Rabobank Cijfers & Trends Branche-informatie
Glasgroenteteelt Visie Perspectief Wij verwachten voor de komende 3-5 jaar een beperkt investeringsanimo en een gematigd afzetklimaat voor de tuinbouwproducten. Het Nederlandse product heeft een aantoonbaar onderscheidend vermogen. Nederland heeft een relatief moderne sector met aandacht voor voedselveiligheid en MVO, echter weet dit nog onvoldoende te vermarkten. Focus moet nog meer verschuiven van kostprijsstrategie naar ketensamenwerking en marketingconcepten. Internationalisatie en samenwerking zijn het komende decennium kenmerkend voor de sector. In de visie van Greenports 2040 heeft 50% van de bedrijven een vestiging over de grens. Dit dwingt telers te kiezen voor een keten. Er zullen horizontale en verticale samenwerkingsverbanden ontstaan. De eerste zijn gericht op het realiseren van voldoende grote volumes, de tweede op het garanderen van een veilig voedselpakket van hoge kwaliteit, dat duurzaam is geproduceerd. Van eminent belang zijn investeringen in technologische innovatie en research en nieuwe marketingconcepten, gericht op het vernieuwen van het assortiment, het organiseren van toegevoegde waarde (attractiestrategie), verbetering van de smaak en het ontwikkelen van functional of zelfs personal Foods. Stabilisatie van het volume Veruit de meeste afzetmarkten voor glastuinbouwproducten zijn verzadigd. Concurrentie op prijs en volume is nog onverminderd groot met prijserosie tot gevolg. Ook Europees gezien is er een overaanbod. Verdere schaalvergroting (met name eenzijdig bulkproduct) en productie-uitbreiding zijn een gelopen race. De onderlinge concurrentie zoals die op dit moment plaatsvindt, werkt remmend op onze concurrentiepositie. Telers zullen beter en open moeten samenwerken. Op lange termijn wil de sector zich in Europa en de wereld manifesteren als dé vruchtgroentespecialist, technologisch vooroplopend, innovatief, dominant in de belangrijkste productie- en afzet(groei)markten en ruim inhakend op nieuwe marktkansen, bij voorkeur met hoge toegevoegde waarde. Om dit te bereiken is een planmatige vraag gestuurde opzet vereist of – anders gezegd – grip op de afzet en versterking van de internationale concurrentiekracht. Sentiment Nederland wordt op dit moment niet door concurrenten van de markt gedrongen, maar worstelt vooral met haar eigen overaanbod en afzetstructuur. Behoudens de overproductie in Nederland ontbreekt het de Nederlandse primaire sector aan ketenregie. Om tot een gezonde sector te komen zijn structurele veranderingen noodzakelijk. Vanuit de telers(verenigingen) zijn er inmiddels wel initiatieven. Wij verwachten voor de komende jaren, zij het beperkt, een verdere krimp aan glasgroenteareaal. Prognose Het lange termijn perspectief voor de Nederlandse tuinbouw is neutraal. De afgelopen periode is voor veel ondernemers teleurstellend verlopen door de sterk gestegen kosten enerzijds en de tegenvallende opbrengstprijzen anderzijds. Wij verwachten echter dat de veerkracht voldoende groot is om weer gesterkt uit deze periode vandaan te komen. De sector zal minimaal enkele jaren nodig hebben om echt concreet resultaat te verwachten van versterking van eigen aanbod en afzetstructuur. Dat zal ook nodig zijn om uiteindelijk de concurrentie uit Spanje, Marokko en Turkije te kunnen doorstaan. In de komende 3-5 jaar verwachten wij een daling van het areaal als gevolg van een koude sanering en de zeer beperkte mogelijkheden van bestaande bedrijven om nog door te Rabobank Cijfers & Trends, 25 juni 2016
pagina 1 van 5
groeien. Voor de langere termijn zien wij geen oplossing in het uit de markt nemen van areaal als er verder niets aan de afzetstructuur verandert. Dit omdat concurrenten binnen en buiten Nederland de gaten die vallen weer op zullen vullen.
