Provinciale projecten welbevinden

Provinciale projecten “welbevinden” Stimuleren van het algemeen welbevinden en sociale vaardigheden van kinderen en jongeren op school, in de klas en thuis

Lijst van beschikbare educatieve materialen en achtergrondinformatie versie maart 2010 Informatie Provincie Limburg Educatief Centrum - welbevinden Universiteitslaan 1 3500 Hasselt Tel. 011 23 82 40/26 fax 011 23 82 88 e-mail : [email protected] Coördinator projecten welbevinden :

Verantwoordelijke uitleningen:

ielde Van der Sypt Provinciaal steunpunt onderwijs - welbevinden tel. 011 23 82 40 e-mail : [email protected] www.limburg.be/welbevinden

Myriam Lismont Provinciale dienst Gezondheid tel. 011 23 82 26 e-mail : [email protected] www.limburg.be/gezondheid

=

O

= = = = mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàë=J=ïÉäÄÉîáåÇÉåÓ=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QMLOS=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=

= =

=

=

P

Een woordje uitleg van ons Een oproep aan jou … Miembo & Toeka staan symbool voor de provinciale projecten die het welbevinden van kinderen willen stimuleren door te werken aan socio-emotionele en sociale vaardigheden in kleuter- en lager onderwijs. Onder de noemer “welbevinden” situeren zich eveneens de provinciale projecten “Pesten op school”, en “Kind & (echt)scheiding binnen de schoolcontext”, Deze projecten richten zich zowel naar het basis- als het secundair onderwijs. Voor het basisonderwijs zijn er bovendien ook nog de projecten “Als de dood voor de dood op school ?” en “Een groot geheim in een klein hoofdje” over seksueel misbruik, voor het secundair onderwijs “suïcidepreventie bij jongeren”. Miembo & Toeka omvatten een waaier aan thema’s en vaardigheden, deze aanvullende materialenlijst is onvolledig. Ons aanbod wil zich niet beperken tot educatieve materialen voor het basisonderwijs. Wij willen ook leerkrachten en begeleiders van jongeren uit het secundair onderwijs in hun opdracht ondersteunen. Werk je met kinderen of jongeren en ben je op de hoogte van interessante boeken of educatieve materialen om te werken rond welbevinden dan vragen wij jou dit aan ons door te geven om ons te helpen een zo volledig mogelijk aanbod uit te bouwen. Dus… indien je opmerkingen, suggesties, ervaringen hebt in dit verband aarzel dan niet om één van beide contactpersonen op de hoogte te brengen. Je kan uiteraard ook bij ons terecht met al jouw vragen ! ielde & Myriam maart 2010

☯

De hierna volgende materialen en boeken zijn nu reeds ontleenbaar in het Provinciaal leercentrum welbevinden & gezondheid

☯

Na afspraak kan je er voor alle thema’s terecht op ☺ maandag, dinsdag, woensdag en donderdag van 9u tot 12u en van 13u30 tot 16u30 Afspraken i.v.m. het thema socio-emotioneel welbevinden kunnen ook op ☺ vrijdag van 9u tot 12u en van 13u30 tot 16u30

☯

Voor projectinformatie kan je terecht bij de coördinator welbevinden ielde Van der Sypt.

☯

Voor ontleningen kan je terecht bij Myriam Lismont.


= =

=

=

Q

EDUCATIEF MATERIAAL

SOCIOSOCIO-EMOTIONELE VAARDIGHEDEN

MIEMBO

♦

Miembopakket

Het Miembopakket omvat : •

begeleidersmap

In deze map zijn activiteiten neergeschreven over thema’s als zelfvertrouwen, vriendjes maken, omgaan met gevoelens, kritisch denken,… maar ook over problemen als agressie, echtscheiding, doodgaan, pesten,… Naast de activiteiten biedt deze map praktische tips voor de klaspraktijk, tips om voor te lezen en de nodige achtergronden rond welbevinden en depressie bij kinderen, doelstellingen en suggesties voor ouderavonden. •

verhalenboek “Miembo vliegt uit”

Dit verhalenboek biedt leerkrachten, ouders en kinderen 8 mooie verhalen. Doorheen allerlei avonturen leert Miembo een aantal positieve waarden en sociale vaardigheden. •

ouderboekje

De brochure voor ouders wil de ouders op een eenvoudige manier duidelijk maken waarover dit programma gaat, wat een depressie bij kinderen juist betekent en hoe deze misschien kan voorkomen worden. •

handpop

Bij het pakket hoort een Miembo-handpop die bij de allerkleinsten in de poppenkast of in een groepsgesprek tot leven kan komen.

Elke Limburgse basisschool en elk CLB-hoofdcentrum, die inschrijven voor een minimum aan vorming, krijgen één exemplaar gratis.

Het pakket is ook te koop, kostprijs voor de ganse set in een opbergdoos bedraagt € 48,34.

Alle onderdelen zijn ook apart verkrijgbaar : begeleidersmap € 34,71 verhalenboek € 11,16 brochure voor ouders € 2,48 handpop € 6,20

Daarnaast is het pakket ook gratis ontleenbaar in het Provinciaal leercentrum welbevinden & gezondheid.


= =

=

=

♦

R

De Hopla-koffer

NIEUW 2009!!

Smets, B. CEGO, Leuven, 2007. doelgroep: kinderen van 2 tot 4 jaar. ‘De Hopla-koffer’ is een speelleerset rond gevoelens voor peuters van 2 tot 4 jaar. De koffer stimuleert de emotionele ontwikkeling van het jonge kind via vertelplaten, maskertjes, kartonnen popjes, situatieplaatjes, een dominospel, een bingospel en een draaischijf. De Hopla-personages vormen een ideale drager voor de basisgevoelens bang-boos-blij-verdrietig. De koffer biedt ook achtergrondinformatie voor ouders, leerkrachten, psychologen en begeleiders. ♦

Een doos vol gevoelens Kog, M. ; Moons, J. ; Depondt, L. CEGO, Leuven, 2001. doelgroep : kinderen van 2 tot 7 jaar

‘ Een doos vol gevoelens ‘ is een speelleerset voor jonge kinderen om hen spelenderwijs beter leren om te gaan met gevoelens. Op een speelse manier leren ze gevoelens herkennen, begrijpen en uiten. Het beheersen van de basisgevoelens : blij, bang, boos en verdrietig geeft jonge kinderen een eerste houvast tot een rijk emotioneel leven. ♦

Het emotiekwartet Kerseboom, R. ; Tigchelaar, B. Bohn Stafleu van Loghum, Houten, 2005. doelgroep: 7 tot 77 jaar (leerkrachten, therapeuten, jongerenwerkers, andere hulpverleners)

Het spel is bedoeld om op een speelse en veilige manier een sfeer te scheppen waarin het uiten van gevoelens vanzelfsprekend is. Het emotiekwartet bestaat uit 12 kleurrijke kwartetten die een emotie weergeven en 1 blanco kwartet. Met de kaarten maak je emoties, op een speelse en veilige manier, in de groep bespreekbaar. In therapiesituaties is het geschikt in het contact met kinderen die, bijvoorbeeld door ingrijpende levensgebeurtenissen of door opvoedingsconflicten, geblokkeerd zijn geraakt in hun uitingen. ♦

Kinderkwaliteitenspel Evers, M. ; Loman, E. ; Soepboer, W. CPS, Amersfoort, 2006. Doelgroep: leerkrachten basisonderwijs

Het Kinderkwaliteitenspel is ontwikkeld vanuit een pedagogische visie op onderwijs waarin actieve betrokkenheid van kinderen bij hun eigen leerproces en verantwoordelijkheid voor hun eigen leerprestaties centraal staan. Met behulp van dit spel kan een leerkracht op een leuke manier met kinderen een gesprek voeren over hun kwaliteiten. Werken met dit spel draagt zo bij aan de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen.


= =

=

=

♦

S

Voelsprieten Soc. Mut. ism C.I.S., Leuven, 2003 doelgroep : kinderen van 9 tot 12 jaar

Praten over gevoelens is niet evident. Al te vaak wordt kinderverdriet afgedaan als boerenbedrog of krokodillentranen. Toch is het belangrijk dat kinderen hun gevoelens leren uiten. Het beschermt hen tegen neerslachtigheid. In het kaartspel ‘ Voelsprieten ‘ worden kinderen op een speelse manier aangespoord om na te denken en te praten over hun gevoelens. ♦

Reeks Tintelboeken Depondt, L. ; Cate, M., ten ; Lemmens, R. ; Nauwelaerts, K. CEGO Publishers, Leuven, 2002. doelgroep : kinderen van 4 tot 7 à 8 jaar

De reeks is opgebouwd rond zes ‘basisbehoeften’. In elk prentenboek staat één basisbehoefte centraal. Basisbehoeften spelen een cruciale rol bij de ontwikkeling van kinderen. Als hieraan niet voldaan wordt, kan dat aanleiding geven tot sociaal-emotionele problemen. De Tintelboeken willen kinderen helpen de basisbehoeften scherper te doorleven en eventuele problemen te verkennen en te verwerken. Voor volwassenen bieden ze aanzetten om eventuele problemen bij kinderen beter op te merken en om met (jonge) kinderen aan de slag te gaan rond gevoelsgeladen thema’s. Ssst, Streepje slaapt ! vertelt over een poes die door een vervelend nachtlawaai niet kan slapen (fysische behoefte). Daardoor is ze suf, loom en lusteloos en kan ze niet meer genieten van haar eten en van het spel met een bol wol. Klein Kikje toch ! Een kikkertje krijgt te weinig aandacht en warmte van zijn ‘koele’ ouders (behoefte aan aandacht en warmte). Kikje is huilerig en agressief en verlangt naar een knuffel. Gelukkig is er pad (met enge wratten en bulten) die kikkertje wél affectie geeft. Hop wil naar huis Het is het verhaal van een konijntje dat zijn holletje én zijn vriendjes niet meer terugvindt (behoefte aan veiligheid en duidelijkheid). Hop is angstig en in de war maar een vogeltje gaat op zoek en vindt het holletje ‘bij de grote, dikke boom’ terug. Kaspers rattenplan Kasper, de rat wordt door zijn ‘vrienden’ kat en hond genegeerd (behoefte aan waardering). Hij gedraagt zich clownesk en is agressief als niemand naar hem luistert. Uiteindelijk blijkt de rat dé oplossing te weten voor hun probleem : hoe geraken we aan de andere kant van de rivier. Veertje vliegt ! is een verhaal vol suspens over een vogeltje dat wil leren vliegen (behoefte om zichzelf als kundig te ervaren). Zijn mama vindt dat het daar nog niet aan toe is. Het vogeltje zet door en ontsnapt op het nippertje aan ‘grote, zwarte poes’. Lach maar, Leentje ! Het biggetje Leentje wil altijd sober, netjes en ijverig zijn (morele behoefte). Maar het diertje is niet gelukkig. Dank zij een tante ervaart het dat ook smullen, stoeien in de modderpoel en lekker luieren tot het échte leven van een varken behoren. ♦

Misschien wisten zij alles : 313 verhalen over de eekhoorn en de andere dieren Tellegen, T. ; Post, M. Em. Querido’s uitgeverij, Antwerpen, 2002. doelgroep : kinderen vanaf 10 jaar

Meer dan driehonderd verhalen over de eekhoorn en de mier en alle andere dieren uit het bos. Verhalen over verlangen. Verhalen die aansluiten bij de Miembo-thema’s rond het welbevinden bij kinderen. = = = = mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàë=J=ïÉäÄÉîáåÇÉåÓ=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QMLOS=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=

= =

=

=

♦

T

Dichter bij mij : poëzie voor kinderen van twee tot twaalf Depondt, L. ; Vercruysse, T. Bakermat uitgevers, Mechelen, 1998. doelgroep : kinderen tot 12 jaar.

