Quickscan Strategische Notitie Energie & Klimaat

Quickscan Strategische Notitie

Energie & Klimaat April 2010

Inhoudsopgave QUICKSCAN STRATEGISCHE NOTITIE ENERGIE & KLIMAAT 1 HOOFDRAPPORT

5

1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 1.9 1.10 1.11

INTRODUCTIE ACHTERGROND & AANLEIDING AMBITIE & OPGAVE HAALBAARHEID DOELSTELLING HERFORMULEREN ONTWIKKELINGEN & SCENARIO’S SCENARIO 1: HUIDIG KLIMAAT BELEID SCENARIO 2: NIJMEGEN KLIMAAT NEUTRAAL SCENARIO 3: NIJMEGEN ENERGIE NEUTRAAL TRANSITIE EN ALLIANTIES CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN

5 5 5 10 10 11 12 15 16 20 21

2 ACHTERGRONDRAPPORT

25

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5

DE NATURAL STEP METHODIEK RELATIE MET ANDERE OVERHEDEN MOBILITEIT PRIJSONTWIKKELINGEN VAN FOSSIELE BRANDSTOFFEN MOGELIJKE AMBITIES

25 32 35 35 39

3 BIJLAGE 1: SCENARIO 1HUIDIG KLIMAAT BELEID 4 BIJLAGE 2: SCENARIO 2 NIJMEGEN KLIMAAT NEUTRAAL

43 47

Quickscan stategische notitie Energie & Klimaat

april 2010

3

fototekst

1 Hoofdrapport 1.1

Introductie

De voorliggende notitie is het resultaat van een quickscan

duurzame energie . De belangrijkste drivers achter deze

visie voor wat betreft het inhoudelijke deel. De proces-

naar de efficiency van huidige en toekomstige maatre-

ontwikkeling zijn de negatieve effecten van de sterke

matige kant wordt (later; in de strategische visie) apart

gelen om (met name) CO2 reductie te realiseren. Tevens zijn

afhankelijkheid van fossiele brandstoffen: klimaatverande-

uitgewerkt.

een aantal bouwstenen voor de op te stellen strategische

ring, de stijging van de kosten van de energievoorziening

klimaat- en energievisie aangereikt. Royal Haskoning

en de voorzieningszekerheid (olie- en gasvoorraden

heeft in de periode februari - april 2010 deze quickscan

bevinden zich in een beperkt aantal landen). De gemeente

uitegevoerd op basis van bestaande rapporten, studies en notities van de gemeente. Er heeft geen afzonderlijk

1.3

Ambitie & Opgave

Nijmegen onderkent dit en heeft mede daarom in 2007 de

1.3.1

Ambitie

Kadernotitie klimaat opgesteld.

Het startpunt van deze quickscan vormt het Raadsdocu-

onderzoek plaatsgevonden. De nadruk ligt op maatre-

ment Kadernotitie Klimaat ‘Een goed klimaat voor verande-

gelen in de mitigerende sfeer, om een integrale afweging

Aanleiding voor deze quickscan is een vraag van het

ring’ (23 januari 2008). Daarin is onderstaande doelstelling

te maken zijn adaptieve maatregelen zeker relevant.

College van B&W om inzichtelijk te maken in hoeverre

genoemd:

Echter de integrale afweging zal in de strategische visie

klimaatregelen bijdragen aan de doelstellingen van de

plaatsvinden.

Raad. In 2007 heeft de Raad een ambitie uitgesproken en

Nijmegen is klimaatneutraal in 2032

een maatregelenprogramma vastgesteld. In dit hoofdrapport zijn de hoofdconclusies en aanbeve-

Daarnaast dient een strategische visie energie & klimaat

lingen van deze quickscan gepresenteerd, in het achter-

inzicht geven in de inspanningen die op korte en lange

gronddocument zijn de bouwstenen voor het vervolg

termijn nodig zijn om de doelstellingen uit de Kadernotitie

“Klimaatneutraal betekent dat de uitstoot van broei-

traject die de revue hebben gepasseerd opgenomen.

Klimaat (Nijmegen 2007) daadwerkelijk te realiseren. Deze

kasgassen (van de stad Nijmegen), en alle bewoners,

quickscan is de inhoudelijke voorbereiding van deze visie.

bedrijven en instellingen geen negatieve invloed meer

De efficiency van mogelijke maatregelen is beoordeeld en

uitoefent op het klimaat.”

1.2

Achtergrond & Aanleiding

De meest recente definitie hiervan is onderstaande:

onderzoeksvragen voor de toekomst zijn geformuleerd. Wereldwijd is er een sterke toename in de vraag naar


Het vormt daarmee een eerste aanzet tot een strategische

april 2010

5

fototekst

Klimaatbeïnvloeding ontstaat voornamelijk door het

Onderstaand schema geeft inzicht in de bronnen die in

verbranden van fossiele brandstoffen waarbij het broei-

een stad (met haar bewoners en activiteiten) bijdragen aan

kasgas CO2 vrijkomt. Daarnaast zijn er ook nog andere

klimaatbeïnvloeding.

broeikasgassen, zoals methaan (bv intensieve veeteelt) die

Bijdragen stad aan klimaatbeïnvloeding:

ook een negatieve invloed hebben op het klimaat.

Scope 1 Opgemerkt dient te worden dat energieneutraliteit

(directe emis-

bijdraagt aan klimaatneutraliteit. Deze termen worden

sies)

veelal doorelkaar gebruikt. Bij energieneutraliteit is

Scope 2

je energie productie binnen de gemeente grenzen

(indirecte emis-

tenminsten gelijk aan je verbruik. Bij klimaatneutraal: kun

sies)

je buiten de gemeente grenzen compenseren cq groen inkopen. Kort kun je stellen dat het verbranden van fossiele brandstoffen in de stad direct leidt tot een directe beïnvloeding

Scope 3 (overige indirecte emissies)

van het klimaat, maar dat er daarnaast ook nog een secundaire invloed is door het gebruik van voedsel en producten

emissies door de eigen organisatie, zoals emissies door eigen gasverbruik en emissies door eigen wagenpark

emissies tengevolge van elektriciteit die de organisatie gebruikt (geleverd door elektriciteitcentrales) emissies veroorzaakt door activiteiten van de eigen organisatie bijv. zakelijk verkeer, woon-werkverkeer papierverbruik, afvalverwerking, verbruiksgoederen, emissies van toeleveranciers

Bron: GHG protocol

door bewoners van de stad, waarvan de productie en transport elders leiden tot CO2 uitstoot.


april 2010

7

fototekst

1.3.2

Opgave In onderstaande tabel is de CO2 opgave (uitgedrukt in

Gekwantificeerd en uitgedrukt in Kton te reduceren CO2

Kton) in 2035 per doelgroep opgenomen.

uitstoot is de klimaatopgave voor de gemeente Nijmegen de volgende.

Tabel 2: Opgave per doelgroep in verschillende jaren, bron: gemeente Nijmegen

Tabel 1: klimaatopgave, bron: gemeente Nijmegen

Invloed op klimaat

Opgave

Energie

CO2

1. footprint energievoorziening

10 PJ

831 Kton

2. toename footprint door nieuwbouw

2 PJ

166 Kton

Jaar

2010

2020

2032

Verkeer en Vervoer

150

141

183

Huishoudens

251

264

273

Nieuwbouw

0

31

71

Doelgroep

3. uitstoot overige broeikasgassen (opgave 2003)

200 Kton

Bedrijven*

591

606

621

4. directe uitstoot automobiliteit

150 Kton

SoHo’s

34

44

48

Onbekend

155

155

155

Totaal

1.181

1.240

1.351

5. indirecte uitstoot producten /afval

niet kwantificeerbaar op stedelijk nivo

6. indirecte uitstoot voedselproductie

niet kwantificeerbaar op stedelijk nivo

Totale opgave stad Nijmegen Ter vergelijking: 7. Energiecentrale Electrabel (2007)

12 PJ

1.347 Kton

* Inclusief overige broeikasgassen; 200 Kton CO2 Bron: Gemeente Nijmegen

3.070 Kton

Bron: Gemeente Nijmegen (2010); concept notitie Klimaat en Energie


april 2010

9

1.4

Haalbaarheid

1.5

Doelstelling herformuleren

Voor volledige klimaatneutraliteit moet je de secundaire

analyse van de opbrengst van alle mogelijke maatregelen

Omdat je als gemeente slechts op een deel van de

uitstoot en diffuse bronnen feitelijk ook meenemen.

laat zien dat de maximaal haalbare reductie van CO2 onge-

klimaatneutraliteit invloed hebt is het stellen van het doel

Nadeel is dat een gemeente hierop slechts beperkt invloed

veer 70% (922 van 1,351) is ten opzichte van de autonome

“klimaatneutrale stad” niet realistisch. Het schept te hoge

kan uitoefenen. Een stad niet statisch, maar een dynamisch

ontwikkeling.

verachtingen. Maar wat is dan wel een goed einddoel?

hele wereld omspannen. In die zin is het bijna onmogelijk

Echter dit brengt zeer forse investeringen met zich mee.

Zoals aangegeven is het klimaatneutraal maken van

om als stad 100% klimaatneutraal te zijn als dat niet elders

Dit betekent dat wanneer de gemeente alle maatregelen

de energievoorziening van de stad veruit de grootste

in de wereld bij productie en transport van goederen ook

die op dit moment bekend zijn uitgevoerd, er een beperkte

klimaatopgave, maar niet de enige! Door de aanwezigheid

gebeurt. De CO2 uitstoot van één product is net zo groot als

restopgave blijft bestaan van ongeveer 30%.

van indirecte klimaatinvloeden kun je ook stellen dat

geheel met in- en utgaande stromen van producten die de

volledige klimaatneutraliteit eigenlijk niet haalbaar is op

de hele uitstoot van de gehele productieketen die bij de vervaardiging, opslag en verkoop van dit product, trans-

Het is mogelijk om deze restopgave aan CO2 jaarlijks te

middellange termijn. Daarvoor is een mondiaal duurzame

port naar de eindgebruiker en de afvalverwerking ervan

compenseren (ongeveer 250 tot 300 Kton). Echter dit

samenleving / economie noodzakelijk. Een gemeentelijke

geproduceerd wordt.

brengt aanzienlijke kosten met zich mee. Indien er bijvoor-

doelstelling dat meer recht doet aan de realiteit is:

beeld met €50,- per ton CO2, wordt gerekend, betekent dit Dit draagt indirect (maar overigens wel zeer fors!) bij aan

een jaarlijkse investering van ongeveer 10 tot 15 miljoen

“Een duurzame en klimaatbestendige stad die streeft naar

de CO2-footprint van de stad waar de eindgebruikers

euro. En dat zijn investeringen naast de forse investering in

klimaatneutraliteit in 2032 en naar energie neutraliteit in

zitten. Eén intercontinentaal vliegreisje kan qua CO2

maatregelen om de 70% reductie te realiseren.

