meer weten over de bevindingen van Kees Vernooy en zijn lectoraat? Zijn afscheidsrede is te downloaden op www.edith.nl.
HOOFDSTUK 7
pErSOnEEL En OrganiSaTiE
7
De ontwikkelingen bij de hogeschool, de uitgevoerde onderzoeken en uiteindelijk het besluit tot fusie hebben tot een onzekere periode voor de medewerkers geleid. Dit heeft geen negatief effect gehad op de motivatie en de aandacht voor kwaliteitsverbeteringen. Het (eigen) verantwoordelijkheidsbesef is door genomen maatregelen zelfs gegroeid. Dit toont de professionaliteit van onze medewerkers. Door daadkrachtig in te grijpen, zijn gedwongen ontslagen voorkomen.
jaarverslag 2012 32
behoud van werkgelegenheid Het jaar 2012 was ook in personele zin een jaar van grote veranderingen. Met het voorbereiden van de fusie is een belangrijk proces met betrekking tot het behoud van werkgelegenheid op gang gekomen. Medewerkers zijn gestimuleerd elders een baan te zoeken, tijdelijke contracten zijn beëindigd en er is een vertrekregeling aangeboden, die met de vakorganisaties is besproken. Deze regeling was van toepassing op zowel de medewerkers van Hogeschool Edith Stein als van Saxion. Vooruitlopend op de fusie zijn met name medewerkers in ondersteunende functies en ook een aantal docenten waar nodig of logisch herplaatst naar vacante functies binnen Saxion. In totaal heeft bij onze hogeschool 3,4 fte gebruik gemaakt van de vertrekregeling en is 5,1 fte al voor fusiedatum bij Saxion herplaatst. Terwijl de definitieve organisatiestructuur in Hengelo nog in ontwikkeling was, is van alle medewerkers gevraagd zich te richten op de continuïteit van het werk en de verdere verbetering van de kwaliteit van onderwijs en organisatie. Het feit dat dit gelukt is, ondanks persoonlijke onzekerheden over het werk in de toekomst, toont de professionaliteit van onze medewerkers aan.
professionele ruimte In 2012 is uitvoering gegeven aan de beoogde nieuwe taakverdeling met betrekking tot onder andere de Onderwijs Werkgroep (OWG) en de vakgroepvoorzitters. Hierbij is het uitgangspunt dat de verantwoordelijkheden dieper in de organisatie worden gelegd. Daarmee wordt het beleid met betrekking tot professionele ruimte doorgezet. Dit betekent dat niet zozeer het beschrijven, maar meer het bekrachtigen van gedrag en het ernaar handelen veel aandacht heeft gevraagd. In de bevindingen van diverse auditcommissies voor de bachelor- en masteropleidingen zien wij erkenning voor de rol van zowel de onderwijswerkgroep als het vakgroepvoorzittersoverleg en de examencommissies in onze organisatie. Het gedeeld eigenaarschap voor de curricula is duidelijk toegenomen.
Op het moment van het schrijven van dit jaarverslag wordt hard gewerkt aan de herinrichting van alle ondersteunende processen in Hengelo. Er is een manager fusie aangesteld, die op basis van het implementatieplan fusie stapsgewijs werkt aan veranderingen die noodzakelijk zijn om de voortgang van ICT, administratie, P&O, financiën, catering, receptie en huismeesters goed te laten verlopen. integraal personeelsbeleid In het actieplan Leraar 2020 – een krachtig beroep! staat de afspraak dat in 2016 het systeem van basis- en seniorkwalificaties onderwijs wordt ingevoerd. In de kabinetsplannen is veel aandacht voor de kwaliteit van de leraar. Wij hebben met OCW afgesproken dat in 2016 75 procent van onze docenten over een mastergraad of PhD dient te beschikken en in 2018 geldt dat voor 90 procent van onze docenten. Binnen Hogeschool Edith Stein was in 2012 61 procent van de docenten opgeleid als PhD of master. De wervingscriteria zijn aangepast en bij de huidige docenten wordt geïnvesteerd in verdere groei van dit percentage. In 2012 zijn drie docenten gestart met een master. Ter financiering worden lerarenbeurzen aangevraagd en middelen beschikbaar gesteld.
jaarverslag 2012 33
Annelies Meijer, klas van 1979
promotieonderzoeken In 2012 waren zes docenten met een promotieonderzoek bezig. Vanwege de financiële taakstelling van de hogeschool en vanuit andere overwegingen is in 2012 de beschikbare tijd voor onderzoek beperkt. Dit heeft aan de ene kant meer helderheid opgeleverd over de wederzijdse verwachtingen ten aanzien van onderzoek. Tegelijkertijd heeft dit geleid tot de beëindiging van één onderzoekstraject. Een andere promovendus heeft gebruik gemaakt van de vertrekregeling. Een van de onderzoekstrajecten is inmiddels afgerond, hetgeen in het voorjaar van 2013 zal leiden tot een promotie. De overige drie onderzoeken zullen naar verwachting in 2014 worden voltooid. In HBO-raad verband hebben hogescholen afgesproken te streven naar een aandeel van tien procent gepromoveerde docenten. De hogeschool heeft circa 51 fte docenten en lectoren. Daarvan is in 2012 11 procent gepromoveerd. Van de docenten met een masteropleiding is 13 procent bezig met een promotietraject. gesprekscyclus Er was dit jaar sprake van een doorontwikkeling van de gesprekscyclus. Dit houdt in dat niet alleen inzet- en evaluatievoortgangsgesprekken, maar ook beoordelingsgesprekken gevoerd zijn. In de beoordelingsgesprekken zijn met name de resultaten van de gemaakte afspraken in termen van student- en werkveldtevredenheid als uitgangspunt genomen. Medewerkers en leidinggevenden raken meer vertrouwd met de cyclus; het feit dat er op deze wijze beoordelingsgesprekken gevoerd zijn past binnen het voornemen opbrengstgericht te werken.
jaarverslag 2012 34
Nick van Kooten, klas van 2012
Stand van zaken besteding gelden actieplan Leerkracht Passend binnen het beleid van de hogeschool en van de overheid is ook in 2012 ingezet op de doorontwikkeling van onze medewerkers. Hierdoor kwalificeerden docenten zich verder en was er doorgroei binnen de functiereeks mogelijk. In onderstaand overzicht is de situatie eind 2012, van de gesloten formatie per 1 oktober 2008, opgenomen. Hieruit blijkt dat vanuit schaal 10 meer docenten zijn doorgestroomd en dat een forse doorgroei vanuit schaal 11 naar schaal 12 heeft plaatsgevonden. Het streefaantal voor de invulling van schaal 13 en hoger bleek nog te ambitieus.
Situatie eind 2012 Salarisschaal
9
10
11
12
>13
Aantal fte in de schaal
-
2,42
21,50
35,25
1,00
Streefaantal medio 2012, afgesproken met vakorganisaties Salarisschaal Aantal fte in de schaal
9
10
11
12
>13
1,00
4,25
24,25
27,00
3,67
De besteding, betreffende de kosten voor de doorgroei naar hogere salarisschalen, is hoger dan de hiervoor van OCW ontvangen middelen. ziekteverzuim Het ziekteverzuim bedroeg dit jaar 3,4 procent. Dit is een heel geringe stijging ten opzichte van het jaar 2011 (3,3 procent) en opvallend laag gezien het hectische jaar. Flexibele formatie Het aandeel flexibele formatie is fors gedaald (van 7 procent in 2011 naar 3 procent in 2012) door beëindiging van tijdelijke contracten. Vakorganisaties In dit jaar is drie keer formeel overleg gevoerd met de vakorganisaties waarbij de fusie en de daaraan gekoppelde onderwerpen, het voorkomen van gedwongen ontslagen, de arbeidsvoorwaardelijke consequenties en de vrijwillige vertrekregeling overlegpunten waren. Daarnaast is aandacht besteed en overeenstemming bereikt over de besteding van de decentrale arbeidsvoorwaardenmiddelen en de ontwikkeling van de doorgroei van docenten in de functieschalen (in het kader van de besteding Actieplan Leerkracht).
jaarverslag 2012 35
Decentrale arbeidsvoorwaarden Ook in 2012 hebben vakorganisaties en de medezeggenschapsraad een voorstel gedaan aan het College van Bestuur voor de besteding van de middelen voor decentrale arbeidsvoorwaarden. Het voorstel is overgenomen en omvatte de volgende bestedingsdoelen:
Vertrouwenspersonen In het afgelopen jaar is één zaak bij de vertrouwenspersonen binnengekomen, betrekking hebbend op gevoel van onveiligheid. Dit heeft niet geleid tot een formele klacht. Exit Het aantal medewerkers dat de hogeschool heeft verlaten was dit jaar groot. De voornaamste redenen waren: medewerkers. Zeven medewerkers zijn volledig vertrokken en drie medewerkers zijn minder gaan werken. openstaande vacature, waarbij medewerkers van Edith Stein voorrang hadden, een functie bij Saxion.