‘ Dichter bij mij ‘ bevat veertig gedichten voor kinderen tussen 2 en 12. Veertig maal een spiegel over wat hen bezighoudt, boeit, beroert. Veertig prikkels tot lezen, luisteren, kijken. Veertig maal intens meeleven ‘omdat het me raakt !’ Samen een stukje levensloop van peuter tot (bijna) puber. ♦

Dingen die je niet kunt zeggen

NIEUW 2009!!

Brabant, H. ; Degeyndt, M.T. , e.a. (samenstel.) Bakermat uitgevers, Mechelen, 2008. doelgroep : jongeren Je vindt in dit boek gedichten waarin jongeren over gevoelens en ervaringen schrijven. Het ruime aanbod van gedichten toont aan dat er veel kan worden gezegd, gesuggereerd en via een handig gebruik van beelden duidelijk gemaakt. De bundel werd samengesteld voor jongeren met verstandelijke of auditieve beperkingen, ook voor anderstalige jongeren werden gedichten geselecteerd. Bij het boek hoort ook een handleiding met werkvormen, suggesties en ideeën om zelf te schrijven of om meer te doen met de teksten in dit boek. De DVD bevat audiovisueel materiaal dat de werkvormen in de lesmap ondersteunt. ♦

Bruno, Bella en de anderen : speciale voorleesverhalen voor kinderen van 6 tot 12 jaar Krul-de Ruiter, J. SWP, Amsterdam, 2000. doelgroep : leerkrachten, hulpverleners, groepsleiders

Liegen, stelen en boos zijn. Het zijn allemaal dingen die wel eens voorkomen bij kinderen. Ook mishandeling is iets dat kinderen mee kunnen maken, of meegemaakt hebben. Dit voorleesboek is bedoeld als hulpmiddel bij het praten met en behandelen van kinderen die met een, of meerdere van deze problemen te maken hebben. Bij de voorleesverhalen heeft de auteur een handleiding geschreven met handige informatie, zowel theoretisch als praktisch, voor de groepsleider of leerkracht die de verhalen voorleest. ♦

Aangrijpende belevenissen van kinderen : angsten, pesten, dood, scheiden, misbruik Steernemans, P. Garant, Leuven, 1999. doelgroep : ouders, leerkrachten, hulpverleners

In dit boek staan 5 verhalen voor en over kinderen. Elk verhaal wordt vooraf gegaan door een toelichting over het betreffende thema voor volwassenen. Het boek is bedoeld als een hulpmiddel voor volwassenen om met kinderen over deze thema’s te praten. Dergelijke gesprekken bevorderen de kwaliteit van de communicatie tussen volwassenen en kinderen, wat de opvoedingsrelatie ten goede komt.


= =

=

=

♦

U

Je zit er maar mee : vragen van kinderen (9-10 jaar) Crabbé, C. ; Mieghem, L., Van Uitgeverij Altiora, Averbode, 2000. doelgroep : kinderen vanaf 9 jaar, ouders, begeleiders, leerkrachten en therapeuten

Deze bundel bevat brieven van kinderen van 9 en 10 jaar. Elke brief verwoordt een vraag, een probleem waar het kind mee zit. Onderwerpen die o.a. aan bod komen : echtscheiding, dood, gezinsuitbreiding, adoptie, handicap, verhuis, dromen, enz.. ♦

reeks Geweld? Voor geen geld! : reeks van 6 dierenverhalen over 6 conflictsituaties Girardet, S. ; Rosado, P. CEGO Publishers, Leuven, 2003. doelgroep : kinderen vanaf 6 jaar, leerkrachten

Deze reeks bestaat uit zes fabels voor kinderen vanaf 7 jaar. Zes verhalen die ons leren hoe we vreedzaam met elkaar kunnen omgaan (als we willen), maar tegelijk zes vertellingen vol humor en spanning. Zes praatboekjes ook. Conflicten kunnen we (helaas) niet altijd vermijden. Maar als ze zich voordoen, hoe gaan we er dan mee om? Zullen we weglopen, roepen, brullen, misschien zelfs slaan? Of zullen we praten, overleggen, onderhandelen of misschien zelfs toegeven? Geweld? Voor geen geld! geeft geen pasklare oplossingen, maar biedt wel voldoende stof tot nadenken en napraten, voor kinderen én volwassenen. Elk verhaal eindigt met een aantal vragen. Die moeten de kinderen aanzetten om bij zichzelf of bij de anderen op zoek te gaan naar vreedzame oplossingen voor hun geschillen. ♦

reeks therapeutische kinderboeken Delfos, M. Trude van Waarden Produkties, Bussum. doelgroep : kinderen in de leeftijd van 6 tot 12 jaar

Deze boekjes zijn een hulpmiddel bij het uitleggen en bespreekbaar maken van het betreffende probleem. Oline, het olifantje Therapeutisch verhaal voor verslavingsproblematiek.

kinderen

die

te

maken

hebben

met

een

pleeggezinplaatsing

als

gevolg

van

Sanne Therapeutisch verhaal bedoeld voor kinderen die te maken hebben met mishandeling door de ouders en die als gevolg daarvan een laag zelfbeeld hebben. Vogel Therapeutisch verhaal bedoeld om kinderen te laten ervaren dat ieder mens zijn eigen wereld heeft en iedereen even belangrijk is. Van alles twee Therapeutisch verhaal bedoeld voor jonge kinderen die de (echt)scheiding van hun ouders meemaken. Blijf van me af! Therapeutisch verhaal bedoeld voor meisjes die te maken hebben met seksueel misbruik. Blijf van me af! Therapeutisch verhaal bedoeld voor jongens die te maken hebben met seksueel misbruik.


= =

=

=

V

Het is niet leuk! Therapeutisch verhaal bedoeld voor kinderen die door andere kinderen seksueel misbruikt worden. Pip Therapeutisch verhaal bedoeld voor kinderen die opgroeien met psychiatrisch gestoorde ouders. Ze vinden me druk! Therapeutisch verhaal bedoeld voor kinderen die last hebben van hyperactief gedrag en kinderen met ADHD. Dood is niet gewoon Therapeutisch verhaal voor kinderen die het overlijden van een betekenisvol iemand, met name een ouder, meemaken. ♦

reeks Hartenboeken Bode, A., de ; Broere, R. Uitgeverij Van In, Lier. doelgroep : kinderen tussen de 5 en 10 jaar.

De Hartenboeken vormen een unieke reeks lees- en prentenboeken over gevoelige onderwerpen voor jonge kinderen. Belangrijke gebeurtenissen in het leven van jonge kinderen, waarbij emotionele en sociale aspecten een rol spelen, staan centraal. In elk boek wordt één thema behandeld. De Hartenboeken kunnen gebruikt worden om kinderen te helpen een inzicht te krijgen in gebeurtenissen en gevoelens die te maken hebben met ziekte, geweld, angst, dood, eenzaamheid en verdriet. Naast de emotionele aspecten van de onderwerpen komen bovendien praktische zaken ter sprake. Op een heel vanzelfsprekende manier krijgen de kinderen zo de nodige informatie. In de 2 bijhorende handleidingen is van elk verhaal een uitgebreide voorleesversie opgenomen. Daarnaast worden tips gegeven voor het verwerken van de verhalen in kringgesprekken. Morgen ben ik weer beter In dit verhaal wordt beschreven wat er met Kim gebeurt als ze in het ziekenhuis wordt opgenomen voor een operatie. Mag het licht nog even aan ? Maartje worstelt met haar angst voor het donker en met het feit dat ze er niet durft voor uit te komen. Opa duurt ontelbaar lang In dit verhaal is er sprake van een sterfgeval. Nu zijn opa is overleden, zoekt Bas antwoord op de vragen die hem hierover bezighouden. Altijd moeten ze mij hebben Dit verhaal gaat over pesten. Na zijn verhuizing wordt Koen het leven zuur gemaakt door voortdurende pesterijen. Maar jij blijft mijn papa De ouders van An zijn gescheiden. Als haar moeder haar nieuwe vriend voorstelt, raakt An behoorlijk in de war. Een kind van ver De moeder van David vertelt wat er allemaal bij een adoptie komt kijken. Bang voor de bende Robert ontdekt dat zijn vriend Felix diefstal pleegt. Later blijkt dat Felix handelt onder druk van oudere kinderen die dreigen met geweld. Ik ben er ook nog! Mira krijgt een broertje. Ze is jaloers als ze merkt dat de baby heel veel aandacht krijgt. Waar is mama ? Dit verhaal beschrijft wat Jolien meemaakt als ze in een vreemde stad haar moeder kwijtraakt en verdwaald. Ridders in mijn bloed Bart heeft leukemie. Na een afwezigheid van zeven maanden komt hij weer terug op school.


= =

=

=

♦

NM

reeks Mijn leefwereld Roca, N. Altiora, Averbode, 2001. doelgroep : kinderen van 4 tot 8 jaar.