2050”

uitstoot alle energiebesparende maatregelen die een gezin neemt, overtreffen. Voor Nijmegen is in beeld gebracht in hoeverre het mogelijk is om volledig klimaatneutraal te zijn in 2032. Een

10

De concreetheid van deze doelstelling moet komen uit

neutraal: in dit scenario wordt theoretisch bepaald wat

Aan de hand van de scenario’s kan de gemeente het tempo

de verdere concretisering van het begrip afrekenbare

mogelijke maatregelen maximaal kunnen bijdragen aan

bepalen van het doelbereik. Daarbij horen de volgende

subdoelen.

het reduceren van de uitstoot van CO2.

mogelijke maatregelen:

•

Een klimaatneutrale organisatie in 2015;

•

Een klimaatneutrale stad in 2032;

Daarnaast is er, met name vanuit een economische invals-

KTM:

gericht op besparing, Energie efficiency;

•

20% duurzame energie in 2020;

hoek, een voorwaarden scheppend pakket van mogelijke

MLT:

gericht op Energie transitie

•

Energie neutrale gemeente in 2050.

maatregelen geïdentificeerd. Dit is scenario 3; Nijmegen

LTM:

gericht op een duurzame samenleving met

- 60% besparing

energie neutral. Daarin staat de gemeente als facilitator

een nieuw evenwicht, zelfvoorzienendheid,

- 40 % opwekking

centraal in de energietransitie.

gebruikmakend van nieuwe opslagtechnieken,

etc.

In hoeverre deze subdoelstellingen worden gerealiseerd is beschreven in paragraaf 1.7.

Het een en ander is visueel weergegeven in figuur 1.

1.6

Ontwikkelingen & scenario’s

Om inzichtelijk te maken wat verschillende ambitieniveaus inhoudelijk betekenen zijn in deze quickscan twee scenario’s onderscheiden. Aangegeven is wat de maatregelen, kosten, doelgroepen en CO2-reductie is. De scenario’s hebben een verschillend karakter: -

I Scenario huidige klimaatbeleid; dit betreft een

scenario gebaseerd op het huidige maatregelpakket; -

II Maximaal scenario 2; Nijmegen klimaat


Figuur 1: weergave investeringstempo

maart 2010

11

1.7

Scenario 1; Huidig klimaat beleid

In dit scenario worden de maatregelen uitgevoerd zoals opgenomen in het actieplan Klimaat 2008 – 2012. In bijlage 1; “Tabel Huidig klimaat beleid” is een overzicht van de maatregelen opgenomen. Met dit scenario wordt de oorspronkelijke doelstelling zoals geformuleerd niet gerealiseerd, echter een aantal subdoelstellingen wel . Doelstelling 1: een klimaatneutrale organisatie zijn in 2015 Met het volledig inkopen van groene stroom en groen gas, zal de gemeentelijke organisatie wat betreft het elektriciteitsverbruik en het gasgebruik klimaatneutraal opereren. Alleen het wagenpark zal nog CO2- emissie met zich meebrengen. Met het overschakelen op groen gas of op duurzaam opgewekte electriciteit zal de emissie van het wagenpark met circa 70% reduceren. De resterende 0,05 kton CO2-uitstoot zou, net als de vliegkilometers, gecompenseerd kunnen worden. Doelstelling 2: een klimaatneutrale stad in 2032 De maatregelen uit het Actieplan resulteren in een emissiereductie van bijna 20% ten opzichte van de autonome ontwikkeling. Nijmegen is met de maatregelen uit het

12

Actieplan 2008-2012 zeer goed op weg om de doelstelling

maatregelen genomen moeten worden om de derde

van een klimaatneutrale stad in 2032 te behalen. Het

doelstelling te behalen.

grootste effect van de maatregelen vindt plaats op relatief korte termijn, omdat het Actieplan Klimaat zich voorna-

Uit onderstaande figuur wordt duidelijk dat de oorspron-

melijk richt op de periode tot 2012. Indien Nijmegen in

kelijke ambitie van de gemeente Nijmegen, namelijk

de komende raadsperioden dezelfde lijn door zet, zal de

“klimaatneutraal in 2032” niet wordt gehaald. Met deze

emissiereductie ook op langere termijn plaatsvinden.

maatregelen wordt een maximale CO2 reductie gehaald van 282 Kton in 2032. Uitgaande van een huidige uitstoot

Doelstelling 3: 20 procent duurzame energie in 2020

van 1181 Kton, blijft er een restopgave van ongeveer 900

Het percentage duurzaam opgewekte elektriciteit

Kton CO2 over.

bedroeg in 2009 4,3% van het totale elektriciteitsgebruik

CO2 Kton

in Nijmegen. Zonder het nemen van aanvullende maatregelen zal het percentage duurzaam opgewekte elektriciteit in 2020 naar schatting 5,8% van het totale elektriciteitsgebruik in Nijmegen bedragen. Met de maatregelen uit het Actieplan zal in 2020 circa 21 miljoen kWh elektriciteit worden opgewekt met behulp van zonne-energie en windmolens. Daarnaast zal de gemeente het eigen verbruik van ruim 22 miljoen kWh groen inkopen. Het percentage groene stroom ligt daarmee op circa 9,7% van het totale elektriciteitsverbruik. Met de inkoop van groen gas voor de gemeentelijke organisatie zal het percentage duurzaam opgewekt gas 0,8% van het totale gasverbruik beslaan. Nijmegen is op de goede weg om meer duurzame

Figuur 2: opbrengst huidig maatregelpakket (bron: DHV

energie te gebruiken, maar er zullen nog wel aanvullende

nulmeting / Royal Haskoning 2010)


april 2010

13

fototekst

1.8

Scenario 2: Nijmegen klimaat neutraal

In dit scenario zet de gemeente fors in op haar streven

ceerd zijn, kan de gemeente denken aan maatregelen als:

Indien bovenstaande maatregelen worden uitgevoerd kan

naar klimaat neutraliteit in 2032. In de hier volgende

•

Kleinere windturbines (techniek gaat snel, efficiency

dit een forse “theoretische” reductie van CO2 uitstoot bete-

stijgt)

kenen. Zie de gele lijn in onderstaande figuur. Opgemerkt

tekst zijn diverse (technisch) mogelijke maatregelen gepresenteerd, de haalbaarheid van al deze maatregelen

•

generatoren aan de brughoofden in de Waal

dient te worden dat hierbij is uitgegaan dat de bestaande

zal meer gedegen onderzocht moeten worden. Dit maat-

•

Als gemeente inzetten op schone mobiliteit

maatregelen ook worden uitgevoerd. Uit onderstaande

regelpakket maakt slechts inzichtelijk welke CO2 reductie

•

Indirecte uitstoot verminderen: producten (C2C),

grafiek, en dan met name de gele lijn, blijkt dus dat bij

voedsel, afval, kringlopen sluiten

inzet van alle maatregelen klimaatneutraliteit erg dicht

Adaptatie maatregelen. Onder andere:

bij komt. In de tabel in bijlage 2 wordt inzichtelijk welke

--

Eisen inrichting nieuwe wijken;

maatregelen het meest bijdragen aan deze realisatie.

--

Eisen herstructurering opgave;

er op papier te halen is. Let wel de gebruikte informatie is afkomstig uit bestaande bronnen van met name de

•

gemeente Nijmegen. Dit “theoretisch” meest ambitieuze scenario bestaat naast de bestaande maatregelen uit scenario 1 uit: •

CO2 Kton

22 grote windturbines op Nijmeegs grondgebied in 2032

•

750.000 zonne panelen

•

40.000 boilers

•

24.000 woningen op restwarmte/ aardwarmte

•

20.000 woning eq. aan KWO / warmtepompen

•

30% energiereductie huishoudens en bedrijven

•

Zero-emission overige broeikasgassen

Ook de facilterende maatregelen, zie paragraaf 1.9, maken deel uit van het maatregelenpakket in dit scenario. Naast

Figuur 3: autonoom scenario, opbrengst huidig maatre-

bovengenoemde mogelijke maatregelen die gekwantifi-

gelpakket & maximaal scenario (bron: Royal Haskoning)


april 2010

15

1.9

Scenario 3: Nijmegen energie neutraal

Naast CO2 reductie is het ook belangrijk te kijken in hoeverre energieneutraliteit op eigen grondgebied mogelijk is en wanneer deze bereikt wordt. Naast de eigen berekeningen die reiken tot 2035, is hierbij gebruik gemaakt van de inzichten uit het EOS-LT onderzoek Duurzame Gebiedsontwikkeling, waarin Nijmegen één van de pilotgemeenten is. Op basis van de uitkomsten van de tussenrapportage van deze studie is het scenario vanaf 2035 vormgegeven.

Figuur 4: Energieverbruik vs. duurzame energie NB: De energiebelasting van vervoer is buiten de berekening gehouden omdat deze erg moeilijk te bepalen is en

is er zelfs lokaal een energieoverschot mogelijk van 146%

2020 af. Om de 60% besparing te bereiken vereist dit per

scenario’s uit verschillende rekenmodellen / rapporten

van de danmalige vraag. Daarbij is er van uitgegaan dat de

gebouw in de periode tot 2050 minimaal 2x een ingreep

elkaar hier ver ontlopen.

energiebesparing ook na 2032 doorzet tot 60% energiebe-

om het gebouw qua energieprestatie te verbeteren.

sparing in 2050 t.o.v. het autonome scenario (bron: EOS-LT

16

onderzoek).

