Provinciale projecten “welbevinden” Stimuleren van het algemeen welbevinden en sociale vaardigheden van kinderen en jongeren op school, in de klas en thuis
deelthema “KOPP & KOAP” KOPP = Kinderen van Ouders met een Psychiatrische Probleem KOAP = Kinderen van Ouders met AfhankelijkheidsProbleem Informatie
uit lijst oktober 2009
Provinciaal leercentrum - welbevinden Universiteitslaan 1 3500 Hasselt tel. 011 23 82 40/26 fax 011 23 82 88 e-mail :
[email protected] Projectverantwoordelijke welbevinden : & themaproject ‘KOPP&KOAP’ ielde Van der Sypt tel. 011 23 82 40 e-mail :
[email protected] www.limburg.be/welbevinden
Verantwoordelijke uitleningen : Myriam Lismont tel. 011 23 82 26 e-mail :
[email protected] www.limburg.be/gezondheid
Uit overzichtsbrochure “welbevinden op school” – versie oktober 2009 – luik KOPP & KOAP
mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàëJïÉäÄÉîáåÇÉå=Ó=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QM=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=
=
=
=
Beste lezer, In het kader van het de studiedag “Hoor wie KOPP’t daar kinderen ?” binnen de provinciale projecten “welbevinden” hebben wij uit onze uitgebreide literatuur- en materialenlijst het deeltje gelicht over KOPP & KOAP. Indien je interesse hebt voor de volledige bundel kan je dat eenvoudig aanvragen via telefoon , fax of e-mail, wij zenden het dan naar het gewenste adres. In de inhoudsopgave vind je een overzicht van de andere thema’s. ielde en Myriam surf ook naar www.limburg.be/welbevinden en www.limburg.be/gezondheid Een woordje uitleg van ons Een oproep aan jou … Miembo & Toeka staan symbool voor de provinciale projecten die het welbevinden van kinderen willen stimuleren door te werken aan socio-emotionele en sociale vaardigheden in kleuter- en lager onderwijs. Onder de noemer “welbevinden” situeren zich eveneens de provinciale projecten “Pesten op school”, en “Kind & (echt)scheiding binnen de schoolcontext”, Deze projecten richten zich zowel naar het basis- als het secundair onderwijs. Voor het basisonderwijs zijn er bovendien ook nog de projecten “Als de dood voor de dood op school ?” en “Een groot geheim in een klein hoofdje” over seksueel misbruik, voor het secundair onderwijs “suïcidepreventie bij jongeren”. Miembo & Toeka omvatten een waaier aan thema’s en vaardigheden, deze aanvullende materialenlijst is onvolledig. Ons aanbod wil zich niet beperken tot educatieve materialen voor het basisonderwijs. Wij willen ook leerkrachten en begeleiders van jongeren uit het secundair onderwijs in hun opdracht ondersteunen. Werk je met kinderen of jongeren en ben je op de hoogte van interessante boeken of educatieve materialen om te werken rond welbevinden dan vragen wij jou dit aan ons door te geven om ons te helpen een zo volledig mogelijk aanbod uit te bouwen. Dus… indien je opmerkingen, suggesties, ervaringen hebt in dit verband aarzel dan niet om één van beide contactpersonen op de hoogte te brengen. Je kan uiteraard ook bij ons terecht met al jouw vragen ! ielde & Myriam oktober 2009
☯ ☯
☯ ☯
De hierna volgende materialen en boeken zijn nu reeds ontleenbaar in het Provinciaal leercentrum welbevinden & gezondheid Na afspraak kan je er voor alle thema’s terecht op ☺ maandag, dinsdag, woensdag en donderdag van 9u tot 12u en van 13u30 tot 16u30 Afspraken i.v.m. het thema socio-emotioneel welbevinden kunnen ook op ☺ vrijdag van 9u tot 12u en van 13u30 tot 16u30 Voor projectinformatie kan je terecht bij de coördinator welbevinden ielde Van der Sypt. Voor ontleningen kan je terecht bij Myriam Lismont.
Voor de thema’s ‘Kind & (echt)scheiding’ en ‘Kinderrechten’ kan je terecht bij Catherine Klimenko, tel. 011 23 82 48 of email:
[email protected] Uit overzichtsbrochure “welbevinden op school” – versie oktober 2009 – luik KOPP & KOAP
mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàëJïÉäÄÉîáåÇÉå=Ó=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QM=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=
=
=
=
KINDEREN EN PSYCHIATRIE
♦
Serie KOPP-boeken (boeken voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen)
Deze prenten- en leesboekenreeks staat symbool voor een belangrijke ontwikkeling in de relatie tussen psychiatrie en samenleving. Het is een bewustmaker en verkleint de opstap voor vele ouders met een psychiatrische stoornis en hun gezinsleden, om het gesprek over de thematiek te openen. En voor de vele hulpverleners die met de families van patiënten geconfronteerd worden, om nooit te vergeten dat deze meestal ook kinderen hebben.