In deze reeks van 6 prentenboeken komen sociale en emotionele onderwerpen aan bod. De boekjes zijn geschreven op het niveau van kinderen van 4 tot 8 jaar. Tevens zijn er activiteiten en tips voor ouders en begeleiders opgenomen. Mijn lichaam – van mijn hoofd tot mijn voeten In dit boek kunnen kleine kinderen het antwoord vinden op vele vragen die ze zich in verband met hun eigen lichaam stellen. De eenvoudige teksten en expressieve tekeningen zullen hen daarbij helpen. Ook volwassenen zullen in dit boek veel materiaal vinden om samen met het kind over het lichaam te praten. Mijn familie – van de jongste tot de oudste Dit boek vertelt over alle soorten families en familierelaties, dus ook over gescheiden en hertrouwde ouders, adoptiekinderen, enz… Elk kind zal zijn eigen familie in dit boek terugvinden. Aan de hand van spelletjes kan het de stamboom tekenen, vertellen hoe zijn ouders elkaar hebben ontmoet, of ontdekken hoe zijn grootouders leefden toen ze jong waren. Mijn vriendjes – van oude vriendjes tot nieuwe vriendjes Samen met Max, een jongetje uit dit boek, huppelen kinderen door de verschillende vriendschapssituaties heen, en leren ze hoe ze ermee kunnen omgaan. Ook ouders en begeleiders zullen graag met dit boek werken. Tips helpen hen om samen met de kinderen te praten over vriendschap, en hen bij onduidelijke situaties meer inzicht te geven. Mijn gevoelens – van verdrietig zijn tot blij zijn Kleine kinderen ontdekken al gauw dat er een breed gamma bestaat van diepere gevoelens. Maar ze kunnen die gevoelens niet altijd duiden of thuisbrengen. Dit boek zal hen daarbij helpen. Op een eenvoudige wijze kunnen ze leren welke soorten gevoelens er zijn, en benoemen wat ze zelf voelen. Weten wat we voelen is weer een stapje verder staan in het groeiproces… Ik ben bang – van angsthaas tot held In dit boek leren kinderen het verschil tussen verschillende soorten bang-zijn en hoe je ermee kunt omgaan. Kinderen zoals ik – van noord tot zuid, van oost tot west In dit prentenboek zien kinderen onze multiculturele wereld aan de hand van het leven van kinderen overal ter wereld. ♦

Spiegelbeeld. Begeleiding van kinderen met problemen. Tussen samen en apart : werkboek en handleiding Kuypers, M. ; Schenck, L. ; van der Veken, T. …[et al.] Garant, Antwerpen, 2002. doelgroep : kinderen van 6 tot 12 jaar

De handleiding en het werkboekje zijn geschreven voor begeleiders die met kinderen aan de slag willen gaan rondom het probleem van echtscheiding. Kinderen verweven in een echtscheidingsproblematiek hebben er vaak nood aan om hun gedachten en gevoelens over dit thema op een rijtje te kunnen zetten. Vanuit de praktijkervaringen in een dagcentrum kon er op een adequate manier worden ingegaan op vragen die kinderen tijdens hun ontwikkeling hebben over dit onderwerp. De opbouw van het werkboekje bestaat uit middelen die ingaan op bepaalde thema’s die belangrijk zijn binnen het voornoemde probleemterrein. Het werkboekje bestaat uit losse bladen die per hoofdstuk aan het kind worden gegeven en in een mapje gestoken. Het is een soort knip- en plakboek. De opbouw van het werkboekje is zo gekozen dat een overzicht van het proces van de echtscheiding aan bod kan komen. Aan de hand van een verhaal over twee kinderen in een echtscheidingssituatie wordt het kind in kwestie binnengeleid in de verschillende hoofdstukjes. We vertrekken vanuit de visie van het kind op zijn familie en gezin. Als het over de scheiding zelf gaat, wordt er gepeild naar de indrukken die het kind heeft over de scheiding van zijn ouders. Dit is een eerste aanzet om te zien in hoeverre het kind nog met onduidelijkheden zit omtrent de gebeurtenissen. Naast een specifiek deel over rechtsprocedures wordt er ook ingegaan op de verblijfsregeling en alle mogelijke moeilijkheden die hiermee gepaard kunnen gaan. Een belangrijk hoofdstuk binnen dit boekje gaat over nieuwe partners. Doorheen het hele boekje is het belangrijk om rekening te houden met gevoelens die kinderen hebben. Toch werd er nog een apart deel aan toegevoegd om specifiek hierop in te gaan. = = = = mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàë=J=ïÉäÄÉîáåÇÉåÓ=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QMLOS=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=

= =

=

=

♦

NN

Pak van mijn hart De Fever, F. Nat. Verbond Socialistische Mutualiteiten, Brussel, 2003. doelgroep : leerkrachten, opvoeders, hulpverleners, kinderen tussen 6 en 12 jaar

‘Pak van mijn hart’ is een educatief programma voor kinderen met depressieve kenmerken tussen 6 en 12 jaar, om te voorkomen dat deze kinderen effectief een depressie ontwikkelen. Het is een kant-en klaar pakket van waarmee leerkrachten in de klas aan de slag kunnen. ♦

ff down Landsbond der Christelijke Mutualiteiten, Brussel, 2003. doelgroep : leerkrachten, CLB-medewerkers, jeugdwerkers, jongeren

Meer en meer mensen hebben last van stressklachten, mentale problemen, depressie. Ook jongeren voelen zich soms gedurende langere tijd niet goed, zijn somber of neerslachtig. Het project “ff down” wil deze gevoelens bij jongeren bespreekbaar maken. Vertrouwenspersonen zoals leerkrachten, CLBmedewerkers, jeugdwerkers, … die dicht bij de jongeren staan, zijn hierbij een belangrijke partner. In de map vindt men methodieken voor in de klas, in de jeugdbeweging, … Leerkrachten vinden er lessuggesties en werkbladen in om met leerlingen te praten over je ff down voelen, tips om daarmee om te gaan, tips rond heerlijk ontspannen en realistisch denken, signalen van depressie, mogelijke hulpverlening. Er worden ook suggesties gegeven om van dit thema een schoolproject te maken. Leerkrachten die willen werken met het boek Spiegelschrift of die het toneelstuk Spiegelschrift willen organiseren, vinden in de map een aantal praktische tips. Achtergrondinformatie en literatuurtips zijn toegevoegd. ♦

Nou … dag maar weer: afscheid nemen van asielzoekerskinderen in de klas Baan, J. Pharos, Utrecht, 2005. doelgroep : leerkrachten, directies basisscholen

Afscheid nemen is voor asielzoekerskinderen een deel van hun leven geworden. Zij worden met hun ouders regelmatig naar een ander asielzoekerscentrum overgeplaatst. Dit boekje beschrijft de socio-emotionele reacties van kinderen en leerkrachten en geeft concrete suggesties hoe deze op een positieve manier afscheid kunnen nemen. ♦

Kinderen van de weg: jongeren vertellen over ingrijpende ervaringen in hun leven Mellaerts, B. Uitgeverij Clavis, Hasselt, 2006. doelgroep: kinderen, jongeren

“Kinderen van de weg” is een aangrijpende bundel met verhalen van verkeersslachtoffers. De jongeren vertellen hoe ze klappen kregen en hoe ze met hun pijn en verdriet omgaan. Maar ze hebben het ook over hoe ze hun toekomst weer vorm geven en hun leven in eigen handen nemen. Het zijn allemaal doorzetters die een enorme wijsheid aan de dag leggen om het trauma dat hun leven plotseling binnendrong, het hoofd te kunnen bieden. Het boek wil herkenningspunten aanreiken om zo het trauma en de verwerking van een verkeersongeval bespreekbaar te maken. = = = = mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàë=J=ïÉäÄÉîáåÇÉåÓ=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QMLOS=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=

= =

=

=

NO

EEN WERELD VOL TROOST

♦

Een wereld vol troost, materialenset Samenstelling: Erik Verliefde e.a. CEGO publishers, Leuven, 2006. doelgroep : kinderen van 5 tot 12 jaar

‘Een wereld vol troost’ is een materialenset die kinderen in de basisschool helpt om over verlieservaringen te communiceren en zo, onder begeleiding van leerkrachten of andere volwassenen, op een psychisch gezonde manier met verlieservaringen te leren omgaan. Wie in de klas, op school of elders met een concrete verliessituatie geconfronteerd wordt, vindt zeker bruikbaar materiaal in deze koffer, samen met een leidraad om met dit materiaal aan de slag te gaan. De koffer biedt materiaal aan rond 15 uiteenlopende verliessituaties, die elk nog eens vanuit verschillende hoeken benaderd kunnen worden: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.

Verandering in leefomgeving Inbraak en diefstal Confrontatie met (natuur)rampen en oorlog Ziekte, opname in een ziekenhuis, functieverlies Veranderingen n.a.v. de ontwikkeling van het kind (ouder worden) Dementie Overlijden Scheiding van iemand, een dier dat wegloopt, (echt)scheiding Iemand wordt vermist, loopt verloren Afwijzing door anderen Belangrijke veranderingen bij ouders Verlies van een betekenisvol object Verlies in het spel Een familielid met een handicap, met een ziekte Natuur

Samenstelling: • • • • • • • • • • • • • •

15 grote thematekeningen van Suana Verelst 15 gedichten van Geert De Kockere 20 verhalen van Rien Broere en Joris Denoo 5 poppenkastscenario’s van Annemie Dechamps 15 reproducties van kunstwerken geselecteerd door Marianne Van den Boom de korte film “Victor” van Senne Dehandschutter, getuigenissen van kinderen en de film “Ouders met kanker” (DVD) “Je verlies mee-delen” (CD-ROM) “Een wereld vol muziek” van Jan Goovaerts (CD) een gevoelswaaier een zakboekje een handleiding met activiteiten geschreven door Nele Quirynen boek: “Ruimte voor verdriet” van Erik Verliefde en Riet Fiddelaers prentenboek: “Opa duurt ontelbaar lang” van Rien Broere en Ann De Bode kinderboek: “Mama heeft kanker” van Sine Van Mol =


= =

=

=

NP

OMGAAN MET ZIEK ZIJN

♦

Als jij er niet meer bent: wanneer je vader of moeder doodziek is Fiddelaers-Jaspers, R. Ten Have, Kampen, 2005. doelgroep: kinderen van 8 tot 12 jaar

Soms krijgen kinderen al op jonge leeftijd te maken met een ernstige ziekte en het overlijden van een van hun ouders. Zo’n verdrietige gebeurtenis heeft grote invloed op het leven van kinderen en het is belangrijk om hen alle steun te geven die ze nodig hebben. Dit boekje is een hulpmiddel bij de vragen die kinderen hebben rond dit onderwerp. ♦

Nu jij ziek bent Sipkes de Smit, I. Ten Have, Kampen, 2006. doelgroep: kinderen van 6 tot 10 jaar

In persoonlijke, troostrijke en soms ook grappige gedichten brengt de auteur de gevoelens van kinderen onder woorden als iemand in hun naaste omgeving ziek wordt zoals vader, moeder, oma, broertje of zusje of een huisdier. ♦

Als je vader of moeder kanker heeft Couldrick, A. Stichting Achter de Regenboog, Utrecht, 1994. doelgroep : voor alle leeftijden

Dit boekje bespreekt de concrete ervaringen waarmee kinderen te maken hebben bij ernstige ziekte van één van de ouders. ♦

Mijn boek over … : werkboek tijdens de ziekte van een dierbaar persoon Stichting Achter de Regenboog, Utrecht, 1994. doelgroep : kinderen van 4 tot 10 jaar

Een doe-boek, als communicatie- en verwerkingsmiddel, voor jonge kinderen tijdens het ziekteproces van een belangrijk persoon. ♦

Kinderen en … ingrijpende situaties : over levensbedreigende ziekte in de naaste omgeving Tilstra, H. Uitgeverij Kwintessens, Hilversum, 2001. doelgroep : leerkrachten basisonderwijs, directies, CLB-medewerkers

Wanneer een leerling wordt geconfronteerd met de angstaanjagende vraag of iemand die hem na aan het hart ligt beter zal worden of dood zal gaan, dan heeft dat ingrijpende gevolgen voor dat kind. Dit boek probeert de leerkracht, het schoolteam te helpen bij de eerste opvang en latere begeleiding van zo’n kind en de groep.