Trends Telersverenigingen zoeken elkaar op om de mogelijkheden van aanbodbundeling te onderzoeken; De WKK (warmtekrachtkoppeling) blijft standaard onderdeel van het bedrijf, wel ziet de Rabobank een verschuiving naar landelijk interesse in aardwarmte, zowel bij individuele bedrijven als clusters. Hiervan zijn er inmiddels al een aantal operationeel; Belichting bij vruchtgroente wordt met name toegepast bij tomaat (ca. 20% van het areaal). Dit breidt zich momenteel slechts beperkt verder uit, de grens van het aantal nuttige lux versus meeropbrengst bij belichting is nog niet uitgefilterd; Uitdaging voor groentesector is om meer rendement te behalen uit het te verkopen (gezond) product. Een groot aantal gewassen wordt tegen of onder kostprijs onder druk van de retail verhandeld. Aan de producten kan waarde worden toegevoegd d.m.v. het creëren van een attractiestrategie. Ook kan een verhaal worden verteld bij het product zodat dit kan worden verbeterd; Vraag naar duurzaam en op verantwoordelijke wijze geteelde producten neemt toe. Ook ‘local sourcing’ is sterk groeiend. Deze trend zal onomkeerbaar zijn en het belang neemt gestaag toe, de Rabobank verwacht dat het vooralsnog een nichemarkt blijft; Inkoopmacht bij retail blijft toenemen op Europees niveau; Omzet van groente & fruit bij supermarkten neemt nog steeds toe en blijft een interessante productcategorie door de relatief hoge bruto marges (AGF hoek in supermarkt levert nog steeds het hoogste m2 rendement op); Verdere schaalvergroting (met name eenzijdig bulkproduct) en productie-uitbreiding zijn een gelopen race. De onderlinge concurrentie zoals die op dit moment plaatsvindt, werkt remmend op onze concurrentiepositie. Telers zullen beter en open moeten samenwerken; Grotere diversiteit van producten die een afgeleide zijn van de traditionele vruchtgroenten. Voorbeelden zijn: fijne trostomaten, pruimtomaten, romatomaten (zowel los als tros), minipaprika’s, mini- en midikomkommers, snackgroenten etc.. Het aanbod wordt hierdoor verbreed en de sector kan daardoor nieuwe markten bereiken of bestaande markten uitbreiden.
Kansen en bedreigingen Behouden en verstevigen van de huidige koplopers en concurrentieposities; Internationalisering van de keten; Beweging van familiebedrijven naar bedrijven waar ook derden de leiding en/of zeggenschap hebben. Het traditionele familiebedrijf krijgt andere kenmerken. Er ontstaan samenwerkingsverbanden in wisselende samenstellingen tussen ondernemers, waarbij zij kennis, kapitaal en arbeid samenvoegen tot één (tijdelijke) onderneming; Zonder inzicht geen overzicht; een inhaalslag is gaande om brede kennis bij de ondernemers te verbeteren middels allerlei initiatieven van masterclasses wat bijdraagt aan meer inzicht; Onvoldoende beslissingsdaadkracht met name op strategisch vlak en afzetsamenwerking om noodzakelijke verandering teweeg te brengen die de huidige markt en tijd vraagt. Tot heden blijft de kennis en kunde steken op oude patronen; Weinig transparantie in de keten, waardoor retail hiervan kan profiteren ten koste van de primaire sector; Versnipperde afzet zonder onderling onderscheidend vermogen (vaak zijn de producten commodities, zonder consumentenmerken); Nichemarkten worden aangeboord met nieuwe rassen/typen: - Optimalisatie van de prijs/kwaliteitverhouding automatisering/mechanisering, energieclustering, teruglevering elektra en samenwerking - De kwaliteit van de producten en de teeltomstandigheden in Spanje nemen toe. Dit geldt ook voor de afzetstructuur De sterk gestegen energieprijs i.c.m. de gedaalde elektraprijs zorgt voor een bedreiging. Bij telers moet energiemanagement een belangrijk onderdeel van de bedrijfsvoering zijn; Aantal tuinbouwstudenten is recentelijk toegenomen hetgeen ook noodzakelijk is voor de kweekvijver van de tuinbouwsector.
Omschrijving De groenteteelt in Nederland vindt voor een belangrijk deel plaats in een kas met optimale klimaatbeheersing (temperatuur, luchtvochtigheid, CO2-gehalte, lichthoeveelheid, bestrijding van plantenziekten en plagen). De glasgroenteteelt is een zeer Rabobank Cijfers & Trends, 25 juni 2016
pagina 2 van 5
kapitaalsintensieve sector, waarin veel innovaties plaatsvinden. Door deze teelt onder glas zijn teelten mogelijk die normaal in een gematigd klimaat niet mogelijk zijn. Maar vanwege de zeer hoge kosten (investeringen in kassen, arbeid en energie) moeten hoge opbrengsten gehaald worden.