De duurzame stedelijke energieopwekking wordt bereikt

Conclusie:

Volgens het EOS-LT onderzoek zal in 2050 nog 65-70%

via het principe van de energy-hub: dwz een mix van alles

Energieneutraliteit in 2032 is niet haalbaar, zelfs niet met

van de woningen van voor 2010 zijn en 25% van alle

bestaande duurzame energiebronnen die via intelligente

een maximaal scenario. Er is een 2032 nog een restvraag

gebouwen stammen uit de periode 1945-1974 (ener-

netwerken verbonden zijn. Echte innovaties in technieken

van 4 PJ die “geïmporteerd “moet worden Energieneutra-

getisch meest slechte woningen). De nieuwbouw vlakt

zijn er niet in in dit scenario. Wel vindt toepassing van

liteit komt in beeld vanaf 2045. Op de lange termijn (2050)

(tgv van demografische ontwikkelingen - vergrijzing) na

geo-thermie plaats (inclusief regeneratie van de doublets

middels zonne-warmte) en hebben PV panelen een veel hogere opbrengst dan nu. In 2050 zijn er naar verwachting ook systemen waarmee bestaande woningen in de woning zelf zonnewarmte kunnen bufferen voor verwarming in de winter. Daarbij is het belangrijk op te merken dat het hier om een theoretische exercitie gaat. Met de verdeling tussen de vraag naar elektriciteit en warmte is hierin geen rekening

Figuur 5: Electriciteit 2010-2032

•

inzet van geïmporteerde biomassa in biomassacentrale

gehouden. Daarnaast is er ook geen rekening gehouden

Wat uit de bovenstaande grafiek opvalt, is dat de

met piekbelastingen. Bv. een grote industrie kan in één

autonome elektriciteitsvraag de komende jaren nog fors

•

inkoop van groen opgewekte energie van elders

keer een vermogen vragen dat met deze duurzame

zal groeien tgv het gebruik van steeds meer apparaten.

•

inzet micro-WKK’s (KT)

bronnen niet rechtstreeks te leveren is. Ook leveren duur-

Hierop heeft de gemeente weinig invloed. Een verdere

•

elektriciteitsopwekking uit geothermie (LT)

zame bronnen niet altijd energie als er een vraag is. Mn.

besparing kan alleen bereikt worden tgv landelijk en

•

Europees supergrid

opslag van energie zal in de toekomst een belangrijk issue

Europees productenbeleid. Naast lokale opwekking zal

Wat betreft de warmtevraag ziet het plaatje tot 2032 er

worden.

voor het voldoen van de elektriciteitsvraag voorlopig nog

meer rooskleurig uit. Hierin spelen warmtenetten, thermi-

het merendeel van de energie extern moeten worden

sche zonne-energie, KWO en geothermie een belangrijke

Om iets neer inzicht te geven in het opwekvermogen

ingekocht. Bij voorkeur natuurlijk uit groene bronnen. Het

rol. Uitdaging voor de toekomst zal zijn deze verschillende

mbt elektriciteit en warmte irt de vraag zijn onderstaande

lokale opwekkingspotentieel kan verder vergroot worden

bronnen zo aan elkaar te linken (energy-hub) dat een

grafieken opgesteld.

door:

maximaal rendement ontstaat.


april 2010

17

18

Figuur 6: Europees supergrid Figuur 7: Warmte 2010-2032


april 2010

19

1.10 Transitie en allianties 1.10.1 Energietransitie Vanuit economisch perspectief is het onvermijdelijk op

energie. Deze ambitie is echter lastig te kwantificeren,

den duur over te stappen op duurzame energie. De prijzen

omdat het met name indirecte maatregelen betreft.

Bundeling van kennis, informatie en voorlichting door het oprichten van een lokaal / regionaal energie bedrijf / platform;

van duurzame energie zullen op een bepaald moment onder de prijzen van grijze energie komen te liggen.

Het idee is de grid parity naar voren proberen te

Het stimuleren van de inkoop van groene energie;

Daarnaast raken fossiele brandstoffen ooit uitgeput, dus

verschuiven, de gedachte die hier achter zit is dat wanneer

Mogelijkheden van vergroening van WOZ onderzoeken.

is er geen keuze. Verwacht wordt dat dit moment voor gas

de prijs van duurzame energie lager is dan van grijze

Daarnaast is het betaalbaar houden van de energiereke-

ergens rond 2070 en voor olie rond 2050 wordt bereikt.

energie er voldoende stimulans is om een transitie in gang

ning voor burgers, bedrijven, etc een belangrijk aspect van

Het snijpunt waar de prijzen van groene en grijze energie

te zetten. Momenteel wordt er van uitgegaan dat het

dit vraagstuk. Deze sociale component, de 4de stap van de

elkaar snijden wordt het grid parity punt genoemd. De

grid parity punt ergens tussen de 2015 - 2020 ligt. Voor

natural step methode, lijkt voor de gemeente een belang-

gemeente kan op verschillende manieren proberen dit

achtergrond informatie van de verwachte ontwikkelingen

rijke reden om hier op in te zetten (zie hoofdstuk 2.1).

punt naar voren te halen. Een bijbehorende gemeentelijke

in groene en grijze energieprijzen, zie hoofdstuk 2.4).

ambitie kan zijn; het faciliteren van huishoudens, bedrijven

Mogelijke beinvloedingsmogelijkheden voor de gemeente

1.10.2 Allianties

en instellingen om eerder over te stappen op duurzame

zijn maatregelen als:

Nijmegen zal voor het klimaatneutraal maken van de

Het opstellen van een bestemmingsplan voor de onder-

energievoorziening voor een deel altijd afhankelijk zal

grond;

zijn van duurzame energieopwekking buiten de eigen

•

Het afstemmen van vraag en aanbod (mogelijkheden

gemeentegrenzen. Voor een aantal mogelijke maatregelen

van Smart Grids onderzoeken);

is er daarom een opschaling nodig van gemeentelijk naar

Creëren van een subsidie / fonds voor lokale initia-

bovenregionaal niveau. Hiervoor is samenwerking met

tieven (Voer een subsidiescan energie en klimaat uit.

andere actoren dus onvermijdelijk en zou het regionale

Denk aan investeringsaftrekken: EIA, MIA, Groenfinan-

potentieel aan duurzame energieopwekking in kaart

ciering versneld fiscaal afschrijven);

moeten worden gebracht.

•

20

•

1.11

Conclusies en aanbevelingen

1.11.1 Conclusies Afgelopen weken hebben de gemeente Nijmegen en Royal

De quickscan heeft de efficiency van bestaande en

energie neutraliteit in 2050 vereissen grofweg

Haskoning intensief gewerkt aan de Quick Scan Energie en

mogelijke toekomstige maatregelen in beeld gebracht,

dezelfde inspanning binnen de gemeente.

Klimaat. De Quick Scan geeft, in de vorm van twee overzich-

op basis daarvan kunnen de volgende conclusies worden

telijke tabellen, een eerste idee van de bijdrage van maat-

getrokken:

1.11.2 Aanbevelingen

regelen aan de CO2-reductiedoelstellingen. Deze tabellen

•

Klimaat neutraliteit is realiseerbaar in 2032, maar

Vooruitkijkend tekenen zich twee parallelle sporen af: het

vereist inspanning buiten gemeente grenzen.

ene spoor zet in op kaders en gaat de komende 6 maanden

Met het huidige maatregelenpakket wordt de ambitie

op weg naar een Strategische Energie- en Klimaatvisie, het

“energieneutraal in 2032” niet gehaald. Daarnaast

andere spoor zet in op actie en start nu al met een concrete

Terugkijkend valt op dat de technisch-inhoudelijke onder-

loopt het huidige maatregelpakket tot 2015 vrijwel

verkenning van (lokale en regionale) samenwerking voor

bouwing van de verschillende maatregelen nog dun is en

gelijk op met de te verwachten CO2 reductie als het

uitvoering van energietransitie.

omgeven met vragen en onzekerheden. Een cruciale stap

maximale scenario. Dat betekent echter niet dat

in het vervolg is om meer zekerheid en inzcht te krijgen

er gewacht kan worden met maatregelen voor de

in de haalbaarheid en effectiviteit van maatregelen in de

periode na 2015. Om de doelstellingen te realiseren

Nijmeegse situatie

dient er in de huidige college periode al actie te

zijn een compilatie van informatie uit diverse Nijmeegse bronnen.

•

worden ondernomen. Tegelijk groeit -in de discussie- de overtuiging dat de

•

realiseerbaar in 2050.

financieel-economische dimensie van het energievraagstuk de komende jaren een dominante rol zal gaan spelen. De

Zelfvoorzienendheid in de lokale energiebehoefte lijkt

•

Er is een forse versterking van beleid noodzakelijk

prijsstijging door olie- en energieschaarste zal doorwerken

om de ambities om middellange en lange termijn te

in de lokale economie en de portemonnee van de burger. Dit

realiseren.

is een grote kans (!) op weg naar een duurzame samenleving.