= =

=

=

NQ

Hoe organiseer je opvang en begeleiding? Hoe ziet het contact met de betreffende ouders eruit? Hoe informeer je de overige ouders? Hoe kun je een leerling actief begeleiden? Welke werkvormen gebruik je voor de betreffende leerling en welke voor zijn groep? Hoe kun je als team de begeleider steunen in deze situatie, die niemand wil? Wie begeleidt de begeleider? Dit zijn de vragen en problemen die zich onherroepelijk zullen aandienen en waarop iedere school en leerkracht passende antwoorden en mogelijke oplossingen moet zoeken. ♦

Kinderen met kanker: een informatiebrochure voor mensen werkzaam in het onderwijs Vereniging ‘Ouders, Kinderen en Kanker’, 2001. doelgroep: leerkrachten, directies, CLB-medewerkers

De brochure ‘Kinderen met kanker’ wil de mensen werkzaam in het onderwijs informeren over kanker bij kinderen en hen tips geven op welke manier zij de thuissituatie ondersteuning kunnen bieden. ♦

Kinderen met kanker: school en toekomst, handreiking voor ouders en leerkrachten Naafs-Wilstra, M.C. (red.) Vereniging ‘Ouders, Kinderen en Kanker’, Zwolle, 1995. doelgroep: leerkrachten, CLB-medewerkers, ouders en andere hulpverleners

Dit boek, waaraan vele deskundigen hun medewerking hebben verleend, behandelt alle aspecten van kinderkanker die voor de school van belang kunnen zijn. Het bevat een uitleg over kanker en de behandeling ervan, beschrijft de bijwerkingen en gevolgen op korte en lange termijn en beschrijft vervolgens de uitwerking die deze gevolgen hebben op het functioneren van het kind op school en op zijn cognitieve vaardigheden. Er worden aanbevelingen gedaan hoe het kind, de ouders, de klasgenoten en de broers en zussen door de leerkrachten kunnen benaderd worden. Dit boek is bestemd voor leerkrachten die op een of andere manier geconfronteerd worden met een kind met kanker en voor schoolbegeleidingsdiensten, maar ook voor ouders en voor hulpverleners die in hun werk te maken hebben met een kind met kanker, zijn ouders, broers en zussen. ♦

Radio-Robbie en zijn gevecht tegen de slechte kankercellen Heuvel, B., van den ; Mol, C., de … [et al.] Vereniging ‘Ouders, Kinderen en Kanker’, Zwolle, 1998. doelgroep: kinderen

Voorlees- en prentenboekje over radiotherapie. ♦

Chemo-Kasper en zijn jacht op de slechte kankercellen Motzfeldt, H. Vereniging ‘Ouders, Kinderen en Kanker’, Nieuwegein, 2004. doelgroep: kinderen

Voorlees- en prentenboekje over chemotherapie.


= =

=

=

♦

NR

Janice vecht terug Schulz, C.M. Vereniging ‘Ouders, Kinderen en Kanker’, Nieuwegein, 2002. doelgroep: kinderen

‘Janice vecht terug’ beschrijft wat er gebeurt als een vriend of vriendin ernstig ziek wordt en welke reacties en gevoelens dit ziek zijn oproept bij klasgenoten en vrienden. ♦

Ben ik zo angstaanjagend? Vogels, D. Uitgeverij Clavis ism Vereniging ‘Ouders, Kinderen en Kanker’, Amsterdam, 2004. doelgroep: jongeren

In dit boek vertellen tien jongens en meisjes hoe het is om kanker te hebben. Ze vertellen openhartig over hun angsten en twijfels, maar ook over de hoop op genezing en hun plannen voor de toekomst. Ze praten over de slopende behandelingen in het ziekenhuis, over hoe ze hun ouders, zussen, broers en vriendjes op school moeten missen. Maar ze kletsen ook over grappige gebeurtenissen, over hoe ze in de watten worden gelegd door de verpleegkundigen en over hoe ze van iedereen extra aandacht krijgen. Het boek is een ontroerend verslag van kinderen die kanker kregen. Het boek wil de ziekte bespreekbaar maken en wil herkenningspunten aanreiken voor iedereen die zelf of in zijn directe omgeving met kanker wordt geconfronteerd. ♦

Ik ben blij dat ze meeleven … (video) Vereniging ‘Ouders, Kinderen en Kanker’, Nieuwegein, 2003. duur: 15 min. doelgroep: kinderen 10-12 jaar

Vijf jongeren staan centraal in de film. Wat gebeurt er als je kanker krijgt en hoe reageren je klasgenoten? Kun je nog wel overal aan meedoen? Want, ondanks de ingrijpende gevolgen die de ziekte heeft, wil je toch zo normaal mogelijk behandeld worden. ♦

Ik kan er niet goed over praten … (video) Vereniging ‘Ouders, Kinderen en Kanker’, Nieuwegein, 2003. duur: 15 min. doelgroep: jongeren 12-15 jaar

Vijf jongeren staan centraal in de film. Zij praten zowel over de lichamelijke als de geestelijke problemen en hun sociale positie tijdens en na de ziekte. Het doel van de film is kinderen met kanker in gesprek te brengen met klasgenoten.


= =

=

=

NS

DOOD EN ZELFDODING Aparte lijst beschikbaar:

Lijst van beschikbare educatieve materialen en achtergrondliteratuur ‘Als de dood voor de dood op school : thema dood – rouw – verlies’ te verkrijgen bij ielde Van der Sypt tel. 011 23 82 40 e-mail: [email protected] of [email protected] Myriam Lismont tel. 011 23 82 26 e-mail: [email protected]


= =

=

=

NT

KIND & (ECHT)SCHEIDING

Beschikbare brochures aan €4/stuk (verzending inbegrepen.): • •

brochure 'Kinderen in een (echt)scheidingssituatie: de sociaal-juridische aspecten' brochure 'handleiding bij het gebruik van kinder - en jeugdboeken over kind & (echt)scheiding’ Gratis beschikbaar:

• • •

digitale brochure 'Kind & (echt)Scheiding binnen de schoolcontext' juridische folder (gezags)co-ouderschap & verblijfsco-ouderschap en procedure hoorrecht kinderen jeugdboekenlijst - thema ‘kind & (echt)scheiding’ (inclusief éénouder - en nieuwsamengestelde gezinnen)

en ook gratis in het kader van project Beverburcht°

•

Beverburcht-brochure “rouw - en verliesverwerking” (overzicht van trefwoorden, interessante websites, beschikbaar documentatiemateriaal en een boekenlijst)

•

Beverburcht-boekenlijst “Vriendschap en verliefdheid”

•

Beverburcht-boekenlijst “Kinderrechten”

•

Beverburcht-brochure “Applaus zonder handen” (handleiding voor de leerkrachten)

te bestellen/verkrijgen bij Brigitte Muermans van het Provinciaal Steunpunt Opvoedingsondersteuning tel. 011 23 82 25 of e-mail: [email protected] of via email naar [email protected]

° Beverburcht is een provinciaal project waarbij Limburgse bibliotheken kinderboeken socioemotioneel thema in de kijker zetten. Kinderen krijgen op deze manier op gepaste wijze toegang tot een “gevoelig” onderwerp. Jaarlijks verandert het thema. In het verleden ging dit over echtscheiding, rouwen verliesverwerking en vriendschap en verliefdheid. In 2009-2010 staat het thema "kinderrechten" centraal.=


= =

=

=

♦

NU

KINDEREN EN HANDICAP Gewoon, ik heb een handicap Drift, N., van der (red.) C. de Vries-Brouwers bvba, Antwerpen. doelgroep : kinderen en jongeren

De combinatie van foto’s en brieven in dit boek geeft een boeiende, ontroerende en waarheidsgetrouwe weergave van het leven van kinderen en jongeren met een handicap. ♦

Kinderen met problemen Ghesquière, P. ; Maes, B. Garant, Leuven, 1995. doelgroep : orthopedagogen, psychologen, opvoeders, leerkrachten

Dit boek biedt een overzicht van de hedendaagse opvattingen over opvoeding en behandeling van en onderwijs aan kinderen met een fysieke, sensoriële of mentale handicap, gedragsproblemen of een leerstoornis. Alle hoofdstukken hebben ongeveer dezelfde structuur. Er wordt ingegaan op definitie, classificatie (indeling van de problemen) , terminologie, prevalentie (frequentie van voorkomen), etiologie (oorzaken), diagnostiek, behandeling, opvoeding en onderwijs. Steeds wordt de problematiek van het kind als invalshoek gekozen. Dit moet de herkenbaarheid voor niet orthopedagogisch geschoolden, zoals maatschappelijk werkers, logopedisten, leerkrachten en ouders verhogen. ♦

Ongewild lastig: inzicht in veelvoorkomende (ontwikkelings)stoornissen bij kinderen

NIEUW 2009!!

Baard, M. ; Elst, D., van der Uitgeverij Pica, Huizen, 2005. doelgroep : leerkrachten, opvoeders, professionelen Kinderen met ontwikkelingsstoornissen worden vaak als ‘lastig’ ervaren. Er wordt in de omgeving van deze kinderen nogal eens gedacht dat hun gedrag te wijten is aan opvoeding of dat het kind gewoon expres niet doet wat hem of haar gezegd wordt. In ‘Ongewild lastig’ wordt inzicht gegeven in de problemen die kinderen met onder andere Autisme Spectrumstoornissen, ADHD, OCD en het syndroom van Gilles de la Tourette ervaren. Ook worden eenvoudige tips gegeven, waarmee je deze kinderen kunt helpen overleven in een wereld die voor hen vaak heel complex is. Uitgangspunt bij dit alles is de acceptatie van de handicap. ♦

Ongewild lastig in de puberteit en adolescentie

NIEUW 2009!!

Baard, M. ; Elst, D., van der ; Leijenhorst, M. van Uitgeverij Pica, Huizen, 2006. doelgroep : leerkrachten, opvoeders, professionelen De puberteit is een roerige periode, en voor jongeren met een (ontwikkelings)stoornis geldt dit vaak nog sterker. De problemen waar zij tegenaan lopen zijn bijvoorbeeld het intensieve sociale verkeer, aangaan en onderhouden van relaties, het organiseren en plannen op school en werk en het toekomstbeeld. In ‘Ongewild lastig in de puberteit en adolescentie’ wordt inzicht gegeven in de problemen die jongeren met een Autisme Spectrumstoornissen, ADHD, ADD, borderline, angsten stemmingsstoornissen, NLD, gedragsstoornissen, OCD en het syndroom van Gilles de la Tourette hebben. De onderwerpen worden helder en bondig besproken en de auteurs dragen veel = = = = mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàë=J=ïÉäÄÉîáåÇÉåÓ=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QMLOS=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=

= =

=

=

NV

tips en adviezen aan voor ouders, leraren en anderen in de omgeving van de jongeren. Begrip en acceptatie maken hun wereld een stuk leefbaarder. ♦

Weet je wat het is om anders te zijn?

NIEUW 2009!!

