Publieksmonitor. Meting 3 Oktober Een onderzoek in opdracht van Wijzer in geldzaken

Publieksmonitor Meting 3 Oktober 2010 Een onderzoek in opdracht van Wijzer in geldzaken

Publieksmonitor Wijzer in geldzaken

Wijzer in geldzaken (www.wijzeringeldzaken.nl) vertegenwoordigt meer dan 40 organisaties die hun krachten bundelen om de consument ‘wijzer in geldzaken’ te maken. Zij zetten zich in om het financiële inzicht van de Nederlanders te vergroten, zodat consumenten beter in staat zijn financiële beslissingen te nemen. Platform Wijzer in geldzaken is een initiatief van het ministerie van Financiën, waarin partners uit de financiële sector, de overheid, onderwijs-, voorlichtings- en consumentenorganisaties en de wetenschap samenwerken. Publieksmonitor Wijzer in geldzaken Een onderzoek in opdracht van Wijzer in geldzaken Uitgevoerd door Veldkamp onder 780 Nederlanders Oktober 2010

•

2


•

Inhoud Samenvatting

4

Inleiding

7

1 1.1 1.2 1.3

Financiële situatie Nederlanders zien nog geen licht aan het einde van de tunnel Lagere inkomens hebben moeite met rondkomen Financiële veerkracht van Nederlanders neemt licht af

9 9 10 12

2 2.1 2.2

Financieel overzicht en beheer Bijna drie op de tien overschatten het overzicht over de eigen financiën Financieel ongezonden kennen bestedingsmogelijkheden beter

14 14 16

3 3.1 3.2 3.3 3.4

Financiële kennis en informatie-zoekgedrag Weinig kennis over pensioenen beleggingsproducten Rente op klantenkaarten en voor rood staan vaak onderschat Lager opgeleiden denken minder baat te hebben bij financiële kennis Moeilijker om betrouwbare informatie te vinden

17 17 19 21 22

4 4.1 4.2 4.3

Online huishoudboekjes Huishouduitgaven worden vooral met internetbankieren bijgehouden Een derde wil gebruik maken van online huishoudboekje Consumentenorganisaties meest betrouwbare aanbieders

25 25 26 29

5 5.1 5.2 5.3

Pensioencommunicatie Pensioenbegrip onder Nederlanders redelijk, leeftijd sterke voorspeller Communicatie rondom pensioen overwegend positief ervaren Positieve houding tegenover online pensioenregister

30 30 31 34

Bijlagen Bijlage 1

Onderzoeksverantwoording

37

1


•

Inhoud figuren en tabellen 1 Gerapporteerde financiële situatie en verwachtingen hierover 2 Gerapporteerde financiële situatie en verwachting hierover, per doelgroep 3 Tevredenheid over financiële situatie en rondkomen 4 Rondkomen per doelgroep 5 Personen met een niet-gezonde financiële situatie per doelgroep 6 Financiële veerkracht 7 Financiële veerkracht van uitkeringsgerechtigden 8 Mijn kennis over de financiële situatie van mijn huishouden is … 9 Heeft u uw huidige financiële situatie onder controle? 10 Hoe precies weet u doorgaans hoeveel geld u heeft op uw betaalrekening? (naar zelfingeschatte kennis over financiële situatie) 11 Overschatten van kennis over de financiële situatie, per inkomensgroep en financiële situatie 12 Kennis over specifieke uitgaven 13 Heeft u voldoende kennis over ... (alleen gevraagd voor producten die men bezit) 14 Antwoorden kennisvragen (% onjuist beantwoord) 15 Antwoorden kennisvragen, per doelgroep (% onjuist beantwoord) 16 Wordt er een rente in rekening gebracht over de aankopen die u met deze kaart doet? (N=256) 17 Ingeschatte en feitelijke rente van rood staan en van een persoonlijke lening 18 Op zoek naar financiële informatie 19 Zou u gebaat zijn bij extra informatie over financiën? (per doelgroep) 20 Heeft u wel eens moeite om goede en relevante financiële informatie te vinden? (selectie: zoekt weleens informatie) 21 Aan welke kennis of informatie over financiën heeft u dan behoefte? (selectie: is gebaat bij extra kennis/informatie) 22 Aan welke kennis of informatie over financiën heeft u dan behoefte? (selectie: is gebaat bij extra kennis/informatie, per doelgroep) 23 Op welke wijze houdt u overzicht over uw huishouduitgaven? 24 Hoe vaak houdt u uw huishouduitgaven bij via … 25 Welke online huishoudboekjes kent u? (N=520) 26 Stel dat u de mogelijkheid krijgt om een online huishoudboekje te gebruiken. Hoe groot is de kans dat u hier dan gebruik van gaat maken? (consumenten die geen gebruik maken van een online huishoudboekje; N=1029) 27 Waarom zou u (waarschijnlijk) wel gebruik willen maken van het online huishoudboekje? (selectie: degenen die de kans groot achten om van het boekje gebruik te gaan maken N=339) 28 Waarom zou u (waarschijnlijk) geen gebruik willen maken van een online huishoudboekje? (selectie: degenen die de kans klein achten om van het boekje gebruik te gaan maken N=461) 29 Betrouwbaarheid aanbieders online huishoudboekjes (N=1.046) 30 Bouwt u op dit moment pensioen op via uw werkgever? (N=1.046) 31 In hoeverre leest u uw jaarlijks pensioenoverzicht? 32 Stellingen inzicht in pensioensituatie 33 Heeft u de indruk dat de communicatie rondom uw pensioen het afgelopen jaar verbeterd, gelijk gebleven, of verslechterd is? (selectie: allen die het pensioenoverzicht redelijk goed tot volkomen begrijpen n=452) 34 Beoordeling huidige pensioenverzekeraar- of fonds (N=1.046) 35 Beoordeling huidige pensioenverzekeraar of –fonds, naar leeftijd (% (sterk) van toepassing) 36 Beoordeling pensioenregister

9 10 10 11 12 12 13 14 14 15 15 16 17 18 19 20 21 22 22 23 23

24 25 26 27 27

28 28 29 30 30 31 32

33 33 34

2


37 In hoeverre verwacht u dat dit pensioenregister uw inzicht in uw pensioensituatie kan verbeteren? 38 Hoe groot is de kans dat u het online pensioenregister gaat gebruiken? (N=1.046) 39 De respons naar achtergrondkenmerken 40 Netto steekproefkenmerken voor en na weging (normcijfers zijn weergegeven tussen haakjes)

•

35 35 38 39

3


•

Samenvatting Nederlanders zien nog geen licht aan het einde van de tunnel De (beleefde) financiële situatie van de Nederlanders is gelijk gebleven: de groep die in de afgelopen twaalf maanden een achteruitgang constateert, is ook in september 2010 groter dan de groep die een vooruitgang ziet. Dit zagen we ook in de metingen in mei 2010 en september 2009. In mei 2009 was de groep die verbetering constateerde nog even groot als de groep die verslechtering constateerde, en was de financiële situatie dus stabieler. Er zijn grote verschillen per doelgroep. De financiële situatie van hoger opgeleiden is verbeterd, maar die van lager opgeleiden en gepensioneerden is achteruit gegaan. Een sterke verslechtering van de financiële situatie zien we bij de huishoudens zonder inkomen uit arbeid. Van hen rapporteert maar liefst 55% een verslechtering in de afgelopen 12 maanden, terwijl maar 17% een verbetering constateert. Bij de meeste Nederlanders heeft de achteruitgang in de financiële situatie geen consequenties voor het kunnen rondkomen. Voor de groep zonder inkomen uit arbeid geldt dit wel: in september 2009 gaf 30% van deze groep aan moeilijk tot zeer moeilijk te kunnen rondkomen. Nu geldt dit voor 56% van deze groep. In september 2010 is van 20% van de Nederlanders de financiële situatie niet gezond. Dit percentage is niet significant hoger dan in september 2009 (19%) en mei 2009 (18%). Er is sprake van een financieel ongezonde situatie als men: • òf aangeeft moeilijk of zeer moeilijk te kunnen rondkomen; • òf in de afgelopen 12 maanden minimaal 7 keer voor het einde van de maand geen geld meer had om rond te komen; • òf aangeeft soms, zelden of nooit in staat te zijn rekeningen op tijd te betalen. Vooral mensen zonder inkomen uit arbeid zijn vaker in een financieel ongezonde situatie terecht gekomen: in september 2009 was bij 39% van deze groep de situatie ongezond, nu is dat 64%. Daarnaast zien we dat bij lager tot middelbaar opgeleide eenverdieners (27%) de situatie relatief vaak niet gezond is. Ondanks dat veel gepensioneerden een achteruitgang hebben ervaren in het afgelopen jaar, is de financiële situatie van deze groep, naar eigen zeggen, opvallend gezond.