•

Het realiseren van klimaat neutraliteit in 2032 en

Figuur 8: Spoor en kaders

april 2010

21

Strategische Visie Energie en Klimaat

zeker bij aan een gedragsverandering bij andere

--

actoren. Te denken valt aan succesvolle, aansprekende •

•

lijke CO2 winst inzichtelijk;

Om een strategische visie op te kunnen stellen dient

voorbeelden (CO2-boekhoudsysteem, voldoen aan

--

Mobiliteit;

de uitgangsituatie helder te zijn. Hiervoor is het nodig

ISO 26000 norm) en het scheppen van de juiste

--

De relatie tussen adaptatie en mitigatie maatre-

de onbekende aansluitingen inzichtelijk te krijgen en

randvoorwaarden (bestemmingsplan ondergrond,

de overige broeikasgassen in beeld te brengen.

lokaal platform (energiebedrijf ), slimme meters, proef

Ook dient inzicht te komen in de toekomstige vraag

hybride warmtenet, onderzoek aardwarmte etc). Door

ook batterijen. Wind en zonenergie is namelijk

naar warmte en energie en hoe deze aan te sluiten op

duurzaam in te kopen, aan te besteden en duurzaam-

niet constant;

potentiële bronnen.

heidscriteria te formuleren, weet het bedrijfsleven

gelen; --

--

waar ze aan toe zijn. •

Onderzoek de mogelijkheden van nieuwe smart grids, etc);

•

Om een integrale afweging tussen verschillende

--

Per techniek dient een specifieke businesscase te

bestaande voorraad, huishoudens (gedrag) en

maatregelen te kunnen maken een middellange

worden opgesteld; neem daar ook de afschrijving

bedrijven) en uitvoering van de bestaande maatre-

en lange termijn ambitie vast te kunnen stellen, is

en terugverdienperiode mee;

gelen. Dit levert tot 2015 veel winst op. Dus doorgaan

het noodzakelijk om op gemeentelijk niveau een

op de ingeslagen weg en daarnaast het voorbereiden

strategische visie Klimaat & Energie op te stellen.

en versnellen van de transitie. Dit sluit ook mooi aan

Hierin komen de adaptatie en mitigatie stappen van

bij de 4 jarige bestuurlijke cycli en de noodzaak om

de Natural Step samen en dient er aansluiting bij

op korte termijn (binnen 4 jaar) voortgang te kunnen

andere thema’s: bv. grondstoffen & energieproblema-

laten zien.

tiek, werkgelegenheid, economie te worden gezocht.

lende doelgroepen in de stad eigen beleid te worden

--

Potentiële thema’s zijn rest- en aardwarmte, grootschalige windenergie en zonne energie

•

In het traject naar deze visie dient voor de verschil-

Energie heeft namelijk de potentie meerdere beleids-

bepaald:

De gemeente Nijmegen kan het niet zelf, ook andere

velden te intergeren. Tevens bepaalt een dergelijk

--

actoren dienen in actie te komen. Echter zelf (als

document de agenda vast voor de business case

gas of elektrisch in 2015, duurzaam aanbesteden,

gemeente) het goede voorbeeld geven door de

Energietransitie. aandachtspunten zijn:

subsidies en bijdragen aan derden vergroenen,

gemeentelijke organisatie te verduurzamen draagt

22

Nieuwe opslag methoden; bv. waterstof, maar

energie communicatie systemen (slimme meters,

Op korte termijn dient de gemeente Nijmegen in te steken op energiebesparing, -efficiency (aanpak

•

Het sluiten van lokale kringlopen; maak de moge-

Eigen organisatie; schoon wagen park op groen

MVO.

--

Stedelijke energiebesparing; inzetten op huis-

kan en moet spelen . Belangrijke vragen die vanuit

houdende met de Trias Energetica: energie besparen,

houdens en bedrijven. Gebiedsgerichte aanpak

dit perspectief dan de komende maanden moeten

energie verduurzamen, energie verschonen.

is een kansrijke strategie, aandacht voor overige

worden besproken zijn dan:

•

samenwerking en om de institutionele verankering

broeikasgassen. Groene energiecontracten; --

Bedrijven; onderzoek het mogelijk regionaliseren

•

van het NEC. •

Allianties / Verkenning Businesscase Energietransitie •

Vooruitkijkend is de conclusie dat de Nijmeegse

Welke stappen moeten we zetten om de allianties in

(juridische, financiële, organisatorische) van initia-

het zadel te helpen?

tieven.

Op welke thema’s en gebieden moet deze alliantie zich richten?

• •

gemeentebrede aanpak?

--

een regionale benadering?

--

b. focus in de opgave (> concretiseren, mobiliseren, optimaliseren (geld met geld)).

Wie (mensen, organisaties) zijn de dragers en ambassadeurs van deze allianties?

•

Per saldo geven we in overweging om te gaan werken

brede alliantie uit alle maatschappelijke geledingen

•

Welke rol en bijdrage levert de gemeente?

vanuit de gedachte van een lokaal duurzaam energie-

zich daarvoor gaat inzetten. De gemeente is nu al op

•

Welke financiële constructies mogelijk zijn om duur-

bedrijf. Deze benadering vergt politieke en bestuur-

zame investeringen bij derden te bevorderen.

lijke betrokkenheid, brengt focus aan in het denken

diverse fronten actief met deze alliantievorming (o.a.

en werken; er ontstaat een doel en loket dat mensen

het energieconvenant). Op hoofdlijnen kunnen een inhoudelijke en een

inspireert en verbindt. Eerste stappen richten zich op

Een van de centrale vragen voor het vervolg is

procesmatige lijn worden onderscheiden, die elkaar

de inhoudelijke kansen en focus, de verkenning van

daarom hoe een actieve alliantie van overheden,

versterken. Inhoudelijk vormt een goed inzicht in de

ambitie en wil van actoren; bijvoorbeeld onder de

ondernemers en onderzoekers kan worden bevorderd

(toekomstige ontwikkeling van) vraag en aanbod

paraplu van een voorbereiding van een businesscase.

en verstevigd, en welke rol de gemeente daar in

van energie (warmte, elektrisch, ..) de basis, rekening

• •

a. politieke en bestuurlijke borging (> inspireren, masseren, legitimeren) en;

Welke thema’s (bv. rest- en aardwarmte, en grootscha-

voor de gemeente als geheel, een enorme inspanning hoogte van de ambitie- alleen haalbaar zijn als een

Twee belangrijke voorwaarden voor succes, die nu al moeten worden onderkend zijn:

lige windenergie) en vraagstukken lenen zich voor •

•

Hoe kunnen lokale initiatieven opschalen naar een

doelstellingen, zowel voor de eigen organisatie als zullen vergen. Deze doelstellingen zullen -los van de

Procesmatig gaat het om inspiratie en facilitatie van


april 2010

23

fototekst

2 Achtergrondrapport Diverse onderwerpen, die een belangrijke onderlegger

hoe duurzaamheidsdoelen gerealiseerd kunnen worden. The

De doelstellingen uit de Kadernotitie Klimaat zijn als volgt

vormen voor de strategische visie, hebben tijdens het

Natural Step Methode ervan uit dat vanuit een eindbeeld

te ordenen volgens de principes van de Natural Step.

uitvoeren van de quickscan de revue gepasseerd. In dit

(toekomstscenario) wordt teruggeredeneerd naar de stappen

deel van de rapportage zijn deze opgenomen, achtereen-

die nodig zijn om dit te bereiken. Via continue feedback

volgens zijn dit:

wordt gekeken of men nog op de juiste weg zit.

•

De Natural Step methodiek;

•

De relatie met andere overheden;

•

Mobiliteit;

•

Prijsontwikkelingen groene en grijze energie

2.1

Mitigatie

Adaptatie

De Natural Step Methodiek Figuur 10: De 4 principes van The Natural Step

De Natural Step Methode kan dienen als kapstok voor

Figuur 9: Natural Step Methode (bron: gemeente Nijmegen /

de Strategische Visie Energie en Klimaat, maar omdat

www.naturalstep.org)

Mitigatie

is, hanteren wij deze Methode ook in deze quickscan om

Inhoudelijke opgave: de 4 principes van The Natural

Principe 1

beeld te schetsen van de klimaatopgave voor Nijmegen en

Step

Voorkom uitputting van grondstoffen /

welke maatregelen daar een bijdrage aan kunnen leveren.

1.

fossiele energie

deze quickscan de inhoudelijke voorbereiding daarvan

Voorkom uitputting van de Aarde (grondstoffen / fossiele energie)

De Natural Step Methode vormt een krachtig denkkader

2.

Voorkom uitstoot van schadelijke stoffen (zero emission)

om het klimaatprobleem in samenhang te beschouwen

3.

Voorkom aantasting van de leefomgeving / natuur-

A. Sluit energiekringlopen

waarden

Terugdringen van het gebruik van fossiele brandstoffen

Voorkom uitbuiting / deprivatie van mensen (sociale

voor de energievoorziening (met gemiddeld 4% per jaar

component)

tot 2032).

met het energievraagstuk en grondstoffenprobleem. Daarnaast biedt het ook procesmatige handvatten over


4.

april 2010

25

De energietransitie is verreweg de meest belangrijke

C. Sluit producten afval kringlopen zoveel mogelijk

getransporteerd en gezuiverd te worden. Dat scheelt energie.

opgave uit het klimaatplan. Deze kan bereikt worden via

Het gebruik van grondstoffen, halffabrikaten en

Daarnaast kan grondwater het medium zijn voor opslag van

de paden van energie-efficiency (minder verbruik) en ener-

producten, transport hiervan en de verwerking van afval

energie en kan uit afvalwater straks mogelijk energie worden

gietransitie (groene opwekking) . Bij elkaar moet dit leiden

leidt tot een indirecte CO2 footprint van de stad. Om echt

teruggewonnen.

tot een duurzame en klimaatneutrale energiehuishouding

klimaatneutraal te zijn en om ook het grondstoffenpro-

in 2032. Voor lokale duurzame energieopwekking stelt de

bleem recht te doen, dient de aanpak hiervan aandacht

Principe 2

Nijmeegse Raad als tussendoel 20% duurzame opwekking

te krijgen via bijvoorbeeld: CO2 footprints van bedrijven,

Voorkom uitstoot van schadelijke

in 2020. Hiermee wordt bedoeld: wind, zon, restwarmte,

toepassen van duurzame inkoop, recyclen van afval. Het

stoffen

biomassa, KWO en op termijn aardwarmte. Of 2020 daarbij

Cradle-to Cradle principe kan hierbij in de toekomst een

een realistisch en haalbaar doel is en, of de focus hierbij

zeer belangrijke rol spelen.

vooraal lokaal of regionaal moet zijn en welke inspanning

en grondstoffengebruik zijn er ook nog een aantal directe

dit vereist is zal deze notitie moeten uitwijzen. Daarbij

D. Sluit voedselkringlopen

emittenten van broeikasgassen in Nijmegen die een rol

moet lokaal gebruik van de decentraal opgewekte energie

In de moderne globale markteconomie kost het

spelen bij het klimaatprobleem

ook gefaciliteerd kunnen worden door ‘smart grids’,

produceren van 1 calorie voedsel 100 calorieën fossiele

bestemmingsplannen voor de ondergrond ( bij KWO) en

brandstof. Deze indirecte footprint van de stad kan

A. directe CO2 emissie energiecentrale Electrabel

lokale of regionale energiebedrijven.

verminderd worden door de productie en het gebruik van

Energiecentrale Electrabel is gevestigd in Nijmegen, maar

streekproducten uit de regio te stimuleren en door consu-

is een landelijke elektriciteitsproducent. Voor de totale CO2

B. Sluit kringlopen in de bouwketen

menten bewuster te maken van energie en CO2 footprints

uitstoot op het grondgebied van Nijmegen is Electrabel

Via principes van energie zuinig bouwen, duurzaam

van voeding.

een relevante speler. De CO2 uitstoot van Electrabel is groter

bouwen, passief bouwen en cradle-to-cradle kan de

26

Naast CO2 emissie veroorzaakt door fossiel energieverbruik

dan die van de rest van Nijmegen. De stad heeft slechts

directe en indirecte CO2 footprint van nieuwbouw worden

E. Sluit kringlopen in de waterketen

in beperkte mate invloed op de verdere vergroening van

teruggedrongen. Bv. door het gebruik van duurzame

Water en energieverbruik hangen op een aantal punten

Electrabel als private onderneming. Daarom is het verstandig

bouwmaterialen, gebruik van FSC hout etc. Door energie-

samen. Water in de waterketen vereist energie voor trans-

om Electrabel als een aparte eenheid te beschouwen naast de

zuinig of energieneutraal te bouwen wordt de groei van de

port en verwarming. Water dat niet in de waterketen thuis-

stad Nijmegen en deze hierin niet mee te tellen.