Sabin, E. Uitgeverij Pica, Huizen, 2007. doelgroep : kinderen vanaf 7 jaar Dit doe-boek is speciaal geschreven voor kinderen vanaf 7 jaar die een klasgenoot, vriendje, broertje of zusje hebben met een handicap of leerstoornis. Op een speelse manier krijgt de jonge lezer zo begrip en respect voor kinderen die een beetje anders zijn, waarbij acceptatie van en rekening houden met deze kinderen de belangrijkste doelstellingen zijn. Aan bod komen onder meer: ADHD, downsyndroom, autisme, astma en dyslexie. Het boek is uitermate geschikt voor klassikaal gebruik, maar kan ook samen met de ouder/verzorger worden gelezen. ♦

Stijn is anders Vanvuchelen, M. Lannoo, Tielt, 1998. doelgroep : kleuters en jonge kinderen

Het verhaal handelt over de verwarring van de vijfjarige Kaat die voortdurend vreemde gedragingen van haar broer waarneemt en ervaart. Het autistisch gedrag wordt genoemd als ‘anders zijn’. Het verwoorden en bespreken van dit gedrag, helpt kleuters en jonge kinderen om een autistisch kind te begrijpen en te accepteren. Achter in het boek staat didactische informatie hoe dit verhaal samen met jonge kinderen kan worden gelezen. ♦

Ik ben speciaal : over autisme Vermeulen, P. Epo, Berchem, 2001. doelgroep : jongeren vanaf 10 jaar, leerkrachten, ouders, professionelen

Ik ben speciaal is een werkboek. Het is ontworpen om ermee te werken : jonge mensen met een autisme-spectrumstoornis samen met een ouder, een leerkacht of een andere professionele persoon. Het werkboek bevat twee delen : Het eerste deel is een theoretische inleiding over hoe wij mensen met autisme of Asperger syndroom kunnen informeren over hun handicap, met een gebruiksaanwijzing van de werkbladen, individueel of in groep. Het tweede deel bevat werkbladen die het kind samen met een volwassene kan doorlopen. Zo ontstaat telkens een uniek en creatief persoonlijk boek. In dit deel zit ook een serie oefeningen waarin het autisme positief wordt benaderd. Algemene factoren, informatie over autisme en persoonlijke informatie vinden op die manier een evenwicht. Het boek wordt gebruikt met jonge kinderen vanaf 10 jaar. Het is niet alleen een uitstekende bron van informatie voor het kind met autisme, maar ook een eerste stap in een ruimer proces van psychologische of psycho-therapeutische begeleiding.

♦

Denk & Doe : praktische ideeën voor de eerste stappen in het leerproces bij mensen met autisme en mensen met een ontwikkelingsachterstand Degrieck, S. Uitgeverij Epo, Berchem, 2001.


= =

=

=

OM

doelgroep : therapeuten, activiteitenbegeleiders, leerkrachten en ouders Om mensen met een autismespectrumstoornis die kennis en vaardigheden aan te leren waarmee ze kunnen overleven in een wereld die niet op hun leest geschoeid is, volstaat theoretische kennis over autisme niet. De auteur weet als geen ander de theoretische kennis over autisme te vertalen in bruikbare, concrete en praktische adviezen. Met Denk & Doe, een herwerking van het vroegere ‘Takenboek’, biedt hij leerkrachten, therapeuten, activiteitenbegeleiders en ouders een handige leidraad bij het opzetten van leeractiviteiten. Naast de vele concrete voorbeelden bevat dit boek een erg heldere beschrijving van hoe men leeractiviteiten ‘op maat’ kan ontwikkelen voor zowel mensen met autisme als mensen met een verstandelijke handicap. Erg vernieuwend is het extra deel over aangepaste activiteiten om een gesprek tot stand te brengen met begaafde mensen met autisme. ♦

Autisme in de praktijk: 1001 ideeën, tips en strategieën voor ouders en leerkrachten

NIEUW 2009!!

Notbohm, E. ; Zysk, V. Uitgeverij Pica, Huizen, 2008. doelgroep : ouders, leerkrachten Het kost ouders en leerkrachten vaak veel tijd en/of moeite om oplossingen te zoeken voor alledaagse problemen die zich voordoen bij hun kind met autisme. In ‘Autisme in de praktijk’ wordt een schat aan ideeën gegeven op velerlei terreinen, zoals sensorische integratie, communicatie en taal, gedrag en sociale omgang. In de vorm van tips, adviezen, spelletjes, activiteiten en strategieën wordt voor veel situaties een werkbare oplossing gegeven, die uitgaat van de mogelijkheden en sterke kanten van het kind. ♦

10 dingen die je zou moeten weten over kinderen met autisme

NIEUW 2009!!

Notbohm, E. Uitgeverij Pica, Huizen, 2006. doelgroep : ouders, leerkrachten In dit boek wordt op betrokken wijze en met de nodige humor verteld hoe het leven van kinderen met autisme eruitziet en hoe je hun omgeving aanzienlijk kunt vergemakkelijken én verrijken. Ellen Notbohm, moeder van een kind met autisme, vertelt in tien hoofdstukken de essentiële dingen die een kind met autisme zelf meestal niet goed kan vertellen of uitleggen, maar waardoor de mensen om het kind heen beter in staat zullen zijn hen te helpen en te steunen in een wereld die voor hen vaak heel ingewikkeld is. ♦

Pubergids autisme: een praktische handleiding

NIEUW 2009!!

Velde, C., van der Uitgeverij Nieuwezijds, Amsterdam, 2007. doelgroep : pubers met autisme, ouders, professionelen Als puber ga je op zoek naar wie je bent en hoe je in de wereld staat. Als je autisme hebt, komt daar nog een extra dimensie bij: wat hoort bij de puberteit en wat hoort bij je autisme?

De puberteit is een goed moment om te leren hoe autisme je functioneren beïnvloedt: om zelfstandig te worden, zul je zelf oplossingen moeten vinden en je eigen stem moeten krijgen. De ‘Pubergids autisme’ helpt daarbij en geeft antwoord op vele vragen.


= =

=

=

♦

ON

Het Aspergersyndroom en pesten

NIEUW 2009!!

Dubin, N. Uitgeverij Pica, Huizen, 2008. doelgroep: ouders, leerkrachten, professionelen Pesten is een serieus probleem voor kinderen en volwassenen met het syndroom van Asperger, zowel op school als op het werk. Afwijkend gedrag, doordat sociale regels niet begrepen worden, of bijvoorbeeld het fladderen in stressituaties, verhogen het risico op pesten. Kinderen met Asperger beseffen bovendien niet altijd dat ze slachtoffer zijn; dit brengt hen in een machteloze situatie. Nick Dubin, die zelf Asperger heeft en slachtoffer van pesten was, beschrijft welke negatieve effecten het pesten op zijn leven heeft gehad. Hij ontrafelt waarom pesters pesten, benadrukt de cruciale rol van mensen in de omgeving en geeft strategieën voor ouders, leerkrachten én slachtoffers om het pesten een halt toe te roepen. ♦

Autistisch … (video) Uitgave: Nederlandse Vereniging voor Autisme, Bussum, 1987. doelgroep: algemeen publiek duur : 30 min.

Autisme komt voor bij 4 à 5 op de tienduizend kinderen. Aan autisme verwante contactstoornissen komen nog veel meer voor. Het is een ontwikkelingsstoornis. Het kind wordt geboren met een handicap, die niet onmiddellijk zichtbaar is, maar pas langzamerhand duidelijk wordt. Deze videofilm moet bijdragen aan de maatschappelijke erkenning van autisme als een bijzondere handicap met een speciale hulpvraag. ♦

AutImatisch: 61 233 beelden over autisme (video) Uitgave: Autisme Centraal ; Vlaamse Dienst Autisme vzw, Gent, 2003. doelgroep: ruime omgeving, familie, collega’s, werkgevers, psychologen, … duur : 45 min.

Autisme en normale intelligentie vormt het thema van deze film. De combinatie van autisme en een normale begaafdheid is tot op heden een weinig bekend beeld. In de film vertellen mensen met autisme hoe moeilijk ze het vinden om hun handicap uit te leggen aan anderen, en hoe ze daarbij stoten op onbegrip en ongeloof. Ze willen het klassieke beeld van autisme doorprikken en getuigen daarom wat het autisme betekent in hun leven. De film illustreert de specifieke moeilijkheden maar ook de mogelijkheden waarmee mensen met autisme te maken krijgen. De film eindigt met een aantal algemene tips naar de ruime omgeving: werkgevers, familieleden, collega’s, psychologen, … ♦

Als autisme niet opvalt (DVD)

NIEUW 2009!!

Uitgave: Nederlandse Vereniging voor Autisme, Bussum, 2007. doelgroep: ouders, hulpverleners, leerkrachten duur : In deze film komt een aantal mensen met een moeilijk herkenbare vorm van autisme aan het woord, evenals hun ouders, leraren en hulpverleners. Het betreft kinderen, jongeren en volwassenen met autisme én een (boven-) normale intelligentie.


= =

=

=

OO

Hun autisme werd niet alleen vaak laat onderkend, zij worden ook geregeld verkeerd beoordeeld: mensen vinden hen lastig, storend, brutaal, ongeïnteresseerd, lui, dwingend, afwerend of onopgevoed. “Als autisme niet opvalt” is bedoeld als voorlichtingsfilm voor ouders, hulpverleners en leerkrachten. Daarnaast levert de film een bijdrage aan het verbeteren van de hulpverlening voor deze specifieke groep mensen met autisme. ♦

Een verrassend begin (DVD)

NIEUW 2009!!

Uitgave: Nederlandse Vereniging voor Autisme, Bussum, 2007. doelgroep: ouders, hulpverleners, leerkrachten duur : 27 min. In deze voorlichtingsfilm vertellen de ouders van Thimo en Ewout op een openhartige manier over het autisme van hun zoons. Wat betekent het voor ouders om een kind met autisme te hebben? De ouders vertellen hierover op een eerlijke, herkenbare en soms ook humoristische manier. Over hun leven met ups en downs, over het genieten van de unieke karakters van hun zoons én over de moeilijkheden die ze ondervinden in het omgaan met hun autisme. Eén van de thema’s in deze film is de diagnose. Andere thema’s zijn o.a. de school, sport, spel en sociale contacten.


= =

=

=

OP

♦

KINDEREN EN PSYCHIATRIE

Serie KOPP-boeken (boeken voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen)

Deze prenten- en leesboekenreeks staat symbool voor een belangrijke ontwikkeling in de relatie tussen psychiatrie en samenleving. Het is een bewustmaker en verkleint de opstap voor vele ouders met een psychiatrische stoornis en hun gezinsleden, om het gesprek over de thematiek te openen. En voor de vele hulpverleners die met de families van patiënten geconfronteerd worden, om nooit te vergeten dat deze meestal ook kinderen hebben.

