Radio-uitzending 11 september 1960
Door Alje Klamer
GELOVEN MET VERSTAND Herkende u ze: de bekende geluiden uit uw lagere schooltijd; de musicus, die zijn dagelijkse oefeningen doorneemt; het orkest, dat ijverig repeteert? Studie, repetitie. Alles moet immers geleerd worden. Niets vliegt je zo maar aan. Niets.... zegt u. En het geloof dan? Wij mensen zijn bang geworden voor geloofswaarheden, die uit het hoofd geleerd, die opgedreund worden met een gemak en een vanzelfsprekendheid, waar je soms koud van wordt. Bruce Marshall vertelt in *De Koningsdochter* over een priester, die godsdienstles geeft op een lagere school. Op het bord stond nog van de vorige les: Rubber groeide in Brazilië voordat hij op Malakka groeide. Dat was dus nog van de aardrijkskundeles. Maar nu de godsdienst. ‘Wat is zonde?’, vroeg de priester aan de rijen blozende ronde gezichtjes voor hem. ‘De zonde is een vrijwillige overtreding van de wet Gods’, dreunden de blozende, ronde gezichtjes. ‘Hoeveel soorten zonden zijn er ?’, vroeg de priester aan de matrozenpakjes en haarlinten. ‘Er zijn 2 soorten zonden: dagelijkse zonden en doodzonden’, dreunden de matrozenpakjes en haarlinten terug. ‘Heel goed’, prees de priester, maar hij dacht op hetzelfde moment, dat het helemaal niet goed was. Want met hetzelfde enthousiasme zouden ze opgedreund hebben:’De zonde groeide in Brazilië voordat zij op Malakka groeide’, als hun dat zo geleerd was. Dat geldt overigens heus niet alleen schoolkinderen. Veel mensen zeggen - ook als ze over God praten uit het hoofd geleerde lesjes op. Dus: niet leren, niet oefenen? Moet het ons inderdaad maar aanwaaien, Moet je God, Zijn Daden aanvoelen. Is het een gevoelszaak? Uit een brief uit Badhoevedorp: ‘er is een volslagen onwetendheid over het geloof. Toch is er een zoeken naar de kern van het christendom. Ik merk dat in gesprekken met tal van collega's op het bedrijf. Geef ons les via de radio’. Dus toch les? Ja en niet alleen voor de zogenaamde onkerkelijken, want ook de kerkmensen moeten steeds weer op herhalingsoefeningen. Als ik met u over geloofskennis spreek, bedoel ik dus niet het uit het hoofd geleerde lesje. Leren is in de bijbel: in levend contact brengen of komen met God, met Zijn belofte en geboden. In het boek Handelingen lees ik, dat de apostelen in de tempel en aan huis leerden: iedere dag (Hand.5:42). En de eerste christenen volhardden bij het onderwijs van de apostelen (Hand. 2:42). Geloven is steeds vernieuwd worden. Een middel daartoe is: de repetitie, het samen en voor onszelf herhalen wat ons geleerd is van Jezus Christus, van Zijn daden. En ook: nieuwe wegen leren. We zullen God toch ook met ons verstand liefhebben? Geloof en verstand hebben alles met elkaar te maken in de liefde tot God. Dat is in het huwelijk toch ook zo? De liefde tussen man en vrouw kan toch niet zonder voortdurende vernieuwing. In de liefde zullen we ook moeten leren: elkaar, onszelf. We moeten afleren, nieuwe dingen leren. Ik bedoel niet allerlei krampachtige nieuwigheidjes. Maar liefhebben bestaat uit het op onderzoek uitgaan, samen, hand in hand. Elkaar nieuwe ontdekkingen wijzen en er samen van genieten. Soms na veel moeite en inspanning. Zo zal het zijn in onze omgang met God. Van een bekende Poolse pianist is bekend, dat hij gezegd heeft: als ik een dag niet oefen; merk ik het verschil; oefen ik twee dagen niet, dan merken mijn huisgenoten het; oefen ik drie dagen niet, dan merken mijn vrienden het en als ik een week niet oefen, dan merken de concertbezoekers het. Dacht u, dat we elkaar niet moeten leren om in de bijbel te lezen. Ook in het gebedsleven moeten we elkaar leren. We moeten elkaar leren te geloven met het oog op de wereld, waarin we leven. En 't is te merken, duidelijk te merken, als er niet geoefend wordt. Wat een armzalige gesprekken vinden er vaak plaats tussen ouders en kinderen over
het geloof, over de bijbel. Wat een domme dingen worden er gezegd en gedacht, eenvoudig omdat we ons niet inspannen. Leren, ons laten onderwijzen betekent toenemen in blijdschap; betekent: u weer verwonderen en moed ontvangen; betekent uw kinderen, uw collega's, uw man of vrouw verrassen. De wet des Heren verkwikt de ziel (Psalm 19:8) De fout van veel bijbelgroepen is, dat mensen bij elkaar gaan zitten en maar wat over de bijbel praten. Zo maar wat, zonder zich voorbereid te hebben. Je kunt niet bij elkaar gaan zitten en wat vroom doen. Maak er ook geen puzzelclub van. Sommige handleidingen voor bijbelbesprekingen schijnen erop uit te zijn om ieder gesprek over de bijbel tot een wanhopig gepuzzel te maken. Bij leren gaat het juist om de eenvoud. Nog een tip: ik las een paar dagen geleden een citaat van prof. v.0yen, Letterlijk weet ik het niet meer, maar het zegt zoiets als: een van de meest geslaagde kunsten van de duivel is geweest, dat er zoveel baantjes voor de dominees zijn uitgevonden, dat ze aan hun eigenlijke werk niet meer toekomen. Vraag uw dominee of pastoor, als u die hebt, dus eens niet voor een commissie, maar vraag hem u te leren. Laat hem lessen geven. Ga aan het werk de komende maanden. Als u niets van de bijbelse verhalen weet, moet u eens beginnen met het boek: ‘God en de Mensen’ van dr. A.van Selms. Hierin worden op een uitstekende manier de bijbelse verhalen voor volwassenen verteld. Weet u. dat er dok schriftelijke cursussen bestaan? Ik noem de schriftelijke cursus, die uitgaat van Kerk en Wereld, de zogenaamde Kadercursus en verder