Bijna drie op de tien overschatten het overzicht over de eigen financiën Net als bij de voorgaande metingen geeft 82% van de Nederlanders aan goed tot zeer goed op de hoogte te zijn van de huishoudfinanciën. Maar een aanzienlijk deel van deze groep (35%) weet niet preciezer dan op 500 euro nauwkeurig wat men op de betaalrekening heeft staan. Omgerekend komt dit neer op 29% van alle ondervraagden. Deze 29% lijkt het overzicht over de financiën te overschatten. Het gaat hierbij relatief vaak om mensen met een gezonde financiële situatie. Personen die financieel ongezond zijn, kennen hun bestedingsmogelijkheden in de regel beter. Echter, ook van deze groep overschat een vijfde de eigen kennis. Dit is bij uitstek een groep bij wie meer kennis over de huishoudfinanciën een verdere achteruitgang in de financiële situatie zou kunnen voorkomen.

4


•

Kennis over pensioenen is nog steeds beperkt, maar neemt wel toe Hebben Nederlanders voldoende kennis van de financiële producten die zij afnemen? Als het gaat om spaarrekeningen, leningen, hypotheken of verzekeringen, geeft een meerderheid aan hier voldoende kennis over te hebben. Vooral van pensioenopbouw en beleggingen is de kennis beperkt. Wel geeft men vaker dan een jaar geleden aan voldoende kennis van pensioenen te hebben. Ongetwijfeld zal de berichtgeving in de media hierin een rol spelen; in de afgelopen maanden waren de reserves van de Nederlandse pensioenfondsen en –verzekeraars immers regelmatig in het nieuws.

Rente op klantenkaarten en voor rood staan vaak onderschat Hoeveel weet men over deze klantenkaarten? Veel winkels in Nederland hebben tegenwoordig hun eigen klantenkaart, waaronder bijvoorbeeld Wehkamp, Gamma, de Bijenkorf en de Ikea. Dit zijn kaarten waarmee consumenten aankopen op rekening kunnen doen, vaak kan men dan in termijnen terugbetalen. 24% van de Nederlanders geeft aan een klantenkaart in bezit te hebben. Over betalingen met klantenkaarten worden vaak forse rentes verrekend (vaak hoger dan 15% van het aankoopbedrag). Aan degenen die aangeven dat ze rente betalen over aankopen met hun klantenkaart, is gevraagd of men weet hoe hoog deze rente is. De helft van deze groep weet niet hoe hoog de rente is. De overigen schatten de rente gemiddeld op 10%. Dus als men de rente al weet, lijkt men deze vaak te onderschatten. Eenzelfde beeld zien we bij rood staan. Personen die weleens rood staan, denken dat ze 7,3% rente hierover moeten betalen, terwijl de actuele rentestand hiervoor rond de 13% ligt. Vorig jaar lag de actuele rente wat hoger, en ook toen werd deze vaak onderschat.

Betrouwbaarheid van financiële informatie moeilijk in te schatten Het aandeel Nederlanders dat actief op zoek gaat naar financiële informatie neemt met de tijd licht af. In september 2010 is dit 28%, in mei 2009 was dit nog 34%. De behoefte aan extra informatie over de financiën is nog steeds aanzienlijk, al is deze licht afgenomen, van 31% naar 27%. Aan personen die weleens naar financiële informatie zoeken, is gevraagd of men moeite heeft te vinden wat men zoekt. Net als vorig jaar is het meest genoemde probleem dat men moeilijk kan beoordelen hoe betrouwbaar en/of onafhankelijk aangeboden informatie is. Ook hebben veel mensen moeite om wegwijs te worden in de hoeveelheid aangeboden financiële informatie. Interessant zijn de verschillen in informatiebehoeften tussen personen met een gezonde financiële situatie en een niet gezonde financiële situatie. Personen met een ongezonde financiële situatie zijn vaker gebaat bij informatie over inkomensondersteuning en hoe men met schulden kan omgaan. Personen met een gezonde financiële situatie zijn vaker geïnteresseerd in informatie over de aanbieders van financiële producten, de beurs, aandelen en beleggen.

Een derde wil gebruik maken van een online huishoudboekje Op welke manier houden Nederlanders hun huishouduitgaven bij? Meestal gebeurt dit via internetbankieren. Vooral gepensioneerden bekijken relatief vaak hun papieren rekeningafschriften (27%). Een op de tien houdt geen overzicht bij over de uitgaven.

5


•

Een relatief nieuwe manier om de huishoudfinanciën te beheren zijn online huishoudboekjes. Dit zijn online tools, waarmee consumenten via hun bankrekening inzicht krijgen in hun inkomsten en uitgaven. Een online huishoudboekje kan uitgaven categoriseren, vergelijken met andere huishoudens, budgetten instellen en ervoor zorgen dat de consument automatisch spaart. Ongeveer de helft van de Nederlanders is bekend met het bestaan van dergelijke huishoudboekjes. Het bekendst zijn TIM (9%), Cashflow Online (8%), Yunoo (8%) en simpelhuishoudboekje.nl (7%). Het gebruik van online huishoudboekjes is vooralsnog beperkt: 2% maakt hier gebruik van. Maar er is wel potentieel: een derde van de niet-gebruikers acht de kans groot tot redelijk groot dat men gebruik zou maken van een online huishoudboekje. Het boekje spreekt vooral groepen aan die dit het meest nodig hebben: mensen die ontevreden zijn over hun huidige financiële situatie en die moeilijk rond kunnen komen. Waarom zou men een online huishoudboekje willen gebruiken? Mensen met een gezonde financiële situatie geven vooral als reden meer controle te willen over de financiën of meer te willen sparen. Mensen met een ongezonde financiële situatie geven ook als reden dat men minder wil uitgeven, om moet gaan met minder inkomsten of hogere vaste lasten of schulden moet aflossen.

Positieve houding tegenover online pensioenregister We zagen al dat de kennis over pensioenen is toegenomen. Dit is ook terug te voeren op de pensioenfondsen en pensioenverzekeraars: de groep die vindt dat de communicatie rondom het pensioen in het afgelopen jaar is verbeterd, is veel groter (32%) dan de groep die vindt dat deze is verslechterd (6%). Daarnaast vindt een ruime meerderheid van de Nederlanders dat het pensioenfonds goed informeert over het pensioen (75%) en begrijpelijk communiceert (71%). In februari 2010 is ingestemd met een wetsvoorstel van het Ministerie van Sociale Zaken dat het nieuwe online pensioenregister mogelijk gaat maken. Met het online pensioenregister moet iedere burger vanaf januari 2011 online kunnen checken hoeveel AOW en aanvullend pensioen men heeft opgebouwd. Ook als men voor verschillende werkgevers heeft gewerkt, staan de verschillende pensioenaanspraken in dit overzicht vermeld. De plannen voor het online pensioenregister zijn bij ongeveer een op de vijf Nederlanders bekend (18%). Men is zeer positief over de plannen voor het register: slechts 2% spreekt zich duidelijk negatief uit. Ruim de helft (56%) verwacht dat een online pensioenregister het inzicht in de pensioensituatie kan verbeteren. Ruim vier op de tien Nederlanders achten de kans groot dat men het online pensioenregister gaat gebruiken.

6


•

Inleiding Achtergrond en doelstelling De financiële situatie in het Nederlandse huishouden is de afgelopen jaren complexer geworden. Van mensen wordt verwacht dat zij zelf keuzes maken voor financiële producten, bijvoorbeeld voor zorgverzekeringen of voor pensioenen. Daarnaast worden financiële producten steeds ingewikkelder, en zijn de werking en risico’s vaak onbekend. Ook is er bij bepaalde groepen in de samenleving sprake van een toename van schulden. Om mensen meer handvatten te bieden bij het nemen van financiële beslissingen is in 2007 het Platform Wijzer in geldzaken opgericht. Wijzer in geldzaken wil als wegwijzer dienen in geldzaken. Wijzer in geldzaken richt zich niet alleen op het bijbrengen van kennis over geldzaken, maar ook op het vergroten van de interesse, het zelfvertrouwen en het innemen van een actieve rol van personen in hun financiële huishouding, met als doel dat mensen uiteindelijk weloverwogen financiële beslissingen kunnen nemen. Ten behoeve van het platform Wijzer in geldzaken volgt Veldkamp de ontwikkeling van de financiële verantwoordelijkheid van Nederlanders in de tijd. Dit monitoronderzoek heeft als doel inzicht te verschaffen in de financiële verantwoordelijkheid van Nederlanders. Het gaat hierbij om de financiële kennis, houding en het gedrag van consumenten.

Uitvoering van het onderzoek De publieksmonitor is een kwantitatief onderzoek, dat periodiek wordt uitgevoerd. Dit onderzoek betreft de derde meting. Omdat veel vragen ongewijzigd zijn en de steekproef hetzelfde is opgebouwd, is het mogelijk vergelijkingen in de tijd te maken. De meting die in dit rapport wordt beschreven is uitgevoerd onder een representatieve steekproef van n=1.046 personen van 18 jaar en ouder. Het veldwerk is uitgevoerd met behulp van de steekproefbron TNS NIPObase, waarbij de enquêtes online zijn ingevuld. Het veldwerk vond plaats van 15 tot en met 21 september 2010. Een uitgebreide onderzoeksverantwoording is als bijlage bij dit rapport opgenomen.

