Raadsinformatiebrief Datum: 16 december 2014 Registratienummer: Portefeuillehouder: wethouder P. van de Wiel Contactpersoon: Daan Arkesteijn (06) 30202941
Onderwerp Voortgang programma Boxtel Duurzame Campus
Aanleiding Geachte raadsleden, Volgens afspraak praten wij u bij over de stand van zaken betreffende het programma Boxtel duurzame Campus waarvoor u ons in november 2012 opdracht heeft gegeven. We melden u wat er al bereikt is in deze relatief korte periode, waarbij de ontwikkeling van Greentech Brabant onmiskenbaar Boxtelse wortels heeft en de positie van Boxtel en Het Groene Woud in de regio versterkt als smeltkroesverbinding tussen Agrifood en Brainport. In onderstaand verslag lichten wij de stand van zaken toelichten toe en werpen waar nodig al een blik vooruit. Momenteel zijn we uit de kwetsbare fase van Greentech en wordt er hard gewerkt aan de communicatie. Dit is een belangrijk onderdeel dat vanaf nu steeds belangrijker wordt. Wij hebben de raad op 11 november tijdens een beeldvormende raadsvergadering ontvangen op de locatie van de ‘Pilot’ en de eerste locatie van de Greentech Campus Brabant. Nu de zaken geborgd zijn rondom Greentech, is het tijd om naar buiten te treden en wij hopen namens alle medewerkers die betrokken zijn bij het programma en Greentech, dat u een ambassadeur wilt zijn voor deze ambitieuze en toekomstgerichte ontwikkelingen.
Inhoud
Economie en duurzaamheid in Boxtel
DKA
De wereld om ons heen verandert razend snel en het is onze ambitie om in deze veranderende wereld, niet alleen positie te laten kiezen, maar Boxtel actief deel te laten zijn van de oplossingen voor de uitdagingen die op ons pad komen. Om consistentie in deze voortgangsrapportages te houden wordt er uitgegaan van de thema’s die u als opdracht heeft meegegeven. Zoals u zult zien in het verslag, zijn er door de tijd en ontwikkelingen een aantal verbanden ontstaan waardoor een aantal thema’s samen lopen en elkaar versterken. We schetsen de stand van zaken ten aanzien van de volgende onderwerpen: • Honderd stappen naar Duurzaamheid • Boxtel Energie Neutraal 2040 • Duurzame Bedrijvigheid • Versterking regionale positie en inbreng duurzaamheid • De Kleine Aarde • De digitale Toekomst
Honderd stappen in een sprong naar duurzaamheid Voor de nota “Honderd stappen” zijn grote stappen gemaakt in de afgelopen periode. Veel projecten zijn afgerond, hebben mede door sturing van de programmamanager structureel een plek gevonden binnen de organisatie of zijn momenteel in afronding. De nota kent een looptijd van 2009-2015. Nu, in 2014, wanneer we het laatste jaar van 100 stappen in gaan, is zo’n 85% van de 100% van de nota uitgevoerd. De verwachting is dat we deze ruim op tijd afronden en de doorkijk maken naar nieuw beleid. Er is echter ook een aantal actiepunten, ongeveer 15%, die niet of in mindere mate van de grond is gekomen. Een aantal punten is inmiddels ingehaald door de tijd, of komen in ambitieuzere vorm terug in BEN2040. De verwachting is dat in februari 2015 dan ook de eindanalyse van de resterende punten gereed is. Dit overzicht met een uitgebreide rapportage zal richting de gemeenteraad worden teruggekoppeld. Hierbij komt ook de doorkijk naar de toekomst, die we samen met u willen bespreken en vaststellen.
Boxtel Energieneutraal 2040 Boxtel Energieneutraal is eind 2009 vastgesteld. Sindsdien wordt er uitvoering gegeven aan het plan. De acties in BEN2040 ten opzichte van de ambitie geeft aan, dat er nog veel moet gebeuren om echt energieneutraal te worden. Zoals in het document zelf gesteld wordt, kan de gemeente niet op eigen houtje energieneutraal worden, maar is samenwerking met andere partijen vereist. Ook de kansen op de markt en maatschappij (economie) spelen hierin een rol. Hierdoor zijn in veel gevallen projecten al wel in opstartfase, maar nog niet altijd ver gevorderd. Gesprekken met samenwerkingspartners vinden plaats, maar hebben hun eigen looptijd die niet altijd vooraf te plannen is. Resultaten in de afgelopen twee jaren zijn onder andere: de oprichting van de energiecoöperatie, het EPA-advies voor particulieren, het vestigen van oplaadstations duurzame elektriciteit, reductieplan openbare verlichting en het maken van prestatieafspraken op het gebied van energie met de woningcoöperatie. Deze laatste is in de geest hiervan actief aan de slag gegaan met het aanbieden van zonnepanelen voor haar huurders. In een samenwerking met de energiecoöperatie zijn er nu zo’n 2.000 zonnepanelen in Boxtel gelegd. Komend jaar zal er verder worden gegaan met een aantal projecten die inmiddels al lopen; namelijk: de energiewinkel en het gemeentelijk mobiliteitsplan. Daarnaast zal er actief gekeken worden naar het verder verduurzamen van de gemeentelijke gebouwen.
