Raadsvoorstel Raadsvergadering van: 4 december 2014
Onderwerp:
Datum:
Verordeningen Participatiewet
21 november 2014
Voorstel: 1. De volgende concept-verordeningen vaststellen: a) Afstemmingsverordening gemeente Assen 2015; b) Verordening tegenprestatie gemeente Assen 2015; c) Verordening individuele inkomenstoeslag gemeente Assen 2015; d) Verordening individuele studietoeslag gemeente Assen 2015; e) Handhavingsverordening gemeente Assen 2015; f) Verordening verrekening bestuurlijke boete bij recidive gemeente Assen 2015. 2. De volgende verordeningen intrekken: a) Afstemmingsverordening Wwb gemeente Assen 2013; b) Verordening langdurigheidstoeslag gemeente Assen 2013; c) Handhavingsverordening gemeente Assen 2013; d) Verordening verrekening bestuurlijke boete bij recidive gemeente Assen 2013; e) Toeslagenverordening gemeente Assen 2013. Toelichting: Op 1 januari 2015 treedt de Participatiewet in werking, evenals de Wet maatregelen Werk en Bijstand. Beide wetten liggen in elkaars verlengde. Op basis van deze twee wetten wordt een aantal bestaande verordeningen aangepast, is er een drietal nieuwe verordeningen en vervalt de verordening Toeslagen. De verordeningen geven steeds op hoofdlijnen de juridische kaders weer die nodig zijn om het beleid uit te voeren. Beleidsmatig is de Participatiewet op hoofdlijnen ingevuld door vaststelling van de Kadernota Participatiewet. Deze verordeningen vullen de beleidsruimte verder in, met name t.a.v. de uitkeringen. De Participatiewet wordt immers straks (ook) de nieuwe bijstandswet. Beleidsruimte De beleidsruimte die het Rijk de gemeenten geeft is gering. Enkele verordeningen zijn feitelijk niet meer dan een tekstuele aanpassing (wijziging terminologie). De beleidsruimte is met name aanwezig bij de bevoegdheid om een tegenprestatie op te leggen en bij het toekennen van enkele toeslagen. In hoofdlijn is de wetgeving ‘strenger’ voor uitkeringsgerechtigden. Er gelden meer voorwaarden voor het verkrijgen van een uitkering (bijv. verhuisplicht) voor het behouden van een uitkering (bijv. tegenprestatie) én kunnen de nieuwe regels verstrekkende gevolgen hebben voor het inkomen van de mensen die nu een uitkering hebben (kostendelersnorm, toeslagen). Dit alles heeft tot gevolg dat voor de uitvoering van de regels maatwerk nodig is. Bevoegdheden Het grootste deel van de gemeentelijke regelgeving op het gebied van de Participatiewet moet door de gemeenteraad worden vastgesteld. Enkele beleidsregels behoren tot de bevoegdheid van het college of zijn gemandateerd aan de gemeenschappelijke intergemeentelijke sociale dienst Aa en Hunze, Assen en Tynaarlo (hierna: ISD AAT). Re-integratieverordening De re-integratieverordening volgt in maart volgend jaar. De afspraken binnen het werkbedrijf zijn van grote invloed op de inhoud van de verordening. Omdat vanuit het werkbedrijf nog niet alle uitkomsten gereed zijn (de afspraken worden eind december, begin januari verwacht) is het niet zinvol geacht om de verordening twee maal kort na elkaar aan te bieden aan uw raad. In beginsel biedt de Participatiewet op het gebied van re-integratie veel beleidsruimte, echter deze ruimte is ook door de landelijke afspraken in de Werkkamer weer ingeperkt door de voorwaarde te stellen dat deze zaken regioPagina 1 van 6