Opbouw van dit rapport • • • • •

Allereerst gaan we in hoofdstuk 1 in op de financiële situatie van Nederlanders, hoe die zich in het afgelopen half jaar heeft ontwikkeld, hoe personen hierin verschillen en wat de invloed van de financiële crisis is. In hoofdstuk 2 beschrijven we het financiële overzicht en het financiele beheer van Nederlanders: hoe goed vindt men zichzelf op de hoogte van de financiën? In hoofdstuk 3 gaan we in op de vraag hoeveel kennis Nederlanders hebben over financiën en hoe die kennis kan worden vergroot. In hoofdstuk 4 gaan we in op online huishoudboekjes; hoe groot is de bekendheid, het gebruik en de wil om de huishoudboekjes te gaan gebruiken? Tot slot beschrijven we in hoofdstuk 5 hoe men de communicatie rondom pensioenen ervaart.

Als bijlagen zijn de onderzoeksverantwoording (bijlage 1), de vragenlijst (bijlage 2).

7


•

Doelgroepen Bij de beschrijving van de resultaten van dit onderzoek wordt een aantal doelgroepen onderscheiden. Deze doelgroepen zijn gekozen omdat deze indeling meer verschillen tussen de financiële situatie van mensen verklaart dan de traditionele kenmerken als sekse, leeftijd en opleiding. De groepen zijn als volgt gedefinieerd:

Naam groep

Definitie: in het huishouden van de ondervraagde…

Omvang

Geen inkomen uit arbeid

is er geen inkomen uit arbeid

7%

MBO één inkomen

is er één inkomen uit arbeid en heeft men maximaal een MBO-opleiding

20%

MBO twee inkomens

zijn er twee inkomens uit arbeid (hoofdkostwinner en partner) en men heeft

26%

maximaal een MBO opleiding HBO+ één inkomen

is er één inkomen uit arbeid en men heeft minimaal een HBO-opleiding

11%

HBO+ twee inkomens

zijn er twee inkomens uit arbeid (hoofdkostwinner en partner) en men heeft

12%

minimaal een HBO-opleiding Gepensioneerd

is er minimaal één persoon (hoofdkostwinner of partner) gepensioneerd

23%

Ten geleide Alle gepresenteerde resultaten zijn enquêteresultaten waarbij de steekproefkenmerken herwogen zijn naar populatiekenmerken. De resultaten zijn weergegeven in afgeronde percentages. Wanneer er door afronding totalen ontstaan van meer of minder dan 100%, zijn deze niet gecorrigeerd. De titels van figuren en tabellen betreffen (behoudens bij enkele uitsplitsingen) de exacte vraagteksten die aan de respondenten zijn voorgelegd. Wanneer in de tekst wordt gesproken over verschillen tussen groepen betreft het getoetste significante verschillen.

8


•

1.

Financiële situatie 1.1

Nederlanders zien nog geen licht aan het einde van de tunnel

De (beleefde) financiële situatie van de Nederlanders is gelijk gebleven: de groep die in de afgelopen twaalf maanden een achteruitgang constateert, is ook in september 2010 groter dan de groep die een vooruitgang ziet. Dit zagen we ook in de metingen in mei 2010 en september 2009. In mei 2009 was de groep die verbetering constateerde nog even groot als de groep die verslechtering constateerde, en was de financiële situatie dus stabieler.

1 | Gerapporteerde financiële situatie en verwachtingen hierover

De financiële situatie van mijn huishouden is de laatste 12 maanden…

Ik verwacht dat de financiële situatie van mijn huishouden in de komende 12 maanden…

% 

% 



































september  (N = .)

mei  (N = )

september  (N = .)

























-



 

 -

 



 





 

  mei  (N = .)

- -



 september  (N = .)

mei  (N = )



 

 september  (N = .)

mei  (N = .)

hetzelfde gebleven

iets verbeterd

hetzelfde blijft

iets verbetert

duidelijk verbeterd

iets verslechterd

duidelijk verbetert

iets verslechtert

duidelijk verslechterd

duidelijk verslechtert

De groep die in de komende twaalf maanden een verslechtering ziet, schommelt enigszins in de tijd. Op dit moment is de groep die een verslechtering verwacht niet significant groter dan de groep die een verbetering verwacht. Er zijn grote verschillen per doelgroep. Het meest opvallend is de groep zonder inkomen uit arbeid. Van hen rapporteert maar liefst 55% een verslechtering in de afgelopen 12 maanden. Ook verwacht 37% van deze groep er in de aankomende twaalf maanden op achteruit te gaan. De gepensioneerden zijn evenmin positief over de financiële situatie en maar liefst 44% van hen verwacht er op achteruit te gaan in het aankomende jaar.

9


•

Lager tot middelbaar opgeleiden hebben het afgelopen jaar ook vaker een verslechtering dan een verbetering van de financiële situatie ervaren. De MBO’ers met één inkomen verwachten het aankomende jaar vaker verslechtering dan verbetering, de MBO’ers met twee inkomens zijn positiever. 2 | Gerapporteerde financiële situatie en verwachting hierover, per doelgroep

geen

MBO één

MBO

HBO+ één

HBO+

gepen

totaal

inkomen

inkomen

twee in-

inkomen

twee

sioneerd

N=1.046

uit arbeid

N=209

komens

N=118

inkomens

N=236

N=77 financiële situatie

N=276

N=128

%

%

%

%

%

%

%

verbeterd

17

18

22

30

37

10

21

verslechterd

55

30

29

23

18

27

29

verbetering

22

19

30

38

38

6

24

verslechtering

37

29

15

13

20

44

26

afgelopen 12 maanden

verwachting aankomende 12 maanden

Hoger opgeleiden hebben vaker een verbetering dan een verslechtering gezien van de financiële situatie in het afgelopen jaar. Ook zijn deze groepen positiever wat betreft de verwachting voor het aankomende jaar.

1.2 Lagere inkomens hebben moeite met rondkomen Van de ondervraagden geeft 64% aan tevreden te zijn over de huidige financiële situatie, maar slechts 44% kan gemakkelijk rondkomen. Dit beeld is gelijk gebleven sinds mei 2010. 3 | Tevredenheid over financiële situatie en rondkomen

Hoe tevreden bent u over de huidige financiële situatie van uw huishouden?

Hoe kan uw huishouden in het algemeen met uw huidige gezinsinkomen rondkomen?

%   

%  















 -









































september  (N = .)

mei  (N = )

september  (N = .)

mei  (N = .)



 



 



















september  (N = .)

mei  (N = .)





september  (N = .)

mei  (N = )

  -

noch tevreden/ontevreden

tevreden

noch moelijk/ gemakkelijk

gemakkelijk

zeer tevreden

ontevreden

zeer gemakkelijk

moeilijk

zeer ontevreden

zeer moeilijk

10


•

Personen zonder inkomen uit arbeid hebben de meeste moeite om rond te komen. Het kunnen rondkomen is bij deze groep in het afgelopen jaar moeilijker geworden: in september 2009 gaf 30% van deze groep aan in het algemeen moeilijk tot zeer moeilijk te kunnen rondkomen. Nu geldt dit voor 56% van deze groep. Ook de MBO-huishoudens met één inkomen hebben regelmatig geen geld meer aan het eind van de maand, en hebben af en toe moeite met het betalen van rekeningen. Het kunnen rondkomen is bij deze groep echter niet sterk veranderd in het afgelopen jaar. 4 | Rondkomen per doelgroep

Percentage dat in het algemeen moeilijk tot zeer moeilijk met het huidige gezinsinkomen kan rondkomen

Percentage dat 7 keer of vaker aan het einde van de maand geen geld meer had om rond te komen

% 

% 

















 

 











 





 

 







  





 september 

geen inkomen uit arbeid MBO  inkomens HBO  inkomens

september 

MBO  inkomen HBO  inkomen gepensioneerden

september 

geen inkomen uit arbeid MBO  inkomens HBO  inkomens


MBO  inkomen HBO  inkomen gepensioneerden

Hoger opgeleiden en gepensioneerden hebben de financiële situatie over het algemeen goed onder controle. We kunnen een onderscheid maken tussen personen met een gezonde financiële situatie en personen van wie de financiële situatie niet gezond is.

De financiële situatie van een persoon wordt aangemerkt als niet gezond, wanneer aan minstens één van de volgende voorwaarden is voldaan:

• • •

Men geeft aan moeilijk of zeer moeilijk te kunnen rondkomen. Men had in de afgelopen 12 maanden minimaal 7 keer voor het einde van de maand geen geld meer om rond te komen. Men geeft aan soms, zelden of nooit in staat te zijn rekeningen op tijd te betalen.

In september 2010 is van 20% van de Nederlanders de financiële situatie niet gezond. Dit percentage is niet significant hoger dan in september 2009 (19%) en mei 2009 (18%).