de ’Open Bijbel’, een veertiendaagse bijbelcursus, die uitgegeven wordt door het genootschap Filippus. Ook is er nog de uitstekende cursus ‘De Heer is mijn Herder’. Deze is wel de nieuwste. De laatstgenoemde is niet direct een bijbelcursus, want hierin gaat het om vragen, die rijzen bij de ontmoeting protestants - rooms katholiek. Er is nog veel meer te noemen, maar het duizelt u nu al. Als u samen of alleen deze komende maanden eens iedere week een uur wilt wijden aan bijbelstudie, dan zijn o.a, genoemde cursussen voortreffelijk. Zal ik u een handje helpen? Als u de tekst van ‘Mensen’ bestelt bij het I.K.O.R., zult u tegelijk een lijstje met uitvoerige gegevens over genoemde cursussen en ook over verdere mogelijkheden ontvangen, Verder wil ik u graag allerlei adviezen geven. Het moet een feest zijn om als man en vrouw, om als gezin, om alleen bezig te zijn in de dingen van onze Hemelse Vader. U hebt zojuist goed gehoord: vanaf vandaag wordt de tekst van ‘Mensen’ in druk beschikbaar gesteld. De omroeper noemt u na deze uitzending de zakelijke gegevens. Ik ben van plan er dan een soort algemene brief van te maken, waarin de tekst van dit kwartier en een paar persoonlijke opmerkingen. ZO komt er meer verband in onze kring. Doet u mee?. Ons volgende gesprek zal zijn op 9 oktober. Tot slot een hoopvol verhaal. Eén van onze vrienden vertelde het ons. Een dame uit één van de grote steden vindt dat het Heilig Avondmaal ook bestemd is voor de geestelijk gehandicapten. Ze doet het verzoek aan haar dominee om een paar zwaar debiele jongeren toe te laten tot het Heilig Avondmaal. De dominee vindt, dat deze jongeren eerst eens catechisatie moeten volgen en dan zal hij wel onderzoeken of het kan. Die mevrouw neemt op zich deze jongeren les te geven. De dag van het onderzoek nadert. De eerste kandidaat komt binnen. De dominee stelt zijn vraag. Wel Kees, wie was Noach? Kees kijkt hulpeloos rond. Hij weet het niet. Nou, vertel dan maar eens: wie was David? Weer zwijgt Kees, hij wordt steeds zenuwachtiger. De ouderling, die er ook bij zit, merkt dat het mis gaat.Hij ziet, dat de dominee geërgerd zijn wenkbrauwen optrekt. Onze ouderling is een wijs man en zegt: mag ik ook een vraag stellen? Kees, vertel me eens, wie is de Here Jezus?
Het gezicht van de jongen straalt, hij weet het: De Here Jezus is mijn Vader en die houdt heel veel van mij. De dominee vergat zijn gewichtigheid en gaf zich gewonnen. Want dit antwoord is immers alles! Tot 9 oktober, kwart voor zes – Hilversum 1.
Radio-uitzending: 9 oktober 1960. HOE VIEREN WIJ DE ZONDAG? Tja, u hoort het..... Deze man is een ouderling van een Veluws dorp. Hij vindt het niet goed, dat de dag des Heren, de zondag dus, tot een dag van genot wordt gemaakt. ‘Dat zoiets nog voorkomt’, zegt u misschien. Want dat is toch bekrompen, ouderwets. ‘Heel goed’ zegt u misschien. Want er moeten grenzen zijn. Zoals de zondag op het ogenblik gevierd wordt, nu dat lijkt nergens op: één grote kermis. We zouden elkaar vanmiddag bezig kunnen houden met vóór en tegen; met sterke verhalen bijv. over de synode van de gereformeerde gemeenten (niet te verwarren met de gereformeerde kerken), die enkele weken geleden besloot, dat in uitzonderingsgevallen wandelen op zondag is toegestaan. Zullen we hier maar niet teveel tijd aan besteden? Want dan wordt het een soort bonte revue. Nog bonter dan de wonderlijke reeks van geluiden aan het begin van ons gesprek: het loeiende lawaai rond tweemaal 11 voetballers, de stilte in de natuur, waarin alleen vogels zich laten horen; het luiden van klokken op de zondagmorgen, 't zingen van kerkgangers. We hadden ook geluiden van voorbij ronkende motoren kunnen laten horen of ruzieachtige stemmen van ouders en kinderen over ‘waar zullen we weer eens heen vandaag’ We kunnen onze schouders ophalen over het bermtoerisme mensen, die de stad ontvluchten om daarna aan de kant van de weg te gaan liggen met hun neus in de benzinedamp. Als u wilt weten hoe het met onze samenleving gesteld is, dan moet u uw ogen en oren op zondag goed de kost geven. De zondag is een oud fatsoenlijk feest, men komt in kerken of in kroegen samen, loopt een eind om en weegt achter de ramen de week, die komt, de week, die is geweest. Zo begint Han Hoekstra zijn liedje ‘Hollandse zondag’ Hij eindigt met: Alleen - de warme vreugde is er niet, de vreugde, die dit feest ferm weet te vieren, de vreugde. die het stadsbeeld op kan sieren, de onversneden vreugde is er niet. Wekelijks kent een volk dit triest refrein. Holland, komt ooit uw zondag nog in orde? Hoe liet ge een dag, die zo subliem kon worden zo dof en goddeloos vervelend zijn! Op de zondag ziet u pas heel goed hoe wij mensen langs elkaar heen leven. Hoe ver de oerdegelijke mens met zijn ‘dit mag niet’ en ‘dat mag niet’ afstaat van de rest van de samenleving. U ziet ook hoe de meeste gezinnen op die dag uiteenvallen. omdat iedereen doet waar hij zelf zin in heeft. De een staat vroeg op om te gaan vissen de ander blijft tot twaalf uur in zijn bed of in pyjama rondhangen Als het ergens duidelijk is hoe sterk egocentrisch wij leven, nu dan zeker op de zondag. Weet u dat er duizenden en nog eens duizenden in ons land tegen de zondag opzien? En op dit punt is er geen verschil tussen kerkelijk of niet-kerkelijk. U vindt dat gevoel van vereenzaming van verveling overal. Wanneer we vanmiddag bezig zijn met de zondagsviering, dan zijn we door de zondag eigenlijk met de hele week bezig.