Raadsvoorstel naal afgestemd moeten worden in de werkbedrijven (platform voor sociale partnes, UWV en overheden). Op regionaal niveau worden dus afspraken gemaakt over de manier waarop de regio mensen met een arbeidsbeperking bemiddelt naar de extra banen (afspraakbanen). De werkbedrijven maken afspraken over een pakket aan voorzieningen (No risk polis, loonwaardebepaling, job coach, werkplekaanpassingen en uniforme dienstverlening naar werkgevers). Dit om te voorkomen dat er binnen de arbeidsmarktregio grote verschillen ontstaan die nadelig kunnen zijn voor werkzoekenden en bedrijven. Toeslagenverordening De Toeslagenverordening vervalt in verband met de invoering van de kostendelersnorm. Omdat de landelijke norm de hoogte van de bijstand bepaald, vervalt de grondslag voor de Toeslagenverordening. Inwoners die op 31 december 2014 toeslagen ontvangen op grond van de Toeslagenverordening blijven deze rechten houden tot 1 juli 2015. Daarna vervalt de toeslag ook voor deze groep. Hierna wordt per verordening aangegeven wat de verordening regelt, welke beleidsruimte er is, gevolgd door een voorstel over de invulling van die beleidsruimte. a) Afstemmingsverordening gemeente Assen 2015 Toelichting Met ingang van 1 januari 2015 worden de regels voor het aanvragen en behouden van een bijstandsuitkering aangescherpt. Vanwege te grote verschillen in de uitvoering per gemeente worden nu de arbeidsverplichtingen vanuit de wet uitgebreid (uniforme arbeidsverplichtingen zoals accepteren reisafstand, verhuisplicht, persoonlijke verzorging) daarnaast worden ook de bijbehorende maatregelen die opgelegd moeten worden als de bijstandsgerechtigde zich niet houdt aan de arbeidsverplichtingen op landelijk niveau vastgelegd. Dit betekent dat de beleidsvrijheid die de gemeenten hadden, door de Participatiewet drastisch wordt ingeperkt. Beleidsruimte Spreiding maatregel Als iemand voor de eerste keer de geüniformeerde of landelijke verplichtingen niet nakomt, moet de gemeente de maatregel (100% korting) over minimaal 1 maand en maximaal 3 maanden verspreiden. De periode van de verlaging moet worden vastgelegd in de afstemmingsverordening. Als iemand binnen twaalf maanden opnieuw de verplichtingen niet nakomt is er geen beleidsvrijheid meer voor de gemeente en gelden de landelijke maatregelen onverkort. Bij een tweede overtreding moet de maatregel dus conform de wet worden opgelegd. Wij stellen voor de maatregel voor de eerste maatregel vast te stellen op 100% gedurende één maand en deze te spreiden over 3 maanden (per maand 1/3de ). Dit is de maximale verzachting. Daarnaast zijn wij bevoegd om een inkeerregeling (beleidsregels) open te stellen, van deze mogelijkheid zullen wij gebruik maken. Wanneer de uitkeringsgerechtigde aantoont binnen de periode van de eerste maand weer aan alle verplichtingen te voldoen, kunnen wij op verzoek van de uitkeringsgerechtigde de maatregel stopzetten. Dringende redenen In bijzondere gevallen waar sprake is van een dringende reden kunnen wij afzien van het opleggen van een maatregel (art. 6 lid 2). Het gaat dan om uitzonderlijke situaties die bij belanghebbende tot onaanvaardbare consequenties zouden leiden. Wat dringende redenen zijn is afhankelijk van de concrete situatie. In de toelichting bij de verordening is opgenomen dat bij ‘vergroting van de schuldenproblematiek’ en ‘dreigende huisuitzetting’ in ieder geval aannemelijk is dat het om een dringende reden kan gaan. Omdat het maatwerk blijft is dit alleen in de toelichting opgenomen, niet in de tekst van de verordening. b) Verordening tegenprestatie gemeente Assen 2015 Toelichting Dit is een nieuwe verordening. U krijgt de verplichting om bij verordening regels vast te stellen over het opdragen van een tegenprestatie van inwoners die een bijstandsuitkering ontvangen. Daarnaast hebben wij de opdracht gekregen beleid te ontwikkelen ten behoeve van het verrichten van een tegenprestatie en het uitvoeren ervan. Het Pagina 2 van 6