11


•

5 | Personen met een niet-gezonde financiële situatie per doelgroep

geen

MBO één

MBO

HBO+ één

HBO+

gepen

totaal

inkomen

inkomen

twee

inkomen

twee

sioneerd

N=1.046

uit arbeid

N=209

inkomens

N=118

inkomens

N=236

N=77

N=276

%

%

N=128

%

%

%

%

%

niet gezond

64

27

17

19

12

9

20

wel gezond

36

73

83

81

88

91

80

Wel zien we ook hier dat vooral bij personen zonder inkomen uit arbeid de financiële situatie verslechtert. In september 2009 was bij 39% van deze groep de situatie ongezond, nu is dat 64%. Daarnaast zien we dat bij lager tot middelbaar opgeleide eenverdieners (27%) de situatie relatief vaak niet gezond is. Ondanks dat veel gepensioneerden een achteruitgang hebben ervaren in het afgelopen jaar, is de financiële situatie van deze groep opvallend gezond (91%).

1.3 Financiële veerkracht van Nederlanders neemt licht af De buffer om een inkomensachteruitgang op te vangen, is sinds vorig jaar licht afgenomen; 18% is niet in staat om een inkomensachteruitgang van meer dan 25% langer dan één maand op te vangen (september 2009: 15%), en 31% kan dit maximaal drie maanden opvangen (september 2009: 28%). Vooral grotere uitgaven (boven 2.500 euro) zouden nu vaker een probleem worden dan een jaar geleden. 6 | Financiële veerkracht

Wanneer kan men een inkomensdaling van 25% of meer niet meer opvangen?

Percentage voor wie een uitgave boven het vermelde bedrag een probleem wordt % 

na  maanden















na  maanden











 

na  maanden



 









september  (N=.)









september  (N=.)

N.B. De percentages in beide figuren zijn cumulatief



verschil is indicatief



verschil is indicatief







na  maand





 

elk bedrag

  















 



  



. . . . . . > .


september (N=.)

12


•

De verandering doet zich ook hier vooral voor bij personen in huishoudens zonder inkomen uit arbeid en bij lager opgeleide eenverdieners. Met name bij personen zonder inkomen uit arbeid is de veerkracht sinds een jaar sterk afgenomen: 68% kan nu een inkomensdaling van 25% niet meer opvangen na 3 maanden, vorig jaar was dit 55%. 7 | Financiële veerkracht van uitkeringsgerechtigden

september 2009

september 2010

geen inkomen uit arbeid

geen inkomen uit arbeid

N=93

N=77

%

%

Wanneer kan men een inkomensdaling van 25% of meer niet meer opvangen? na 12 maanden

74

→

87

na 6 maanden

64

→

75

na 3 maanden

55

→

68

na 1 maand

38

→

58

Percentage voor wie een uitgave boven het vermelde bedrag een probleem wordt > € 7.500

83

> € 2.500

75

82

> € 1.000

63

→

71

> € 250

47

→

56

75

Dit geldt ook voor uitgaven boven bepaalde bedragen. Nu zou voor 56% van de groep zonder eigen inkomen een bedrag boven 250 euro een probleem worden (2009: 47%), en voor 71% een bedrag van boven de 1.000 euro (2009: 63%). Gezien de kleine groepsgrootten zijn deze verschillen echter indicatief.

13


2.

Financieel overzicht en beheer 2.1 Bijna drie op de tien overschatten het overzicht over de eigen financiën Net als bij de voorgaande metingen zegt bijna niemand slecht of zeer slecht op de hoogte te zijn van de huishoudfinanciën. In deze zelfkennis zijn ook geen opmerkelijke verschillen tussen groepen zichtbaar. 8 | Mijn kennis over de financiële situatie van mijn huishouden is … september 2010

september 2009

mei 2009

(n=1.046)

(n=1.137)

(n=1.013)

%

%

%

zeer goed

28

28

20

goed

54

53

55

noch goed, noch slecht

15

17

19

slecht

2

2

2

zeer slecht

1

1

2

Een ruime meerderheid geeft aan de financiële situatie onder controle te hebben. Dit beeld is gelijk aan september 2009. 9 | Heeft u uw huidige financiële situatie onder controle?







 








 


%

%

%

%

%

altijd

meestal

soms

nooit

%

%

%

%

%

soms wel en soms niet

Van degenen met een ongezonde financiële situatie geeft 49% aan de financiële situatie nooit, soms, of soms wel en soms niet onder controle te hebben. Dit is een stuk hoger dan gemiddeld (22%).

%

•

14


•

Hoewel 82% aangeeft goed op de hoogte te zijn van de huishoudfinanciën, weet 35% van deze groep niet preciezer dan op 500 euro nauwkeurig wat men op de betaalrekening heeft staan. Omgerekend komt dit neer op 29% van alle ondervraagden. 10 | H oe precies weet u doorgaans hoeveel geld u heeft op uw betaalrekening? (naar zelfingeschatte kennis over financiële situatie)

   %

 

 









  



 



 kennis is (zeer) goed (N=)

kennis is gemiddeld tot zeer slecht (N=)

geen flauw idee

kan er meer dan  euro naast zitten

binnen een marge van  euro

binnnen een marge van  euro

binnen een marge van  euro

Deze 29% lijkt het overzicht over de financiën te overschatten. Het gaat hierbij vaker om personen met een totaal huishoudinkomen van hoger dan € 1.800,-, en in lijn daarmee, huishoudens met een gezonde financiële situatie. 11 | Overschatten van kennis over de financiële situatie, per inkomensgroep en financiële situatie

netto huishoudinkomen per maand

financiële situatie

tot € 1.800

€ 1.800 tot

meer dan

niet

wel

totaal

€ 2.900

€ 2.900

gezond

gezond

N=318

N=375

N=279

N=221

N=916

N=1.137

%

%

%

%

%

%

overschat kennis over financiën

20

33

34

18

32

29

overschat kennis niet

80

69

66

82

68

71

Toch zien we dat 20% van de personen met lagere inkomens en 18% van de personen met een ongezonde financiële situatie hun financiële zelfkennis overschatten. Bij deze groepen zou een betere zelfinschatting van de financiële kennis er wellicht voor kunnen zorgen dat de financiële problemen hen niet boven het hoofd groeien.

15


2.2 Financieel ongezonden kennen bestedingsmogelijkheden beter Van de ondervraagden weet 30% niet nauwkeuriger dan binnen een marge van 500 euro wat men vrij te besteden heeft van het inkomen na aftrek van alle vaste lasten. Ook weet 32% niet nauwkeuriger dan binnen een marge van 200 euro wat men maandelijks uitgeeft aan boodschappen en 30% niet wat men uitgeeft aan de auto. Vorig jaar zagen we een vergelijkbaar beeld. Personen die financieel ongezond zijn, kennen hun bestedingsmogelijkheden beter: voor zowel het vrij te besteden inkomen, de uitgaven aan maandelijkse boodschappen en de auto, geldt dat men veel vaker binnen een marge van 50 euro weet wat men uitgeeft of kan uitgeven. 12 | Kennis over specifieke uitgaven

Weet u wat u vrij te besteden heeft na aftrek van uw vaste lasten van uit inkomen/uitkering?

gezonde

ongezonde

totaal (n=1.046)



(n=836)

(n=210)

%

%

%

geen flauw idee/ binnen marge van 500 euro

31

22

30

binnen marge van 200 euro

22

16

21


26

30

26


21

32

23

Weet u wat u per maand uitgeeft aan boodschappen?

%

%

%

geen flauw idee/binnen marge van 200 euro

33

27

32


30

27

29


36

46

38

Weet u wat u per maand uitgeeft aan uw auto? (selectie: autobezitters, n=847)

%

%

%

geen flauw idee/binnen marge van 200 euro

32

21

30


26

23

25


42

58

45

Globaal geldt: hoe slechter de financiële situatie, des te beter men de uitgaven kent. Maar ook onder de groep met een ongezonde financiële situatie is een aanzienlijk deel slecht op de hoogte van de inkomsten en uitgaven. Zo weet 22% niet binnen een marge van 500 euro hoeveel men maandelijks kan uitgeven en weet 27% niet binnen een marge van 200 euro wat men maandelijks aan boodschappen uitgeeft.

•

16


3.