Hierdoor vertrokken in totaal zeventien medewerkers. De gevoerde exitgesprekken laten zien dat de hogeschool ervaren wordt als een plek waar sprake is van een grote betrokkenheid, waar veel ontwikkelmogelijkheden en -kansen zijn en waar de werkdruk hoog is. Maatschappelijke verantwoording besteding wachtgelden Hogeschool Edith Stein is eigen risicodrager voor wat betreft de WWuitkeringen. Ondanks de personele besparingen in de afgelopen jaren, doen ultimo 2012 maar drie ex medewerkers een beroep op een WWuitkering. Zoals ook bij behoud werkgelegenheid beschreven plegen we vroegtijdig interventies om gebruik van een WW-uitkering zoveel mogelijk te voorkomen. Kijk voor meer informatie over het personeel van Hogeschool Edith Stein naar bijlage E.
jaarverslag 2012 36
VrijwiLLigEr FaKE wiMMEnHOVE:
‘wij hebben thuis geen geraniums’ Hij is al sinds begin jaren zeventig betrokken bij wat via fusie op fusie nu Hogeschool Edith Stein is. En hoopt dit ook gewoon te blijven nadat de fusie met Saxion een feit is. Fake Wimmenhove (68) kent de geschiedenis van de hogeschool als geen ander en schreef er zelfs een boek over. “Voor mij is de nieuwe fusie echt een déjà-vu.” Hij is binnen Hogeschool Edith Stein dé man voor alle geschiedenisvragen over de hogeschool. Immers is hij er al vanaf het allereerste begin bij. Toen er nog een separate kleuterleidstersopleiding (KLOS) bestond en een Pedagogische Academie (PA). “Ik gaf zelf les op een opleidingsschool voor kleuterleidsters voor het openbaar en protestant-christelijke onderwijs in Enschede”, herinnert hij zich over het begin van zijn onderwijsloopbaan in de jaren zeventig. “Ik was docent Nederlands en Maatschappijleer. Tussendoor was ik ook enige tijd docent aan de toenmalige Enschedese H.T.S.” Uiteindelijk fuseerden de KLOS en de PA tot een heel nieuwe opleiding: de pabo. In Hengelo te vinden onder de naam Rijkspabo aan de Paul Krugerstraat. “Ook daar gaf ik Nederlandse les aan pabo-studenten. Een hele overgang, ook voor mij. Ik ging toch van het mbo naar het hbo.” De Rijkspabo werd via een aantal omwegen in 1988 onderdeel van Hogeschool Enschede, nu bekend als Saxion. Om in 1996 het Enschedese jasje af te schudden en verder te gaan als Hogeschool Edith Stein/Onderwijscentrum Twente. Wimmenhove vindt het zelf eigenlijk wel passend dat de hogeschool anno 2013 weer bij Saxion hoort. “We hebben een heel goede tijd gehad daar”, herinnert hij zich met plezier. Nog steeds brengt hij regelmatig een bezoekje aan Saxion in Enschede, en nog steeds komt hij daar bekenden tegen. “Ik krijg er een thuisgevoel. Een fusie met een grote school heeft heel veel voordelen. Je leert mensen van andere disciplines kennen en dat vond ik heel waardevol. Even van dat pabo-eilandje af.” Dat hij uiteindelijk in de tweede helft van de jaren negentig afscheid nam als docent, betekende voor Wimmenhove geen afscheid van zijn geliefde onderwijs. “Ik zeg altijd dat wij thuis geen geraniums hebben”, grapt hij. “Ik wilde heel graag bij het onderwijs betrokken blijven en ben onder een vrijwilligerscontract bij de HES blijven werken.
jaarverslag 2012 37
In die functie heb ik meerdere boeken geschreven, maar maak ik bijvoorbeeld ook elke twee weken een bulletin met samenvattingen van allerlei onderwijsartikelen die voor de pabo interessant zijn. Ik heb altijd behoefte gehouden aan een intellectuele uitdaging.” Die uitdaging zoekt hij nog steeds. De fusie met Saxion biedt perspectieven, meent hij. Bovendien herinnert hij zich nog goed de laatste fusie, die van de Enschedese pabo met de toenmalige Edith Stein Academie. “Die is toen wonderlijk goed verlopen”, stelt hij. “Er kwamen toch twee bloedgroepen bij elkaar: Enschede en Hengelo.” Hoe goed het deze keer verloopt, zou hij graag in schrijven omzetten. Voor zijn boek ‘We zullen ze leren’, bijvoorbeeld. “Misschien kan ik daar straks wel een hoofdstuk aan toevoegen…”
HOOFDSTUK 8
FinanCiëLE pOSiTiE
8
Het financiële toekomstperspectief van de hogeschool is in 2012 verder onder druk komen te staan. als oorzaken gelden teruglopende studentenaantallen en afnemende opbrengsten projecten en professionaliseringsactiviteiten, terwijl de mogelijkheden tot kostenbesparingen op korte termijn, onder andere door de wachtgeldregelingen en de reeds doorgevoerde besparingen, beperkt zijn. Mede op basis van de verwachte financiële ontwikkelingen zijn vanaf eind 2011 een aantal toekomstscenario’s onderzocht, op basis waarvan uiteindelijk tot een fusie met Saxion is besloten.
jaarverslag 2012 38
In 2012 is een negatief exploitatieresultaat van circa 2,85 miljoen euro behaald, waarvan zo’n 2,7 miljoen euro incidenteel van aard is. De incidentele lasten houden verband met een afwaardering van het onroerend goed, kosten vrijwillige personele vertrekregelingen en een dotatie aan de voorziening wachtgeld. Saxion is begin 2013 een onderzoek naar de huisvesting gestart. Aangezien sprake is van een hoge mate waarschijnlijkheid dat Hogeschool Edith Stein zal verhuizen naar Enschede, is het gebouw ultimo 2012 afgewaardeerd naar de directe opbrengstwaarde. Het exploitatieresultaat exclusief incidentele lasten bedraagt circa 150.000 euro verlies. Dit is ongeveer 150.000 euro lager dan was begroot. De liquiditeitspositie is in 2012, ondanks het fors negatieve exploitatieresultaat, goed en maar beperkt gedaald ten opzichte van voorgaand jaar. Dit komt vooral doordat de investeringen zeer beperkt zijn geweest. De solvabiliteit is eveneens goed, hoewel de solvabiliteit exclusief bestemmingsreserves in de afgelopen twee jaar een behoorlijke daling van circa 57 procent in 2010 naar circa 39 procent in 2012 laat zien. In bijlage F staat een uitgebreide toelichting op het verschil tussen het begrote en het gerealiseerde verlies en op de liquiditeits- en solvabiliteitspositie. Kosten worden op basis van de (deels begrote) inzet van de docenten aan professionaliseringsactiviteiten en projecten toegerekend. Hierbij worden integrale uurtarieven, inclusief een opslag voor overheadkosten, gehanteerd, die jaarlijks worden geactualiseerd. Er is geen nadere informatie inzake het financiële toekomstperspectief van Edith Stein opgenomen, aangezien de hogeschool vanaf 1 januari 2013 onderdeel is van Saxion.
jaarverslag 2012 39
HOOFDSTUK 9
branCHECODE gOVErnanCE En riSiCObEHEErSing
9
Onze governancestructuur is op basis van de uitgangspunten van de HbO branchecode governance ingericht en wij voldoen aan de publicatievereisten die in de branchecode zijn opgenomen. wij hebben als hogeschool een bijzondere verantwoordelijkheid om aan belanghebbenden te tonen hoe en met welk resultaat wij publieke middelen besteden en put alis hoe wij omgaan met risicobeheersing.
jaarverslag 2012 40
In 2012 is, vanuit risicomanagement, de prioriteit bij de verdere verbetering van de kwaliteit van het onderwijs, de accreditatie van de bachelor en de master Leren & Innoveren, de fusie verkenning met Saxion en het realiseren van kostenbesparingen gelegd. Tevens is na het besluit tot fusie een implementatieplan fusie opgesteld. Hierin is per aandachtsgebied gedetailleerd vastgelegd op welke wijze de overgang naar Saxion tot stand wordt gebracht, teneinde risico’s bij de overdracht, waaronder de administraties, zoveel mogelijk te voorkomen. Niet alleen de instrumenten uit de planning & controlecyclus, procedurebeschrijvingen, formele taakverdelingen, kwaliteitszorg en risicomanagement zijn kritische factoren bij succesvol sturen en beheersen. De echte kern ligt een niveau dieper, namelijk wat de medewerkers met al deze instrumenten doen. Dit betreft de ‘zachte’ kant (de cultuur, het verantwoordelijkheidsgevoel en het draagvlak), waarbij de dialoog met de medewerkers belangrijk is. Hieraan is in de afgelopen jaren veel aandacht besteed, onder andere via een cultuurinterventieplan. Er is een nieuw elan ontstaan, ook doordat op een aantal sleutelposities andere medewerkers zijn benoemd, die op eigen wijze hun taken hebben opgepakt. De onderwijswerkgroep, vakgroepvoorzitters en examencommissies zijn inmiddels gremia, waarin actief verantwoordelijkheid wordt genomen voor de verdere kwaliteitsverbeteringen van de onderwijsprogramma’s. De taakvolwassenheid op dit punt is sterk gegroeid. Alle vakgroepen en de faseteams werken met verbeterplannen, waarbij de prestatie-indicatoren die met OCW zijn afgesproken als basis worden gebruikt. Mede gezien de fusie heeft de hogeschool, naast bovenstaande, geen nieuwe activiteiten in het kader van integraal risicomanagement, zoals bijvoorbeeld het opstellen van een strategische risicokaart, opgepakt. Er heeft een intensieve dialoog met belanghebbenden inzake de ontwikkelingen bij de hogeschool plaatsgevonden. Dit betroffen zowel externe belanghebbenden (zoals de Raad van Toezicht, de Adviesraad en de vakbonden) als interne belanghebbenden (zoals medewerkers en de MR). Daarnaast is het aantal studiedagen voor docenten waarin informatie wordt gedeeld en waarin ook wordt samengewerkt aan curriculumvernieuwing geïntensiveerd.
gestelde doelen wordt met name bewaakt op basis van de planning en controlecyclus, waaronder de kwartaalrapportages. Belangrijke afwijkingen ten opzichte van de gestelde operationele en financiële doelen worden minimaal eens per kwartaal besproken in overleg tussen het College van Bestuur, de directeur, het MT en de afdelingshoofden. De uitkomsten van dit overleg leiden tot bijsturing en verbeteracties. De inrichting van de studenten-, project-, salaris- en de financiële administratie en de procedures rondom het aanbrengen van mutaties in deze administraties waarborgen dat betrouwbare gegevens ten behoeve van de bekostiging en de kwartaalrapportages kunnen worden verkregen. De auditcommissie heeft in 2010 voor het laatst het functioneren van de externe accountant beoordeeld en op basis daarvan heeft de Raad van Toezicht besloten het contract met de accountant te verlengen.