CO2 footprint van de stad voorkomen.

hoort, kan daaruit gelaten worden en hoeft dan ook niet

B. directe uitstoot van overige broeikasgassen

Dit betreft de uitstoot van overige broeikasgassen zoals

D. indirecte uitstoot van reizen buiten de stad

•

Meer water

methaan (CH4), lachgas (N2O), en de fluorverbindingen

Hierbij gaat het om reizen van Nijmegaren naar andere

•

Hogere temperaturen

HFK’s, PFK’s en SF6. Dit zijn veelal stoffen die in geringe

plekken buiten de stad en vice versa. De CO2 uitstoot

•

Meer kans op droogte

mate worden uitgestoten, in Nijmegen m.n. door industrie

hiervan kan aardig oplopen. M.n. als het om vliegreizen

, maar die per saldo een zeer sterke invloed kunnen

gaat.

hebben op het broeikaseffect en daarom zeker relevant

Bedrijven en evenementen kunnen hiervoor een compen-

zijn bij de aanpak van het klimaatprobleem.

satiebeleid of ontmoedigingsbeleid voeren en zo invloed

In de Nationale adaptatiestrategie worden veiligheid, leefkli-

uitoefenen. Bij burgers kan voorlichting een rol spelen.

maat, biodiversiteit en economie genoemd als de belangrijkste

C. directe uitstoot van automobiliteit

Omdat het om een indirecte vorm van CO2 uitstoot gaat is

maatschappelijk thema’s waarvoor ruimtelijke aanpassingen

Door automobiliteit wordt uitstoot van schadelijke stoffen

monitoring alleen mogelijk op het niveau van bedrijven en

noodzakelijk zijn. Niet-ruimtelijke maatregelen zijn bijvoor-

veroorzaakt, waaronder CO2, PM10, NOx etc. veroorzaakt.

instellingen

beeld de introductie van nieuwe vaccinatieprogramma’s met

Deze opgaven spelen op diverse beleidsterreinen.

het oog op nieuwe ziekten of het instellen van een verbod op

Naast het beïnvloeden van de modal split , waardoor het

de besproeiing van tuinen (Nationale adaptatiestrategie, 2007).

aandeel automobiliteit binnen de perken gehouden kan

E. directe uitstoot van zgn. diffuse bronnen als vuurwerk,

worden. Om mobiliteit echt klimaatneutraal en schoon

scheepvaart, gasbranders.

te krijgen is het daarnaast een visie nodig zijn over hoe

Gezien de omvang van de huidige CO2 uitstoot zijn dit

In de Kadernotitie van de Raad (23 januari 2008) wordt aange-

het gebruik van fossiele brandstoffen voor automobiliteit

vooral de “hekkensluiters” en zullen deze mogelijk pas

geven dat er verder niet wordt ingegaan op adaptatie. Met

wordt teruggedrongen en vervangen door alternatieven.

op lange termijn een beeld komen bij het streven naar

name vanuit de veronderstelling dat het Rijk het initiatief heeft

Om een dergelijke visie heeft het College van B&W ook

klimaatneutraliteit.

genomen om te komen tot een adaptatiestrategie. En omdat het waterbeleid als in sterke mate gericht is op het aanpassen

specifiek gevraagd. Uiteraard speelt ook hier naast het klimaatprobleem het mondiale energievoorzieningvraag-

Adaptatie

dering. Het College is gevraagd hier aandacht voor te houden

stuk een belangrijke rol.


van Nederland op de mogelijke gevolgen van klimaatveran-

Principe 3 en 4 hebben voornamelijk betrekking op adap-

en waar het gaat om maatregelen Nijmegen klaar te maken

tatie: ‘het aanpassen aan de gevolgen van klimaatverande-

voor de gevolgen van klimaatverandering hoge ambities te

ring’. Op hoofdlijnen zijn de opgaven voor adaptatie:

hanteren.

april 2010

27

fototekst

De initatieven op rijksniveau hebben tot op heden niet

richten. (Deze gegevens zijn gebaseerd op een nog uit te

geleid tot een kader waarbinnen lagere overheden

brengen publicatie van CROW Aanpassen openbare ruimte

activiteiten kunnen ondernemen. Het is daarom van groot

aan klimaatverandering waar de gemeente Nijmegen ook

belang dat de gemeenten hun eigen rol goed invullen.

een bijdrage aan heeft geleverd). Daarbij wordt aange-

Voor de gemeente Nijmegen liggen hier (zoals in veel

geven wat de gemeente Nijmegen in de afgelopen jaren

Nederlandse gemeenten) nog vele kansen. In deze notitie

op dit gebied heeft ondernomen.

schetsen we een beeld van de maatregelen die Nijmegen al getroffen heeft in het kader van adaptatie en welke mogelijkheden er nog zijn. De gemeente wordt aanbevolen om als onderdeel van de Strategische Notitie Energie & Klimaat een meer uitgebreide inventarisatie te maken

Meer water Winters worden gemiddeld natter

Toename van kans op wateroverlast bij extreme en langdurige regenval

Extreme neerslag-hoeveelheden en neerslagintensiteiten nemen toe

Fluctuatie van grondwaterpeil

Stijging van de zeespiegel

Vergrote kans op overstroming langs rivieren (en kust)

Toename van rivierafvoer in de winter

Toename van kans op watervervuiling door overstort van rioolwater

van adaptatiemaatregelen. In vervolg daarop is het mogelijk om een lokale adaptatiestrategie of visie op hoofdlijnen te ontwikkelen waardoor de gemeente gezamenlijk met andere overheden invulling kan geven aan haar rol. De maatregelen van de gemeente Nijmegen die hierop

Principe 3

betrekking hebben zijn:

Beschermen leefomgeving / natuur

•

Grondwaterbeleidsplan

•

Aqua RO

waarden

•

Nieuw verbreed Gemeentelijk Riolerings Plan (GRP)

•

Risicocommunicatie hoogwater

•

Afkoppelbeleid

•

Kennisopbouw, innovatie informatie-voorzieningen

Het eerste duurzaamheidprincipe gericht op adaptatie

•

Herinrichting vijvers

heeft betrekking op leefomgeving en natuurwaarden.

•

Ruimte voor de Rivier / dijkteruglegging Lent

Hieronder wordt een beeld geschetst van de gevolgen van

•

Ophogen Waalkade

klimaatveranderingen waar adaptatie zich op zou moeten

•

Peilverhoging MW-Kanaal


april 2010

29

Hogere temperaturen

Meer kans op droogte

Opwarming zet door: zachte winters en warme zomers komen vaker voor

Hitte-eilanden effect (urban-heat-island effect)

Toename van het aantal tropische dagen

Afname van de luchtkwaliteit tijdens hittegolven (zomersmog) Gevolgen voor flora & fauna: toename van insecten, verdroging van groen, mogelijke migratie van soorten en een verhoging van het bacteriële leven

Verzilting Daling van grondwaterstanden Opwaaien van stof Meer en langere perioden van weinig of geen regen tijdens de zomer.

Droogstaan van putten (stankoverlast) Paalrot als indirect gevolg van verlaagd grondwaterpeil Schade aan stedelijke begroeiing

De maatregelen van de gemeente Nijmegen die hierop betrekking hebben zijn:

De gemeente Nijmegen heeft nog geen maatregelen

•

genomen die hier specifiek betrekking op hebben.

Fase 1: Onderzoek en Fase 2 : haalbaarheidsstudie groene structuren

•

Fase 3a: Implementatie projecten groenstructuren

Programma Future Cities

•

Fase 3b: vergroening stadshofjes

Naast bovengenoemde maatregelen participeert de

•

Dakthermografie

gemeente Nijmegen in het onderzoeksprogramma Future

•

Monitoring projecten groene structuren/klimaat

Cities. Dit programma onderzoekt hoe het vasthouden van

•

Communicatie over duurzame en klimaatbestendige

(regen)water en de inzet van groen ingezet kan worden

stad

om de oververhitting van steden tegen te gaan en de

Klimaattoets RO plannen

luchtkwaliteit te verbeteren

•

30

Principe 4

C. Klimaateducatie

Voorkom uitbuiting / deprivatie van

Betrekken en mobiliseren van jongeren bij het klimaat- en

mensen

energievraagstuk

Het tweede duurzaamheidprincipe gericht op adaptatie

D. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

richt zich op mensen. Hierbij gaat het om het voorkomen

Bedrijven kunnen hun verantwoordelijkheid nemen door

van uitputting en deprivatie van mensen. Gezondheidsef-

ook oog te hebben voor d omstandigheden waaronder

fecten spelen daarbij een belangrijke rol. De gemeente

producten tot stand zijn gekomen en hierover aan consu-

heeft al een aantal maatregelen getroffen op dit vlak, maar

menten te rapporteren. Het Fair Trade principe is hier een

er liggen nog kansen die dit principe kunnen versterken.

voorbeeld van.