Om Boxtel energieneutraal te maken is echter veel meer nodig dan een goede ambitie. Ook al zijn huizen in Boxtel voorzien van zonnepanelen en isolatie, dan nog kunnen we onze ambitie niet volledig waarmaken. De grootverbruikers zitten immers niet in de woningen, maar vooral ook bij bedrijven. Dit is een belangrijke doelgroep en met het oog daarop, is het van belang, om energie op te wekken op grotere schaal. Daarin voorzien ontwikkelingen in de Greentech dat gericht is op lokale en groene energie van hoogwaardige kwaliteit (dus geen biomassacentrale die verbrandt, maar nieuwe Greentech technieken). Daarom is er gekeken naar kansrijke ontwikkelingen die Boxtel op verschillende vlakken vooruit kunnen helpen. De vraag naar energie is onlosmakelijk verbonden met de vraag naar grondstoffen. Grondstoffen die lokaal voor handen zijn, zijn in de circulaire economie het meest voor de hand liggend. Juist op dit vlak heeft Boxtel een aantal troeven in handen. Zo is er veel biologisch afbreekbaar materiaal (groenafval, groene reststromen et cetera) voorhanden en zijn er ook bedrijven in de omgeving die dit op een hoogwaardige manier willen omvormen. Het is hierbij van belang om te proberen om een zo hoog mogelijke verwaarding van deze stoffen te realiseren. Energie is hiervan eigenlijk een bijproduct. De potentie van deze technieken om biologisch materiaal om te vormen tot energie, tot halffabricaten voor biobased Industries (industrietak die olievervangers zoekt voor alledaagse producten) en tot landbouwnutriënten is zeer interessant, vanwege de meervoudige ‘businesscases’ voor de markt. Het kan niet alleen een nieuwe economische drager voor de regio zijn, maar ook een duurzame en circulaire oplossing voor een (groot) deel van energieneutraliteite. Een reden te meer om lokaal energie op te wekken is kostenefficiency: uitgangspunt daarbij is dat biomassa in de breedste zin per definitie niet verder dan ongeveer 15 kilometer van de verwerkingslocatie gebracht moet worden voor verwerking. ©
Momenteel worden onder de merknaam Greentech Brabant de eerste concrete stappen gezet naar een onderzoekscentrum voor Greentechnology in Boxtel. Het eerste wapenfeit is de pilot installatie: Greentech Pilot one. De tweede komt er in 2015 aan vanuit Engeland. De plek om deze technologie te testen in samenwerking met diverse niveaus van onderwijs en het bedrijfsleven is de perfecte ‘match’ met de ontwikkelingen die deze Greentech nodig heeft. Boxtel groeit hiermee in reputatie en aanzien als het gaat om de doorontwikkeling van deze innovatieve techniek. Het doel is tweeledig: - Enerzijds willen we de technologie hier doorontwikkelen en middels de Greentech© campus.eu verder laten groeien, zodat we het internationaal kunnen koppelen aan vergelijkbare initiatieven. Hiervoor wordt er actief een locatie gezocht voor Greentech Brabant Headquarters en Greentech Park Brabant. Momenteel worden de partners geworven die financieel draagkrachtig zijn en die zich daadwerkelijk willen committeren voor de lange termijn. - Anderzijds gaan de ontwikkelde technologie en de pilots direct bijdragen aan BEN2040, omdat we de technologie hier (of wellicht elders in de regio) als eerste kunnen testen. Hiermee komen we steeds dichter bij een circulair systeem van energie en grondstoffen. De Greentechnology zou op termijn (2-6 jaar) operationeel moeten zijn en zichtbaar moeten worden in ons dagelijks leven. Greentech heeft ook een sociale component: ieder huishouden en grondstofeigenaar heeft straks de kans aandeelhouder te worden in wat voor vorm ook en hiermee direct invloed te krijgen op de lokale energievoorziening: het wordt grotendeels van ons zelf. Uiteraard denken we hierbij aan platforms zoals (energie)coöperaties die grote groepen kunnen vertegenwoordigen en hebben uiteraard bedrijven en investeerders ook een rol. Omdat we hebben geleerd van het verleden, krijgt de burger en het lokaal en regionaal bedrijfsleven weer invloed op een belangrijke component in het dagelijks leven: Energie (en grondstoffen.)