Papa is nooit moe ! Wyckmans, A. Uitgeverij Clavis, Hasselt, 2001. doelgroep : kinderen van 3 tot 6 jaar
Een papa met vleugels Boonen, S. Uitgeverij Clavis, Hasselt, 2001. doelgroep : kinderen vanaf 6 jaar
Het verhaal van mevrouw Eekhoorn en alle andere dieren in mama’s hoofd Minne, B. Uitgeverij Clavis, Hasselt, 2001. doelgroep : kinderen vanaf 9 jaar
Een regenbui van tranen Baetens, R. Uitgeverij Clavis, Hasselt, 2001. doelgroep : kinderen vanaf 12 jaar
Lege ogen Berg, L., van den Uitgeverij Clavis, Hasselt, 2001. doelgroep : kinderen vanaf 14 jaar
Een veilig gevoel Storms, W. Uitgeverij Clavis, Hasselt, 2001. doelgroep : jongeren vanaf 16 jaar
♦
Pip Delfos, M. Trude van Waarden Produkties, Bussum, 1999. doelgroep : kinderen van 6 tot 12 jaar
Het verhaal is bedoeld voor kinderen die opgroeien bij psychiatrisch gestoorde ouders of die daarmee te maken hebben. In dit boek heeft de moeder schizofrenie en heeft ze ook last van psychoses en depressieve periodes. Kinderen die opgroeien bij psychiatrisch gestoorde ouders, zijn er vaak van overtuigd dat zij schuldig zijn aan het gedrag van hun ouders. Het kind loopt het risico vanuit dat schuldgevoel een laag zelfbeeld te ontwikkelen. Dit boek is een hulpmiddel om de problematiek uit te leggen en bespreekbaar te maken.
Uit overzichtsbrochure “welbevinden op school” – versie oktober 2009 – luik KOPP & KOAP
mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàëJïÉäÄÉîáåÇÉå=Ó=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QM=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=
=
=
=
♦ Nee ! Reef, O. Sjaloom, Amsterdam, 2001. doelgroep : kinderen vanaf 9 jaar De auteur schrijft over de thema’s suïcide bij jonge kinderen en depressiviteit van een ouder. Martijn is negen jaar en hij voelt zich vaak heel verdrietig. Zijn vader is ontslagen, en zit de hele dag voor zich uit te kijken. Hij doet helemaal niks gezelligs meer met Martijn. En het is al zo vaak treurig thuis, sinds Martijns broertje Jasper is doodgegaan. Martijn vindt het leven helemaal niet leuk meer. Eigenlijk wil hij het liefst dood zijn, net als Jasper. ♦
Mama is ziek Trimbos-instituut, Utrecht, 2003. doelgroep: kinderen tot 6 jaar die een ouder hebben met psychische of verslavingsproblemen
In dit voorleesboekje wordt de moeder van Jeroen opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis. Aan de hand van leeftijdsadequate illustraties en tekst komen Jeroens gedachten en vragen over deze spannende situatie aan de orde, evenals de antwoorden en de oplossingen. ♦
Mijn beurt Trimbos-instituut, Utrecht, 2003. doelgroep: kinderen van 6 tot 12 jaar die een ouder hebben met psychische of verslavingsproblemen
In dit boekje vertellen een aantal kinderen hoe het is om te leven met een ouder die psychische of verslavingsproblemen heeft. Vragen die leven bij de kinderen en oplossingen komen aan bod. Er is een lijst met moeilijke woorden inclusief uitleg opgenomen, waaronder depressie, verslaving en psychiater en een lijstje met geschikte kinderboeken over dit onderwerp. Het taalgebruik is aangepast aan de doelgroep. ♦
Splinters Trimbos-instituut, Utrecht, 2003. doelgroep: jongeren vanaf 12 jaar
In deze brochure wordt uitleg gegeven over psychische stoornissen en verslaving. Ingegaan wordt onder meer op de oorzaken, en wat er aan te doen is. Ook geeft de brochure veel tips hoe jongeren met de situatie, waarin vader/moeder psychische of verslavingsproblemen heeft, om kunnen gaan. Er is een lijstje met (jeugd)boeken opgenomen over dit onderwerp. ♦
Ouders van de kaart Trimbos-instituut, Utrecht, 2003. doelgroep: kinderen van 8 tot 14 jaar die een ouder hebben met psychische of verslavingsproblemen