Raadsvoorstel moet gaan om maatschappelijk nuttige werkzaamheden waar geen beloning voor wordt ontvangen en die niet leiden tot verdringing op de arbeidsmarkt. Hierbij speelt de lokale situatie een rol. Er zal dus maatwerk moeten worden geleverd, waarbij op individuele basis wordt aangegeven waarom deze activiteit geschikt is voor deze persoon en hoe deze activiteiten zijn afgestemd op de capaciteiten en mogelijkheden van belanghebbende. Verder moet worden gekeken naar de individuele omstandigheden van een uitkeringsgerechtigde. Hieronder kan in ieder geval verstaan worden de leeftijd, opleiding, werkervaring en andere relevante persoonlijke omstandigheden. In de verordening wordt de tegenprestatie op hoofdlijnen geregeld, de wetgever heeft aangegeven dat het college in beleidsregels de verdere invulling van de uitvoering kan opnemen. Beleidsruimte De raad en het college kunnen zelf invulling geven aan de wijze waarop de tegenprestatie wordt ingekleed. Het is alleen niet toegestaan om een algemene regel op te nemen dat er in het geheel geen tegenprestaties worden opgelegd. Tegenprestatie naar vermogen in Assen Vanuit de Kadernota willen wij met de uitkeringsgerechtigde afspraken maken over de ontwikkeling en de route naar (regulier) werk (bijvoorbeeld in een persoonlijk ontwikkelingsplan). In deze afspraken tussen de sociale dienst en de uitkeringsgerechtigde worden stappen en ontwikkelingen vastgelegd. Zowel op het vlak van werk als op het maatschappelijk vlak. Bij dat laatste worden met de individuele uitkeringsgerechtigde ook afspraken gemaakt over maatschappelijke inzet (vrijwilligerswerk, mantelzorg). Alleen als de uitkeringsgerechtigde wel in staat is om een tegenprestatie te leveren maar dit niet doet, of zich niet houdt aan de gemaakte afspraken uit het plan, dan legt het college met een beschikking de tegenprestatie op. Hiermee geven we ruimte aan de inwoners om zoveel mogelijk aan te sluiten bij hun persoonlijke omstandigheden, wensen en capaciteiten. Het aantal uren is niet opgenomen, omdat dit afhankelijk is van waar de individuele uitkeringsgerechtigde op dat moment toe in staat is. Het is een tegenprestatie naar vermogen. Voor de één leidt dit tot 16 uur vrijwilligerswerk in de week waar dat voor een ander te veel is gevraagd in verband met het vermogen om de tegenprestatie uit te voeren (persoonlijke omstandigheden). Vrijwilligerswerk en mantelzorg In de verordening is aangegeven dat vrijwilligerswerk en mantelzorg leidt tot een vrijstelling van de plicht tot tegenprestatie. Hiermee komt tot uiting dat mantelzorg en vrijwilligerswerk als tegenprestatie worden aangemerkt. c) Verordening individuele inkomenstoeslag gemeente Assen 2015 Toelichting Deze verordening vervangt de Verordening Langdurigheidstoeslag. De achtergrond van deze verordening is gelegen in het uitgangspunt dat de bijstand is bedoeld om te voorzien in de noodzakelijke kosten van bestaan. Maar de financiële positie van inwoners die langdurig op een minimum inkomen zijn aangewezen kan onder druk komen te staan als er na verloop van tijd geen enkel perspectief lijkt te zijn om door inkomen uit arbeid, het inkomen te verhogen. De langdurigheidstoeslag werd doorgaans ambtshalve toegekend; de individuele inkomenstoeslag wordt enkel op verzoek toegekend. Daarnaast moet er steeds een individuele afweging gemaakt worden of iemand in aanmerking komt. Uitzicht op inkomensverbetering Vanaf 1 januari zal getoetst moeten worden of er voldoende inspanningen zijn verricht om te komen tot een “uitzicht op inkomensverbetering”. Als ondanks alle inspanningen er geen uitzicht is op inkomensverbetering, dan kan een inkomenstoeslag worden verstrekt. Studerenden hebben per definitie zicht op inkomensverbetering en worden uitgesloten van deze toeslag. Om te beoordelen of de inwoner gelet op zijn omstandigheden geen zicht heeft op inkomensverbetering wordt gekeken naar: 1. de krachten en bekwaamheden van de inwoner en 2. de inspanningen die hij/zij heeft verricht om tot inkomensverbetering te komen. Dit zijn wettelijke criteria waaraan het college moet toetsen. Er vindt steeds een individuele afweging plaats. Pagina 3 van 6