De voortgang van de realisatie van de in het jaarplan en in de begroting
jaarverslag 2012 41
Hogeschool Edith Stein hecht grote waarde aan fatsoenlijke omgangsvormen en integer handelen. In dit kader beschikt de hogeschool over een integriteitscode, een klokkenluidersregeling en een klachtenregeling.
nawoord
Op naar DE TOp Van nEDErLanD
2 Tekst?
jaarverslag 2012 42
Hogeschool Edith Stein is met ingang van 1 januari 2013 gefuseerd met Saxion. Een noodzakelijke, maar vooral ook nuttige stap voor het onderwijs in Twente. De HES dreigde door de afnemende studentenaantallen te verdwijnen. Het behoud van een hele goede pabo in Twente was van groot belang. Het kon toch niet zo zijn: zo’n gebied met honderden basisscholen en scholen voor speciaal onderwijs zonder een krachtige pabo? Door de fusie werd voorkomen dat de hogeschool in haar voortbestaan werd bedreigd. Saxion nam met Hogeschool Edith Stein niet alleen een pabo over, maar een hogeschool, compleet met masteropleidingen en diverse andere onderwijsgerelateerde activiteiten. Een hogeschool die een gebied met 650.000 inwoners bedient. Door de samenwerking van Saxion en Edith Stein kunnen we het hbo in de regio versterken. Onze samenwerking in TSE-verband ons al langer aan elkaar, maar door te fuseren kunnen we nu nog intensiever gaan samenwerken. Daar heeft het onderwijs als totaal baat bij, en het komt ook ten goede van de studenten die nu meer over de grenzen van hun opleiding heen kunnen kijken, bijvoorbeeld door minoren van andere opleidingen te gaan volgen. Zo kunnen zij zich ontwikkelen tot nog betere leraren die straks nog beter onderwijs geven. Ook binnen de eigen opleidingen is beter onderwijs altijd een streven. De toekomst van de pabo van Edith Stein is mij glashelder: de kwaliteit van de pabo-opleiding moet top zijn. Studenten moeten tevreden zijn, evenals het werkveld waar de hogeschool mee samenwerkt. In die zin verandert er binnen Hogeschool Edith Stein niet veel. De kleinschaligheid blijft en de focus ligt op betrokkenheid en kwaliteit. Aan die kwaliteit is de afgelopen jaren al heel hard gewerkt. Maar zo ambitieus zijn we wel: zolang we niet op nummer één staan, is er nog werk aan de winkel. Streven is om van de pabo’s van Saxion, die in Hengelo en die in Deventer, de beste twee pabo’s van het land te maken. Maar tegelijk twee scholen met een eigen identiteit. Een die past bij de regio, de inwoners en de politiek. Twee opleidingen die hun eigen sterke punten – en levensbeschouwelijke facetten – behouden. Die van elkaar
jaarverslag 2012 43
leren, maar niet hetzelfde willen zijn. Ik geloof dat we in de komende vijf jaar de top van Nederland kunnen halen. Een mooi streven voor twee mooie opleidingen.
Wim Boomkamp, voorzitter CvB Saxion
bijLagEn
jaarVErSLag 2012
bijlage a
Studentenaantallen en rendement
bijlage b
Samenwerkingsverbanden en projecten
bijlage C
Missie, visie en kernwaarden
bijlage D
publicaties lectoraten
bijlage E
personeel
bijlage F
Exploitatierekening en balans
bijlage g
Samenstelling en vergaderonderwerpen raden van advies
bijlage H
Samenstelling en vergaderonderwerpen raad van Toezicht
jaarverslag 2012 44
bijlage a: Studentenaantallen en rendement Kwantitatief 2012
2011
2010
Aantal ingeschreven studenten per 1 oktober: Voltijd regulier en verkort
610
701
812
Deeltijd regulier / verkort
89
140
149
Masteropleiding
78
71
44
777
912
1.005
23%
24%
23%
Voltijd regulier en verkort
144
180
258
Deeltijd regulier / verkort
24
49
56
Masteropleiding
40
41
15
208
270
329
25%
31%
28%
% met VWO vooropleiding
6%
4%
4%
% met HAVO vooropleiding
52%
55%
55%
% met MBO vooropleiding
40%
39%
38%
2%
2%
3%
100%
100%
100%
Totaal % mannelijk Instroom studenten per 1 oktober:
Totaal % mannelijk Instroom bachelor voltijd:
% met overige vooropleiding Totaal
jaarverslag 2012 45
rendementen bachelor instroom 2010/2011
instroom 2009/2010
instroom 2008/2009
Voltijd: propedeuse in 2 jaar behaald (in % instroom)
45%
50%
51%
Voltijd propedeuse in 2 jaar behaald (in % gestart aan de hoofdfase)
88%
92%
97%
instroom 2010/2011
instroom 2009/2010
instroom 2008/2009
Deeltijd: propedeuse in 2 jaar behaald (in % instroom)
56%
52%
44%
100%
94%
89%
instroom 2008/2009
instroom 2007/2008
instroom 2006/2007
Diplomarendement na 4 jaar (in % instroom)
31%
23%
34%
Diplomarendement na 4 jaar (in % van gestart aan de hoofdfase)
55%
40%
55%
Voltijd met vooropleiding VWO
72%
60%
82%
Voltijd met vooropleiding HAVO
48%
32%
46%
Voltijd met vooropleiding MBO
64%
43%
56%
Voltijd met vooropleiding overige opleidingen
45%
50%
89%
Totaal voltijd
55%
38%
54%
Deeltijd met vooropleiding VWO
75%
50%
nvt
Deeltijd propedeuse in 2 jaar behaald (in % gestart aan de hoofdfase)
Naar vooropleiding (in % gestart aan de hoofdfase)
Deeltijd met vooropleiding HAVO
40%
100%
67%
Deeltijd met vooropleiding MBO
67%
63%
29%
Deeltijd met vooropleiding overige opleidingen
20%
44%
80%
Totaal deeltijd
54%
54%
60%
jaarverslag 2012 46
rendementen bachelor instroom 2007/2008
instroom 2006/2007
instroom 2005/2006
Diplomarendement na 5 jaar (in % instroom)
39%
45%
39%
Diplomarendement na 5 jaar (in % van gestart aan de hoofdfase)
66%
73%
66%
Voltijd met vooropleiding VWO
60%
94%
74%
Voltijd met vooropleiding HAVO
62%
72%
66%
Voltijd met vooropleiding MBO
72%
71%
69%
Voltijd met vooropleiding overige opleidingen
71%
86%
78%
Totaal voltijd
66%
74%
68%
0%
nvt
nvt
Naar vooropleiding (in % gestart aan de hoofdfase)
Deeltijd met vooropleiding VWO Deeltijd met vooropleiding HAVO
100%
67%
50%
Deeltijd met vooropleiding MBO
75%
33%
0%
Deeltijd met vooropleiding overige opleidingen
60%
67%
50%
Totaal deeltijd
65%
58%
44%
jaarverslag 2012 47
rendementen bachelor instroom 2011/2012
instroom 2010/2011
instroom 2009/2010
Uitval binnen 1 jaar (in % instroom):
43%
47%
41%
Voltijd
38%
49%
45%
Deeltijd
63%
38%
38%
2011/2012
2010/2011
2009/2010
162
148
174
instroom 2011/2012
instroom 2010/2011
instroom 2009/2010
Gediplomeerden
51,5
52,1
50,7
Uitvallers
17,9
13,4
12,4
Aantal gediplomeerden in het studiejaar:
Voltijd studenten: gemiddelde studieduur in maanden:
jaarverslag 2012 48
bijlage b: Samenwerkingsverbanden en projecten Hogeschool Edith Stein participeert in verschillende samenwerkingsverbanden en onderhoudt contacten met andere organisaties. Enerzijds ter optimalisering van haar dienstenpakket, anderzijds om kennis te delen, gezamenlijk te werken aan innovatie, gezamenlijk projecten uit te voeren en gezamenlijk standpunten te formuleren en uit te dragen over landelijke beleidsontwikkelingen. De hogeschool participeert in: - TSE, samen met Expertis Onderwijsadviseurs, Universiteit Twente en Saxion. - Centre Techniekonderwijs (CETO), een initiatief van Saxion, Hogeschool Edith Stein, Windesheim, Universiteit Twente en Expertis Onderwijsadviseurs. - Magistrum; landelijk centrum voor leiderschapsontwikkeling in het onderwijs. - De HBO-raad: in de Algemene Vergadering van deze vereniging en in het bestuurlijk overleg lerarenopleidingen. - Het landelijk overleg lerarenopleidingen basisonderwijs. De hogeschool onderhoudt contacten en werkt samen met: - De Nederlandse Montessori Vereniging (NMV) Doel: samen met de vereniging en andere hogescholen die montessorionderwijs aanbieden, mede vormgeven aan het onderwijs volgens de beginselen en werkwijzen van dr. Maria Montessori. De NMV beraadt zich om het montessorionderwijs in de toekomst anders te organiseren om zo de continuïteit en kwaliteit te kunnen waarborgen. Ook zijn er voornemens om het curriculum competentiegericht te maken. - Het Landelijk Platform Nascholing Primair Onderwijs Doel: samenwerking en afstemming met dertig pabo’s op het gebied van post-initieel onderwijs. In dit overleg wordt gewerkt aan een landelijk stelsel van post-initiële opleidingen. - EOS (Educatief Oostelijke Samenwerking) en Calo (sportacademie in Zwolle) Doel: met acht oostelijke pabo’s en de Calo de post-hbo leergang bewegingsonderwijs ontwikkelen. Een ander doel is collegiale informatieuitwisseling.
jaarverslag 2012 49
-
-
-
Magistrum Doel: samen met tien hogescholen een nascholingsaanbod aanbieden op het gebied van managementopleidingen. Het betreffen de volgende opleidingen: Middenmanagement, Schoolleider primair onderwijs en Kweekvijvertrajecten voor toekomstige managers. Het Twents Educatief Partnerschap Doel: met een aantal besturen van het primair onderwijs in de regio en het ROC afstemmen van de arbeidsmarktbehoefte op de opleidingen. 23 structurele samenwerkingsverbanden met hogescholen en universiteiten in geheel Europa. Buiten Europa zijn er contacten met lerarenopleidingen in Zuid-Afrika, Aruba, India en China Doel: voor studie en stage.