Papa is nooit moe ! Wyckmans, A. Uitgeverij Clavis, Hasselt, 2001. doelgroep : kinderen van 3 tot 6 jaar

Een papa met vleugels Boonen, S. Uitgeverij Clavis, Hasselt, 2001. doelgroep : kinderen vanaf 6 jaar

Het verhaal van mevrouw Eekhoorn en alle andere dieren in mama’s hoofd Minne, B. Uitgeverij Clavis, Hasselt, 2001. doelgroep : kinderen vanaf 9 jaar

Een regenbui van tranen Baetens, R. Uitgeverij Clavis, Hasselt, 2001. doelgroep : kinderen vanaf 12 jaar

Lege ogen Berg, L., van den Uitgeverij Clavis, Hasselt, 2001. doelgroep : kinderen vanaf 14 jaar

Een veilig gevoel Storms, W. Uitgeverij Clavis, Hasselt, 2001. doelgroep : jongeren vanaf 16 jaar

♦

Pip Delfos, M. Trude van Waarden Produkties, Bussum, 1999. doelgroep : kinderen van 6 tot 12 jaar

Het verhaal is bedoeld voor kinderen die opgroeien bij psychiatrisch gestoorde ouders of die daarmee te maken hebben. In dit boek heeft de moeder schizofrenie en heeft ze ook last van psychoses en depressieve periodes. Kinderen die opgroeien bij psychiatrisch gestoorde ouders, zijn er vaak van overtuigd dat zij schuldig zijn aan het gedrag van hun ouders. Het kind loopt het risico vanuit dat schuldgevoel een laag zelfbeeld te ontwikkelen. Dit boek is een hulpmiddel om de problematiek uit te leggen en bespreekbaar te maken.


= =

=

=

OQ

♦ Nee ! Reef, O. Sjaloom, Amsterdam, 2001. doelgroep : kinderen vanaf 9 jaar De auteur schrijft over de thema’s suïcide bij jonge kinderen en depressiviteit van een ouder. Martijn is negen jaar en hij voelt zich vaak heel verdrietig. Zijn vader is ontslagen, en zit de hele dag voor zich uit te kijken. Hij doet helemaal niks gezelligs meer met Martijn. En het is al zo vaak treurig thuis, sinds Martijns broertje Jasper is doodgegaan. Martijn vindt het leven helemaal niet leuk meer. Eigenlijk wil hij het liefst dood zijn, net als Jasper. ♦

Mama is ziek Trimbos-instituut, Utrecht, 2003. doelgroep: kinderen tot 6 jaar die een ouder hebben met psychische of verslavingsproblemen

In dit voorleesboekje wordt de moeder van Jeroen opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis. Aan de hand van leeftijdsadequate illustraties en tekst komen Jeroens gedachten en vragen over deze spannende situatie aan de orde, evenals de antwoorden en de oplossingen. ♦

Mijn beurt Trimbos-instituut, Utrecht, 2003. doelgroep: kinderen van 6 tot 12 jaar die een ouder hebben met psychische of verslavingsproblemen

In dit boekje vertellen een aantal kinderen hoe het is om te leven met een ouder die psychische of verslavingsproblemen heeft. Vragen die leven bij de kinderen en oplossingen komen aan bod. Er is een lijst met moeilijke woorden inclusief uitleg opgenomen, waaronder depressie, verslaving en psychiater en een lijstje met geschikte kinderboeken over dit onderwerp. Het taalgebruik is aangepast aan de doelgroep. ♦

Splinters Trimbos-instituut, Utrecht, 2003. doelgroep: jongeren vanaf 12 jaar

In deze brochure wordt uitleg gegeven over psychische stoornissen en verslaving. Ingegaan wordt onder meer op de oorzaken, en wat er aan te doen is. Ook geeft de brochure veel tips hoe jongeren met de situatie, waarin vader/moeder psychische of verslavingsproblemen heeft, om kunnen gaan. Er is een lijstje met (jeugd)boeken opgenomen over dit onderwerp.


= =

=

=

♦

OR

Ouders van de kaart Trimbos-instituut, Utrecht, 2003. doelgroep: kinderen van 8 tot 14 jaar die een ouder hebben met psychische of verslavingsproblemen

Omdat een depressieve ouder zich anders gedraagt dan een psychotische, en een drugsverslaving verschilt van een alcoholverslaving, is deze voorlichtingsmap ontwikkelt. De map bevat naast de gebruiksaanwijzing 11 losse, geplastificeerde bladen met op ieder blad informatie over een specifieke psychische stoornis of verslavingsprobleem. De bladen kunnen gekopieerd worden, en uitgereikt aan kinderen van ouders met psychische of verslavingsproblemen. Om het kind te laten merken dat het niet de enige is met 'zo'n ouder' en om de herkenning te vergroten, begint ieder blad met een op waarheid berust verhaal van een kind dat een ouder heeft met ook zo'n stoornis. Daarnaast wordt leeftijdsadequate uitleg gegeven over moeilijke woorden zoals therapie, psychiater en opname. ♦

Ouders van de kook Trimbos-instituut, Utrecht, 2003. doelgroep: professionals in onderwijs, kinderopvang, jeugdhulpverlening, gezondheids- en verslavingszorg, welzijnswerk

Deze brochure geeft informatie over de situatie waarin kinderen van psychisch zieke of verslaafde ouders opgroeien. Daarnaast wordt er informatie gegeven over: signalen en problemen; risicofactoren en beschermende factoren; tips over wat intermediairen kunnen doen voor deze kinderen en hun ouders; een overzicht van het preventieve aanbod voor de doelgroep; een overzicht van relevante literatuur en adressen voor professionals, en een literatuuroverzicht voor kinderen, jongeren en volwassenen uit de doelgroep. ♦

Als je mama of papa ….: handleiding en werkboek voor de begeleiding van KOPP-kinderen Schellekens, W. ; Janssen, P. Garant, Antwerpen, 2004. doelgroep: begeleiders KOPP-kinderen van 6 tot 12 jaar

Psychische problemen zijn een maatschappelijke realiteit. Heel wat kinderen groeien op in een gezin waarin één van de ouders een psychisch probleem heeft. Als je mama of papa… is een middel om actief en persoonlijk met kinderen en jongeren – individueel en in groep – rond dit thema te werken. Als je mama of papa… bestaat uit twee delen: een handleiding en een losbladige werkbundel. De bedoeling van het pakket is drieledig: 1. Stilstaan bij wat het kan betekenen om op te groeien in een gezin waarin één van de ouders een psychisch probleem heeft. 2. Een aantal mogelijke kanalen bespreken waar deze kinderen en jongeren terecht kunnen voor informatie en hulp. 3. Het kind informeren over ziektebeelden, behandelingswijzen, enz.


= =

=

=

OS

SOCIALE VAARDIGHEDEN

PESTEN OP SCHOOL

Aparte lijsten beschikbaar : beschikbaar educatief materiaal ‘pesten op school’ overzichtslijst van kinderen jeugdboeken - thema pesten informatie en inhoud antipestkoffers te verkrijgen bij

ielde Van der Sypt Myriam Lismont

tel. 011 23 82 40 of e-mail: [email protected] tel. 011 23 82 26 of e-mail: [email protected]

TOEKA

♦

TOEKA 2 Sanen werken aan een warm en sterk schoolklimaat

NIEUW 2008!!

Leefsleutels vzw, Mechelen, 2008. doelgroep: leerkrachten kleuter- en lager onderwijs Toeka 2 wil de sfeer, de veiligheid en het vertrouwen in elke klas en op elke school positief ondersteunen opdat de kinderen zich op sociaal emotioneel vlak optimaal kunnen ontwikkelen. Doorheen verhalen en activiteiten ontdekken de kinderen zelf hoe ze samen aan een warme sfeer kunnen werken. Toeka 2 … •

is een speels programma dat de ontwikkeling van sociale en emotionele vaardigheden stimuleert bij kinderen van de eerste kleuterklas tot en met het zesde leerjaar.

•

beïnvloedt de sfeer, het welbevinden, de veiligheid en het vertrouwen in elke klas en op elke school.

•

biedt verhalen en bijpassende activiteiten aan (nog meer dan in de eerste Toeka) waarbij de kinderen zelf ontdekken hoe ze samen aan een warme sfeer kunnen werken.

•

legt de focus op het ervaringsgerichte, het beleven en op het delen van verantwoordelijkheid. Door te dóen, creëer je een warm schoolklimaat.

•

is licht en luchtig; en dus helemaal niet moraliserend.

•

werkt preventief.

•

is realiseerbaar én haalbaar.

•

houdt rekening met de groepsdynamica.

•

werkt zowel op school-, klas- als leerling-niveau.

•

lanceert een CD met 2 liedjes, één voor de kleinsten en één voor de ouderen.

•

introduceert Wiest, een nieuwe mysterieuze figuur voor de derde graad.

TOEKA 2-thema’s Er zijn 5 thema’s per jaar uitgewerkt. Iedereen start samen met het geboortemoment of een verjaardagsmoment, tevens het startthema. De hele school werkt tegelijk aan dezelfde thema’s (per klas worden er verschillende accenten gelegd). •

De geboorte of de verjaardag van Toeka

•

Er hangt sfeer in de lucht (over veiligheid en vertrouwen)


= =

=

=

OT

•

Lachen en genieten (werken aan een positief klimaat op een ‘lichte’ en ‘luchtige’ manier)

•

Anders dan gewoon (bewust stilstaan bij eigen mening en het belang van de individuele ontwikkeling van elk kind apart)

•

Heen en weer door de tijd (het schooljaar afronden: “Van waar komen we? Wat hebben we gedaan? Hoe kijken we naar de toekomst?”)

TOEKA 2 – materialen en kostprijs Het TOEKA 2-pakket bestaat uit: - 1 begeleidersmap voor de leerkracht - 3 voorleesboeken voor de kleuters - 5 Toeka-affiches - 1 handpop - 1 cd met 2 Toeka-liedjes Dit alles zit in een handige opbergdoos. Volledig pakket in opbergdoos

€ 139,95

(handleiding + voorleesboeken + pop + affiches + cd) Handpop

€ 19,95

Voorleesboek per stuk

€ 11,95

Set van 3 voorleesboeken

€ 29,95

Set van 5 posters

€ 4,95

Het materiaal kan besteld worden bij Leefsleutels via www.leefsleutels.be of rechtstreeks afgehaald op de provinciale dienst met facturatie door Leefsleutels.

Voor de scholen die reeds met het eerste pakket van Toeka werken, biedt Toeka2 heel wat verfrissende nieuwe ideeën. Er wordt meer gebruik gemaakt van verhalen en er duikt een mysterieuze nieuwkomer op. ‘Wiest’ is een geheimzinnig figuur die enkel in de derde graad verschijnt.

♦

TOEKA (1)

Het Toekapakket omvat : •

begeleidersmap

Naast een algemene inleiding waarin de visie van Leefsleutels en het opzet en doel van Toeka wordt voorgesteld, bevat de map drie grote onderdelen : een dossier team, een activiteitenbundel en het dossier ouders. In de activiteitenbundel worden de volgende thema’s behandeld :

durven ontdekken niet afpakken vertrouwen wat is stout zijn ? wat is liegen ? wat betekent schuld ?