Bijkomend voordeel is dat Greentech op het aardoppervlak groeit en eenvoudig met bestaande infrastructuren te “oogsten” is in regulier onderhoud en met slimme scheidingstechnieken. Dit in tegenstelling tot andere initiatieven die worden voorgelegd om het probleem van stijgende energie en grondstofprijzen te kenteren, zoals schaliegas.
Duurzame Bedrijvigheid ©
Met de komst van Greentech Brabant wordt de focus voor nieuwe bedrijvigheid ook gelegd op duurzame, innovatieve bedrijven die een bijdrage kunnen leveren aan Greentech of een gelieerde dienst. Hiermee versterken we de positie van Boxtel als episch centrum van deze specifieke techniekontwikkeling. Dit houdt niet in dat bestaande bedrijven geen ruimte krijgen. Buiten het feit dat er diverse locaties beschikbaar zijn voor autonome groei, worden de bedrijven die gevestigd zijn in Boxtel juist uitgenodigd de samenwerking aan te gaan met deze technologie of er de voordelen van te benutten, zoals energie die beschikbaar komt als de eerste installaties worden neergezet in de nabije toekomst. Een voorbeeld van zo’n recent partnerschap is Bosch–Rexroth waar verkennende gesprekken al hebben geleid tot het aanbod om de denkkracht van Bosch-Rexroth te koppelen aan de Greentechcampus en de vraag of het bedrijventerrein Ladonk ook met Greentech van energie kan worden voorzien. Dit zijn mooie ontwikkelingen die bijdragen aan de hogere doelstellingen van BEN2040 en tegelijkertijd nieuwe bedrijvigheid met zich mee gaan brengen in Boxtel en de omringende regio. Momenteel wordt er nagedacht over een zogenaamd Greentech park Brabant. Een locatie waar zowel een grondstoffenbank, een Greentech-vestiging, alsmede kleinere bedrijven als één ecosysteem worden gepositioneerd. Een degelijke model is niet nieuw, echter wel voor deze groene technologie; voorbeelden zijn de Chemelot site en campus Limburg). U wordt betrokken bij de locatiekeuze zodra bekend is op welke plekken in Boxtel deze ontwikkeling plaats zou kunnen vinden.
Versterking regionale positie en inbreng duurzaamheid De programmamanager Duurzame Campus vervult in de regio Noordoost Brabant voorts de rol van projectontwikkelaar: in de afgelopen periode heeft de regio zich ontwikkeld tot Agrifood Capital en daarbinnen heeft hij diverse netwerken en infrastructuur voor biobased materialen en energie opgebouwd, gericht op de realisering van van een ‘Biobased economy’. De regio is volop in ontwikkeling. De programmamanager heeft een alliantie gesmeed met Zuidoost Brabant in de vorm van de ‘Ontwikkelservice biobased Oost Brabant’, om zo beter zichtbaar te worden bij de Provincie en andere regio’s op het gebied van de technologie-ontwikkeling en kansen voor de circulaire economie. Greentech Brabant is de infrastructuur die vorm geeft aan de zogeheten biobased economy. Dit betekent dat er gekeken wordt naar een compleet systeem van grondstofbanken (biomassapleinen) tot levering van lokale energie en grondstoffen in combinatie met bedrijven die zich bezighouden met hoogwaardige technieken op het gebied van het verwaarden. De ‘Ontwikkelservice biobased’ is in het leven geroepen voor het thema Circulair agrofood, waarbij naast de verwaarding van niet eetbare materialen ook gekeken wordt naar voedsel(rest)verwaarding. Om dubbelingen te voorkomen wordt hierop samengewerkt en krijgen deelgebieden in de regio andere accenten. De ‘Ontwikkelservice biobased Oost-Brabant’ is een combinatie van betrokken onderwijs variërend van MBO-niveau tot universiteit, aangevuld met bedrijven uit Noordoost en Zuidoost Brabant, de Provincie Brabant en de Brabantse OntwikkelingsMaatschappij (BOM). Zij zijn in de Ontwikkelservice bezig om initiatieven en marktvragen op een hoger plan te krijgen. Voor Agrifood Capital zit de programmamanager Duurzame Campus vanuit Boxtel in dit team en ook in het kernteam.