jaarverslag 2012 50
bijlage C: Missie, visie en kernwaarden Hogeschool Edith Stein/OCT is een hoogwaardige, innovatieve kennisinstelling voor opleidingen tot beroepen in het onderwijs, waarin de opbrengsten van onderwijsprocessen centraal staan. Op een bezielende manier bieden wij onze studenten gedegen onderwijs van hoog niveau in een inspirerende en waardevolle omgeving. Wij leiden onze studenten zodanig op, dat zij optimaal toegerust zijn voor hun beroepspraktijk, en in staat zijn zich verder te ontwikkelen als professional. Vakmanschap staat centraal. Daarnaast dragen wij bij aan de versterking van de innovatiekracht van scholen en instellingen en daarom functioneren wij als een open kenniscentrum voor individuen, instellingen, organisaties en instituten werkzaam in of ten behoeve van het onderwijs. Daartoe verzorgen wij opleidingen en cursussen en verrichten wij onderzoek, waarvan de resultaten weer ten goede komen aan het onderwijsveld. Wij streven naar een duurzaam partnerschap met onze relevante omgeving. Daarbij is betrokkenheid bij en samenwerking met onze maatschappelijke partners vanzelfsprekend. Transparantie en het afleggen van verantwoordelijkheid zijn voor ons vanzelfsprekendheden. Kernwaarden betrokkenheid Wij werken vanuit een sterke maatschappelijke betrokkenheid in het algemeen en een sterke betrokkenheid bij het onderwijs en degenen die daarin werkzaam zijn in het bijzonder. Wij willen een constructieve bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de samenleving en daarbinnen aan het onderwijs. Wij doen dat door het opleiden van gewetensvolle en verantwoordelijke beroepsbeoefenaren, door het bevorderen en delen van kennis en vaardigheden en die ter beschikking te stellen van onze omgeving. Niet vrijblijvend, maar vanuit het besef dat onderwijs van essentiële betekenis is voor de ontplooiing van ieder individu en dat de kwaliteit van ons onderwijs van wezenlijke betekenis is voor de samenleving als geheel. Binnen onze professionele cultuur zijn betrokkenheid, verantwoordelijkheid, eigenaarschap en professionele identiteit van onze medewerkers kernbegrippen.
jaarverslag 2012 51
bezieling Erkenning van democratische kernwaarden is voor ons een vanzelfsprekendheid. Wij zijn een instelling die open staat voor studenten, medewerkers, scholen en organisaties van alle gezindten en geloofsen levensovertuigingen, mits de democratische kernwaarden ten volle gerespecteerd worden. Doordat in onze hogeschool alle gezindten, geloofs- en levensovertuigingen elkaar intensief ontmoeten in het concept van interdenominatief opleiden en samenwerken, hebben we een geweldige rijkdom aan bezielingsmogelijkheden. Bezieling in de betekenis van inspireren en laten inspireren, en ook in de betekenis van passie voor het onderwijs, passie voor kinderen, passie voor mensen en passie voor samen leven in verscheidenheid.
Transparantie Als hogeschool vinden wij het vanzelfsprekend en noodzakelijk verantwoording af te leggen over hoe wij onze maatschappelijke opdracht verstaan, hoe wij deze vervullen, welke resultaten wij bereiken en welke kwaliteit wij realiseren. Dat geldt voor ons als gehele instelling naar al onze stakeholders, maar het transparant willen zijn en het willen afleggen van verantwoording geldt ook voor iedereen die werkzaam is bij de hogeschool en voor studenten. Wij houden ons vanzelfsprekend aan de ‘letter en geest van de wet’.
partnerschap In ons onderwijs staat noch de docent noch de student centraal. Het gaat om de (ped)agogische relatie tussen docenten en studenten, die samen een afgeleide zijn van het kind als centrum van begeleiding. Beiden handelen daarbij op basis van persoonlijke integriteit en sociale verantwoordelijkheid. Samenwerking binnen onze hogeschool uit zich in respect en aandacht voor elkaar en erkenning van ieders bijdrage en verantwoordelijkheden. Hetzelfde geldt voor de samenwerking met onze maatschappelijke partners en in het bijzonder voor onze samenwerking met het beroepenveld. Wij handelen daarbij op basis van eerlijkheid, vertrouwen en duidelijke afspraken. Met onze kernwaarde “Partnerschap” doelen wij op al deze vormen en wijzen van samenwerking. Vakmanschap In alles willen we kwaliteit uitstralen en aan de maat zijn. Daar is vakmanschap voor nodig. Dat geldt zowel voor onze onderwijs- en onderzoekskwaliteit, maar ook voor onze operationele kwaliteit op gebieden als huisvesting, ICT, roostering en stageplaatsing. Kwaliteit leveren moeten we willen en daarom staan we voor een daarbij passende cultuur, waarin het vakmanschap van de professional volledig tot zijn recht komt, en staan we voor een klimaat van samenwerken, communicatie en vertrouwen en afspraak is afspraak.
jaarverslag 2012 52
bijlage D: publicaties lectoren
-
1) publicaties Lectoraat gedrag- en leerproblemen - McElvany, N., Van Steensel, R., Guill, K.,Van Tuijl, C., & Herppich, S. (2012). Family literacy programs in the Netherlands and in Germany: Policies, current programs, and evaluation studies. In B. Wasik (Ed.) Handbook of Family Literacy (pp. 339-353). Lawrence Erlbaum Associates. - Van Tuijl, C. & Leseman, P.P.M. (2012). Home or school? Where early education of young immigrants works best. E.L. Grigorenko (Ed.) Handbook of US Immigration and Education (pp. 212-236). New York: Springer. - Tuijl, C. van (2012). Tel de risicofactoren bij elkaar op. Profiel, 7. 28-29. - Deterd Oude Weme, G. en Tuijl, C. van (2012). De ontwikkeling van zelfregulatie. De Wereld van het Jonge Kind, november/3, 40, 4-7. - C. van Tuijl (2012). Holland’s got talent, leraren in speciaal onderwijs! Onderzoek naar expertise van leerkrachten in het omgaan met gedrag(-sproblemen). Veldpublicatie LECSO Lectoraat Doorlopende leerlijnen: effectief taal- en leesonderwijs - Met Frank van Schie en Elly Kamphuis. Het belang van effectief klassenmanagement. In: Basisschool management, nr. 6, oktober 2012. - Met Tessa Egbertsen (2012). Leerlingen helpen effectief medeleerlingen. In: Basisschool management, nr. 7, november 2012. - Effectief omgaan met zwakke lezers in het voortgezet onderwijs. Verschijnt in het najaar van 2012 in Remediaal. - Kinderen leren lezen is een fundamentele leerkrachtvaardigheid. Verschijnt in een Kluwer tijdschrift voor de opleidingen. -
Met Richard Vollenbroek en Trees van der Hoogt (2012). Opbrengstgericht werken: Vlot en Vloeiend lezen. Werkboek voor
jaarverslag 2012 53
-
-
-
PABOstudenten. Antwerpen: Garant. Elk kind een lezer (2012). Antwerpen: Garant. Nog een weg te gaan. Het verbeteren van de leesvaardigheid nader bekeken. Lectorale afscheidsrede, 12 december 2012. Met D. Mijs (eindredactie) en I. Cijvat (2012): Eindrapportage SLOAonderzoek Diagnostische Toets Begrijpend lezen brugklas. Hengelo: Expertis/Hogeschool Edith Stein. Met Tessa Egbertsen (2012). Leerlingen helpen effectief medeleerlingen. In: Basisschool management, nr. 7, november 2012. Met D. Mijs (eindredactie) en Ina Cijvat (2012). Drie minuten leestoetsen voor het eerste jaar van het VO. Hengelo: Expertis/ Hogeschool Edith Stein, oktober 2012. Met D. Mijs en I. Cijvat (2012). Bronnenboek en draaiboek ‘STAP VOOR STAP BETER BEGRIJPEND LEZEN’. het verbeteren van de leesresultaten in groep 7 en 8 en dan in het bijzonder die van zwakke lezers. Hengelo: Expertis/Hogeschool Edith Stein, augustus 2012.
Lectoraat Onderwijskundig leiderschap - Bijdrage Imants, J. (2012) aan ’De kwestie’: De kerntaak van de schoolleider, beheren of ontwikkelen? PO Perspectief, nummer 16, voorjaar 2012, p. 16. - Interview J. Imants voor Onderwijsblad met Saskia Ridder (2012). De onderzoekende leraar. Schoolblad, 16(17), 34-36. - Imants, J. (2012). Other approaches to schools as organizations. Other Education: The Journal of Educational Alternatives, 1(1), 175187. Lectoraat Virtuele ontwikkeling van de jeugd - Delfos, M. (2012). Kinderen, ouders en kinderopvang. Samen opvoeden in de driehoek. Uitgeverij SWP, Amsterdam. - Delfos, M. (2012). Autisme vanuit een ontwikkelingsperspectief (PICOWO-reeks). Uitgeverij SWP, Amsterdam. - Delfos, M. (2012). Oline het olifantje. Over opgroeien met verslaafde ouders. Uitgeverij SWP, Amsterdam.