= =

=

=

OU

zorgen voor samen plezier maken mogen meespelen rekening houden met elkaar openstaan voor is wat ik zie en hoor ook de waarheid ? waarderen verantwoordelijkheid – vertrouwen hoe komt mijn gedrag over ? omgaan met ontgoochelingen samenwerken vormen van een eigen mening •

verhalenboeken

Voor de kleuters werden zes Toeka-verhalen gebundeld in een leuk prentenboek “ Toeka in de wolken “. Voor de lagere school heeft Leefsleutels twaalf verhalen gebundeld in het verhalenboek “ Toeka ondersteboven “. De verhalen sluiten telkens aan bij de verschillende thema’s die in de activiteitenreeks aan bod komen.

Het pakket kan besteld worden bij Leefsleutels vzw. Scholen die het pakket vooraf willen inkijken kunnen terecht op de Provinciale dienst Volksgezondheid, waar het pakket ook kan afgehaald worden (de factuur volgt dan later).

De kostprijs voor de volledige set in een opbergdoos bedraagt € 80,34.

Alle onderdelen zijn ook apart verkrijgbaar :

begeleidersmap € 60,49 Toeka in de wolken € 11,16 Toeka ondersteboven € 13,64


= =

=

=

♦

OV

Kinderen en hun sociale talenten

NIEUW 2008!!

Van Voorst van Beest, K. ; van Bokkem, M., e.a. Uitgeverij Altiora, Averbode, 2007. doelgroep: leerkrachten kleuter- en lager onderwijs Een unieke, resultaatgerichte methode rond sociale vaardigheden, van de 2e kleuterklas tot en met het 6e leerjaar. Het is de bedoeling dat leerkrachten vanuit de belevingswereld van kinderen, vanuit praktische werkvormen die muzisch geïnspireerd zijn en vanuit kennis, vaardigheden en houding het sociaal competent gedrag van de kinderen bevorderen. De 8 activiteitenmappen zijn helder en praktisch, op maat van de leerkracht geschreven. De lessen zijn heel gestructureerd opgezet en ze behandelen alle bouwstenen waaruit sociaal competent gedrag is opgebouwd. Werken met deze methode heeft als doel: het welbevinden van de leerlingen te stimuleren en het samenhorigheidsgevoel in de klas en de school te bevorderen.

♦

Werken aan het gevoel van eigenwaarde : training van kinderen en jongeren Pope, A.W., e.a. Dekker & van de Vegt, Assen, 1989. doelgroep : leerkrachten, maatschappelijk werkers, hulpverleners die met kinderen en jongeren werken

Het boek bespreekt een duidelijk gestructureerd behandelingsprogramma dat ertoe dient een gering gevoel van eigenwaarde bij kinderen en jongeren te verhogen. Er wordt een benadering toegepast die het gevoel van eigenwaarde in componenten verdeelt. Eerst worden de sterke en zwakke punten van een kind of jongere op een rij gezet ; dan worden interventies toegepast die zich speciaal richten op de cognitie, de emoties en de gedragingen die horen bij de zwakke punten. De sterke punten krijgen extra nadruk. De interventiestrategieën zijn gebaseerd op cognitieve gedragstechnieken, die al eerder succesvol zijn gebleken om mensen te helpen hun manier van denken, voelen en handelen te veranderen. Het unieke van dit programma is dat deze technieken zijn gebundeld in een begrijpelijk, makkelijk toegankelijk behandelingspakket, dat speciaal rekening houdt met het ontwikkelingsniveau en de ontwikkelingskenmerken van elk kind en elke jongere afzonderlijk. ♦

Hart voor je kind : de vijf stappen naar de emotionele intelligentie van je kind Gottman, J. ; Declaire, J. Kosmos-Z&K Uitgevers, Antwerpen, 1998. doelgroep : ouders

Dit boek laat zien hoe ouders erin kunnen slagen in vijf stappen van emotionele coaching hun kind op te voeden tot een emotioneel intelligent individu. De auteur geeft ouders wetenschappelijk, onderbouwde, bij uitstek praktische adviezen om een doelgerichte en actieve rol te vervullen bij het coachen van hun kinderen in cruciale menselijke vaardigheden, zoals het begrijpen en hanteren van gevoelens van onvrede, het beheersen van impulsen, en empathie. ♦

Zelfconcept

in reeks : Gezondheid, je kunt er zelf iets aan doen

VIG, Brussel, 1998. doelgroep : leerkachten Lessenpakket voor het basisonderwijs rond de ontwikkeling van het zelfconcept en de zelfachting. = = = = mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàë=J=ïÉäÄÉîáåÇÉåÓ=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QMLOS=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=

= =

=

=

♦

PM

Het emotiekwartet Kerseboom, R. ; Tigchelaar, B. Bohn Stafleu van Loghum, Houten, 2005. doelgroep: 7 tot 77 jaar (leerkrachten, therapeuten, jongerenwerkers, andere hulpverleners)

Het spel is bedoeld om op een speelse en veilige manier een sfeer te scheppen waarin het uiten van gevoelens vanzelfsprekend is. Het emotiekwartet bestaat uit 12 kleurrijke kwartetten die een emotie weergeven en 1 blanco kwartet. Met de kaarten maak je emoties, op een speelse en veilige manier, in de groep bespreekbaar. In therapiesituaties is het geschikt in het contact met kinderen die, bijvoorbeeld door ingrijpende levensgebeurtenissen of door opvoedingsconflicten, geblokkeerd zijn geraakt in hun uitingen. ♦

Kinderkwaliteitenspel Evers, M. ; Loman, E. ; Soepboer, W. CPS, Amersfoort, 2006. Doelgroep: leerkrachten basisonderwijs

Het Kinderkwaliteitenspel is ontwikkeld vanuit een pedagogische visie op onderwijs waarin actieve betrokkenheid van kinderen bij hun eigen leerproces en verantwoordelijkheid voor hun eigen leerprestaties centraal staan. Met behulp van dit spel kan een leerkracht op een leuke manier met kinderen een gesprek voeren over hun kwaliteiten. Werken met dit spel draagt zo bij aan de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen. ♦

Spiegelbeeld. Begeleiding van kinderen met problemen. Een blik op mezelf : werkboek en handleiding Kuypers, M. ; Schenck, L. ; van der Veken, T. … [et al.] Garant, Antwerpen, 2002. doelgroep : kinderen van 6 tot 12 jaar

De handleiding en het werkboekje zijn geschreven voor begeleiders die met kinderen aan de slag willen gaan rondom zelfbeeld. Kinderen met een zwak zelfbeeld en een beperkt ik-besef komen in aanmerking voor het werken met het boekje ‘ Een blik op mezelf ‘ . Vanuit de praktijkervaringen in een dagcentrum kon er op een adequate manier worden ingegaan op vragen die kinderen tijdens hun ontwikkeling hebben over dit onderwerp. De opbouw van het werkboekje bestaat uit middelen die ingaan op bepaalde thema’s die belangrijk zijn binnen het voornoemde probleemterrein. Het werkboekje bestaat uit losse bladen die per hoofdstuk aan het kind worden gegeven en in een mapje gestoken. Het is een soort knip- en plakboek. In dit boekje is de opbouw van de hoofdstukjes belangrijk. Er wordt best gestart met de minst bedreigende hoofdstukjes. Deze die dieper ingaan op de persoonlijkheid en de gevoelswereld van het kind kunnen dan later aan bod komen. De onderwerpen zijn zo gekozen dat verschillende deeldomeinen van de leefwereld van het kind aan bod kunnen komen. Er wordt eerst ingegaan op een aantal omgevingsaspecten en vervolgens worden thema’s die dichter bij de persoonlijke levenssfeer van het kind aanleunen, besproken. Tenslotte wordt er dieper ingegaan op de persoonlijkheidsontwikkeling van het kind zelf. Niet zo gemakkelijk bespreekbare onderwerpen zoals het thema anders zijn, pesten en rouwverwerking hebben ook een plaats gekregen in dit werkboekje.


= =

=

=

♦

PN

Kom op voor jezelf ! Kinder- & Jongerentelefoon, Mechelen, s.d. doelgroep : leerkrachten, leerlingen 3e graad basisonderwijs

Lesmateriaal m.b.t. het verhogen van de sociale weerbaarheid. ♦

Leefboek voor kinderen: hoe kan ik mijn leven (nog) leuker maken?

NIEUW 2009!!

Legter, T. Uitgeverij Panta Rhei, Katwijk, 2007. doelgroep : kinderen van 8-12 jaar Het ‘Leefboek voor kinderen’ is een leer- en doe-boek voor kinderen van 8-12 jaar dat hen wil bijstaan in de ontwikkeling van een positief zelfbeeld. Het boek richt zich op veel voorkomende emotionele problemen zoals o.a. verlegenheid, gebrek aan zelfvertrouwen, motivatieproblemen, gepest worden, gescheiden ouders, … Het boek geeft de kinderen zelf een groot aantal tips en spreekt ze aan op hun eigen niveau: met voorbeelden uit het dagelijkse leven, thuis en op school, en met gekleurde woorden die het positief of negatief effect van taalgebruik illustreren. ♦

Krachtige kinderen : seksueel weerbaarheidsprogramma voor kinderen in de eerste graad van de basisschool CGSO, Gent, 1998. doelgroep : leerkrachten

Dit pakket heeft als centrale boodschap ‘krachtige kinderen zijn weerbare kinderen’. En dat is meteen ook het uitgangspunt : kinderen krachtig maken om van daaruit tot een weerbare basishouding en weerbaar gedrag te komen. In het boekje voor de leerkracht vind je informatie over weerbaarheid, weerbaar gedrag, een weerbare basishouding en cijfers over seksueel misbruik. Het programma zelf bestaat uit drie toverlessen met kringgesprekken, spelletjes en oefeningen. ♦

Weerbaarheid van jongeren : een denken doeboek Cautaert, S. ; Dupont, V. ; Ideler, I. Garant, Leuven, 2001. doelgroep : leerkrachten, opvoeders, jeugdwerkers, vormingswerkers, therapeuten Voor heel wat jongeren is het pad naar volwassenheid bezaaid met hindernissen. Ze worden depressief, gebruiken drugs, verminken zichzelf, stoppen met eten, worden agressief en gewelddadig. Ze proberen te ‘overleven’ in een voor hen moeilijke samenleving. Vanuit een fundamenteel gebrek aan zelfrespect, eigenwaarde en zelfvertrouwen en weinig verbondenheid met anderen, hebben ze vaak nauwelijks controle over emoties als angst, kwaadheid, verdriet of pijn. Soms worden ze geïntimideerd, gepest, aangerand, misbruikt, mishandeld. Andere jongeren gaan zelf over tot intimideren, pesten, aanranden, misbruiken. Door met jongeren te werken aan weerbaarheid – zelfrespect, emoties, grenzen – zullen ze zich beter voelen in hun vel en vertrouwen krijgen in hun eigen mogelijkheden. Dat heeft een remmend effect op het stijgende agressieve en zogenaamd anti-sociale gedrag van jongeren. Het boek, dat een denken doedeel bevat, is bestemd voor iedereen die met jongeren te maken heeft : jeugdwerkers, leerkrachten, hulpverleners, opvoeders, vormingswerkers, therapeuten. Het kan zeker ook ouders helpen om meer inzicht te krijgen in deze problematiek.