Omdat een depressieve ouder zich anders gedraagt dan een psychotische, en een drugsverslaving verschilt van een alcoholverslaving, is deze voorlichtingsmap ontwikkelt. De map bevat naast de gebruiksaanwijzing 11 losse, geplastificeerde bladen met op ieder blad informatie over een specifieke psychische stoornis of verslavingsprobleem. De bladen kunnen gekopieerd worden, en uitgereikt aan kinderen van ouders met psychische of verslavingsproblemen. Uit overzichtsbrochure “welbevinden op school” – versie oktober 2009 – luik KOPP & KOAP
mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàëJïÉäÄÉîáåÇÉå=Ó=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QM=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=
=
=
=
Om het kind te laten merken dat het niet de enige is met 'zo'n ouder' en om de herkenning te vergroten, begint ieder blad met een op waarheid berust verhaal van een kind dat een ouder heeft met ook zo'n stoornis. Daarnaast wordt leeftijdsadequate uitleg gegeven over moeilijke woorden zoals therapie, psychiater en opname. ♦
Ouders van de kook Trimbos-instituut, Utrecht, 2003. doelgroep: professionals in onderwijs, kinderopvang, jeugdhulpverlening, gezondheids- en verslavingszorg, welzijnswerk
Deze brochure geeft informatie over de situatie waarin kinderen van psychisch zieke of verslaafde ouders opgroeien. Daarnaast wordt er informatie gegeven over: signalen en problemen; risicofactoren en beschermende factoren; tips over wat intermediairen kunnen doen voor deze kinderen en hun ouders; een overzicht van het preventieve aanbod voor de doelgroep; een overzicht van relevante literatuur en adressen voor professionals, en een literatuuroverzicht voor kinderen, jongeren en volwassenen uit de doelgroep. ♦
Als je mama of papa ….: handleiding en werkboek voor de begeleiding van KOPP-kinderen Schellekens, W. ; Janssen, P. Garant, Antwerpen, 2004. doelgroep: begeleiders KOPP-kinderen van 6 tot 12 jaar
Psychische problemen zijn een maatschappelijke realiteit. Heel wat kinderen groeien op in een gezin waarin één van de ouders een psychisch probleem heeft. Als je mama of papa… is een middel om actief en persoonlijk met kinderen en jongeren – individueel en in groep – rond dit thema te werken. Als je mama of papa… bestaat uit twee delen: een handleiding en een losbladige werkbundel. De bedoeling van het pakket is drieledig: 1. Stilstaan bij wat het kan betekenen om op te groeien in een gezin waarin één van de ouders een psychisch probleem heeft. 2. Een aantal mogelijke kanalen bespreken waar deze kinderen en jongeren terecht kunnen voor informatie en hulp. 3. Het kind informeren over ziektebeelden, behandelingswijzen, enz.
Uit overzichtsbrochure “welbevinden op school” – versie oktober 2009 – luik KOPP & KOAP
mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàëJïÉäÄÉîáåÇÉå=Ó=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QM=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=
=
=
=
INHOUD brochure ‘welbevinden’ - alle thema’s Inleiding Educatief materiaal Socio-emotionele vaardigheden Miembo Een wereld vol troost Omgaan met ziek zijn Dood & Zelfdoding Kind & (echt)scheiding en kinderrechten Kinderen en handicap o autisme Kinderen en psychiatrie
Sociale vaardigheden Pesten op school Toeka Leefsleutels basisonderwijs Leefsleutels secundair onderwijs Muzische vorming Seksualiteit en lichaamsbeleving Misbruik en mishandeling Filosoferen met kinderen
Ervaringsgericht werken Ervaringsgericht werken met jonge kinderen
Kinderparticipatie Werken rond kinderparticipatie
Achtergrondinformatie Socio-emotionele problemen en vaardigheden Algemeen Dood & Zelfdoding Depressie Misbruik en mishandeling Leerproblemen Socio-emotionele problemen Probleemgedrag
Literatuur specifiek voor leerkrachten Literatuur specifiek voor ouders Aanvullende literatuurlijsten welbevinden Websites ivm ernstige ziekte, dood, suïcide en rouw
Uit overzichtsbrochure “welbevinden op school” – versie oktober 2009 – luik KOPP & KOAP
mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàëJïÉäÄÉîáåÇÉå=Ó=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QM=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=
=
=
=