Lectoraat Onderwijsarrangementen in maatschappelijke context - Moekotte, P., Ritzen, H., & Simons, R., J. (2012). Inzet van sociale media voor de activering van werkloze jongeren en schoolverlaters: bevordering maatschappelijke en economische participatie. Paper Onderwijs Research Dagen, Wageningen. - Ritzen, H., Terlouw, C., Vries, H., de, Höfte-ten Napel, A., & Rikkerink, M. (2012). Professionals ready for the future. Career counselling in pre-vocational and general education preventing education selection. Paper 7th EAPRIL Conference 2012 Yväskylä – Finland. - Ritzen, H., Terlouw, C., & Uden, J., van (2012). Leerlingen stromen door, docenten stromen mee. Profs voor de toekomst: literatuurstudie. [Students flow through, teachers current along. Professionals for the future: literature review]. Enschede: Saxion. - Tip, N., Ritzen, H., Casteren, E., van, Boers, E., Hilhorst, J., & Vermeulen, P. (2012). Plattelandsjeugd ‘fit for life’: ontwerp leerarrangementen voor vo- en mbo-leerlingen. Paper Onderwijs Research Dagen Wageningen Universiteit. - Tip, N., & Ritzen, H. (2012). Het learner report. Evaluatie leerarrangementen Fit for Life. Hengelo: Hogeschool Edith Stein. - Ritzen, H. (2012). Reflectie: een bewuste check tijdens het handelen. Vaardigheden binnen reflectieve praktijken. Onderwijs en gezondheidszorg, (36) 1, I-IV. - Ritzen, H., & Sino, C. (2012). Het recht op privacy in de zorgpraktijk: ‘’The right to be let alone”. Onderwijs en gezondheidszorg, (36) 3, I-IV. - Ritzen, H. (2012). Ouderbetrokkenheid in het mbo: het thuisfront partner ter voorkoming van voortijdig schoolverlaten. Onderwijs en gezondheidszorg, (36) 5, I-IV. - Ritzen, H., Folkerts-Vänttinen, A., Gommers, E., & Nood, K., in de (2012). Hoe we leren en niet-leren in als buiten de school. De leertheorie van Knud Illeris gespiegeld aan de ervaringen van studenten. Onderwijs en gezondheidszorg, (36) 6, I-IV. Lectoraat Functionele geletterdheid in doorlopende leerlijnen - Wentink, H. (2012). Leren lezen en schrijven is een kunst. Voorkomen van laaggeletterdheid bij leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften (lectorale rede). Hengelo: Hogeschool Edith Stein/Expertis
jaarverslag 2012 54
-
Onderwijsadviseurs. Wentink, H. (2012). Handreiking Taal en ICT voor PO en VO. Zoetermeer: Kennisnet. Wentink, H. (2012). Leren lezen op de Catharinaschool. Opbrengstgericht werken met zeer moeilijk lerende leerlingen. Express, februari/maart, p.3.
Lectoraat rich Media & Teacher Learning - Paul Kirschner, P., & van den Berg, E. (2012). Pas op: Hypes. In: Plugge, L. (red.) De bakens verzetten. Trendrapport 2012. Wetenschappelijk Technische Raad. Utrecht: SURF. - Van den Berg, E. & Kirschner, P. (2012). Evidence-based doceren in het onderwijs met ICT. In: Plugge, L. (red.) De bakens verzetten. Trendrapport 2012. Wetenschappelijk Technische Raad. Utrecht: SURF. - Van den Berg, E. (2012). Rich media en het leren van leraren. Bijdrage aan module Leerlingzorg van het digitaal publicatieplatform voor docenten VO, Kluwer.
2) presentaties en workshops
-
Lectoraat gedrag- en leerproblemen - Tuijl, C. van, Grashof, H. & Ruiterkamp, E. (2012). Positive Behavior Support in the Twente region: insight into participant characteristics and positive teacher and pupil indicators of PBS effects. Preconference SWPBS in the Netherlands: Research and development. 15 november te Windesheim, Zwolle. - C. van Tuijl (13 januari 2012). Sociaal-emotionele ontwikkeling. Lezing ten behoeve van Maatwerk scholing tot onderwijskundig begeleiders van Consent. Hogeschool Edith Stein, te Hengelo. - C. van Tuijl (13 februari 2012). Effectief benutten van VVE. Presentatie op de studiedag georganiseerd door gemeente Amersfoort en Expertis, te Amersfoort. - C. van Tuijl (7 maart 2012). Preventie (van schooluitval) in de Keten, een praktijkvoorbeeld. Presentatie op HBO-kennisdeeldag georganiseerd door SIA-Raak, te Utrecht. - C. van Tuijl (13 maart 2012). Verwerking van kwantitatieve data met behulp van SPSS. Presentatie voor de kenniskring Gedrag- en Leerproblemen Hogeschool Edith Stein, te Hengelo. - C. van Tuijl (13 maart 2012). Functionele analyse en Positieve gedragsondersteuning: een succesvolle combinatie om sociaalemotionele ontwikkeling en goed gedrag te bevorderen. Presentatie buitenkring lectoraat gedrag- en Leerproblemen, te Hengelo. - C. van Tuijl (21 maart 2012). Naar een meer preventieve basiszorg ten aanzien van gedrag. Hoorcollege op studiedagen georganiseerd door School aan Zet, te Lunteren. - C. van Tuijl (22 maart 2012). Jonge risicoleerlingen: het belang van opbrengstgericht werken in de onderbouw. Lezing ten behoeve van scholing tot onderwijskundig begeleiders van Consent. Hogeschool Edith Stein, te Hengelo. - C. van Tuijl (4 april 2012). Opbrengstgericht werken in het speciaal onderwijs: mogelijkheden of onmogelijkheden. Plenaire Inleiding bij Conferentie Opbrengstgericht werken in het Speciaal onderwijs, georganiseerd door PO-Raad en Landelijk Expertise Centrum Speciaal Onderwijs, te Zwolle. - C. van Tuijl (19 april 2012). Positieve gedragsondersteuning: het belang ervan en de voorwaarden om er te komen. In lezingenreeks ‘Opbrengstgericht werken: must of mode?’ Hogeschool Edith Stein, te Hengelo.
-
jaarverslag 2012
55
-
-
C. van Tuijl (15 mei 2012). AD-VVE. Ten behoeve van werkgroep ADVVE, Hogeschool Edith Stein, te Hengelo. C. van Tuijl (22 juni 2012). Scholingsbijeenkomst 2 ten behoeve van ‘Startgroepen peuters’. Georganiseerd door SLO, te Amersfoort. Workshops: C. van Tuijl (20 maart 2012). De leerkracht centraal: op weg naar passend onderwijs met een preventieve gedragsbenadering. Workshops gegeven ten behoeve van Onderwijsdag SKOE, te Enschede. C. van Tuijl (11 april 2012). Naar een (meer) preventieve gedragsaanpak. Workshop gegevens ten behoeve van Hoezo-Passend Onderwijs, te ’s Hertogenbosch.
Lectoraat Onderwijskundig leiderschap - Imants, J. (2012). School work environment and teacher professional development. Paper presented at the International Congress on School Effectiveness and Improvement. Malmö, January 5-8. - Imants, J. (2012). Towards an integrated model of professional development and school reform: an agency perspective on teachers’ workplace learning. Paper presented at the 6th Earli SIG 14 Learning and Professional Development Conference. Antwerp, August 22-24. - Imants, J. & Mijs, D. (2012). De leiding doet ertoe: onderwijskundig leiderschap als voorwaarde voor professionele ruimte. Inleiding voor Kennisdiner Expertis, Zwolle, 10 januari 2012. - Imants, J. (2012). Opbrengstgericht werken voor leraren, schoolleiding en bestuur. Lezing in de reeks ‘Opbrengstgericht werken, must of mode?’, Hogeschool Edith Stein, Hengelo, 7 juni 2012. - Imants, J. (2012). De onderwijskundig begeleider en onderwijskundig leiderschap. Studieochtend voor het Maatwerktraject Onderwijskundig Begeleider Consent, Hengelo, 28 september 2012. - Imants, J. (2012). Onderwijskundig leiderschap. College in de Focus collegereeks ‘Management in het onderwijs’. Nyenrode Business Universiteit Breukelen, 21 november 2012. - Imants, J. (2012). Tussen collega’s en management. Inleiding bij de afsluiting van het Maatwerktraject Onderwijskundig Begeleider Consent, Hengelo, 30 november 2012. Lectoraat Virtuele ontwikkeling van de jeugd - Delfos, M. (2012). In 80 dagen de virtuele wereld rond. De weerslag van een lectoraat. Afscheidsrede Hogeschool Edith Stein, 21-092012. Lectoraat Onderwijsarrangementen in maatschappelijke context - Liere, A., van, & Ritzen, H. (2012, 26 juni). Loopbaanontwikkeling in het beroepsonderwijs: casestudie naar het ontwerp van een loopbaangerichte leeromgeving. Posterpresentatie Onderwijs Research Dagen, Wageningen. - Moekotte, P., Ritzen, H., & Simons, R., J. (2012, 23 augustus). Stand up and be counted! Using social media to activate unemployed
jaarverslag 2012 56
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
youth and early school leavers. Poster EARLI (SIG 14) Antwerpen. Ritzen, H., & Liere, A. van (2012, 21 februari). Masterclass - Schoolverzuim, samen in gesprek over rollen en taken van conciërges en administratieve medewerkers. Hengelo. Ritzen, H. , & Terlouw, C. (2012, 22 februari). Resultaten van de interviews met docentmentoren, management, en ouders doorstroom vmbo/TL – havo of mbo. Minisymposium vmbo – mbo – hbo Rectoren Stedenband. Hengelo. Ritzen, H., Uden, J. van, Liere, A., de, & Veen, H-J, van (2012, 22 maart). Betrokkenheid mbo-leerlingen: concept voor preventie voortijdig schoolverlaten. Verdiepingsessie tijdens de CVI-conferentie. Papendal. Ritzen, H. (2012, 8 mei). ‘Playing for Success’. Voorlopige bevindingen casus Zwolle en Almelo. Landelijke presentatie kwantitatieve en kwalitatieve data, innovatiearrangement Playing for Success. Zwolle. Ritzen, H. (2012, 10 mei). Schoolsucces van jongeren: factoren die een succesvolle onderwijsloopbaan van vmbo- en mbo-leerlingen bevorderen. Interactieve lezing in de reeks Opbrengstgericht werken. Hengelo: HES/TSE. Ritzen, H., Brugge, A., ter, Vredeveld, M., & Oude Alink, G. (2012, 8 juni). Vitaal mbo: docenten ontwerpen een leeromgeving voor niveau 1 en 2 leerlingen. Presentatie onderzoeksresultaten in het kader van de conferentie ‘Vitaal mbo’, MBO Raad, thema vsv. Papendal. Ritzen, H. , Boers, e., Casteren, E., van, Tip, N., & Hilhorst, J. (2012, 26 juni). Plattelandsjeugd ‘fit for life’: leerarrangementen voor vmboen mbo-leerlingen. Keynote lezing, stand van zaken onderzoek. Landstede, Raalte. Ritzen, H. , Fix, M. (2012, 11 oktober). Playing for Success’. Bevindingen Zwolle, Almelo en Groningen. Landelijke presentatie kwantitatieve en kwalitatieve data, innovatiearrangement Playing for Success. Almelo. Ritzen, H. (2012, 17 oktober). Overgangsmomenten van leerlingen: führen oder wachsen lassen. Keynote lezing Kulturhus Borne, POVOHengelo. Borne. Ritzen, H. (2012, 17 oktober). Het verhaal achter de cijfers van de doorstroom po-vo. Workshop Kulturhus Borne, POVO-Hengelo. Borne. Ritzen, H. (2012, 5 november). Schoolsucces van jongeren: intensivering van sport in relatie tot vsv. Masterclass in het kader
-
-
-
-
-
van de Studiedag CIOS Nederland. Goes. Ritzen, H. (2012, 8 november). Schoolsucces van jongeren: LOB binnen de onderwijsketen po-vmbo-mbo. Keynote lezing voor de LOB-dag (Loopbaandag) georganiseerd door de Stichting Consortium Beroepsonderwijs, mbo. Amersfoort. Ritzen, H. (2012, 6 december). Profs, klaar voor de toekomst! Studie-, beroepskeuzeontwikkeling en -begeleiding in vmbo en mbo. Presentatie MBO-lectoren tijdens de landelijke innovatiedag van het HPBO. Amersfoort. Uden, J., van, Ritzen, H., & Pieters, J. (2012, 21 juni). …En Actie! Hoe docenten de betrokkenheid van hun leerlingen stimuleren. Posterpresentatie Onderwijs Research Dagen, Wageningen. (Best poster award) Uden, J. van, Ritzen, H., & Pieters, J. (2012, 23 augustus). …And Action! Teachers promoting student engagement in vocational education. Posterpresentatie op EARLI SIG 14, Antwerpen. Vries, H., de, Höfte-ten Napel, A., Ritzen, H., Terlouw, C., & Rikkerink, M. (2012, 28 november). Career counselling in prevocational and general education preventing education selection Inventions to improve arrangements for learners. Poster 7th EAPRIL Conference 2012 Yväskylä – Finland.