Financiële kennis en informatie-zoekgedrag 3.1 Weinig kennis over pensioenen beleggingsproducten Van een aantal financiële producten is gevraagd of men die afneemt. Van de producten die men afneemt, is gevraagd of men hierover voldoende kennis heeft. Als het gaat om spaarrekeningen, leningen, hypotheken of verzekeringen, geeft een meerderheid aan hier voldoende kennis over te hebben. Vooral over pensioenopbouw en beleggingen is de kennis beperkt. 13 | Heeft u voldoende kennis over ... (alleen gevraagd voor producten die men bezit)

spaarrekening (: N=)







(: N=)







lening/doorlopend krediet (: N=)







(: N=)







hypotheek (: N=)







(: N=)







verzekering (: N=)







(: N=)









pensioenopbouw (: N=)



(: N=)



beleggingen (: N=)



(: N=) -%

-%













 -%

noch voldoende / noch onvoldoende

 %

%

%

onvoldoende

%

%

%

(ruim) voldoende

•

17


Wat betreft de kennis over pensioenopbouw zien we wel een verschuiving ten opzichte van vorig jaar; men geeft vaker aan hier voldoende kennis over te hebben. Ongetwijfeld zal de berichtgeving in de media hierin een rol spelen; in de afgelopen maanden waren de reserves van de Nederlandse Pensioenfondsen en –verzekeraars immers regelmatig in het nieuws. Vooral de volgende groepen geven aan relatief weinig kennis te hebben over de genoemde financiële producten die zij afnemen: • Jongeren (18 t/m 24 jaar) hebben minder kennis over de verschillende financiële producten. • Personen met een financieel ongezonde situatie hebben minder kennis over pensioenopbouw (40%) dan personen met een financieel gezonde situatie (61%). Personen tussen 50 en 65 jaar weten het meeste van financiële producten af. 14 | Antwoorden kennisvragen (% onjuist beantwoord) % Onjuist beantwoord Kennisvraag

Stel dat u 100 euro op een spaarrekening heeft, en de rente is 20%

Correcte antwoord

2009

2010

%

%

meer dan 200 euro

29

29

hetzelfde

31

29

waar

46

49

rente

50

48

waar

13

11

per jaar en u neemt nooit geld of rente op. Hoeveel zou u dan na vijf jaar in totaal op de rekening hebben? Stel dat uw inkomen in het jaar 2010 is verdubbeld, en dat ook de prijzen van alle goederen zijn verdubbeld. Bent u in 2010 in staat om meer, hetzelfde of minder dan vandaag te kopen met uw inkomen? Is de volgende uitspraak volgens u waar of niet waar? ‘Aandelen zijn normaal gesproken risicovoller dan obligaties.’ Welk antwoord is niet correct? ‘Als je in aandelen belegt kun je geld verdienen door koerswinst, dividend, rente?’ Is de volgende uitspraak waar of niet waar? ‘Werknemers die geen pensioen opbouwen, krijgen na hun pensionering alleen AOW.’

Ook bij de vragen over de financiële feitenkennis zien we relatief weinig kennis over beleggen en pensioenen. Bij huishoudens zonder inkomen uit arbeid en lager en middelbaar opgeleide huishoudens is de financiële feitenkennis lager dan bij de hoger opgeleide huishoudens en gepensioneerden.

•

18


•

15 | Antwoorden kennisvragen, per doelgroep (% onjuist beantwoord) Kennisvraag

geen

MBO één

MBO

HBO+

HBO+

gepen-

inkomen

inkomen

twee in-

één

twee in-

sioneerd

uit

N=209

komens

inkomen

komens

N=236

N=276

N=118

N=128

arbeid N=77

Stel dat u 100 euro op een spaarrekening

% onjuist

% onjuist

% onjuist

% onjuist

% onjuist

% onjuist

35

41

36

13

11

27

61

61

55

43

37

36

52

57

51

41

35

47

heeft, en de rente is 20% per jaar en u neemt nooit geld of rente op. Hoeveel zou u dan na vijf jaar in totaal op de rekening hebben? Is de volgende uitspraak volgens u waar of niet waar? ‘Aandelen zijn normaal gesproken risicovoller dan obligaties.’ Welk antwoord is niet correct? ‘Als je in aandelen belegt kun je geld verdienen door koerswinst, dividend, rente.’

3.2 Rente op klantenkaarten en voor rood staan vaak onderschat Een klantenkaart is een mogelijkheid om aankopen op rekening te doen, vaak kunnen consumenten dan in termijnen terugbetalen. Veel winkels in Nederland hebben tegenwoordig hun eigen klantenkaart, waaronder bijvoorbeeld Wehkamp, Gamma, de Bijenkorf en de Ikea. 24% van de Nederlanders geeft aan een klantenkaart in bezit te hebben. Hoewel in de vraagstelling een duidelijke definitie van een klantenkaart is gegeven, is het de vraag of men daadwerkelijk heeft begrepen wat een klantenkaart inhoudt. Dit blijkt uit de antwoorden op de (open) vraag ‘van welke winkel of instelling is deze klantenkaart?’. Vaak worden hier kortingskaarten in plaats van klantenkaarten aangehaald (zoals de bonuskaart van Albert Heijn, of de Ikea Familycard). Daarnaast geeft bijna de helft (47%) aan dat er geen rente wordt gerekend over aankopen met de klantenkaart. Ondanks deze verwarring, kunnen we stellen dat de rente op klantenkaarten vaak onbekend is. Van de 30% die weet dat er rente in rekening wordt gebracht, weet bijna de helft niet hoe hoog deze rente is. En als men de rente denkt te weten, lijkt deze vaak te worden onderschat. Over betalingen met klantenkaarten worden vaak forse rentes verrekend (vaak hoger dan 15% van het aankoopbedrag). De gemiddelde ingeschatte rente ligt echter op 10%.

19


16 | Wordt er een rente in rekening gebracht over de aankopen die u met deze kaart doet? (N=256)



ja, altijd

Hoe hoog is de rente van uw klantenkaart? (N=) -  %: 'weet niet' - de rest: ,% gemiddeld alleen als ik binnen een bepaalde termijn aflos





nee, nooit



dat weet ik niet



anders, namelijk (open)

%

%

meest genoemd: 'ik gebruik de kaart nooit'

%

%

%

%

%

%

%

%

%

Ook onderschatten veel mensen de hoeveelheid rente die men moet betalen bij rood staan op een betaal rekening. Personen die weleens rood staan, denken dat ze hierover 7,3% rente moeten betalen, terwijl de actuele rentestand hiervoor rond de 13% ligt. Vorig jaar lag de actuele rente wat hoger, en schatte men ook een hogere rente in.

•

20


17 | Ingeschatte en feitelijke rente van rood staan en van een persoonlijke lening

Wat is volgens u de gemiddelde rente die u moet betalen bij roodstaan op uw betaalrekening? % 



 





  

, ,

     schatting rente door

feitelijke rente (circa)

schatting rente door

personen die wel eens


rood staan (N=)

rood staan (N=)


Wat is volgens u de gemiddelde rente die u moet betalen bij een persoonlijke lening / consumptief krediet? % 



    

,

, 





    schatting rente door


schatting rente door



rood staan (N=)

rood staan (N=)


Bij kennis van een lening of doorlopend krediet zien we een omgekeerd effect, men schat de hoogte van de rente vaak hoger in dan deze vaak daadwerkelijk is. Deze constatering vereist echter enige nuancering: er is een licht renteverschil tussen persoonlijke leningen en consumptieve kredieten, en daarbij hangt de hoogte van het rentepercentage van een krediet of lening af van de tijd van afsluiten. Wanneer dit bijvoorbeeld een paar jaar geleden is gebeurd, kan het rentepercentage sterk verschillen.

3.3 Lager opgeleiden denken minder baat te hebben bij financiële kennis Het aandeel Nederlanders dat actief op zoek gaat naar financiële informatie neemt met de tijd licht af. In september 2010 is dit 28%. Ook de behoefte aan extra informatie over de financiën is licht afgenomen, van 31% naar 27%.

•

21


18 | Op zoek naar financiële informatie

Zoekt u weleens actief naar financiële informatie?

Zou u gebaat zijn bij extra informatie over financiën?

%

%



 

















 





 

















 





 ja

nee


ja


nee


weet niet september  (N=.)

mei  (N=.)

Het zoekgedrag staat in verband met opleidingsniveau: lager opgeleiden zoeken veel minder vaak naar financiële informatie (17%) dan hoger opgeleiden (45%). Lager opgeleiden zeggen ook minder vaak baat te hebben bij financiële informatie (16%) dan hoger opgeleiden (38%). In vergelijking met vorig jaar zijn personen met een niet gezonde financiële situatie vaker onzeker of men wel gebaat zou zijn bij extra financiële informatie. Degenen die wel een gezonde financiële situatie hebben, denken in vergelijking met vorig jaar minder gebaat te zijn bij financiële informatie. 19 | Zou u gebaat zijn bij extra informatie over financiën? (per doelgroep) financiële situatie 2009

financiële situatie 2010

niet gezond

wel gezond

niet gezond

wel gezond

N=221

N=906

N=210

N=836

%

%

%

%

ja

35

30

30

26

nee

48

54

44

59

weet niet

17

16

26

15

3.4 Moeilijker om betrouwbare informatie te vinden Aan personen die weleens naar financiële informatie zoeken, is gevraagd of men moeite heeft te vinden wat men zoekt. Het grootste probleem is dat men niet weet welke informatie betrouwbaar en/of onafhankelijk is. Ook hebben relatief veel mensen moeite met de hoeveelheid aangeboden financiële informatie.