Raadsvoorstel
Beleidsruimte De individuele inkomenstoeslag kan toegekend worden aan inwoners die een langdurig laag inkomen hebben, geen in aanmerking te nemen vermogen hebben en gelet op hun omstandigheden geen uitzicht hebben op inkomensverbetering. Deze verordening kent op een aantal belangrijke punten beleidsvrijheid toe aan gemeenten. De duur van de referte periode, de omvang van de doelgroep en de hoogte van de toeslag. Referteperiode Wij stellen voor om de periode waarin men onafgebroken een laag inkomen moet hebben (referteperiode) vast te stellen op 36 maanden. Voor de langdurigheidstoeslag was ook deze periode het uitgangspunt.Verlengen van de referteperiode, naar bijvoorbeel 48 of 60 maanden, zou slechts eenmalig een voordelig financieel effect hebben. Op langere termijn kan het de gemeente meer kosten omdat een deel van de doelgroep een beroep zal doen op hulporganisaties (GKB, OGGz, Voedselbank) omdat ze het financieel niet meer redden. Doelgroep Per 1 januari 2015 wordt de grens tot waar gemeenten categorale bijstand kunnen verlenen, vrijgelaten. Wij stellen voor van die mogelijkheid gebruik te maken en de grens, zoals die nu geldt voor de langdurigheidstoeslag, te verruimen van 110 naar 120% WWB-norm. Dit sluit aan op het armoedebeleid. Uit het onderzoek ‘Armoede in Assen’ is o.m. naar voren gekomen dat de groep werkende armen aanzienlijk is toegenomen en buiten de bestaande regelingen valt. Deze verruiming komt deze groep tegemoet. Dit betekent wel dat meer mensen in aanmerking kunnen komen voor de individuele inkomenstoeslag. Hoogte toeslag Door verruiming van de doelgroep naar 120% en doordat er waarschijnlijk meer werkenden een aanvraag zullen indienen, zullen de kosten toenemen. Anderzijds vindt de toekenning op aanvraag plaats en alleen wanneer er geen zicht is op inkomensverbetering. Hoe het financieel uitpakt valt moeilijk in te schatten. De ISD-begroting 2015 gaat uit van ongeveer evenveel kosten als in 2014 (langdurigheidstoeslag). Het voorstel is om de hoogte van de huidige toeslagen 2014 over te nemen voor de individuele inkomenstoeslag. Daarmee loopt de gemeente wel een risico dat het geraamde budget overschreden kan worden. Langdurigheidstoeslag Alleenstaande Alleenstaande ouder gehuwden
2014 € 349 € 447 € 489
d) Verordening individuele studietoeslag gemeente Assen 2015 Toelichting De Participatiewet introduceert een studieregeling voor mensen met een arbeidshandicap. Deze nieuwe verordening vormt de juridische grondslag voor toekenning. Het idee is dat mensen met een arbeidshandicap een extra steuntje in de rug nodig hebben om te studeren. Voor hen is de drempel om te lenen hoger omdat de kans op een baan later, lager is. Een studieregeling stimuleert hen om naar school te gaan. Ook biedt een toelage hen financiële compensatie voor het feit dat het voor deze groep vaak moeilijk is om de studie te combineren met een bijbaan. De gemeente is verplicht een verordening op te stellen voor de bepaling van de doelgroep. Een soortgelijke regeling wordt nu door het UWV uitgevoerd voor mensen met een Wajong-uitkering. Beleidsruimte Doelgroep De wet geeft aan dat de toelage bestemd is voor personen ‘van wie is vastgesteld dat ze met voltijdse arbeid niet in staat zijn tot het verdienen van het wettelijk minimumloon’. Het college moet dat beoordelen. Wij stellen voor die verdiencapaciteit vast te stellen op basis van de beschikbare gegevens van het UWV, informatie uit het netwerk, bijv. school, en als dat onvoldoende inzicht biedt, een advies te vragen bij een arbeidsdeskundige. Pagina 4 van 6