Lectoraat Functionele geletterdheid in doorlopende leerlijnen - 2012-01-18: Openingslezing ‘Functionele geletterdheid in doorlopende leerlijnen, met speciale aandacht voor dyslexie’ tijdens de Nationale Dyslexie Conferentie te Apeldoorn, georganiseerd door Lexima (ongeveer 1000 deelnemers). - 2012-02-22: Presentatie van het lectoraat tijdens het Minisymposium Laaggeletterdheid, georganiseerd door gemeente Hengelo en Enschede (ongeveer 50 deelnemers). - 2012-04-04: Workshop ‘Leren lezen en opbrengstgericht werken in het ZML-onderwijs’ tijdens het SO-congres te Utrecht, georganiseerd door de PO-raad (ongeveer 50 deelnemers). - 2012-04-10: Presentatie van het lectoraat voor beleidsambtenaren onderwijs Twente, georganiseerd door Expertis (ongeveer 10 deelnemers).
jaarverslag 2012 57
-
-
-
-
2012-04-18: Workshop ‘Leren lezen en opbrengstgericht werken in het ZML-onderwijs’ tijdens het SO-congres te Zwolle, georganiseerd door de PO-raad (ongeveer 50 deelnemers). 2012-06-06: Lectorale rede ‘Leren lezen en schrijven is een kunst. Voorkomen van laaggeletterdheid bij leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften’, georganiseerd door HES/Expertis (ongeveer 250 deelnemers). 2012-06-22: Referent bij symposium ‘Nieuwe ontwikkelingen in het leesonderwijs’ tijdens de ORD 2012, Universiteit Wageningen (ongeveer 20 deelnemers). 2012-11-29/30: Tweedaagse basiscursus dyslexie: praktisch van A-Z te Cuijk (20 deelnemers)
Lectoraat rich Media & Teacher Learning - Suasso de Lima de Prado, E.M. & Berg, E. van den, Haar, I. ter & Haalboom, M. (2012). Academisch Opleiden in beweging; praktijk, schoolontwikkeling en onderzoek. Workshop tijden het congres van de Vereniging voor Lerarenopleiders in Nederland, Antwerpen. - Van den Berg, E. ( 2012, 8 maart). Opbrengstgericht werken: twee zijden van een medaille. Lezing in lezingenreeks Opbrengstgericht werken must of mode. Hengelo, Hogeschool Edith Stein. - Van den Berg, E. ( 2012, 9 oktober). Opleiden in de School: motor voor professionele ontwikkeling. Keynote op conferentie: Iedereen leert, toekomstperspectief Opleiden in de School Twente. Werkconferentie voor beleidsmakers.
bijlage E: personeel OP staat voor Onderwijzend personeel OBP staat voor onderwijs ondersteunend en beheerspersoneel
in dienst en inhuur / detachering:
gemiddeld 2012
gemiddeld 2011
gemiddeld 2010
Aantal fte OP, inclusief lectoren
53,9
60,4
66,9
3,8
6,4
7,4
Aantal fte studielandschap Aantal fte OBP
32,6
38,9
37,5
Totaal fte
90,3
105,7
111,8
Instroom in dienst in fte in kalenderjaar
6,0
6,0
4,5
Uitstroom in dienst in fte in kalenderjaar
13,4
16,7
7,7
gemiddeld 2012
gemiddeld 2011
gemiddeld 2010
60%
57%
60%
4%
6%
7%
36%
37%
33%
100%
100%
100%
Samenstelling: % fte OP % fte studielandschap % fte OBP Totaal % mannelijk in dienst
38%
36%
38%
% vast dienstverband in dienst
97%
93%
87%
jaarverslag 2012 58
ziekteverzuim (exclusief zwangerschapsverlof):
2012
2011
2010
% OP, inclusief lectoren
1,7%
1,1%
5,6%
% studielandschap
0,4%
2,0%
0,5%
% OBP
5,2%
7,2%
8,1%
Totaal
3,4%
3,3%
6,0%
Leeftijdcategorie en geslacht in dienst (in aantallen): per 31 december
Man
Vrouw
Totaal 2012
Totaal 2011
15-24 jaar
1
-
3
4
25-34 jaar
2
9
16
18
35-44 jaar
9
16
36
39
45-54 jaar
13
21
35
44
55-64 jaar
15
22
33
33
65-99 jaar
1
-
1
1
41
68
109
124
< 35 jaar
>34 en <55
> 54 jaar
Totaal
10%
31%
20%
Totaal
Leeftijdcategorie in dienst (in % totaal aantal fte): per 31 december OP Studielandschap
0%
2%
2%
OBP
2%
18%
14%
Totaal per 31 december 2012
27%
52%
36%
100%
Totaal per 31 december 2011
17%
56%
27%
100%
aantal medewerkers per deeltijdcategorie: per 31 december 0 tot 25%
2012
in % totaal
2010
in % totaal
6
5%
15
11%
25% tot 50%
10
8%
10
7%
50% tot 75%
33
27%
31
22%
75% tot 100%
25
20%
26
19%
100%
50
40%
57
41%
Totaal
124
100%
139
100%
2011
in % totaal
2010
in % totaal
schaal 1 t/m 9
28
29%
28
-27%
schaal 10 t/m 12
57
60%
69
65%
schaal > 12
10
11%
9
8%
Totaal
95
100%
106
100%
aantal fte medewerkers per salarisschaal: per 31 december
jaarverslag 2012 59
aantal medewerkers per deeltijdcategorie: per 31 december
2012
in % totaal
2011
in % totaal
2010
in % totaal
0 tot 25%
5
5%
6
5%
15
11%
25% tot 50%
8
7%
10
8%
10
7%
50% tot 75%
27
25%
33
22%
31
22%
75% tot 100%
24
22%
25
20%
26
19%
100%
45
41%
50
40%
57
41%
Totaal
1094
100%
124
100%
139
100%
aantal fte medewerkers per salarisschaal: per 31 december
2012
in % totaal
2011
in % totaal
2010
in % totaal
schaal 1 t/m 9
23
27%
28
27%
28
27%
schaal 10 t/m 12
53
63%
57
65%
69
65%
8
10%
10
8%
9
8%
85
100%
95
100%
106
100%
schaal > 12 Totaal
jaarverslag 2011 60
bijlage F: Exploitatierekening en balans 1
Financiële informatie
1.1 Kerncijfers
2012
2011
2010
2009
-2.858
-996
4
17
3.982
6.840
7.836
7.832
Balanstotaal
6.499
9.790
11.755
12.108
Solvabiliteit
61,3%
69,9%
66,7%
64,7%
Solvabiliteit exclusief bestemmingsreserves
39,3%
44,1%
56,6%
61,1%
1,3
1,4
1,6
1,5
Rentabiliteit, excl. incidentele lasten
-1,7%
-3,2%
0,0%
0,1%
Rijksbijdrage/totale baten
67,6%
67,6%
65,6%
65,7%
Personele lasten/totale lasten, excl. incidentele lasten
73,6%
74,8%
73,6%
72,8%
Materiële lasten/totale lasten, excl. incidentele lasten
26,4%
25,2%
26,4%
27,2%
Exploitatieresultaat Eigen vermogen
Liquiditeit
jaarverslag 2012 61
Het exploitatieresultaat is circa 2,85 miljoen euro verlies. De rentabiliteit is in de afgelopen jaren laag geweest en vanaf 2011 negatief. De solvabiliteit is met zo’n negen procentpunt gedaald. De daling houdt verband met het exploitatieverlies en wordt deels gecompenseerd door het lagere balanstotaal. De solvabiliteit, exclusief de bestemmingsreserves in verband met de fusie en private activiteiten, is met circa vijf procentpunt gedaald. De hogeschool heeft, ondanks de relatief hoge verliezen in 2011 en 2012, een gezonde vermogens- en liquide positie, die met name in het verleden is opgebouwd. De liquiditeit is in relatie tot de minimale vereisten ruimschoots voldoende. De solvabiliteit is ook voldoende, hoewel de solvabiliteit exclusief bestemmingsreserves in de afgelopen twee jaar een behoorlijke daling laat zien. De personele lasten in een percentage van de totale lasten laten, na een stijging in de afgelopen jaren, een lichte daling zien. Dit houdt vooral verband met personele besparingen.