A. zorg voor een betaalbare energierekening

E. Oog hebben voor het mondiale verdelingsvraagstuk

Door stijging van de fossiele energieprijzen in wordt in de

De grootste gevolgen van het klimaatprobleem

toekomst energie naar verwachting duurder. De overheid

ondervinden de arme landen. Naast een klimaat- ,

en woningcorporaties hebben een taak om haar burgers

energie en grondstoffenvraagstuk is er vooraal ook een

te beschermen door voorlichting te geven over energiebe-

verdelingsvraagstuk. Nijmegen geeft hieraan invulling als

sparing en deze te faciliteren waar mogelijk.

Milleniumgemeente door de Milleniumdoelstellingen te onderschrijven en actief uit te dragen.

B. Betrekken van burgers bij het klimaat- en energieprobleem Door publiekscampagnes als bv. Ons Groen Hert, Warme Truiendag etc. worden burgers aangemoedigd om zelf actie te ondernemen.


april 2010

31

2.2

Relatie met andere overheden

Er liggen voor de gemeente Nijmegen verschillende

Klimaat- & energiesubsidie •

kansen om aan te sluiten bij klimaatbeleid van andere partijen, zoals de Stadsregio, de Provincie Gelderland,

•

naar een klimaatneutrale energiehuishouding in 2050

De Provincie Gelderland heeft een klimaat- en energiesub-

via steun aan energietransities

sidie die subsidie biedt voor:

bijdragen aan het klimaatbestendig maken van

•

Ministerie VROM en op Europees niveau. Zowel om

Gelderland door maatregelen op het gebied van

inhoudelijke doelstellingen en maatregelen af te stemmen,

water, natuur en stedelijke kwaliteit.

wisseling •

maar ook om financiële voordelen te behalen. Hieronder worden deze opgesomd.

haalbaarheidsstudies, planontwikkeling en kennisuitinnovatieve projecten en projecten die substantieel bijdragen aan onze doelstellingen voor energie-

Gelderse Energieprijs 2009

besparing, duurzame energie en aanpassing aan

Ook dit jaar kunnen gemeenten, waterschappen en

klimaatverandering

Stadsregio Arnhem-Nijmegen

maatschappelijke instellingen dingen naar de Gelderse

In het kader van de strategische notitie Klimaat en Energie

energieprijs. De prijs wordt toegekend aan een project

wordt overleg gevoerd met de Stadsregio Arnhem-

waarmee veel energie is bespaard of duurzame energie is

Nijmegen. Het is momenteel nog niet duidelijk welke

opgewekt en gebruikt. Het project moet een voorbeeld

initiatieven de Stadsregio gaat ontplooien. De verwachting

zijn voor andere organisaties. Aan de prijs is een trofee

is dat daar rond de zomer meer duidelijkheid over is.

verbonden en een geldprijs van vijfduizend euro.

•

investering in energie-infrastructuur (warmtevoorziening)

•

projecten die bijdragen aan een klimaatbestendige inrichting

De gemeente Nijmegen maakt hier al gebruik van. Ook maakt de gemeente Nijmegen gebruik van de SLOK

Provincie Gelderland

Klimaatpareltjes

subsidie. In onderstaand kader wordt uitgelegd wat dit

In de uitvoeringsagenda van het klimaat en energiepro-

De wedstrijd Klimaatparels 2009 is een publieksactie

betekent.

gramma van de provincie staan de volgende doelen:

waarmee aan de inwoners van Gelderland gevraagd wordt

•

stabilisering van het fossiele energieverbruik in 2015,

om samen met de provincie te werken aan een klimaatbe-

daarna afname

stendig Gelderland. Dit jaar zijn er vier prijzen van 10.000

toename van het aandeel duurzame energie van 6%

euro te verdienen voor de uitvoering van een plan dat

in 2010 tot 10% in 2015 en richting 20% in 2020

kan rekenen op de steun van een groep en de gemeente

•

waarin het plan moet worden uitgevoerd.

32

Medio juli 2008 is de uitkering SLOK geopend: Stimulering

Eén van de onderdelen die uitgewerkt gaat worden is een

Daarnaast is er gewerkt aan een Nationale Adaptatie-

Lokale Klimaatinitiatieven. Met deze uitkering levert de

Klimaatwijzer, waarin handreikingen worden gedaan over

agenda. Hierin worden de afspraken die met de betrokken

Rijksoverheid een bijdrage aan de kabinetsdoelstellingen:

hoe rekening gehouden kan worden met klimaatadap-

partijen zijn gemaakt over de individuele en gezamenlijke

2 % energiebesparing per jaar, 20% duurzame energie in

tatie.

inspanningen om Nederland klimaatbestendig te maken vastgesteld.

2020 en 30% reductie van broeikasgassen in 2020. Deze doelstellingen staan beschreven in het werkprogramma

Op rijksniveau is tevens een aanzet gedaan tot een adapta-

Schoon & Zuinig. De uitkering Stimulering van Lokale

tiestrategie en –agenda. Dit heeft echter tot op heden niet

In 2007 is er een klimaatakkoord gesloten tussen het Rijk

Klimaatinitiatieven is een vervolg op de BANS subsidie-

geleid tot concrete projecten of programma’s.

en de VNG. In dit kader worden ook activiteiten ondernomen op bovengemeentelijk niveau.

regeling. De SLOK-regeling richt zich naast CO2-reductie ook op het verminderen van andere broeikasgassen die

De nationale adaptatiestrategie omvat de maatschap-

op lokaal gebied worden uitgestoten, zoals lachgas en

pelijke, bestuurlijke en ruimtelijke aanpassingen die

Europese Unie

methaan. De SLOK ondersteunt het met de Vereniging van

nodig zijn om Nederland klimaatbestendig te maken. De

Op Europees niveau is er nog weinig concreet beleid waar

Nederlandse Gemeenten (VNG) gesloten Klimaatakkoord

strategie richt zich met name op veiligheid, biodiversiteit,

de gemeente bij kan aansluiten. Wel heeft de gemeente

2007-2011. SLOK is een decentrale uitkering.

economie en kwaliteit van de leefomgeving. Het benoemt

Nijmegen in 2009 het Burgemeestersconvenant onder-

knelpunten en bedreigingen en de kansen, die kunnen

tekend waarin het aangeeft in 2020 20% CO2 reductie na

Rijk

ontstaan bij klimaatbestendig ruimtegebruik. Het geeft

te streven. Vanuit de Europese Unie zijn met name onder-

Er is nog geen rijkskader waarbinnen de lagere overheden

ook aan waar op korte termijn resultaten zijn te halen

zoeksgelden beschikbaar die deze ambitie ondersteunen.

activiteiten kunnen uitvoeren. Het is mogelijk dat dit

en welke meer studie behoeven. Samenwerking tussen

opgezet wordt in het kader van de uitwerking van het

overheden, maatschappelijke organisaties, wetenschap

Er is een Witboek Aanpassing aan de klimaatverandering:

Deltaprogramma. Hier is nog op dit moment echter nog

en bedrijfsleven is van groot belang om de strategie uit te

naar een Europees actiekader opgesteld. In vervolg daarop

geen duidelijkheid over te geven (indicatie eind 2011).

voeren.

wordt toegewerkt naar een EU-aanpassingskader waarin

Actuele informatie verschijnt op de website www.delta-

EU-lidstaten hun activiteiten kunnen bundelen.

commissaris.nl.


april 2010

33

fototekst

De doelstelling van het EU-aanpassingskader bestaat erin

De voorstellen in deze mededeling hebben betrekking

wordt gereduceerd door toepassing van CO2-neutrale

de EU beter in staat te stellen met de gevolgen van de

op de eerste fase en prejudiciëren niet op de toekomstige

energiebronnen. In 2050 gaat het om resp. 14 en 37 Mton.

klimaatverandering om te gaan. Het kader respecteert het

structuur van de EU-begroting en het huidige en toekom-

(Deze impact-berekening betreft alleen wegverkeer).

subsidiariteitsbeginsel en ondersteunt de overkoepelende

stige meerjarige financiële kader.

EU-doelstellingen inzake duurzame ontwikkeling. Het

Naast Ruimtelijk Ordenings en Mobiliteits beleid van de

EU-kader omvat een aantal fasen. Het is de bedoeling dat

2.3

tijdens fase 1 (2009-2012) de basis wordt gelegd voor de

Het Platform Duurzame Mobiliteit van Agentschap NL

is het ook vanuit klimaat belangrijke om een gemeentelijke

ontwikkeling van een alomvattende EU-aanpassingsstra-

heeft onderzocht welke mogelijkheden voor CO2 bespa-

visie op mobiliteit te hebben. Beinvloedingsmogelijk-

tegie die tijdens fase 2 (vanaf 2013) zal worden uitgevoerd.

ring er zijn op het gebied van mobiliteit. Onderstaande

heden op gemeentelijk niveau zijn:

transitiepaden zijn hierbij onderscheiden:

•

voorbeeld projecten (stimuleren en uitvoeren);

Tijdens fase 1 staan vier thema’s centraal: 1) een solide

1.

hybridisering en elektrisch rijden

•

Informeren en stimuleren in concessies en aanbeste-

kennisbestand opbouwen over de effecten en gevolgen

2.

toepassing van biobrandstoffen

van klimaatverandering voor de EU; 2) het thema aanpas-

3.

rijden op waterstof

sing in cruciale EU-beleidsgebieden integreren; 3) een

4.

Intelligente Transport Systemen: massa-individualise-

combinatie van beleidsinstrumenten gebruiken (op de

Mobiliteit

ring van automobiliteit

markt gebaseerde instrumenten, richtsnoeren, publiekprivate partnerschappen) om het aanpassingsproces

De impact van de transitie Duurzame Mobiliteit is becijferd

doeltreffend te laten verlopen; en 4) de internationale

op een besparing van 186 PJ (35%) en 21 Mton CO2 (52%)

samenwerking rond aanpassing versterken. Fase 1 kan

in 2030 ten opzichte van de trendprognose, en een bespa-

alleen een succes worden als de EU en de nationale, regio-

ring van 449 PJ (64%) en 51 Mton CO2 (94%) in 2050 ten

nale en plaatselijke autoriteiten nauw samenwerken.

opzichte van de trend. Van de CO2-reductie in 2030 wordt 11 Mton gehaald dankzij energiebesparing en 10 Mton

gemeente gericht op het beïnvloeden van de modal split,

dingen.