Ook wordt er vanuit dit platform gelobbyd bij hogere overheden voor draagvlak. Dit heeft er in Agrifood Capital toe geleid dat, door inbreng van de programmamanager Duurzame Campus, de hoofdlijn “Circulair agrifood complex” als een van de drie strategische speerpunten van de regio Noordoost Brabant is benoemd. Dit alles past ook weer, door dezelfde werkwijze, in de lijn van de in ontwikkeling zijnde agrofood agenda van de Provincie Noord Brabant. Hiermee wordt biobased economy en de ontwikkelingen in Boxtel, in één lijn, één van de speerpunten voor de komende jaren op het gebied van conversie van grondstoffen en energie naar nieuwe groene stromen. Dat is een mooie voedingsbodem voor innovatie en het kan leiden tot mooie positie voor Boxtel.
De Kleine Aarde We zijn in het voorjaar gestart met exploitatie van het terrein van De Kleine Aarde door Triple E. Hoewel de activiteiten in het afgelopen jaar gegroeid zijn, hebben we moeten constateren, dat de afspraken ten aanzien van de huur niet nagekomen konden worden. Daarom zijn wij helaas genoodzaakt geweest om het contract te ontbinden. Intussen denken we na over het verdere vervolg. Momenteel worden gezocht naar mogelijkheden om de exploitatie van het terrein opnieuw op te zetten. Binnenkort ontvangt u een uitgebreidere rapportage over het verloop van de exploitatie van het terrein van De Kleine Aarde en over de mogelijkheden van het terrein voor de toekomst.
De digitale Toekomst Om de kennis goed te borgen die in Boxtel wordt ontwikkeld in lijn met het lokaal, regionaal en provinciaal beleid en het programma Boxtel Duurzame Campus, is de Greentech Campus opgericht. Het is een goed voorbeeld van het digitaal delen en borgen van kennis op het gebied van duurzaamheid. Waar dit in het verleden nog in archiefkasten achterbleef of sneuvelde om uiteenlopende redenen, wordt de kennis in de Greentech Campus virtueel vastgelegd en gekoppeld aan andere partners. Het is een levend virtueel organisme dat zich blijft ontwikkelen, door een groot deel (niet alles) van de kennis open te stellen voor onderzoek en de markt. We doen dit zowel fysiek als virtueel door middel van kennisontwikkeling met pilots, zoals het virtueel delen van kennis met Avans centre of expertise biobased economy, HAS kennistransfer en Helicon Greenengineering. Om ook research en development te borgen, wordt er contact gezocht met de methodiek die het Boxtelse bedrijf Qiy ontwikkelt, om veilig concurrentiegevoelige informatie te borgen met de groepen die werken aan echte marktverschuivende innovaties binnen Greentech Brabant. Dit is nodig als borging om ook hier de top binnen te halen als het gaat om innovatie en een brug te slaan tussen Brainport en Agrifood Capital Het plan is om de virtuele campus in 2015 te laden en ook in de zomer van 2015 een zogenaamde Greentech Summerschool te organiseren, waarbij een breed publiek de kans krijgt te zien wat er gebeurt op dit gebied en waarbij ook bedrijven en instellingen de mogelijkheid hebben om kennis uit te wisselen en te verspreiden.
Hoe nu verder? ©
Greentech Brabant is een ontwikkeling die naast de vele andere onderdelen van het programma Boxtel Duurzame Campus de gemeente Boxtel gaat veranderen. Dit betekent dat in het derde jaar van het programma wordt gekeken naar de nabije toekomst. Greentech wordt geborgd, er komt of komen één of meerdere locaties zoals nu op de locatie van Greentech Pilot one bij Helicon. Maar er wordt ook gewerkt aan een Greentech Headquarters waar symposia kunnen worden gehouden en er gewerkt kan worden aan diverse concepten richting de markt van de circulaire economie. Ook worden er diverse Interreg aanvragen bekeken en geschreven om extra middelen vrij te maken voor deze ontwikkeling. U wordt in de nabije toekomst regelmatig met updates op de hoogte gehouden nu Greentech is gegroeid en nu het strategisch van belang wordt echt positie in te nemen en door te groeien.
Burgemeester en wethouders van gemeente Boxtel, de secretaris, drs. J.K. Fraanje
de burgemeester, M. Buijs
Bijlagen 1.
Presentatie Raadsinformatie bijeenkomst Greentech 11 november 2014