KOSTEn
Personeelskosten
7.037
7.841
7.155
362
374
410
1.550
1.614
1.766
612
659
625
1.851
-
-
846
676
-
Totaal kosten
12.258
11.164
9.956
Resultaat voor financiële baten en lasten
-2.916
-1.080
-360
58
84
60
-2.858
-996
-300
Huisvestingskosten Overige bedrijfskosten Afschrijvingskosten Overige waardeverandering van materiële vaste activa Incidentele lasten 1.2 Financieel resultaat 2012
(in € x 1.000) begroting 2012
2011
2012
Financiële baten en lasten
OpbrEngSTEn rESULTaaT Rijksbijdragen
6.319
6.816
6.235
Collegegelden
1.479
1.397
1.550
Contractactiviteiten en projecten
1.244
1.455
1.450
Overige opbrengsten
300
416
361
Totaal opbrengsten
9.342
10.084
9.596
Het verslagjaar 2012 is afgesloten met een verlies van circa 2,85 miljoen euro. Het verlies is circa 2,55 miljoen euro hoger dan begroot. De belangrijkste verschillen tussen het gerealiseerde en begrote resultaat zijn hieronder nader toegelicht: waardeverandering van materiële vaste activa (-1.851.000 euro). Dit betreffen vooral eenmalige kosten in verband met de afwaardering van het onroerend goed, de vrijwillige vertrekregeling en een dotatie aan de voorziening wachtgeld. hogere dan begrote indexatie van het tarief per student, extra beschikbaar gekomen middelen profileringsfonds en hogere dan
jaarverslag 2012 62
begrote bijdragen voor lerarenbeurzen. De boete in verband met de langstudeerdersmaatregel van 74.000 euro was in de begroting gesaldeerd met de verwachte extra collegegelden van 74.000 euro. De afschaffing van deze maatregel leidt derhalve niet tot een verschil tussen de begroting en de realisatie. collegegelden bachelor in verband met minder instroom dan begroot.
1.3 Ontwikkeling balanspositie (in € x 1.000)
Materiële vaste activa
minus directe externe kosten van deze activiteiten (-121.000 euro). Dit wordt vooral veroorzaakt doordat, in verband met de slechte werkgelegenheid, steeds minder deelnemers starten met de nascholing vakbekwaam bewegingsonderwijs. Daarnaast zijn bepaalde scholings- en maatwerktrajecten niet gestart respectievelijk beëindigd. studentenbijdragen in verband met de hogere dan begrote daling van het aantal studenten. professionaliseringsactiviteiten en projecten (97.000 euro). De hogeschool heeft, op basis van de verwachte financiële ontwikkelingen en de fusie met Saxion, vrijwillige vertrekstimulerende maatregelen doorgevoerd, op basis waarvan een aantal medewerkers zijn vertrokken. Daarnaast zijn een aantal medewerkers in de loop van 2012 in dienst getreden bij Saxion. De uitstroom was hierdoor hoger dan begroot. professionaliserings-activiteiten en projecten (152.000 euro). Dit betreft vooral: lagere kosten studentenvoorzieningen in verband met minder studenten, lagere materiële kosten masters door minder uitbesteding, lagere kosten abonnementen omdat Biebsearch later dan begroot is geïmplementeerd, lagere kosten TSE en diverse andere kleinere posten, die door besparingsmaatregelen zijn gerealiseerd. Anderzijds heeft een PR&marketing offensief plaatsgevonden, dat noodzakelijk was gezien de sterk dalende aanmeldingen. Dit heeft tot hogere PR&marketing kosten geleid. huisvestingskosten (energie-, schoonmaak- en onderhoudskosten).
jaarverslag 2012 63
2012
2011
3.719
6.723
266
388
2.514 2.780
2.679 3.067
6.499
9.790
3.982
6.840
355
800
2.162
2.150
6.499
9.790
aCTiVa
Overige vorderingen en overlopende activa Liquide middelen Totaal vlottende activa TOTaaL aCTiVa paSSiVa Eigen vermogen Voorzieningen Kortlopende schulden TOTaaL paSSiVa
wachtgeldverplichtingen De hogeschool heeft ultimo 2012 twee concrete individuele wachtgeldverplichtingen en één mogelijke verplichting waarover een juridisch proces loopt. Hiervoor is een voorziening opgenomen. Daarnaast is een voorziening opgenomen voor de collectieve wachtgeldverplichting met betrekking tot wachtgelduitkeringen die voor 1996 zijn ingegaan.
2
algemene informatie
2.1 informatie in het kader van de notitie helderheid Studenten
2.3 profileringsfonds In 2012 hebben dertien EER studenten succesvol een beroep op het profileringsfonds gedaan. Er zijn geen aanvragen van niet-EER studenten ontvangen. De belangrijkste redenen voor het toekennen van de aanvraag zijn persoonlijke financiële omstandigheden, waardoor het collegegeld respectievelijk studentenbijdragen niet kunnen worden betaald, en reiskosten omdat stageplekken lastig met het openbaar vervoer kunnen worden bereikt. De financiële ondersteuning bedraagt in 2011 8.440 euro en betreft kwijtgescholden collegegeld/studentenbijdragen en betaalde vergoedingen. Er zijn geen leningen verstrekt en er bestaan geen openstaande leningen. 2.4 inhoudelijke informatie over klachten In 2012 kreeg de examencommissie 1 formele klacht, die naar tevredenheid (door de examencommissie) is afgehandeld. Het College van Beroep voor de examens kreeg geen klachten binnen. Het decanaat had over 2012 geen klachten die onder dit onderwerp vallen.
Leren & Innoveren ingeschreven, die voor bekostiging in aanmerking komen. Er wordt collegegeld in rekening gebracht. niet als student bij de initiële opleiding ingeschreven. bachelor en bekostigde master aan andere instellingen uitbesteed. in het buitenland, waarbij uitwisseling van studenten plaatsvindt. Hierbij blijven studenten ingeschreven bij de ‘oorspronkelijke’ hogeschool. Er zijn in het kader van de uitwisseling geen buitenlandse studenten ingeschreven voor de initiële opleiding. activiteiten geïnvesteerd. Er is een mandateringsovereenkomst met Saxion met betrekking tot onbekostigde tweedegraads opleidingen. 2.2 Treasurybeleid en financiële instrumenten Het treasurybeleid is vastgelegd in een treasurystatuut. Het beleid is gericht op maximalisatie van het renteresultaat, onder de beperkende voorwaarde van een minimaal beleggingsrisico. De overtollige liquiditeiten zijn in 2012 op de rekening courant geplaatst, aangezien hierover een hoger rentepercentage werd vergoed dan over saldi op spaarrekeningen of termijndeposito’s. Er wordt geen gebruik gemaakt van complexe financiële instrumenten en/ of derivaten.
jaarverslag 2012 64
bijlage g: Samenstelling en vergaderonderwerpen raden van advies De Raad van Advies PO telde in 2012 veertien leden uit verschillende denominaties: bestuursmanagers, bovenschoolse directeuren en directeuren uit het primair onderwijs. Voorzitter was Manon Ketz, directeur van Hogeschool Edith Stein. De raad vergaderde op 5 maart, 11 juni, 1 oktober en 17 december en besprak in het kader van de horizontale dialoog en horizontale verantwoording over de volgende onderwerpen: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.