2.4

Prijsontwikkelingen van fossiele

branstoffen

In deze quickscan is op basis van bestaande literatuur geprobeerd een inschatting te maken van waar het grid parity punt ligt en op welk niveau de prijzen voor groene en grijze energie zich bevinden. Hierbij dient te worden opgemerkt dat deze getallen met de nodige voorzichtigheid dienen te worden behandeld, omdat stijging van energieprijzen erg lastig zijn te voorspellen. Desondanks is er een voorzichtige aanzet voor gedaan.


april 2010

35

fototekst

Voor het bepalen van de grid parity kan op basis van de

Voor de prijsontwikkeling van de KWh prijs voor elektrici-

Dit economische scenario moet met grote terughoudend-

prijs ontwikkelingen van de fossiele brandstoffen iets

teit is gebruik gemaakt van de prijsontwikkeling van olie

heid worden bezien en geeft alleen een mogelijke trend

gezegd worden over de trend voor de komende jaren.

voor de maximum en gemiddelde voorspelling, omdat

aan voor de ontwikkeling van de KWh prijs in de toekomst.

Gezien de grillige prijs ontwikkelingen in het verleden van

te verwachten is dat in 2030 de invloed van de uitputting

de olie door een oververhitte economie, gevolgd door een

merkbaar zal worden. De gasprijs volgt in de regel de

krediet crisis zijn gegevens over voor prijs voorspellingen

ontwikkelingen van de olieprijs. Uitgegaan wordt dat er

zeer schaars en redelijk moeilijk te voorspellen. Bij het

een directe relatie aanwezig is tussen de prijs ontwikkeling

De huidige KWh prijs is ongeveer 7 eurocent met daar

Internationaal Energy Agency (IEA) is een scenario van

van de olieprijs en de KWh prijs.

bovenop een bedrag aan energie belasting van 11 euro-

KWh prijs ontwikkeling grijze stroom tot 2030

de olieprijs ontwikkeling tot 2030 te vinden in de World

cent, dus totaal betaalt de consument 18 eurocent voor 1

Energy Outlook 2009. In deze Outlook wordt ook een

KWh. De verwachting is dat de energie belasting voor de

voorspelling gedaan over de uitputting van de fossiele

grijze stroom vanaf 2013 zal toenemen tot 15 eurocent in

brandstoffen in 2050 voor olie en in 2070 voor gas. De

2020 en tot 20 eurocent in 2030, dat is ongeveer 4% jaar.

uitputting van kolen verwacht men in 2130.

In deze tabel zijn twee prijsontwikkelingen van de KWh uitgerekend, namelijk de maximum en gemiddelde prijs

Voor de berekening van de prijs ontwikkeling van elek-

ontwikkeling waarbij is uitgegaan van een belasting verho-

triciteit is uitgegaan van de stijging van de prijs voor olie

ging vanaf 2012 met 4% per jaar.

zoals aangegeven door de Outlook van IEA. In de tabel is de prijsontwikkeling aangegeven in $/barrel voor een maximum en minimum scenario voor 2030.

Jaar 2010 2015 2030

Maximum $/Barrel 70 100 190

Minimum 70 100 120

Figuur 11: Prijsontwikkeling

Figuur 12: Prijsontwikkeling KWh

Grijze stroom Gemiddeld 70 100 155


2010

2012

Jaar 2015

maximum

7,0

8,2

10,0

15,0

19,0

gemiddeld

7,0

8,2

10,0

13,0

15,5

2020

2032

belasting

11,0

11,0

12,3

15,0

20,0

KWh prijs max.

18,0

19,2

25,0

30,0

39,0

KWh prijs gem.

18,0

19,2

25,0

28,0

35,5

april 2010

37

KWh prijs ontwikkeling voor groene stroom Voor deze berekening is uitgegaan van een energie mix

Groene stroom

van zon, wind en biomassa. Elk van deze energie bronnen

Jaar 2010

hebben een eigen KWh prijs zoals die ook wordt gehanteerd in de SDE regelingen, namelijk 31 eurocent voor zonenergie, 9,5 eurocent voor wind energie en 20 eurocent voor biomassa. Op basis van het maximum scenario 3 is de energiemix

2012

2015

2020

2032

subsidie KWh prijs 2010

Gewogen KWh prijs

0,310

10,2

0,9

2,2

14,3

0,095

3,1

6,6

6,3

4,6

0,200

6,6

5,5

5,3

1,1

uitgerekend voor 2015, 2020 en 2032.

20,0

13,0

13,8

20,0

belasting

11,0

11,0

11,0

11,0

De KWh prijs is gebaseerd op een gewogen gemiddelde

KWh prijs

24,0

24,0

24,8

31,0

%

2015

%

2020

%

2032

zon

3,0

7,1

46,1

w ind

69,6

66,7

48,2

biomassa

27,4

26,3

5,7

100,0

100,0

100,0

24,0

Figuur 14: Duurzame energie mix Voor de periode voor 2015 is de KWh prijs van 2015 aangehouden en er wordt geen extra belasting geheven in 2012. In de onderstaande grafiek zijn de prijs ontwikkelingen van de grijze en groen stroom weer gegeven

Figuur 13: Prijsontwikkeling groene stroom

De groene stroomprijs per KWh is in 2015 al lager dan de grijze stroomprijs na de belasting verhoging in 2013. Door

van de energie mix zoals die is aangegeven in de boven-

de toename van de zonenergie tussen 2020 en 2030 stijgt

staande tabel.

de gewogen KWh prijs voor groene stroomprijs sneller dan voorgaande jaren. De grid parity ligt dus ergens voor het jaar 2015. De invloed van de overheid op de KWh prijs van

38

Figuur 15: Energie prijs ontwikkeling

2.5

Mogelijke Ambities

groene stroom is duidelijk te zien in de toename van de

Voor verschillende doelgroepen (huishoudens, bedrijven

KWh prijs na 2013. Uit deze grafiek blijkt dat de overheid

en mobiliteit) is voor verschillende termijnen een aanzet

door het belasten van de grijze stroom de grid parity nog

gedaan voor mogelijke ambities / doelstellingen. Deze

verder naar voren kan halen.

dienen in een strategische notitie uitgewerkt te worden.

A. Huishoudens Korte Termijn

Middellange Termijn

Lange Termijn

2010 - 2015

2015 - 2025

2025 - 2050

Energie-efficiency

Energie-transitie

Duurzame samenleving

CO2 besparen bestaande woningvoorraad Grootschalig plan zonnedaken bestaande bouw Levering energie vanuit nieuwbouw (30%) Inzet warmte/koude opslag, restwarmte en KWO bij nieuwbouw, onderzoek naar geothermie Ontwikkeling energiezuinige gebouwen en wijken

Onderzoek aanleg warmtenetten bij bestaande Oudbouw voor 2020 verwarmd via geothermie bouw Energie neutrale nieuwbouwwijken Energie producerende bebouwing

Projecten duurzame energie: zon, wind, Grootschalige introductie duurzame energie biomassa, huur daken door derden, 100% duurzame energieopwekking leaseconstructies particulieren


Invoering slimme meters en concepten realiseren 50% decentrale opwekking smart grids

100% decentrale opwekking

Oprichten lokaal/regionaal energiebedrijf lokale energiebedrijven per wijk/buurt

self sufficiënt communities

april 2010

39

B. Mogelijke doelstellingen / ambities voor de doelgroep, bedrijven

Korte Termijn 2010 - 2020

Middellange Termijn 2020 - 2035

Lange Termijn 2035 - 2050

Energie- efficiency

Energie-transitie


CO2 footprints alle bedrijven + besparingsacties 30%

Uitruil energie via smart-grids en lokale warmDuurzame bedrijvigheid tenetten (time sharing)

Programma tegengaan overige broeikasgassen 100% reductie

40

nvt

Opzetten smart grids op bedrijventerreinen

energie-communities bedrijven: vergaande uitruil

100% sluiten lokale (energie) kringlopen

Projecten duurzame energie

100% zonnedaken (folies)

Energiedaken bedrijven als energieleverancier

Groene energiecontracten stimuleren

Rechtsreekse inkoop energie uit CSP- Plants en windparken, biomassa centrales

80% regionale opwekking

Electrabel 25% biomassa bijstook

Onderzoek Electrabel 100% klimaatneutraal Lokale biomassa-plant voor restvraag?? via C.C.S.

Duurzaam inkopen en aanbesteden

Sluiten kringlopen

Volledig C2C productie

Biologische catering

100% inkoop streekproducten

Eigen moestuin / kas (?)

C. Mogelijke doelstellingen / ambities voor de doelgroep, mobiliteit

Korte Termijn 2010 - 2020

Middellange Termijn 2020 - 2035

Lange Termijn 2035 - 2050

Energie- efficiency

Energie-transitie


Bussen, bedrijfswagens op biogas

Nieuwe HOV vormen-elektrisch of H2

Losse modules die samen OV kunnen vormen

Beprijzen, thuiswerken, transferia, vervoerIntroductie nieuwe digitale werkvormen management

decentraal en lokaal werken

Opmars elektrische fiets, scooter

Meer toepassingen

Supersonische fiets (?)