U begrijpt niet goed wat ik bedoel? Een zakenman vertelde me kort geleden het volgende: “Ik herinner me nog precies waardoor ik een totaal andere kijk heb gekregen op mijn omgang met God in dit leven’ zei hij. “Ik ging eens op een avond praten bij een vroegere kennis. Ik had hem in jaren niet gesproken Hij was loodgieter Het was een fantastische avond Toen ik wilde opstappen, zei de loodgieter blijf nog even zitten kerel want ik wil nu met jou God voor deze avond bedanken. Ik wil u eerlijk bekennen’, zei mijn bezoeker, ‘dat ik dat overdreven vond. Ik durfde niet te weigeren. Maar toen hij met zijn gebed begon schrok ik helemaal. Ik had namelijk een goed gereformeerde opvoeding genoten en wist dus wat het gebed kon zijn, maar dit….’ ‘God wat hebben we vanavond gelachen’, zo begon de loodgieter zijn gebed, ‘Ik vond het oneerbiedig’, zei onze bezoeker. ‘Toen hij verder bad merkte ik, dat mijn oude kennis zeer eerbiedig was. De eerbied van een volwassen kerel. die als een kind zijn hemelse Vader bedankt Na die avond begreep ik dat ik te officieel kerkelijk geloofde en dat het gewone menselijke leven de plaats is, waar onze hemelse Vader ons wil ontmoeten. Zó zou ik vanmiddag met u over de zondag willen praten. De eerbied van veel gelovigen is mij te zondags, te onecht. Heeft niets te maken met de maandag en de zaterdag. De slordigheid en rusteloosheid van velen wijst mij op een angst voor rust, een verlegenheid met de rest van de week, met hun gezin, met de samenleving. God wil dat wij samen en alleen de zondag zo vieren dat wij uitgerust en toegerust maandags wakker worden. De zakenman leerde van de loodgieter, dat God de God is die ook laat lachen en die wil dat wij openhartig met elkaar als mensen omgaan bijv. tijdens een heel gewone visite. In dat tegen zie ik de zondag. De zondag is de dag, waarop God u wil laten weten waar u aan toe bent de komende dagen. God zegt er is wel vertrouwen. Ik ben er in de wereld mee begonnen door mijn Zoon te zenden Luister nu op die dag eens in alle rust naar Mijn boodschap. De zondag is ook de dag om de ander te laten weten wat hij of zij waard is. Ondanks dat die ander het niet meer ziet of merkt. Van de Joden is bekend, dat men hen in de ballingschap o.a. herkende aan hun manier van sabbat vieren. Van christenen moet verwacht worden, dat ze niet krampachtig vasthouden aan hun eigen opvattingen over zondagsviering. Dan begint het aardig te lijken op afgoderij. Vier deze dag vanuit het geloof, dat u mensen bent op weg naar Gods toekomst, uw toekomst, Toon, dat u blij bent en dat u niet op uw eentje blij wilt zijn, Op uw eentje kunt u niet gelovig zijn, U mag het niet, De zondagsviering zal weer een echt beeld moeten geven van de hoop, van het vertrouwen, van de liefde, die iedere dag mogelijk zijn door Jezus Christus. Mag ik een paar praktische opmerkingen maken. a) Oefen u op zondag in de rust. Dat kunt u bijna niet meer, want u hebt nooit tijd. Zelfs op de zondag moet u nog van alles doen. Zeg nu eens nee. Nee, om ja te zeggen tegen diegene met wie u samen leeft: uw man of vrouw, uw kinderen, uw familie, uw vrienden. Heb alle tijd, zoals God alle tijd voor u heeft. b) Oefen u in het geven van vertrouwen. Heers niet, laat u leiden door het geloof, dat God het doen zal. Toon dat aan de anderen, Ik denk om een voorbeeld te noemen - aan ouders, die grote herrie hebben met hun zoon van 15 jaar. Hij wil zondagsmiddags naar het voetballen. zijn ouders staan erop, dat hij gezellig thuis blijft om allerlei redenen. Moet het nu hard tegen hard gaan? Is dat gezag? Ik meen, dat ouders hun mening ronduit moeten zeggen. En het slot moet zijn: nu moet je zelf beslissen. Je hebt de volle vrijheid, we vertrouwen je. En als hij dan toch niet doet wat wij willen? Dan zult u dat vertrouwen niet mogen beschamen door te verwijten en te blijven zeuren. Het is de dag, waarop het vertrouwen en niet onze opvattingen het laatste woord heeft, Deze oefening zal zijn stempel zetten op de hele week. c)Zondag als dag van blijdschap, Het is en blijft een feestdag, De Heer heeft het goed met u voor. Alle machten, waar we op zondag en in de week mee te maken hebben, zijn overwon-
nen op de eerste dag van de week: Pasen, Vier dat! Zing, maak muziek als u dat kunt. d) Zondag als dag van geven en gemeenschap, Wees niet zo gierig, zo egocentrisch. Wees niet zo gierig als gezin. Er zijn anderen, die deze dag erg alleen zijn, Wat doet u? Laat u hun weten, dat ze niet tegen de week hoeven op te zien,want dat u hen niet bent vergeten? Hoe geeft u? Laat u het bij mooie woorden en gedachten? Een zakelijke vraag: de eerste christenen zagen de eerste dag van de week o. a. in het teken van het geven, Zij legden n.l. geld opzij voor anderen. Leeft u voor uzelf? Vooral op zondag blijkt dat. Hoeveel geeft u? Geeft u uit sleur? Hoe doet u dat? In overleg als man en vrouw, misschien als gezin? e) Zondag als dag van eenheid. De hele samenleving heeft er recht op te weten, dat het door Jezus Christus mogelijk is samen te leven in eenheid Als mensen in alle opzichten en niet alleen als kerkgangers. Overigens zal een typisch zondagse daad moeten zijn, dat christenen hun eenheid tonen, Wat