•

22


•

20 | H eeft u wel eens moeite om goede en relevante financiële informatie te vinden? (selectie: zoekt weleens informatie)

 

ik weet niet welke informatie betrouwbaar en/of onafhankelijk is

 

ik vind te veel informatie en zie





door de bomen het bos niet meer



ik vind tegenstrijdige informatie

 

de gevonden informatie is

 

moeilijk te begrijpen



ik kan de informatie die



ik zoek niet vinden



 

ik weet niet waar ik moet zoeken



 

















september  (N=)

september  (N=)



 %

mei  (N=)

De tegenstrijdigheid van de informatie en de vindbaarheid van de informatie vormen minder vaak een probleem dan bij de vorige meting. Aan personen die aangeven gebaat te zijn bij extra informatie over financiën, is gevraagd aan welke informatie men dan behoefte heeft. 21 | Aan welke kennis of informatie over financiën heeft u dan behoefte? (selectie: is gebaat bij extra kennis/informatie) 

belastingen

 

de werking van bepaalde financiële produten

 

hoe ik met mijn geld en vermogen kan omgaan

  

vergelijkende informatie (vergelijkingssites) 

inkomensondersteuning zoals toeslagen of financiële regelingen

  

de aanbieders van bepaalde financiële producten  

beurs, aandelen en beleggen hoe ik met mijn schulden kan omgaan

  





september  (N=)







september  (N=)



 %

23


•

In vergelijking met vorig jaar is de behoefte aan informatie over concrete financiële zaken minder sterk. De interesse is nog steeds het grootst voor informatie over belastingen. Interessant zijn de verschillen in informatiebehoeften tussen personen met een gezonde financiële situatie en een niet gezonde financiële situatie. 22 | A an welke kennis of informatie over financiën heeft u dan behoefte? (selectie: is gebaat bij extra kennis/ informatie, per doelgroep) financiële situatie 2010

niet gezond

wel gezond

N=62

N=221

%

%

belastingen

55

52

de werking van bepaalde financiële producten

41

51

hoe ik met mijn geld en vermogen kan omgaan

40

37

vergelijkende informatie (vergelijkingssites)

33

42

inkomensondersteuning, zoals toeslagen of financiële regelingen

52

24

de aanbieders van bepaalde financiële producten

15

28

beurs, aandelen en beleggen

6

25

hoe ik met mijn schulden kan omgaan

37

5

Personen met een ongezonde financiële situatie zijn vaker gebaat bij informatie over inkomensondersteuning en hoe men met schulden kan omgaan. Personen met een gezonde financiële situatie zijn vaker geïnteresseerd in informatie over de aanbieders van financiële producten, de beurs, aandelen en beleggen.

24


4.

Online huishoudboekjes 4.1 Huishouduitgaven worden vooral met internetbankieren bijgehouden De meeste Nederlanders houden overzicht op de huishouduitgaven via internetbankieren. Een op de vijf bekijkt de uitgaven via papieren rekeningafschriften. Uit onderstaande tabel blijkt dat 11% geen overzicht bijhoudt over de uitgaven. 23 | Op welke wijze houdt u overzicht over uw huishouduitgaven? geen in-

MBO

MBO

HBO+

HBO+

gepen-

komen

één

twee

één in-

twee

sio-

uit

inko-

inko-

komen

inko-

neerd

arbeid

men

mens

N=77

N=209

N=276

N=118

N=128

N=236

N=1.046

%

%

%

%

%

%

%

ik bekijk mijn uitgaven via mijn online reke-

69

70

69

74

81

61

69

19

21

17

19

17

27

20

ik sorteer mijn bonnen en rekeningen

21

21

14

17

11

15

16

ik verwerk mijn uitgaven in een Excelbestand

12

10

9

24

20

14

14

ik schrijf mijn uitgaven op in een boekje

12

10

7

4

7

9

8

ik maak gebruik van een offline boekhoud-

-

3

4

4

5

5

4

-

2

1

1

3

2

2

anders

11

5

5

6

8

5

6

ik heb geen overzicht over mijn uitgaven

12

10

15

8

5

10

11

totaal

mens

ningafschrift ik bekijk mijn uitgaven via mijn papieren rekeningafschrift

programma ik maak gebruik van een online huishoudboekje

Gepensioneerden bekijken relatief vaak hun uitgaven via papieren rekeningafschriften en minder vaak via internetbankieren. Hoger opgeleiden gebruiken vaker het internetbankieren en verwerken relatief vaak hun uitgaven in een Excelbestand. Degenen die hun huishouduitgaven opschrijven in een boekje, zijn het actiefst in het bijhouden van de uitgaven: 32% houdt de uitgaven dagelijks bij in het boekje, en 51% minimaal één keer per week. Van degenen die internetbankieren en hun bonnen en rekeningen sorteren, doet ook een ruime meerderheid dit minimaal één keer per week. �

•

25


24 | Hoe vaak houdt u uw huishouduitgaven bij via …

opschrijven van uitgaven in een boekje (N=)



internetbankieren (N=)



sorteren van bonnen en rekeningen (N=)







offline boekhoudprogramma gebruiken (N=)



 %

iedere dag

%







%

> x per week









 %

%

> x per  weken

%

%







 %

















verwerken in een excelbestand (N=)

bekijken papieren rekeningafschriften (N=)





 %

> x per maand

%

%

zelden of nooit

Degenen die papieren rekeningafschriften bekijken en een offline boekhoudprogramma gebruiken, zijn het minst actief in het bijhouden van de huishouduitgaven.

4.2 Een derde wil gebruik maken van online huishoudboekje Verschillende instanties bieden tegenwoordig online huishoudboekjes aan. Dit zijn online tools, waarmee consumenten via hun bankrekening inzicht krijgen in hun inkomsten en uitgaven. Een online huishoudboekje kan uitgaven categoriseren, vergelijken met andere huishoudens, budgetten instellen en ervoor zorgen dat de consument automatisch spaart. Voorbeelden van online huishoudboekjes zijn TIM van ING en de Cashflow Manager van het Nibud. Ongeveer de helft van de Nederlanders is bekend met het bestaan van dergelijke huishoudboekjes. Voor driekwart van hen zijn concrete voorbeelden van online huishoudboekjes echter niet bekend. Online boekjes die het bekendst zijn, zijn TIM (9%), Cashflow Online (8%), Yunoo (8%) en simpelhuishoudboekje.nl (7%).

•

26


25 | Welke online huishoudboekjes kent u? (N=520)

% 

TIM





Cashflow Online



Yunoo



Simpelhuishoudboekje.nl



    %



ViewOnCash



Familyware



Familiekompas



    

geen van deze algemene bekendheid

 



















 %

online huishoudboekjes

Momenteel maakt ongeveer 2% gebruik van een online huishoudboekje. Men geeft hierbij aan het boekje te gebruiken om na te gaan hoeveel geld men heeft besteed aan verschillende uitgaven. Het huidige gebruik is niet groot, maar hoe groot is de bereidheid om een online huishoudboekje te gaan gebruiken? 26 | S tel dat u de mogelijkheid krijgt om een online huishoudboekje te gebruiken. Hoe groot is de kans dat u hier dan gebruik van gaat maken? (consumenten die geen gebruik maken van een online huishoudboekje; N=1029)

tevredenheid huidige

moeilijk/makkelijk

kennis huidige


rondkomen


tevreden

makkelijk

ontevre-

moeilijk

goed

den

totaal

gemiddeld tot slecht

%

%

%

%

%

%

%

(heel) groot

30

50

29

39

45

28

33

noch groot, noch klein

20

27

19

24

25

31

22

(heel) klein

51

24

52

37

30

41

45

Een derde van de niet-gebruikers acht de kans groot tot redelijk groot dat men gebruik zou maken van een online huishoudboekje, wanneer men de mogelijkheid hiervoor krijgt. Het aandeel dat het boekje waarschijnlijk niet gaat gebruiken is echter groter (45%). Positief is wel dat het boekje doelgroepen lijkt aan te spreken die het boekje het meest nodig hebben: degenen die ontevreden zijn over hun huidige financiële situatie en degenen die moeilijk rond kunnen komen. Voor deze groepen zou het huishoudboekje als nuttige interventie kunnen fungeren. Minder positief is dat degenen die aangeven voldoende kennis van hun huidige financiële situatie te hebben, de kans groter achten het boekje te gaan gebruiken dan degenen die hier weinig kennis van hebben.

•

27


•

Daarnaast geven hoger opgeleiden (39%) en volwassenen tussen 25 en 49 jaar (40%) vaker aan waarschijnlijk gebruik te gaan maken van het online huishoudboekje. Gepensioneerden zijn minder gemotiveerd: 19% acht de kans (redelijk) groot dat men een dergelijke tool zal gebruiken. Waarom zou men een online huishoudboekje gebruiken? De voornaamste reden is dat men meer controle over de huishoudfinanciën wil. Ook spaarzin en het idee dat men te veel uitgeeft zijn veel genoemde redenen. In het antwoordpatroon zien we grote verschillen tussen personen met een gezonde financiële situatie en een ongezonde financiële situatie. 27 | Waarom zou u (waarschijnlijk) wel gebruik willen maken van het online huishoudboekje? (selectie: degenen die de kans groot achten om van het boekje gebruik te gaan maken N=339)

ik wil meer controle over mijn financiën

gezonde

ongezonde



totaal

(n=255)

(n=84)

(n=339)