Introductie elektrische auto: 15%

Elektrisch / H2: 50%

Elektrisch / H2 : 100%

Introductie auto oplaadpunten zonneenergie

25% oplaadpunten zonne-energie bij openbare P-plaatsen

100% duurzame oplaadinfrastructuur lokaal/ regionaal

Stedelijke distributie, fietskoeriers

Digitaal winkelcentrum / stad als etalage

Slimme fysieke en digitale distributiesystemen


april 2010

41

Bijlage 1: SCENARIO 1 HUIDIG KLIMAAT BELEID


april 2010

43

fototekst

Bijlage 3: Scenario 1: Inzet huidige maatregelen Thema / maatregel

Beschrijving

Natural Step

Opbrengst (in Kton CO2) / termijn

Niveau

(Jaarlijks)

Gemeente

Opbrengst in Kton CO2

(gemeentelijk;

(Totale inv. vanaf 2010) /

eenmalig)

100.000 Euro

KT (2015)

MT (2020)

LT (2032)

Gebouw

• • •

Gemeente Bedrijven Overig

Afgerond op 1-10den in Kton per jaar

Energiebesparing

Doelgroep

•

Regio Tekst

Investering / €

Energiebesparingsmaatregelen gemeentelijke gebouwen

3% besparing op jaarbasis op het eigen energieverbruik

2,1

Energiebesparing openbare verlichting

Vervangen openbare verlichting door energiezuinige verlichting

Duurzaam inkopen energie

2020

2032

• • • •

Gemeentelijke organisatie Bedrijven Huishoudens Mobiliteit Etc

Programma • • • • • • • •

Economie & werkgelegenheid Wonen Milieu Groen en Recreatie Openbare Ruimte Ruimte en Bouw Mobiliteit facilitaire diensten

in Kton CO2 per 100.000 Euro

2,4

Gemeente: € 1.500.000 (in 3 jaar)

1,38

3,47

Gemeentelijke organisatie

Facilitaire Diensten

0,9

1,0

Gemeente: € 2.000.000

0,44

1,07


Openbare ruimte

100% duurzame inkoop in 2015

16

17,7

Gemeente: € 40.000 Marn pm

400

973,17


Facilitaire Diensten / Milieu

NEC*, Energiescans, handhaven

152,5

162,7

Bedrijven: p.m. Gemeente: € 750.000 (in 10 jaar)

203,38

477,2

Bedrijven

Milieu

Evenementen

0,1

0,1


0,53

1,32

Bedrijven

Milieu

Maatregelen nieuwbouw

Energieprestatie Waalsprong, Waalfront

1,2

1,6

4,86

14,2


Ruimte en Bouw / Milieu

Maatregelen bestaande bouw

E-novatie woningbouwcorporaties, Campagne wonen

12,9

12,9

Woningbouwcorporaties: € 120.00 0.000 in 10 jaar Gemeente: € 2.000.000 (in 4 jaar) Particulieren: p.m.

6,47

13,04

Woningbouwcorporaties

Wonen / Milieu

3% energiebesparing

0,5

0,6

Gemeente: € 300.000 in 4 jaar

1,74

4,31

Huishoudens

Milieu

Schoon OV

0,1

0,1

Gemeente: € 500.000 Bedrijven: p.m. Stadsregio: p.m.

0,13

0,13

Bedrijven, huishoudens

Mobiliteit / Milieu

Plaatsen panelen en turbines

10,4

10,4

Gemeente: € 1.200.000

8,7

19,14

Eigen panden, bedrijven, corporaties, huishoudens

Milieu

Met name GFT, snoeiafval regio

5,8

5,8

Nog onbekend, mogelijk stadsbussen

Openbare ruimte

Verminderen uitstoot broeikasgassen met 3% per jaar

67

67

Bedrijven

Milieu

269,5

282,1

Energiebesparing bedrijven

Duurzame bedrijvigheid

Klimaatcampagne

Maatregelen fiets, OV, stadsdistributie

Gemeente: € 250.000 Provincie: € 500.000 (Woonpark Gelderland)

Zonnekracht & windenergie Gebruik zonne-energie en realisatie windturbines Ressen Restwarmte / aardwarmte

Biomassa Biomassa centrale ARN

ARN pm

Overige maatregelen Reductie overige broeikasgassen

Totaal

Gemeente (€ 10.000 per jaar) € 100.000

67

67

Gemeente (tot 2020) € 7.715.000

* Hierbij is de maximale haalbare CO2 reductie via het NEC op 100.000 per jaar gezet


april 2010

45

Bijlage 2: SCENARIO 2 NIJMEGEN KLIMAAT NEUTRAAL


april 2010

47

zScenario 3: Koploper; maximale inzet Thema / maatregel

Beschrijving

Natural Step

Niveau

Opbrengst (in tonnen CO2) / termijn

Regio Tekst

Gemeente

KT (2015)

MT (2020)

LT (2032) / 2035

Gebouw

Energiebesparing 3% besparing op jaarbasis op het eigen energieverbruik

2,1

Energiebesparing openbare verlichting

Vervangen openbare verlichting door energiezuinige verlichting

Duurzaam inkopen energie

100% duurzame inkoop in 2015

Duurzame bedrijvigheid

Maatregelen fiets, OV, stadsdistributie

Maatregelen nieuwbouw (Passief bouwen + zonnenergie)

Energie besparing huishoudens (zowel isolatie als energiezuinige apparatuur)

Gemeente Andere actoren Subsidie mogelijk?

Opbrengst in Kton CO2 (inv. vanaf 2010) / 100.000 Euro

Doelgroep

Programma

2020

Gemeentelijke organisatie Bedrijven Huishoudens Mobiliteit Etc

Economie & werkgelegenheid Wonen Milieu Groen en Recreatie Openbare Ruimte Ruimte en Bouw Mobiliteit facilitaire diensten

2032

in Kton CO2 per 100.000 Euro

Afgerond op 1-10den in Kton per jaar

Energiebesparingsmaatregelen gemeentelijke gebouwen

Energiebesparing bedrijven

Investering / €

2,4

Gemeente: € 1.500.000 (in 3 jaar)

1,38

3,47


Facilitaire Diensten

0,9

1,0

Gemeente: € 2.000.000

0,44

1,07


Openbare ruimte

3,0

17,7

Gemeente: € 40.000 Marn pm

74,62

973,17


Facilitaire Diensten / Milieu

165,7

175,9


203,38

477,2

Bedrijven

Milieu

Evenementen

0,1

0,1


0,53

1,32

Bedrijven

Milieu

Schoon OV

0,1

0,1

Gemeente: € 500.000 Bedrijven: p.m. Stadsregio: p.m.

0,13

0,13

Bedrijven, huishoudens

Mobiliteit / Milieu

24

28

Ontwikkelaars Gemeente € 10.000 per jaar

240

280

Ontwikkelaars

Ruimte en Bouw

Woningbouwcorporaties € 120.000.000 Gemeente € 20.000.000 € 60.000.000 € 60.000.000

0,29

0,86

Woningeigenaren

Wonen

Huishoudens

Ruimte en Bouw, Wonen, Milieu

Huishoudens


0,64

Huishoudens


0,68

Huishoudens

Wonen

NEC*, Energiescans, handhaven + SoHo’s

6,6

Isolatie maatregelen

30% energiereductie huishoudens (label B) Aantal huishoudens: 10.000 40.000 70.000

15

58

102

Zonnekracht PV panelen

Aantal panelen 200 WP = 10.000

Woningeigenaren (corporaties, eigenaren, VVE) Gemeente € 8.000.000

0,5



Zonneboilers

Aantal boilers: = 2.000 = 7500 = 40.000

Woningeigenaren (corporaties, eigenaren, VVE) Gemeente € 16.000.000

2,4

71

0,6

2,3

12,5

0,15

Woningeigenaren (corporaties, eigenaren, VVE) Gemeente € 243.500.000 Woningeigenaren (corporaties, eigenaren, VVE) € 4.000.000 € 5.125.000 € 40.000.000

0,44

Windenergie Plaatsen windturbines

5 Turbines van 3 MW in 2015

18

22 turbines van 5 MW in 2032 Plaatsen kleine windturbines op diverse locaties in de stedelijke omgeving

1000 kleine turbines 1,5 MW 50 500 1000

Andere actoren € 15.000.000 Gemeente € 1.200.000

18

106

0,1

0,9

1,8

1,1

Andere actoren € 66.000.000 Bedrijven, woningeigenaren, Gemeente € 900.000 € 8.800.000 € 17.500.000

3,5

0,1

0,22

Bedrijven

Ruimte en Bouw, Milieu

Bedrijven

Ruimte en Bouw, Milieu

Bedrijven, woningeigenaren

Ruimte en Bouw

Huishoudens, Bedrijven

Wonen, Ruimte en Bouw, Milieu

Huishoudens, Bedrijven

Milieu, Economie

Huishoudens

Milieu

Nog onbekend, mogelijk stadsbussen

Openbare ruimte

Restwarmte / aardwarmte Warmtenet restwarmte ARN

Gebruik aardwarmte

Aantal huishoudens: 4.000 8.000 11.000

5,7

Aantal huishoudens: 4.000 24.000

ARN € ?? / Prov 10.000.000 Gemeente 11,5

8,6

15,8

51,6

KWO / warmtepompen

Opstellen bestemmingsplan voor de ondergrond (hele gemeente)

Aantal woning eq. = 2.369 = 4.739 = 18.956

5,1

10,2

40,7

€ 5.000.000 Lokaal / reg. energiebedrijf? € 2.000.000 € 12.000.000 Warmtenet € 300.000.000 Woningbouwcorporaties, huishoudens pm € 4.700.000 € 9.500.000 € 38.000.000 Gemeente 1.000.000

6,95 0,03

1,07

0,36

2,35

Biomassa Biomassa centrale ARN

Met name GFT, snoeiafval regio

5,8

5,8

Zero-emission van overige broeikasgassen in 2032

67

200

ARN pm

Overige maatregelen Reductie overige broeikasgassen

Energie transitie mobiliteit

Conform landelijke prognose; Elektrisch rijden, bio brandstoffen, waterstof en ITS

Totaal

45

51,6

425,6

90

Gemeente (10.000 per jaar) € 2.200.000

67

200

Bedrijven

Milieu

Gemeente € 1.500.000 € 3.000.000 Andere gebruikers pm

30

66

Alle mobiliteit

Mobiliteit

922,4

Uitgangspunt: Mobiliteit: uitgaan is van 150 Kton in 2009. 20% groei tot 2050. 180Kton, daarvan 50% duurzaam ten gevolge van transitie (elektrisch rijden, bio brandstoffen, waterstof en ITS). Dus 90 Kton CO2 reductie mogelijk in 2032. Uitgangspunt: Biomassa: 2MW schoon hout, 13,5 M u per jaar, 13500 MW uur, 5200 mw uur per jaar


april 2010

49

Barbarossastraat 35 Postbus 151 6500 AD Nijmegen +31 (0)24 328 47 60 [email protected] www.royalhaskoning-urbansolutions.com gemeente Nijmegen 9V8218.A0

telefoon e -mail internet

klant

nummer

definitief

status

april 2010

datum

Paul Jansen Consultant Energie & Klimaat

naam functie

+31 (0)24 328 4455

telefoon

+31 (0)653 576 399

mobiel

[email protected]

e -mail

Collegiale toets Femke Veldhuizen, Leo Korving april 2009

naam datum

Vrijgegeven door: Paul Jansen april 2009

naam datum

Quickscan Strategische Notitie Energie & Klimaat

Recommend Documents