moeten gasten er wel van denken, als de leden van het gezin, bij wie ze logeren, stuk voor stuk hun maaltijd apart gebruiken? Daarom zullen we juist op de zondag vormen moeten vinden waaruit blijkt, dat wij de Heer volgen. De verdeelde Kerk is een overtreding van het zondagsgebed, namelijk om Gods Naam te heiligen, Ik vraag me ook nog in alle ondeskundigheid af of we het economisch belang niet teveel voorrang geven? Ik denk aan iemand, die mij schreef: ik ben communist, ga nooit naar de kerk maar laten ze ons toch die zondag niet afnemen. Ik vraag me ook af of de kerken de uitgaande mensen op de zondag niet meer moeten opzoeken. Ik denk aan het recreatiecentrum ‘Het Grote Bos’ in Driebergen, waar 's zondags op de kampvuurplaats een openluchtdienst wordt gehouden. Zeg nee tegen een krampachtige, zeg ook nee tegen een rusteloze, egocentrische zondagsviering. Praat er samen over welke vorm u moet zoeken. Juist in de liefde wordt een vormgeving belangrijk. Als u wat ontdekt of bedenkt, schrijf me dat eens. Want dit kwartiertje is veel te kort om alles te bespreken, We hebben nu immers ook ons schriftelijk contact rondom; ons ‘huisorgaan’. Misschien kunnen we daarin nog eens op dit gesprek terugkomen. Om elkaar van dienst te zijn. Ik hoop daarin ook de volledige tekst van het liedje van Han Hoekstra af te laten drukken en ook een ander zondagsgedicht. namelijk: Zingt voor de Heer een nieuw gezang, Verder hoop ik er wat lectuur over het gebedsleven in te vermelden en nog wat andere berichten. De omroeper vertelt u straks wel hoe u die tekst kunt krijgen. Op 6 november hoop ik, dat we elkaar weer op dezelfde tijd ontmoeten. Tot slot een voorstel. Wij mensen maken graag afspraken: Ik hoorde, dat christenen in OostDuitsland nogal eens de afspraak maken, dat ze op een vaste tijd bijv. 's avonds tien uur voor elkaar bidden. Dat betekent een grote steun: ze ontmoeten elkaar dan bij de Heer van leven en dood, terwijl ze soms tientallen kilometers van elkaar verwijderd zitten. Ik geef u dit door. Want waarom zou een verloofd stel, dat ver van elkaar woont, niet eens zo'n afspraak maken? Of vrienden die ver van elkaar wonen. Maak als ouders en geëmigreerde kinderen een afspraak, dat u hetzelfde bijbelrooster volgt zodat u zich op die manier ook met elkaar verbonden weet en niet alleen door allerlei herinneringen. Want zo zijn we hoopvol met elkaar bezig. Tot 6 november kwart voor zes.
Radio-uitzending 6 november 1960. KOM UIT UW SCHUILHOEK Hoe lang is dat geleden: 10, 20, 60 jaren? Wegkruipen, doodstil in je hoekje zitten: achter een muurtje, achter een boom. Reuze spannend of de ander je zal ontdekken... Nu zeg ik wel, dat zoiets vroeger gebeurde, in onze kinderjaren.... Maar nu dan? Las u het krantenbericht ook deze week: ‘meisje dood in kamer gevonden’. Toen de politie haar ontdekte, bleek ze al een week geleden overleden te zijn. Een week lang zonder dat iemand zich ongerust maakte. Dat kan dus in onze samenleving. Een paar jaren geleden vond men op een zolderkamer in Londen een dode man. Een maatschappelijk werkster zag een soort dagboek liggen. De man had een jaar lang bij iedere datum dezelfde regel geschreven: Er is vandaag weer niemand geweest. Zo leven er vlak in onze omgeving mensen verstopt. Mensen, waar vaak niet eens meer naar gezocht wordt. Mensen zoeken elkaar en ontvluchten elkaar tegelijk. Het is geen spelletje meer. Het is onze instelling geworden. We vin den het al bijna gewoon, Mensen verstoppen zich. Waarom? Omdat ze geloven, dat ze nergens terecht kunnen. Ja maar, er zijn toch zoveel instanties, zoveel goeie mensen, zoveel.. En eh, overdrijft u nu niet ! Gaat dat niet te ver om zoiets te beweren. Ik vind het machtig, dat u protesteert. Toch heb ik alle reden om het zo te zeggen. En ik wil er zo graag wat meer met u over praten. Nu op dit ogenblik. Misschien helpen we elkaar 'wat door dit gesprek, misschien begrijpt u een ander mens na afloop wat beter. Ik wil u niet alle schuilhoeken noemen, waar mensen zoals u en ik ons graag verstoppen. Ik noem vanmiddag twee geliefde en veel gezochte schuilhoeken, n.l. die van het ingewikkelde probleem en die van de vaagheid, van het algemene. Laat ik maar eens een paar voorbeelden noemen. Ik zeg nadrukkelijk, dat ik niet aan bepaalde personen denk. De Boze, de Satan werkt zelf graag vanuit donkere schuilhoeken. Het zit de duivel in het bloed om verstoppertje te spelen. Die kunst verstaat hij verbazend goed. Zo goed, dat alle mensen erin trappen. Zo goed, dat stapels mensen met een doodleuk gezicht beweren, dat ze niet in de duivel geloven. Dat is de beste truc van de Boze, dat hij de mensen zover ge bracht heeft, dat ze niet in hem geloven. Met deze truc begint het n.l., want de mensen menen dan, dat het ‘verstoppertje spelen’ de oplossing is en dat het zo hoort. Mensen gaan dan denken dit is een onmogelijke toestand; dat is een eind zonder eind; je weet wel waar je begint, maar niet waar je eindigt, ik praat er maar niet meer over, want geen mens begrijpt me. 