%

%

%

58

71

61

ik wil meer gaan sparen

32

35

33

ik heb het idee dat ik te veel uitgeef

17

32

20

mijn vaste lasten zijn hoger geworden

7

21

10

ik heb minder inkomsten

6

18

9

ik moet schulden aflossen

3

26

9

anders

21

5

17

Personen met een ongezonde situatie hebben meer redenen dan personen met een gezonde financiële situatie. Ze willen vaker controle over de financiën, en geven vaker aan te veel uit te geven, hogere vaste lasten te hebben en schulden te moeten aflossen. Bij de categorie ‘anders’ vinden we geen significante eenduidige antwoorden terug. De voornaamste reden om het boekje niet te gaan gebruiken, is dat men al voldoende inzicht heeft in het uitgavenpatroon. Ook heeft ongeveer een kwart geen zin om het boekje te gebruiken en geeft 17% aan zich zorgen te maken om de schending van privacy (bang dat gegevens worden doorgegeven). 28 | Waarom zou u (waarschijnlijk) geen gebruik willen maken van een online huishoudboekje? (selectie: degenen die de kans klein achten om van het boekje gebruik te gaan maken N=461) kennis huidige

totaal

financiële situatie gemiddeld tot slecht

goed

(n=85)

(n=376)

(n=461)

%

%

%

ik heb voldoende inzicht in mijn uitgavenpatroon

21

70

61

ik heb daar geen zin in

12

5

22

ik maak me zorgen om de schending van mijn privacy

13

7

17

ik heb daar geen tijd voor

14

6

8

ik vind dat te ingewikkeld

42

17

7

ik vind het niet nodig

16

18

6

28


•

Degenen die weinig kennis van hun eigen financiële situatie hebben, verschillen sterk in hun antwoordpatroon met degenen die veel kennis hebben. Men geeft met name vaker aan een online huishoudboekje ‘te ingewikkeld’ te vinden.

4.3 Consumentenorganisaties meest betrouwbare aanbieders De huidige online huishoudboekjes worden door verschillende instanties aangeboden. Welke instanties zijn volgens Nederlanders de meest betrouwbare aanbieders voor online huishoudboekjes? 29 | Betrouwbaarheid aanbieders online huishoudboekjes (N=1.046)

een consumentenorganisatie (bv. Consumentenbond)

 -

mijn eigen bank

 







de overheid

een op zichzelf staande website





-%





-%





%







%





%

%





%

%

niet onbetrouwbaar, ook niet betrouwbaar betrouwbaar heel betrouwbaar onbetrouwbaar heel onbetrouwbaar

Consumentenorganisaties worden het vaakst als betrouwbaar gezien, gevolgd door banken en de overheid. Een minder betrouwbare aanbieder voor online huishoudboekjes vindt men een op zichzelf staande website. Hoger opgeleiden vinden consumentenorganisaties en de overheid vaker betrouwbare aanbieders dan lager opgeleiden.

29


•

5.

Pensioencommunicatie 5.1 Pensioenbegrip onder Nederlanders redelijk, leeftijd sterke voorspeller Een ruime meerderheid van de Nederlanders bouwt pensioen op via de werkgever, of heeft dit vroeger gedaan toen men nog werkte (87%). Daarnaast geeft 2% aan zelf pensioen op te bouwen, buiten de werkgever om. 30 | Bouwt u op dit moment pensioen op via uw werkgever? (N=1.046)

ja





nee, maar ik heb vroeger wel pensioen opgebouwd

nee, ik bouw zelf pensioen op, buiten mijn werkgever om





nee, ik heb nog nooit pensioen opgebouwd 















 %

Van de ondervraagden geeft 11% aan nog nooit pensioen opgebouwd te hebben. Het gaat hierbij vooral om jongeren tussen de 18 en 24 jaar en om gepensioneerden. Iedereen die een pensioenpolis heeft, ontvangt jaarlijks het Uniform Pensioen Overzicht (UPO). Maar wat doet men hiermee? 31 | In hoeverre leest u uw jaarlijks pensioenoverzicht? 65 +

totaal

%

%

%

22

45

36

28

70

65

50

52

59

21

14

12

3

5

9

ik heb nog nooit een pensioenoverzicht ontvangen

13

2

1

1

6

3

ik gooi het direct weg

8

1

-

-

2

1

ik kijk er bewust naar en vraag me af of ik met

18-24

25-34

35-49

50-64

jaar

jaar

jaar

jaar

%

%

%

6

13

52

dit bedrag straks voldoende inkomen heb ik kijk er globaal naar en stop het direct bij mijn administratie ik kijk er niet naar en stop het direct bij mijn administratie

30


•

Hoe ouder men is, des te nauwkeuriger men kijkt naar het UPO. Dit is logisch aangezien de pensioenleeftijd dichterbij komt, of men is al met pensioen. De inhoud van het pensioenoverzicht is voor 57% van de Nederlanders goed te begrijpen. Een derde begrijpt de inhoud ‘een beetje’ en 9% begrijpt praktisch niets van de inhoud. Ook hier geldt: hoe ouder men is, des te beter begrijpt men het UPO. 32 | Stellingen inzicht in pensioensituatie

In hoeverre begrijpt u de inhoud van het jaarlijks pensioenoverzicht? (selectie: iedereen die het UPO minimaal globaal doorkijkt; N=786)

%

Zou het uw inzicht in uw pensioensituatie verbeteren als uw opgebouwde pensioen vermeld staat op uw loonstrook? (selectie: iedereen die het UPO niet volkomen begrijpt; N=688)

%

%

%

% % %

ik begrijp er praktisch niets van ik begrijp het een beetje ik begrijp het redelijk goed ik begrijp het volkomen

verbeteren sterk verbeteren niet of nauwelijks verbeteren

Een manier om het inzicht in de pensioensituatie te verbeteren, is om het opgebouwde pensioen te vermelden op de loonstrook. Hier is men verdeeld over: de helft ziet dit als een verbetering, en de helft niet of nauwelijks. Voor MBO-huishoudens zou dit vaker het inzicht verbeteren, voor gepensioneerden en hoger opgeleiden minder vaak.

5.2 Communicatie rondom pensioen overwegend positief ervaren In het vorige hoofdstuk zagen we reeds dat de kennis over pensioenen in het afgelopen jaar is toegenomen. Dit kan deels zijn veroorzaakt door de media-aandacht voor dit onderwerp, maar ook door de pensioenfondsen en –verzekeraars. De groep die vindt dat de communicatie rondom het pensioen in het afgelopen jaar is verbeterd, is namelijk veel groter (32%) dan de groep die vindt dat deze is verslechterd (6%). Er is ook een grote ‘neutrale’ categorie, wat aangeeft dat veel mensen hier niet uitgesproken over zijn.

31


•

33 | H eeft u de indruk dat de communicatie rondom uw pensioen het afgelopen jaar verbeterd, gelijk gebleven, of verslechterd is? (selectie: allen die het pensioenoverzicht redelijk goed tot volkomen begrijpen n=452)

N=

-%





%

% verslechterd

%

%

gelijk gebleven



%

% verbeterd

%

%

%



%

%

sterk verbeterd

Degenen die vinden dat de pensioencommunicatie is verbeterd in het afgelopen jaar, dragen de volgende redenen aan: • De overzichten zijn duidelijker geworden • Ik krijg meer en duidelijkere informatie • Het taalgebruik is toegankelijker geworden • Ik krijg nu vaker een overzicht

Hoe beoordeelt men het huidige pensioenfonds of de verzekeraar? Verschillende aspecten zijn voorgelegd, het meest van toepassing vindt men dat het pensioenfonds goed informeert over het pensioen (75% enigszins tot sterk van toepassing), vertrouwelijk overkomt (75% enigszins tot sterk van toepassing) en op een begrijpelijke manier communiceert (71% enigszins tot sterk van toepassing).

32


34 | Beoordeling huidige pensioenverzekeraar- of fonds (N=1.046)

informeert me goed over mijn pensioen











komt vertrouwelijk over











communiceert op een begrijpelijke manier



zorgt ervoor dat ik me echt klant voel





doet goede aanbiedingen om mijn pensioensituatie te verbeteren





-%

-%





-%

%

enigszins van toepassing

niet van toepassing





%











%

van toepassing



%

%

sterk van toepassing

% weet niet

In mindere mate vindt men dat de pensioenverzekeraar haar klanten ‘klant laat voelen’ (57%) en dat deze goede aanbiedingen doet om de pensioensituatie te verbeteren (40%). De groep die geen beoordeling op de aspecten weet te geven, is relatief groot (tussen de 12% en 19%). De pensioenverzekeraars worden beter beoordeeld door 65-plussers dan door andere leeftijdscategorieën. 35 | Beoordeling huidige pensioenverzekeraar of –fonds, naar leeftijd (% (sterk) van toepassing)

informeert me goed over mijn pensioen

 

komt vertrouwelijk over

 

communiceert op een begrijpelijke manier

 

zorgt ervoor dat ik me echt klant voel

  

 -plus









gemiddeld (alle leeftijden)









 %

•

33


•

5.3 Positieve houding tegenover online pensioenregister In februari 2010 is ingestemd met een wetsvoorstel van het Ministerie van Sociale Zaken dat het nieuwe online pensioenregister mogelijk gaat maken. Met het online pensioenregister moet iedere burger vanaf januari 2011 online kunnen checken hoeveel AOW en aanvullend pensioen men heeft opgebouwd. Ook als men voor verschillende werkgevers heeft gewerkt, staan de verschillende pensioenaanspraken in dit overzicht vermeld. De plannen voor het online pensioenregister zijn bij ongeveer een op de vijf Nederlanders bekend (18%). Mannen (22%) en 50- tot en met 64-jarigen (28%) zijn hier vaker van op de hoogte, personen tussen 18 en 34 jaar minder vaak (8%). 36 | Beoordeling pensioenregister

Hoe staat u tegenover een dergelijk register? (n=1.046)

In hoeverre verwacht u dat dit pensioenregister uw inzicht in uw pensioensituatie kan verbeteren? (n=1.046)

%

%







 













 



 





















negatief

zeer negatief





 

zeer positief

positief

neutraal

sterk verbeteren

verbeteren

niet of nauwelijks verbeteren

Men is zeer positief over de plannen voor het register: slechts 2% spreekt zich duidelijk negatief uit. Hoger opgeleide huishoudens zijn het positiefst. Ruim de helft (56%) verwacht dat een online pensioenregister het inzicht in de pensioensituatie kan verbeteren. Personen zonder inkomen uit arbeid verwachten minder vaak dat het pensioenregister hun inzicht over het pensioen kan verbeteren.