Bedrijf en markt Markt Export verse groenten uit Nederland in de periode januari tot en met juni naar product, in miljoen kilo 2013
2014
2015
15 tov 14
Tomaat
320
362
334
-8%
Komkommer
166
193
161
-17%
Paprika
109
125
130
4%
17
20
21
2%
Aubergine Bron KCB/GroentenFruit Huis
De Nederlandse glasgroenteteelt exporteert circa 75% van haar eigen glasgroenteproductie en is daardoor afhankelijk van haar de exportpositie. De vraag naar groente op Europees niveau blijft groot en is nog steeds groeiend (1-2% per jaar). De Europese markt heeft veel welvarende consumenten (230 miljoen tussen de gouden driehoek Londen-Berlijn-Parijs) en blijft de belangrijkste afzetmarkt voor de Nederlandse groenten. De concurrentie komt voornamelijk uit Spanje. Ook voor de toekomst moet met deze sterk aanhoudende concurrentiedruk rekening worden gehouden. Uit een interne kostprijsvergelijking van de vruchtgroenten van Nederland versus Spanje blijkt dat voor tomaat, paprika en komkommer Nederland duidelijk een hogere integrale kostprijs heeft. Een continue optimalisatie van de prijs-/kwaliteitsverhouding blijft noodzakelijk om de concurrentiepositie te handhaven. In Spanje zijn grote afzetcollectieven zich aan het organiseren en samenvoegen/samenwerken. Opkomende concurrerende landen zijn Marokko (tomaat) en niet te onderschatten Polen (tomaat). Hierbij dient wel opgemerkt te worden dat de teeltseizoenen in Marokko deels tegengesteld zijn. In de nabije toekomst moet ook met Turkije rekening worden gehouden. Van de totale volume groenten uit Turkije (voorheen werd enkel geteeld voor lokale markt) gaat 9 % naar Duitsland en dit aandeel neemt toe. Vooralsnog is de Russische federatie de grootste afnemer (36 %) van Turkije. Puur naar productiecijfers gekeken is Turkije een wereldwijde grootmacht maar die zich tot op heden en naar verwachting ook de komende jaren vooral richt op Oost Europa. Gewas in areaal in ha Jaar
2010
2011
2012
2013
2014
Tomaat
1676
1702
1691
1768
1780
Paprika
1403
1357
1313
1244
1163
Komkommer
664
656
622
615
598
Aubergine
104
101
105
104
103
Aardbei
255
275
288
291
314
Overig groente
885
898
846
864
875
Bron: Lei Agrimatie
De belangrijkste (vruchtgroente)teelten in ha in Nederland zijn: Teelt
2000
2005
2010
2013
2014
Tomaat
1.130
1.400
1.680
1.770
1.780
Paprika
1.150
1.240
1.400
1.240
1.160
660
630
660
620
600
Komkommer Aubergine Aardbei Glasgroente totaal
80
90
100
100
100
160
230
260
290
310
4.200
4.440
4.990
4.890
4.830
Bron: CBS Statline Bij tomaat vindt er een verschuiving plaats van onbelichte naar belichte tomaat Aantal ondernemingen
2000
2005
2010
2013
2014
Ondernemingen totaal
3.430
2.550
1.770
1.523
1.442
Ondernemingen Tomaat
640
490
340
326
310
Ondernemingen Komkommer
530
400
280
246
234
Rabobank Cijfers & Trends, 25 juni 2016
pagina 3 van 5
Ondernemingen Paprika Ondernemingen Aubergine
720
540
320
266
248
70
70
50
47
45
Bron: Lei Agrimatie
Een gemiddeld bedrijf met glasgroente is in 2014 zo’n 3,4 ha groot. Ook ten opzichte van 2013 steeg de gemiddelde bedrijfsomvang met 4% Het aantal bedrijven zal de komende jaren gestaag blijven afnemen. Alleen het aantal Aubergine bedrijven kan zich nog handhaven. Het natuurlijke verloop is zo’n 6-7% per jaar. Door de huidige omstandigheden zal een versnelling optreden. Een krimp in het totale areaal van enkele honderden hectares wordt de komende jaren verwacht. De afvallers bevinden zich niet meer hoofdzakelijk in de categorie bedrijven met een oppervlakte kleiner dan 1,0 ha en in de klasse 1 tot 2 ha. Inmiddels heeft 30% van het aantal bedrijven ca. 70% van het areaal.
Biologische teelt De beperkte ontwikkeling van het areaal biologische glasgroenten vindt vooral plaats door uitbreiding bij de bestaande groentetelers. Biologische producten zijn te herkennen aan het EKO-keurmerk, dat wordt verstrekt door de certificeringsinstantie SKAL. Glasgroenten,totaal Aubergines Aardbeien
2011
2012
2013
2014
113,6
122,8
125,4
112,5
1,8
1,7
1,5
0,8
0
0,4
0,1
0,1
Komkommers
8,6
10,5
11,1
12,9
Paprika's totaal
27,9
28,9
32,7
26,7
7,2
6,9
6,8
6,1
Gele paprika Groene paprika Rode paprika
0,3
0,1
0,1
0
18,4
20,2
20,5
17
Overige paprika
2,1
1,8
5,4
3,6
Tomaten, totaal
38,9
40,4
41
31,4
Losse tomaten Trostomaten Cherry-tomaten
4,8
3,8
3,6
1,7
29,6
31,7
33,8
26,6
4,4
4,9
3,6
3,1
Overige glasgroenten
20,3
16,5
17,2
18,2
Opkweekmateriaal groenten
16,2
24,5
21,9
22,4
Rabobank Cijfers & Trends, 25 juni 2016
pagina 4 van 5
Rabobank Cijfers & Trends Al meer dan vijfendertig jaar biedt de Rabobank met Cijfers & Trends betrouwbare branche-informatie. Via www.rabobank.nl/cijfersentrends is deze informatie gratis te raadplegen. U vindt er onze thema-updates, branche-informatie en sectorprognoses. Ook kunt u de prestaties van uw bedrijf vergelijken met die van andere bedrijven in uw branche.
Rabobank Cijfers & Trends, 25 juni 2016
pagina 5 van 5