't Is te ingewikkeld, Stop; daar hebt u de beroemde schuilhoek. Het is te ingewikkeld. Kruip daar nu maar weg, zegt de Boze, Niemand zal je toch begrijpen. Iedereen is immers een egoïst.... De Boze wil graag met de mens alleen zijn en weet, dat mensen tegenwoordig graag wegkruipen achter ‘het ingewikkelde probleem' waar niemand uitkomt, En dus wil de Boze graag met u in die schuilhoek alleen zijn. Iemand zegt tegen zichzelf: ja. maar God dan? De Boze fluistert: God? Prachtig en vaak boeiend, maar het geloof is toch eigenlijk den gekrioel van problemen en probleempjes. 't Is eigenlijk den ingewikkeld doolhof. Die gedachten kent u toch ook? En u weet toch ook uit ervaring, dat we gauw bereid zijn om het moede hoofd in de schoot te leggen of om te zeggen dat een mens er nooit uitkomt en dus. De Boze heeft altijd gelijk. En door dat boze ‘gelijk’, zijn en worden heel wat meer mensen vermoord dan door een pistoolschot of door het steken met een mes. Door deze gedachte vinden heel wat meer zelfmoorden plaats dan door het slikken van een te grote hoeveelheid pillen. Een jongen heeft 't het laatste jaar moeilijk. Hij tobt erover; dat hij maar niet van dat onaneren af kan raken. Hij vecht ertegen:. Zet streepjes voor iedere dag dat het goed gaat (zoals hij dat dan noemt). Hij zou er wel eens met iemand over willen praten. Maar zou er
wel iemand zijn, die me begrijpt en die het niet gek vindt? Het is zo ingewikkeld... Een ander voorbeeld, moeder is 67 jaar; iedereen weet dat ze kanker heeft, behalve moeder zelf. Niets zeggen, boor, zegt iedereen. De dokter en de verpleegster maken vage opmerkingen. U weet wel zo in de geest van: u ziet er al echt wat beter uit, enzovoort. De familie doet erg opgewekt. Vooral de ziekte niet bij de naam noemen, want anders wordt het allemaal zo ingewikkeld... De Boze wrijft in zijn handen en in die situaties groeien onzekerheid, angst, eenzaamheid, omdat mensen zich verstoppen in schuilhoeken van het ingewikkelde, van het vage… Iemand zou graag een ander willen vertellen van zijn blijdschap, maar zou die ander dat niet gek vinden? En ben ik eigenlijk niet schijnheilig als ik vertel van mijn geloof? En dus blijft hij of zij maar leven in zijn eigen schuilhoekje... En dus gaan we maar liever naamloos met elkaar om. Wat algemeen vriendelijk; vooral niet te persoonlijk. Hoeveel mannen en vrouwen leven niet naamloos samen in hun huwelijk. Hij heeft al een paar jaren een vriendin. Helemaal in de haak vindt hij het niet. Maar tja, je kunt je eigen vrouw toch zoiets niet vertellen, Ze zou het helemaal niet begrijpen. Niemand begrijpt me. Ik zal het alleen moeten opknap pen. Mensen oordelen graag en gauw. En zo wordt het steeds ingewikkelder en steeds vager. Zijn vrouw merkt wel dat er iets is. Maar tja, och, ze zijn nu twintig jaar getrouwd en als ze haar vriendinnen hoort praten over hun mannen.... Het is allemaal niet zo eenvoudig, Ook zij kruipt maar weg En zo leven die twee samen, terwijl ze zich verstoppen voor elkaar. Zo worden in naam van ‘te moeilijk en te ingewikkeld’ of van ‘och, overal is wel wat’ zo worden iedere dag geniepige moorden gepleegd. Mag ik stoppen met het noemen van voorbeelden? Ik wil zo graag nog iets anders zeggen. Vooral tot mensen, die liever met niemand erover praten. De Duitse schrijver Heinrich Böll zegt: de moderne mens laat de brief, die de werkelijkheid hem schrijft, ongeopend liggen. Wij zeggen: ja, omdat we haast wel zeker weten, dat het allemaal te ingewikkeld is... Nu ga ik een ander voorbeeld noemen. Een alcoholist schrijft, ik ben alcoholist, Altijd heb ik er omheen gepraat en heb mezelf wijsgemaakt, dat ik er met wat goede wil wel of zou komen. Totdat ik tot het inzicht kwam, dat de drank mij te pakken had met huid en haar, Ik dank God, dat ik heb leren zeggen: ik ben alcoholist. Geen mooie smoesjes meer, geen vrome praatjes meer. Iemand ziet de werkelijkheid onder ogen, spreekt het woord van zijn eigen werkelijkheid uit, komt uit zijn schuilhoek van vaagheid en ingewikkeldheid en opent de brief van de werkelijkheid. Een mooie, moeilijke tijd breekt aan van de alcoholist met God! Een meisje schrijft: ‘ik vind het geloof een probleem... Als ik in een rotbui ben, kan ik toch niet bidden...’ Pas op: nu niet wegkruipen in dat hoekje van ingewikkelde gedachten. Zeg tegen God op zo'n moment:Heer, ik ben in een rotbui, U hebt niets aan mij en ik heb eigenlijk niets aan U. Maar U wilt mij ontmoeten zoals ik ben. We laten ons dan door God betrappen.zoals we zijn. We vallen uit onze vage rol. We noemen onze naam, onze stemming in den naam met Gods Naam. Doe het zo! De meeste mensen gaan tot God zoals mensen naar een concert gaan. Plechtig, vormelijk, onpersoonlijk. Vooral niet uit de rol vallen. Laat het voor u een teken zijn, dat God uit de rol is gevallen, die wij God hebben toebedacht. Let u maar op Jezus Christus. Daarom is bidden: uit uw rol vallen, uit uw schuil hoek komen van vage vormelijkheden. Zeggen waar het op staat. Doe dat tegenover God. Doe dat tegenover elkaar. Er moet schuld beleden worden tegenover de medemens De Boze stookt u op om daar niet meer aan te beginnen. Hij laat u een probleem maken van de eenvoud van de liefde tot de naaste In de hoop, dat u het opgeeft. Ik vraag u als die ander aan u denkt, bent u dan voor die ander een belediging, een last?