34


37 | In hoeverre verwacht u dat dit pensioenregister uw inzicht in uw pensioensituatie kan verbeteren?

geen

MBO één

MBO

HBO+ één

HBO+

gepen-

inkomen

inkomen

twee

inkomen

twee

sioneerd

uit arbeid

inkomens

totaal

inkomens

N=77

N=209

N=276

N=118

N=128

N=236

N=1.046

%

%

%

%

%

%

%

sterk verbeteren

18

14

15

16

17

7

14

verbeteren

29

46

45

50

54

27

42

niet verbeteren

53

40

40

34

29

66

45

Ruim vier op de tien Nederlanders achten de kans groot dat men het online pensioenregister gaat gebruiken. 38 | Hoe groot is de kans dat u het online pensioenregister gaat gebruiken? (N=1.046) leeftijd

opleiding

18-24

25-34

35-49

50-64

jaar

jaar

jaar

jaar

%

%

%

%

heel groot

16

17

21

groot

16

28

neutraal

24

36

klein

16

heel klein

29

totaal

65 + laag

midden

hoog

%

%

%

%

%

19

5

13

16

21

16

30

31

12

21

24

31

25

28

24

19

24

27

27

26

10

10

8

15

11

11

11

11

10

11

18

49

32

22

11

21

In de gebruiksintentie zien we sterke verschillen in leeftijds- en opleidingsgroepen: de gebruiksintentie bij jongeren tussen 18 en 24 jaar en 65-plussers is een stuk lager als bij tussenliggende leeftijdscategorieën. Ook geldt: hoe hoger opgeleid, des te groter men de kans acht het register te gaan gebruiken.

•

35


Bijlagen

•

36


•

Bijlage 1 Onderzoeksverantwoording Steekproef Voor de gegevensverzameling is gebruik gemaakt van de steekproefbron TNS NIPObase. Dit is een database van huishoudens die zich bereid hebben verklaard met enige regelmaat aan enquêtes van Veldkamp en TNS NIPO deel te nemen. Het panel bestaat in totaal uit 200.000 personen. De werving voor het panel geschiedt grotendeels via traditionele onderzoeksinstrumenten. Bij de diverse mondelinge en telefonische omnibussen van Veldkamp en TNS NIPO wordt de bereidheid voor deelname aan het panel getoetst. Bij al deze onderzoeken is sprake van random sampling: iedere groep uit de samenleving heeft in principe een even grote kans om in de steekproef te komen. Het is niet mogelijk voor ondervraagden om zichzelf bij TNS NIPObase aan te melden. De dataverzameling van het onderzoek is verlopen via een computergestuurde zelfinvulvragenlijst (Computer Assisted Self Interviewing, vanaf hier te noemen: CASI). Voor het veldwerk dat via CASI is uitgevoerd is een steekproef getrokken waarbij is gestreefd naar representativiteit voor de achtergrondkenmerken sekse, leeftijd, opleiding, grootte huishouden, regio en etniciteit. Voor de steekproeftrekking is gebruik gemaakt van normcijfers die zijn ontleend aan de Gouden Standaard (2009). De steekproef bestond uit personen van 18 jaar en ouder.

Benaderingswijze De ondervraagden ontvingen een uitnodiging per e-mail met daarin uitleg over de achtergronden van het onderzoek. Via het CASI-systeem kon men vervolgens zelf de vragenlijst op de pc afnemen.

Vragenlijst Veldkamp heeft een conceptvragenlijst opgesteld die, na beoordeling door Wijzer in geldzaken en de RVD/DPC definitief is gemaakt en geprogrammeerd is door Veldkamp. De invulduur van de vragenlijst bedroeg gemiddeld 19,5 minuten. De gehanteerde vragenlijst is als bijlage 2 bij dit rapport opgenomen.

Respons en weging Het veldwerk heeft plaatsgevonden van 15 september tot en met 21 september 2010. Van de N=1.430 benaderden hebben er N=1.046 deelgenomen aan het onderzoek, waarmee de respons uitkomt op 73%. In de volgende tabel is een vergelijking gemaakt tussen de respons en de non-respons van het onderzoek. Op die manier krijgen we een beeld van de non-respons per subgroep.

37


•

39 | De respons naar achtergrondkenmerken bruto steekproef

respons

non-respons

abs

abs

%

abs

%

• man

716

527

74

189

26

• vrouw

715

519

73

196

27

• 18-24

142

90

63

52

37

• 25-34

238

156

66

82

34

• 35-49

437

317

73

120

27

• 50-64

355

274

77

81

23

• 65 jaar en ouder

259

209

81

50

19

• lager

392

276

70

116

30

• middelbaar

579

436

75

143

25

• hoger

460

334

73

126

27

• 1 persoon

286

209

73

77

27

• 2 personen

528

397

75

131

25

• 3 personen

226

155

69

71

31

• 4 personen

263

187

71

76

29

• 5 of meer personen

128

98

77

30

23

• Grote steden

223

159

71

64

29

• West

429

313

73

116

27

• Noord

132

101

77

31

23

• Oost

302

208

69

94

31

• Zuid

345

265

77

80

23

• autochtoon

1.283

943

73

340

27

• TMSA

74

54

73

20

27

• overig niet-westers allochtoon

73

49

67

24

33

totaal

1.430

1.046

73

384

27

sekse

leeftijd

opleiding

grootte huishouden

regio

etniciteit

Uit het overzicht blijkt dat de respons enkel onder personen tussen 18 en 34 jaar, en niet-westerse allochtonen iets lager dan gemiddeld ligt. Bij ouderen (65-plus) ligt de respons iets hoger. Door selectieve respons kan de samenstelling van de respons afwijken van de samenstelling van de populatie. Voor zover dit het geval is bij de achtergrondkenmerken van de ondervraagden, is hiervoor door middel van herweging gecorrigeerd. Normcijfers zijn ontleend aan de Gouden Standaard (behoudens de internet penetratie, die is ontleend aan het CBS). Een overzicht van de steekproefsamenstelling voor en na weging is in de volgende tabel opgenomen.

38


40 | Netto steekproefkenmerken voor en na weging (normcijfers zijn weergegeven tussen haakjes) totaal

totaal

ongewogen

herwogen

abs

%

abs

%

sekse • man (49%)

527

50

514

49

• vrouw (51%)

519

50

597

57

leeftijd • 18-24 (11%)

90

9

122

12

• 25-34 (16%)

156

15

179

17

• 35-49 (30%)

317

30

344

33

• 50-64 (25%)

274

26

288

28

v65 jaar en ouder (18%)

209

20

205

20

276

26

305

29

opleiding • lager (28%) • middelbaar (41%)

436

42

468

45

• hoger (31%)

334

32

353

34

209

20

231

22

grootte huishouden • 1 persoon (20%) • 2 personen (36%)

397

38

413

39

• 3 personen (16%)

155

15

188

18

• 4 personen (18%)

187

18

205

20

• 5 of meer personen (9%)

98

9

100

10

regio • grote steden (15%)

159

15

175

17

• west (29%)

313

30

331

32

• noord (11%)

101

10

119

11

• oost (21%)

208

20

238

23

• zuid (24%)

265

25

274

26

943

90

941

90

etniciteit • autochtoon (incl westers allochtoon) (90%) • TMSA (5%)

54

5

57

5

• overig niet-westers allochtoon (5%)

49

5

57

5

totaal

1.046

100

1.046

100

De verschillen tussen de ongewogen en de herwogen steekproef zijn beperkt, zodat slechts kleine weegfactoren nodig waren: • 55% van de ondervraagden heeft een weegfactor <1 • 45% heeft een weegfactor tussen 1,0 en 1,53 De hoogste weegfactor bedraagt 1,53. Door deze kleine weegfactoren is de kans klein dat als gevolg van de weging vertekeningen in de resultaten optreden.

•

39


Wijzer in geldzaken Postbus 20201 2500 EE Den Haag [email protected] www.wijzeringeldzaken.nl

•

40

Publieksmonitor. Meting 3 Oktober Een onderzoek in opdracht van Wijzer in geldzaken

Recommend Documents