Raadsvoorstel Hoogte toelage Wij stellen voor de norm vast te stellen op 25% per maand van de van toepassing zijnde bijstandsnorm. Dit is gelijk aan de studietoelage die nu door de UWV wordt toegekend. Het betreft nu een kleine doelgroep maar zal in de loop der tijd wat groter kunnen worden doordat de groep mensen met een arbeidshandicap waarvoor de gemeente verantwoordelijk wordt, toeneemt. De compensatie vanuit het Rijk is beperkt. Omdat het uitgangspunt blijft om binnen de rijksmiddelen de regelingen uit te voeren zal de ontwikkeling van de kosten worden gemonitord. Voor deze regeling wordt in 2015 € 6 miljoen beschikbaar gesteld, oplopend tot € 35 miljoen structureel. e) Handhavingsverordening gemeente Assen 2015 Deze bestaande verordening is een kaderverordening. De invulling geschiedt door een jaarlijks op te stellen handhavingsplan. Het betreft enkel tekstuele aanpassingen, geen inhoudelijke wijzigingen. f) Verordening verrekening bestuurlijke boete bij recidive gemeente Assen 2015 In deze bestaande verordening van 2013 wordt een bestuurlijke boete opgelegd wanneer iemand de inlichtingenplicht schendt. De gemeente is verplicht de boete met de lopende uitkering te verrekenen. Het betreft hier enkel tekstuele aanpassingen, geen inhoudelijke wijzigingen. Adviezen De Raad voor de cliëntenparticipatie Assen en de Participatieraad Assen hebben beiden in een zeer korte adviesperiode een snel en gedegen advies uitgebracht. Deze zijn bijgevoegd, alsook onze reactie op de adviezen. Bijlagen voor raadsleden: a) Afstemmingsverordening gemeente Assen 2015; b) Verordening tegenprestatie gemeente Assen 2015; c) Verordening individuele inkomenstoeslag gemeente Assen 2015; d) Verordening individuele studietoeslag gemeente Assen 2015; e) Handhavingsverordening gemeente Assen 2015; f) Verordening verrekening bestuurlijke boete bij recidive gemeente Assen 2015; g) advies d.d. 9 november 2014 van de Participatieraad; h) advies d.d. 7 november 2014 van de Raad voor Cliënteparticipatie (RCPA); i) reactie van college van burgemeester en wehouders op advies van de Participatieraad; j) advies van college van burgemeester en wehouders op advies van de RCPA. Het college van burgemeester en wethouders van Assen, de burgemeester, mw. C. Abbenhues. de secretaris, mw. I.A.A. Oostmeijer-Oosting. Besluitvorming raad:
De raad van de gemeente Assen; gelezen het voorstel van het college van burgemeester en wethouders van 21 november 2014;
besluit:
Pagina 5 van 6
Raadsvoorstel 1. De volgende concept-verordeningen vaststellen: a) Afstemmingsverordening gemeente Assen 2015; b) Verordening tegenprestatie gemeente Assen 2015; c) Verordening individuele inkomenstoeslag gemeente Assen 2015; d) Verordening individuele studietoeslag gemeente Assen 2015; e) Handhavingsverordening gemeente Assen 2015; f) Verordening verrekening bestuurlijke boete bij recidive gemeente Assen 2015. 2. De volgende verordeningen intrekken: a) Afstemmingsverordening Wwb gemeente Assen 2013; b) Verordening langdurigheidstoeslag gemeente Assen 2013; c) Handhavingsverordening gemeente Assen 2013; d) Verordening verrekening bestuurlijke boete bij recidive gemeente Assen 2013; e) Toeslagenverordening gemeente Assen 2013. Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van 18 december 2014. De raad voornoemd,
, voorzitter
, griffier
Pagina 6 van 6