Noem uw schuld met name. Niet vaag, niet als probleem. vraag om vergeving. Val uit uw rol, Zodat die ander door u zich verwondert, dat het blijkbaar toch anders is. De eenvoud van geloofsgehoorzaamheid is niet vlot en gemakkelijk. Ik geef het u toe Maar de eenvoud van de liefde betekent wel betrokken worden in de eenvoud van de liefde van God: zowel in het lijden als in het overwinnen, Het zweet staat u in de handen en het lied wil door u gezongen worden Er moet nadrukkelijk en met naam gebeden worden Ook in de kerken. In het gebed moeten meer namen klinken. Het is te algemeen, te vaag Het moet nadrukkelijk gezegd worden, dat er niet altijd gezwegen mag en hoeft te worden, Veel mensen lijden onder een vals zondebesef. Verlossend is het gesprek met een medechristen Velen lijden onder de onverschilligheid of onder het verleden In Gods Naam zeg ik u blijf niet langer verstoppertje spelen Kom uit uw schuilhoek. Als u het niet weet, wil ik u helpen een plaats te vinden waar u eens uit uw rol kunt vallen. In de bijbel staat: God heeft koperen deuren verbroken en ijzeren grendels verbrijzeld (Psalm 107:16) Nu. dat zullen we elkaar waar maken met Gods hulp! In Gods Naam. Straks hoort u van de omroeper ons adres en telefoonnummer. Deze keer mag ik wel nadrukkelijk zeggen. dat deze gegevens zeer sterk te maken hebben met wat ik u zojuist heb gezegd. Ook hoort u wat over ons huisorgaan U kunt daarin de tekst nog eens nalezen en verder praten we daarin over allerlei waar we in dit kwartier niet aan toe komen. Vlak voor Sinterklaas namelijk op 4 december praten we op dezelfde tijd weer met elkaar. We zijn gewend altijd een hoopvolle por uit te delen, maar die driftige rode secondewijzer vlak voor mij zegt: geen tijd meer, afscheid nemen. Daarom heel kort: wat een geluk, dat God zich niet de wet laat voorschrijven door de tijd! Hij heeft alle tijd voor u. Tot 4 december kwart vóór zes.
Radio-uitzending 4 december 1960. Verrassen een gave Wat zal het worden vanmiddag: Sinterklaas - of Kerstgedachte. 't Klinkt wat gek om het zo te vragen. Zoiets als: wat zal het zijn, mensen: koffie, thee? Toch lijkt het me een nuchtere vraag. Want onze kinderen springen rustig van ‘O, kom er eens kijken’ over naar ‘Komt, verwondert u hier, mensen’. En op een bonte avond ter gelegenheid van een filantropische actie verscheen er een Sinterklazenorkest op het toneel met achter het orgel de kerstman, Het loopt dus nogal door elkaar been, En daarom nog eens mijn vraag. waar zullen we vanmiddag over praten: over Sinterklaas of over Kerst. U zegt toch niets. Daarom zal ik maar kiezen: Sinterklaas. Een hooggeleerde professor vertelde enkele jaren geleden aan kinderen: Sinterklaas heeft alles van de Here Jezus. Ik kan me voorstellen, dat u dat erg overdreven of misschien zelfs oneerbiedig in de oren klinkt. En toch, en toch, ik weet niet of u het feest gisteravond gevierd hebt of vanavond of morgenavond zult vieren, Misschien viert u het helemaal niet. Maar hoe dan ook: dit is het feest, waarop we elkaar nu eens heerlijk kunnen verrassen, Verrassen betekent eigenlijk: de ander te vlug af zijn. Maar op Sinterklaasavond dan toch wel in de gunstige zin, Het is de moeite waard om de ander te vlug af te zijn, zodat hij verwonderd opkijkt. Vooral omdat in deze tijd de verveling zich graag in onze huizen en harten nestelt. En de verveling is de grote vijand van de verrassing. Een bekend Zwitserse psychiater noemt de verveling de grootste vijand van het huwelijk. Ik geloof trouwens, dat we niet alleen aan het huwelijk hoeven te denken. Met allerlei kunstgrepen proberen we de verveling de deur te wijzen, Onze grote krachttoer in dezen is wel de sensatie. Sterke verhalen, steeds wat nieuws. Om de aandacht af te leiden. Heb je het gehoord: Jan en Gre gaan scheiden! Nou, 't is bij die zaak op de hoek op een faillissement uitgedraaid. Wat zeg je daar? De taal van de sensatie is roddel. En roddel is niet te verzadigen. Daarom steekt de verveling direct weer de kop op als u ook maar even niets nieuws weet of als er eventjes niets bijzonders valt te beleven. En het gewone leven verkommert. De gewone liefdesuitingen tellen niet meer mee. De gewone lach van herkenning, de gewone handdruk of alleen de taal van de open, ze tellen in de verveling niet mee. Een eenvoudig cadeautje doet het niet meer. Het moet groot zijn, duur. Totdat, ja, totdat de verrassing weer terugkomt. Iemand is de verveling te vlug af! 't Is Sinterklaasavond. Zij maakt een pakje open, Veel touw, veel papier. Hij trekt bedaard aan zijn pijp en doet net alsof hij van de prins geen kwaad weet. Maar ondertussen ontgaat hem niets. Dan komt er uit het pakje een schaaltje tevoorschijn. Helemaal niet zo geweldig mooi, maar zij kijkt hem aan en twee mensen herkennen door dat pakje, door dat moeizaam gekochte schaaltje, elkaar. Gewoon als man en vrouw! Begrijpt u waar ik met u heen wil? Verrassen een gave. Deze prachtige zin is niet van mij. Ik las hem in een warenhuis. Kinderen verstaan die kunst goed. Je gaat 's avonds naar bed, Wat ligt daar op mijn kussen? Een kleverig dropje. Midden op het kussen. Dat heeft de jongste daar neergelegd, Heel stilletjes. Om me te verrassen, Dat dropje zegt eigenlijk: jij bent mijn pappa en ik ben je vriendje. Niets meer, ook niets minder. De mooiste telefoon die ik ooit heb gehad, was in de Adventsweken, enkele jaren geleden. Een mij verder onbekende meneer belt mij op en zegt tegen mij: zondagmorgen luisterden mijn vrouw en ik samen naar uw preek via de radio. Sinds maart leefden we eigenlijk langs elkaar heen en we wisten niet hoe er verandering zou kunnen komen. Toen u amen zei, stonden wij opeens op en gaven elkaar een zoen. Daarna hebben we voor het eerst weer, sinds maanden, echt met elkaar gepraat.