Uitkomsten visitatie/ accreditatie bachelor februari 2012 Evaluatie stageplaatsing Uitkomsten visitatie/ accreditatie MLI november 2012 Ontwikkelingen MEL Uitkomsten NSE-enquête en exitenquêtes Evaluatie bewegingsonderwijs/ nascholing bewegingsonderwijs Identiteit (denominaties afzonderlijk) Voortgang Masterplan Fusieontwikkelingen Prestatieafspraken met OCW Toekomst RvA na fusie
Leden rva pO: De heer Henk Kikkert, PC onderwijs Noord Twente in Almelo De heer Henk Brink VPCO Centraal Twente De heer Peter Breur, dr. Schaepmanstichting De heer Arjan Brunger, KONOT in Oldenzaal De heer Rob v.d. Vegt, St. KOE in Enschede De heer Jan Auke van Selling/Mevrouw Riet Voets, OPOA in Almelo De heer Leon Minderhout, Primato Hengelo De heer Richard Benneker, SKO Twenterand De heer Jenne Wierstra/de heer Gerlo Teunis, VCO Oost Nederland De heer Ben Gengler, SKOLO Losser De heer Koos Wolterink, VCO Vriezenveen De heer Marcel Poppink, Consent De heer Henk Slabbekoorn, VPCO Hellendoorn De heer Frank Konings, St. KOMT Borne
jaarverslag 2012 65
bijlage H: Samenstelling en vergaderonderwerpen raad van Toezicht Verslag van de raad van Toezicht algemeen De Raad van Toezicht van Hogeschool Edith Stein en de Raad van Toezicht van Expertis Onderwijsadviseurs kennen eenzelfde personele bezetting. Datzelfde geldt voor het College van Bestuur. Hogeschool Edith Stein en Expertis Onderwijsadviseurs zijn gescheiden rechtspersonen en alle financiële stromen zijn eveneens gescheiden. Dit betekent dat afzonderlijke begrotingen, kwartaalrapportages en jaarrekeningen worden opgesteld en dat de medewerkers in dienst zijn van de rechtspersoon waar zij hun werkzaamheden verrichten. Deze (juridische) scheiding is bewust gekozen om de onderlinge financiële risico’s zoveel mogelijk te beperken. De Raad van Toezicht heeft in 2012 acht keer vergaderd, waarbij onder meer de statutaire taken zijn uitgevoerd. Aan de hand van de begroting, jaarrekening en kwartaalrapportages, gesprekken met het College van Bestuur, de directeur van de hogeschool en de medezeggenschapsraad heeft de Raad van Toezicht een zo zorgvuldig mogelijk beeld gevormd van de ontwikkelingen binnen de hogeschool. Intensieve aandacht is uitgegaan naar de kwaliteit van de bacheloropleiding en de conclusies die verbonden moesten worden aan de uitkomsten van de Nationale Studentenenquête. Elke vergadering heeft de Raad van Toezicht zich laten informeren over de voortgang van het Masterplan van Directie en Bestuur om de kwaliteit van het primaire proces op minimaal het vereiste niveau te houden. Daarnaast heeft de raad zich intensief beraad op mogelijke toekomstscenario’s voor de hogeschool. De relatief kleine hogeschool is gevoelig voor fluctuaties in studentenaantallen en wijzigingen in overheidsbeleid. In de afgelopen jaren is sprake van een forse daling van het aantal studenten, die een behoorlijke impact heeft op de beschikbare financiële middelen. De raad heeft ingestemd met het voorstel van het College van Bestuur om vanaf december 2011 een viertal
jaarverslag 2012 66
toekomstscenario’s te laten verkennen. In maart 2012 heeft de raad op basis van deze vier uitgewerkte scenario’s, alles afwegende op voorstel van het College van Bestuur, ingestemd met de verdere uitwerking van het scenario fusie met Hogeschool Saxion. Op basis van de uitkomsten van het fusieonderzoek en een grondige interne evaluatie binnen de Raad, met als belangen de continuïteit van lerarenopleidingen in Twente, het opleiden voor alle denominaties en het behoud van de werkgelegenheid, heeft de Raad van Toezicht in juni 2012 met het voornemen tot fusie met Saxion per 1 januari 2013 ingestemd. In januari is het eigen functioneren onder leiding van een extern adviseur geëvalueerd. Daarnaast heeft de raad onderstaande onderwerpen besproken en in voorkomende gevallen voorstellen van het College van Bestuur goedgekeurd: - Kwartaalrapportages, waarin mede de stand van zaken m.b.t. de realisatie van de in het jaarplan 2012 opgenomen doelstellingen is opgenomen; - Ontwikkelingen m.b.t. management; - Jaarrekening 2011, inclusief het verslag van de auditcommissie; - Accountantsrapport m.b.t. de jaarrekening 2011; - Jaarverslag 2011; - Managementletter 2012; - Vrijwillige personele vertrekregeling - Doorontwikkeling TSE (onder meer projectplan Center of Expertise Techniek; - Voortgang haalbaarheidsonderzoek nieuwbouw Hart van Zuid; In 2012 zijn geen besluiten genomen waarbij sprake was van tegenstrijdige belangen tussen het College van Bestuur en de hogeschool.
jaarverslag 2012 67
remuneratie- en auditcommissie 1 Taken Conform de Branchecode Governance HBO kent de Raad van Toezicht van Stichting Onderwijscentrum Twente (HES/OCT) een remuneratie- en een auditcommissie. In de statuten van HES/OCT luidt de taakomschrijving als volgt: ‘De raad van toezicht stelt onder zijn verantwoordelijkheid een auditcommissie en een remuneratiecommissie in. De commissies hebben ten doel de besluitvorming binnen de raad van toezicht voor te bereiden. De verdere werkwijze van de commissies wordt bij reglement vastgesteld. In het jaarverslag doet de raad van toezicht verslag van de uitvoering van de taakopdracht van de commissie(s) in het betrokken boekjaar’. 2 werkzaamheden auditcommissie 2012 De audit commissie bestond in 2012 uit twee personen. De auditcommissie heeft in het jaar 2012 de jaarrekening 2011, het accountantsverslag 2011 en de managementletter 2012 van KPMG beoordeeld. Deze stukken zijn tevens besproken met het College van Bestuur, de controller en KPMG. De belangrijkste bevindingen uit de beoordeling en de besprekingen zijn in de aansluitende vergaderingen van de Raad van Toezicht besproken. In 2012 is, i.v.m. de fusie met Saxion, geen geactualiseerde meerjarenbegroting vanaf 2013 voor de hogeschool opgesteld. In het kader van de fusiebesprekingen is in april 2012 wel een geactualiseerde meerjarenbegroting 2013-2017, uitgaande van het scenario fusie met Saxion, opgesteld. Deze begroting is tijdens een due diligence onderzoek door een extern bureau beoordeeld en de audit commissie heeft de rapportage van bevindingen van dit bureau ontvangen en beoordeeld.
3 werkzaamheden remuneratiecommissie 2012 De remuneratiecommissie heeft in 2012 over de bezoldiging van het College van Bestuur gesproken. De bezoldiging vindt plaats op basis van bestaande regelingen. 4 Onafhankelijkheid en vergoeding leden van de raad van Toezicht De onafhankelijkheid van de leden van de Raad van Toezicht wordt bij de benoeming van de leden getoetst. Bij een wijziging van de werkzaamheden van de leden wordt beoordeeld in hoeverre dit gevolgen heeft voor de onafhankelijke positie als lid van de Raad van Toezicht van Hogeschool Edith Stein respectievelijk Expertis Onderwijsadviseurs. Indien dit gevolgen heeft, treedt het betreffende lid uit de Raad van Toezicht. Daarnaast wordt een lid van de Raad van Toezicht voor een maximale termijn benoemd. I.v.m. de fusie zijn alle leden van de Raad van Toezicht per 1 januari 2013 afgetreden.
jaarverslag 2012 68
Vergoeding leden raad van Toezicht De leden van de Raad van Toezicht ontvangen een vergoeding voor hun werkzaamheden, conform de uitgangspunten van het rapport van de Hay Group, dat in mei 2007 is uitgebracht. Daarbij zijn de volgende aanvullende berekeningsregels gehanteerd: - Lid van twee commissies: de bezoldiging bedraagt het gemiddelde van het maximum en het normbedrag. - Lid van één commissie: bezoldiging bedraagt het normbedrag (is het gemiddelde van de minimum en de maximum bezoldiging van de groep). - Geen lid van een commissie: bezoldiging is gelijk aan het minimumbedrag.
naam
Functie/commissie
Vaste vergoeding voor rekening hogeschool (excl. reiskosten)
werkzaam als
De heer drs. A.
Voorzitter Raad
Diverse
Peters
van Toezicht en
Bestuursfuncties
De heer drs. W.I.M.
Lid Raad van
Zelfstandig Financieel
Horsthuis
Toezicht, voorzitter
Adviseur
Lid per
Datum
Datum
Leeftijd
herbenoeming
aftreden
01-02-2008
01-03-2012
01-03-2016
65
01-02-2004
22-06-2009
01-02-2013
60
01-02-2004
22-06-2009
01-02-2013
60
01-02-2004
01-08-2008
01-08-2012
57
01-01-2008
01-01-2012
01-01-2016
50
01-01-2009
n.v.t.
01-01-2013
62
01-07-2011
n.v.t.
01-07-2015
58
Remuneratiecommissie
Auditcommissie en lid Remuneratiecommissie De heer drs. H.M.
Lid Raad van Toezicht
Rector Twents Carmel
Lid Raad van Toezicht
Zelfstandig Adviseur
Claessen De heer drs. H. van
College
der Wal
Strategisch Beleid/ Interim Manager
Mevrouw A.J. Timmer
Lid Raad van
Voormalig lid van de
Toezicht en lid
Tweede Kamer (PVDA)
Remuneratiecommissie
Diverse bestuurs- en toezichtsfuncties
Mevrouw prof. dr. B.R.
Lid Raad van Toezicht
Dorbeck-Jung De heer A. Blokhuis
Hoogleraar Universiteit Twente
Lid Raad van Toezicht
Voormalig CEO
en lid Auditcommissie
Thales Nederland Diverse bestuurs- en toezichtfuncties
jaarverslag 2012 69
bezoldiging College van bestuur Het College van Bestuur is werkzaam voor Hogeschool Edith Stein, Expertis Onderwijsadviseurs en de Stichting Onderwijs Dienstverlening Twente en bestaat uit één persoon, de heer H.C.M. Mulders. Er is een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd overeengekomen. In verband met de fusie met Saxion is de voorzitter van het College van Bestuur per 1 januari 2013 afgetreden. De voorzitter van het College van Bestuur verrichtte in 2012 voor 45 procent werkzaamheden voor Hogeschool Edith Stein. De bezoldiging bedroeg in 2012 (op basis van 45 procent): In de periodiek betaalde beloningen is een bijtelling voor het privégebruik van de auto opgenomen. De eenmalige crisisheffing in 2012 is niet van toepassing op de bezoldiging van het College van Bestuur. beleid onkostenvergoedingen College van bestuur Hogeschool Edith Stein voert het volgende beleid met betrekking tot de onkostenvergoedingen voor het College van Bestuur:
Overzicht declaraties College van bestuur 2012
zijn voor rekening van de hogeschool. het privégebruik een bijtelling bij het inkomen plaatsvindt. bestuurstaak worden gemaakt, worden door de voorzitter van de Raad van Toezicht goedgekeurd.
Representatiekosten
798
Reis- en verblijfkosten binnenland
110
Reis- en verblijfkosten buitenland
-
Overige kosten
6
Totaal
Duur arbeidsovereenkomst 01-01-2012/31-12-2012
(in euro’s)
914
Ingangsdatum dienstverband
Taak omvang
Periodiek betaalde beloningen,
Bonus / gratificaties
Pensioen bijdragen
Beëindiging dienstverband in
01-11-2004
0,45
66.856
-
18.936
-
jaarverslag 2012 70
jaarverslag 2012 71
In dit jaarverslag was een aantal van onze alumni met foto en quote te zien. Deze beelden zijn afkomstig uit de video die ter gelegenheid van het afscheid van Edith Stein als zelfstandige hogeschool is gemaakt. Deze video is in zijn geheel te bekijken op ons YouTube-kanaal: www.youtube.com/user/EdithSteinPabo (of scan de QR-code)
jaarverslag 2012 72