Dat bedoel ik nu met: verrassen een gave. God gaf door Zijn Woord een verrassende wending aan die verhouding. Door Gods beloften herkenden ze elkaar weer als man en vrouw. Ze dachten op elkaar uitgekeken te zijn en opeens liet God hun weer zien hoe Hij hen samen zag, En ze konden elkaar verrassen met een zoen! Machtig, vindt u niet. Wat kon Jezus verrassen toen Hij op aarde was, Hij begint op een bruiloft. Er is geen wijn meer en de dorpsroddel maakt zich al gereed om dat jonge stel als slachtoffer te kiezen, Dan zorgt Jezus, dat er 600 liter wijn is. Eigenlijk teveel. Ik zou tientallen bijbelse voorbeelden kunnen noemen. Op economisch of sociaal gebied, op medisch of theologisch of juridisch gebied, steeds stelt Jezus ons voor verrassingen. Onoverkomelijke moeilijkheden blijken mogelijkheden. Bij God en dus bij ons, Dat is nog zo. Ja, want dat is nu de bevrijdende verrassing, dat Gods daden er voor u en voor mij zijn, Gods verrassing is en blijft, dat Hij Zijn liefde menselijk liet worden door Jezus, Zijn Zoon. Mag ik wat vragen?: Laat u zich wel door God verrassen? Ik zeg dat expres zó en niet anders. Want u wilt misschien God verrassen. En dat lukt u niet. U wilt anderen verrassen,. En dat mislukt steeds weer. U wilt uzelf verrassen. Maar na twee of drie malen wordt u wanhopig over uw pogingen. Verrassen is een gave. Hoort u goed. U zult moeten leren, dat God al heeft verrast. Dat Hij daar steeds voor zorgt. Juist dan, wanneer u hebt berekend, dat het afgelopen moet zijn, en dat God er nu wel een punt achter zal zetten. Wanneer u er geen behoefte aan hebt, wanneer het geloof in God u door de vingers glipt, wanneer u geen kans ziet om nog een kruimel liefde te vinden, dan zegt God: let nu op Mij! Daarom heb ik zo'n plezier in Sinterklaasfeest, omdat God wil, dat we in deze samenleving, waar de verveling zo'n grote mond heeft, elkaar zullen verrassen en de mooiste verrassingen zijn die, waardoor we meer oog krijgen voor elkaars verlangen, elkaars liefde. elkaars mens-zijn. Daar kan zo'n onnozel cadeautje een teken van zijn. Verrassen betekent: de ander laten merken, dat de verveling en de sleur het lekker toch niet winnen. U bent dus niet klaar als u maar wat geeft. Omdat het moet. Of omdat u medelijden hebt, Denk niet, dat al die kerstgroeten verrassingen zijn. Er is veel teveel goedkope sinterklaas en kerstliefdadigheid, Maar het zijn geen verrassingen in die zin, dat de ander hoopvol gestemd wordt, bemoedigd wordt. Want het blijft vaak bij pakjes en bakjes. Verder niets, God heeft zichzelf gegeven. Als u zich door God laat verrassen, kunt u uzelf geven aan de ander, zodat de ander met een glimlach herkent. Ik denk aan die knaap van 15 jaar, die ontzettend onbillijke kritiek levert op zijn ouders, 's Avonds als hij in bed ligt, komt zijn moeder nog even bij hem. Ze zegt niets, ze zeurt niet. Ze strijkt alleen met haar hand door zijn haar en geeft hem een zoen. Kijk, dat is een verrassing. Teveel mensen reageren op wat anderen zeggen en doen. Ze zetten hun stekels op, ze hebben medelijden, ze oordelen. Bedenk eens hoe u die ander kunt antwoorden, wat u voor hem of haar kunt doen, zó dat de ander zich verwondert. Niet uw eer of uw gelijk is belangrijk, maar de verwondering, dat het toch anders is. God wil het u mogelijk maken. Verras de ander. Verras uzelf. Ja, ook uzelf! Ik denk aan kamerbewoners en hun alleen zijn. Heel eenvoudig aan hun manier van eten. Je zou niet zeggen, dat ze bezig zijn met gaven van God. Het lijkt meer op het vullen van de kachel. In de bijbel staat, dat we de naaste lief zullen hebben als onszelf. Verras uzelf door u erover te verwonderen, dat God u geeft. Geef niet toe aan de sleur en de onverschilligheid. Eet bijvoorbeeld als een dankbaar mens.
Jezus deed heus ook niet allemaal geestelijke dingen. Denk maar aan het teken van de wijn op de bruiloft. Daarom zeg ik u: duld niet dat de verveling zich meester maakt bijvoorbeeld van het seksuele leven. U kijkt me vreemd aan? Waarom? Is het seksuele leven ook niet een terrein, waarop we elkaar mogen, ja moeten verrassen. Wat zou de samenkomst van christenen meer kunnen lijken op een feest van verrassingen. Wat kunt u iemand verrassen door een zee van tijd te hebben. Bij God, dat is nodig en dat is mogelijk! Hebt u uzelf wel eens verrast met een gebed? Dat kan ook, Mensen, denk verrassend over de ander, denk verrassend over uzelf. Want God geeft. Steeds opnieuw. Een paar zakelijke mededelingen: op de eerste Kerstdag hoop ik u te ontmoeten voorzover u niet ergens kerstfeest zit te vieren. Ik kom dan op een andere tijd bij u binnen, 's avonds tien voor 7. Ik hoop dan vooral te ontmoeten de medemensen, die om allerlei redenen het Kerstfeest maar een last vinden, U weet, dat we in ons huisorgaan ook nog allerlei bepraten, waar we in dit schriele kwartier niet aan toe komen, De omroeper licht u wel verder in. Vandaag vliegt er een ‘Wilde Gans’ voor het werk van de Oecumenische Raad. We vinden de verdeeldheid van kerken allemaal triest. Laat u het niet triester worden. Zou u de mensen, die hun mouwen opstropen voor de eenheid wel eens willen verrassen? Vooruit, laat het dan niet bij woorden. Tot slot: Enige tijd geleden voerde de Evangelische Kerk in Duitsland een hulpactie ‘Brood voor de wereld’. Er kwam een grote gift binnen van een onbekende met het volgende briefje: ‘Ik ben een Jood die onbekend wenst te blijven. Ik heb zelf in het concentratiekamp geleden en heb onnoemelijk veel mensen uit alle naties en geloofsgemeenschappen zien mishandelen en vermoorden, uit mijn eigen familie alleen al 26.’ Wat denkt u bij zo'n bericht? Tot eerste Kerstdag tien voor zeven.
Radio-uitzending 25 december 1960, TER INLEIDING Het lijkt me goed om de radio-uitzending van 25 december op papier bij u in te leiden. Al begin december merk ik in gesprekken en brieven, dat velen tegen de Kerstdagen opzien. Daar zijn allerlei redenen voor. Het Kerstfeest blijkt voor velen een soort litteken. Het litteken ‘trekt’ als er slecht weer op komst is. Zo trekt tegen het Kerstfeest een litteken bij velen van ons. Kerst betekent voor hen gemis, alleen zijn, niet welkom zijn. Ach, de anderen merken dat niet zo. Vaak doen ze heel opgewekt of onverschillig naar buiten, Maar wanneer ze alleen op hun kamer zitten… Aan hen heb ik in het bijzonder gedacht toen ik op 25 december via de radio sprak. Het leek me goed om deze inleidende opmerkingen te plaatsen, zodat u weet, dat het een gesprek was, waarin ik me tot een speciale groep richtte. We drukken deze tekst at, zodat anderen, die een gezellig Kerstfeest hadden, ook eens weten hoe mede-mensen deze dagen doorbrengen. Aan het begin draaiden we *Stille Nacht*, wat plotseling afgebroken wordt, Op dat ogenblik zei ik: ’Ja, zet dat Stille Nacht maar af, was deze avond maar voorbij. Ontzettend, die Kerstdagen’. Dat zit u juist te denken. U kunt Stille Nacht meer horen,hè. En tegelijk voelt u zich de ongelukkigste van de hele wereld. Waar of niet? Toch wel toevallig, dat u net op dit
ogenblik uw radio aan hebt staan. Mag ik even met u praten? De plezierige Kerstfeestvierders zijn intussen allang bezig een ander programma te zoeken. Dat is overigens precies mijn bedoeling, want het gaat nu niet over dat mooie gezellige Kerstfeest. maar juist over dat vervelende Kerstfeest, waar maar geen eind aan schijnt te komen. Zo, nu zijn we onder ons. Alle anderen zijn weg.. Terwijl ik zo met u zit te praten, denk ik aan één van mijn kennissen. Zijn vrouw is er tussenuit met de kinderen, Kortgeleden zei hij tegen me: Je kunt je niet voorstellen hoe je je 's avonds soms kunt voelen. Als ik gegeten heb en niet tegen het alleen zijn op kan, ga ik vrienden opzoeken om niet alleen te hoeven zijn, Als ik bij hun huis kom, gebeurt 't wel, dat ze juist die avond naar de bioscoop zijn. Ik probeer nog een ander adres. Ook niet thuis. Kerel, weet je hoe je je op zo'n ogenblik voelt? In één woord rot. We behoeven er niet lang over te praten. U kent dat gevoel. U zit ermee, Op de Kerstavond nota bene. Ik weet niet of u wel eens ziek bent geweest. Het ergste is dan de nacht. Wat kunnen nachten lang duren, Andere mensen liggen heerlijk te slapen En jij bent alleen met het tikken van de klok en met jezelf. Helemaal alleen. Kleine vragen worden dan steeds groter en angstaanjagender, En het licht wil maar niet komen, ‘Waarom, o Heer, hebt Gij, die de aarde maakte, de nacht zo lang gemaakt, zo lang, zo lang, zo lang voor mij.’ Het is alweer een paar jaren geleden, dat ik dat refrein voor het eerst hoorde, De franse pater Aime Duval maakte het liedje ‘De nacht’ en zong het voor ‘hen, die 's nachts niet slapen’ En dat zijn er heel wat. Zoals er heel wat mensen zijn, die deze avond doorworstel en alsof 't zo' n eindeloze nacht is, wat dat betreft bent u niet alleen. We zitten - onzichtbaar voor elkaar – in een grote kring. ‘Waarom hebt Gij, o God, die zoveel mooie dingen gemaakt hebt, die nacht zo afschuwelijk lang gemaakt’, zingt Aime Duval, ‘waarom de Kerstavond zo triest’. Nu ben ik niet zo best in Frans, maar al direct de eerste maal, viel me iets op. Tegen het einde van het lied plaatst hij opeens een tussenopmerking: ‘Nacht van Kerst, van Golgotha, van de Opstanding.’ Toen ik deze paar woorden hoorde, bedacht ik opeens, dat God inderdaad Zijn Daden van Liefde juist in de nacht heeft gedaan. Kerstnacht; de nacht, waarin Jezus strijdt in Gethsemane. Als Hij aan t Kruis lijdt, wordt 't midden overdag nacht. Jezus overwint in de nacht, in de Paasnacht wordt Hij opgewekt uit de dood. Want als de vrouwen 's morgens vroeg komen, is het graf leeg. Juist daarom is het niet zo toevallig. dat we elkaar op dit moment ontmoeten, Dat wil God, Ja, daar kijkt u van op, want u combineert God met een fijne, stralende Kerstavond in de kring van een gelukkig gezin. Mag ik nu - net als die zingende pater - een paar nuchtere woorden noemen. Er was geen plaats voor hen in de herberg; ze telden niet. Nee: Jozef en Maria niet, de herders niet Jezus niet. En daar kwam God! Wat voor verschil is er tussen uw kamer op het ogenblik en de stal van Bethlehem? U telt toch ook niet mee? U staat er toch ook buiten? Buiten 't Stille Nacht, buiten de warme hartelijkheid van medemensen, buiten het stralende kaarslicht en buiten de kinderzang. Ik heb geen medelijden met u. Ik vind u niet zielig. Ik besef, dat u een onbegrijpelijk moeilijke dag hebt gehad en dat deze avond bijna onmogelijk is. Ik ga nu heus geen plaatje met Stille Nacht voor u draaien. Ik heb een voorstel. God zoekt mensen zoals u. Dat staat vast. En dat moeten we vieren, zoals we zijn. U moet dat vieren met uw alleen zijn, met uw verdriet, met uw akelige gevoel. Dat kan. Laat de ander del en in uw vragen. Pak een stuk papier en schrijf die ander, Kent u niemand? U hoort straks mijn adres. Dus schrijft u dan aan mij. Hebt u telefoon? Nou, draait u dan 15555. Bel me op, gewoon om even te praten, om wat te vertellen of van mij te horen, (Om half twaalf gaan we naar bed)
Laat de anderen hun Kerstfeest. God wil, dat wij zo doen, op onze manier, Als ik in uw schoenen stond, zou ik denken: dat doe ik nooit, dat is belachelijk. In de Kerstnacht is God begonnen met wat in onze ogen belachelijk is7 mensen zoeken, die er geen behoefte aan hebben. Doet u daarom ook belachelijk! Want er is toch hoop, er is toch liefde, voor u! Dat mogen we samen vieren: Misschien wel: ' tot straks!