= =

=

=

♦

PO

Sociaal Vaardig ? Lieve deugd : gids voor de basisschool Cuvelier, F. ; Van Steen-Debue, A. (et al.) die Keure, Brugge, 1996. doelgroep : leerkrachten

Weldra stappen we de eeuw van de communicatie binnen. Meer en meer wordt een beroep gedaan op de sociale en tussenmenselijke vaardigheden. Deze vaardigheden worden niet alleen aangeleerd binnen het gezin. Ook binnen het onderwijs heeft men ingezien dat zij een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de ontwikkeling van een sociaal en relationeel gerichte pedagogiek. Daarom wordt er binnen het onderwijs ruimte voorzien om de jongeren tot een up-to-date sociale vaardigheid en relatiebekwaamheid te begeleiden. Dit boek wil daartoe een gids zijn. Het is een gids die de nodige sociaal-psychologische achtergrond kort en bevattelijk samenvat, die aandacht geeft aan de houdingen van de leerkracht en die voldoende concrete tips en didactische hints geeft om de kinderen aan het werk te zetten. Het boek doorloopt 3 grote trajecten. Het eerste traject, dat tijdens de basisschool wordt doorlopen, biedt de kinderen de mogelijkheid om een zo ruim mogelijk gamma van relatiewijzen te verwerven en zich eigen te maken. Tijdens het tweede traject, dat tijdens de basisschool wordt aangezet en tijdens de eerste graad van het middelbaar onderwijs verder wordt uitgediept, leren de kinderen hoe het relationeel gedrag van de ene tot stand komt in een interactieve wisselwerking met het relationeel gedrag van de andere. Het derde traject tenslotte besteedt aandacht aan de vormen van samenwerking en samenleving zoals kringgesprekken, discussiegroepen, teamwerk, taakgerichte groepen enz. Dit laatste traject wordt slechts beperkt in dit boek behandeld omdat dit traject zich meer richt op het hoger middelbaar onderwijs. ♦

Ik en de anderen Janssen, K. Altiora, Averbode, 2001. doelgroep : jongeren vanaf 10 jaar, leerkrachten, ouders, opvoeders

In dit boek staat de relatie tussen de jongere en de mensen in zijn omgeving centraal. In het eerste deel Ik in een groep wordt de interactie met andere jongeren besproken. De auteurs behandelt thema’s als leiders en volgelingen, samenwerking, uitgesloten worden. In Ik in mijn gezin en Ik bij volwassenen komt onder meer ter sprake hoe je het beste afspraken maakt met ouders en leerkrachten, hoever je zelfstandigheid gaat … De voorgestelde oefeningen en toepassingen zijn geknipt materiaal voor wie een opvoedende taak heeft : leerkrachten, ouders en opvoeders. ♦

Sociaal Vaardig : handleiding voor jongerenbegeleiding Verliefde, E. ; Janssens, J. ; Boogemans, A. Acco, Leuven, 1996. doelgroep : opvoeders, leerkrachten

Iedereen die betrokken is bij de opvoeding van jonge mensen weet hoe belangrijk het is dat onze jongeren sociaal vaardig zijn. In deze complexe consumptiemaatschappij worden zij immers op steeds jongere leeftijd met ongezond en riskant gedrag geconfronteerd. Velen raken ook in de knoop met hun gevoelens. Het is duidelijk dat voor deze jongeren het beheersen van een aantal sociale vaardigheden niet alleen nuttig, maar zelfs essentieel kan zijn.


= =

=

=

PP

Dit programma, bestaande uit een handboek en een videoband, biedt de mogelijkheid om tieners en adolescenten bepaalde sociale vaardigheden bij te brengen. Via diverse technieken kunnen aldus de volgende vaardigheden geoptimaliseerd worden : iets vragen, luisteren, een kort gesprek voeren, 'nee' zeggen, iets bespreken, kritiek geven en krijgen, enz.... Daarbij beoogt men zowel kennisvermeerdering als gedrags- en belevingsverandering. ♦

Groeipijnen in sociaal contact : sociale vaardigheden voor school en ouders Verliefde, E. Acco, Leuven, 1999. doelgroep : leerkrachten, ouders en hulpverleners die sociale vaardigheden willen aanleren aan kinderen tussen 5 en 13 jaar

Zowel ouders als scholen hechten steeds meer belang aan het ontwikkelen van sociale vaardigheden bij kinderen. ‘Groeipijnen in sociaal contact’ is gegroeid vanuit de praktijk en steunt op drie pijlers : de resultaten van de samenwerking tussen enkele scholen en psychologen, de ervaringen in het geven van scholing aan leerkrachten en het begeleiden van ouders en kinderen met socialevaardigheidstekorten. De sociale vaardigheden worden aangeleerd aan de hand van concrete en levensechte situaties. Er zijn twee pakketten uitgewerkt voor de basisschool : de berenreeks is gebaseerd op de berenstappen van Meichenbaum ; de gedragsreeks is een combinatie van oefeningen in gedrag en communicatie. Vanuit het kader van de sociale ontwikkeling wordt er met behulp van illustraties en oefeningen gewerkt rond waarnemen, gevoelens, zelfbeeld, sociale cognitie, probleemoplossend denken en gedrag. ♦

Sociale Vaardigheden

in reeks : Gezondheid, je kan er zelf iets aan doen

VIG, Brussel, 1998. doelgroep : leerkrachten Lessenpakket voor het basisonderwijs aangaande sociale vaardigheden met o.a. de bevordering van een goede communicatie, het hanteren van conflicten en het vermijden van vooroordelen. ♦

Het Babbelspel Sleven, J. ism MPI Ter Engelen Maaseik Uitgeverij Baert, Ternat, 2002. doelgroep : jongeren van 7 tot 14 jaar

Het babbelspel nodigt op een speelse manier uit om een aantal sociale en interpersoonlijke vaardigheden zoals de verbale taal, lichaamstaal, assertiviteit, verwoorden van inzichten, functioneren in een groep, … concreet te oefenen. Het spel wordt best gespeeld onder begeleiding. ♦

De basis van de communicatie : een programma voor de persoonlijkheidsontwikkeling van kinderen en voor de ontwikkeling van sociale vaardigheden in de omgang met volwassenen en leeftijdsgenoten Shipitsina, L.M. ; Zashchirinskaya, O.V. ; Voronova, A.P. ; Nilova, T.A. Acco, Leuven, 1997.

doelgroep : leerkrachten, schoolbegeleiders, pedagogen, psychologen 'De basis van de communicatie' is een veelzijdig, psychologisch-pedagogisch onderwijsprogramma voor de ontwikkeling van communicatieve vaardigheden bij kinderen in hun omgang met leeftijdsgenoten en volwassenen. 'Omgang' in al zijn aspecten = = = = mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàë=J=ïÉäÄÉîáåÇÉåÓ=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QMLOS=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=

= =

=

=

PQ

is buitengewoon belangrijk voor wederzijds begrip, voor het voorkomen van conflicten en het succesvol oplossen daarvan. Het programma in dit boek beschreven, is ontwikkeld voor kinderen van zes à zeven jaar en omvat de volgende componenten : a) een theoretische cursus voor onderwijsgevenden over de kenmerken van de sociale interactie van zes- à zevenjarige kinderen in het gezin en in de groep, over de ontwikkeling van communicatieve vaardigheden en over de aanpak van moeilijkheden die in de omgang kunnen ontstaan ; b) een praktische cursus 'Het ABC van de omgang' voor kinderen van zes à zeven jaar, gericht op de vorming van communicatieve vaardigheden ; c) het leerplan van het onderwijsprogramma 'Het ABC van de omgang' ; d) een handleiding voor de leerkracht bij het onderwijsprogramma ; e) methoden voor de evaluatie van het onderwijsprogramma. ♦

Luister je wel naar mij? Communiceren met kinderen en jeugdigen Deel 1: Gespreksvoering met kinderen tussen vier en twaalf jaar Delfos, M.F. Uitgeverij SWP, Amsterdam, 2006. doelgroep: leerkrachten, psychologen, pedagogen, maatschappelijk werkers, hulpverleners

De auteur beschrijft hoe een gesprek met vierjarigen, achtjarigen of twaalfjarigen gevoerd kan worden. Hoe krijg je ze aan de praat over wat hen bezighoudt? Moet je praten en spelen tegelijk? Welke vraagtechnieken zijn op welke leeftijd geschikt? Hoe schat ik de mentale leeftijd van een kind in? Hoe zorg je dat het kind een optimale getuige is? Het voeren van open gesprekken met kinderen staat in dit boek centraal. Daarnaast wordt aandacht besteed aan hulpverleningsgesprekken, verhoorsituaties en gesprekken in de schoolsituatie. ♦

Ik heb ook wat te vertellen! Communiceren met kinderen en jeugdigen Deel 2: Communiceren met pubers en adolescenten Delfos, M.F. Uitgeverij SWP, Amsterdam, 2006. doelgroep: leerkrachten, ouders, opvoeders

De auteur beschrijft hoe je met pubers en adolescenten in gesprek kunt komen. Het boek ontsluit met vele voorbeelden de wereld van de puber op indringende wijze. Het geeft handvatten in communicatie met, en opvoeding van pubers en adolescenten. Ook is het een uitstekend hulpmiddel om hun leefwereld te leren begrijpen. De logische opbouw en de vele oefeningen maken het boek geschikt als leerboek in opleidingen voor mensen die met jongeren werken, van leerkracht of politieagent tot therapeut. ♦

Op zoek naar normen & waarden: kringgesprekken met kinderen en tieners

NIEUW 2009!!

Mee, L., van der ; Bersma, D. Uitgeverij Panta Rhei, Katwijk, 2004. doelgroep : leerkrachten basisonderwijs, begeleiders van kinderen van 6 tot 16 jaar ‘Op zoek naar normen & waarden’ is een werkboek voor docenten in het basisonderwijs en geschikt voor alle begeleiders van kinderen van 6 – 16 jaar. Het boek is een praktische handleiding om op een speelse en integere wijze met kinderen het gebied van normen en waarden te verkennen. Aan de hand van uitgewerkte thema’s kan de docent middels kringgesprekken en bezinningsoefeningen kinderen bewust maken van hun eigen normen en waarden. De multiculturele samenstelling van groepen in het onderwijs vraagt ook om het verkennen van waarden en normen uit diverse culturen. Het is een realistisch, gebruiksvriendelijk en vooral actueel boek. = = = = mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàë=J=ïÉäÄÉîáåÇÉåÓ=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QMLOS=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=

= =

=

=

PR

LEEFSLEUTELS IN HET BASISONDERWIJS

♦

TOEKA 2 Sanen werken aan een warm en sterk schoolklimaat

NIEUW 2008!!

Leefsleutels vzw, Mechelen, 2008. doelgroep: leerkrachten kleuter- en lager onderwijs zie p. 26 ♦

Hé, doe je mee? deel 1 : Even kennismaken : interactieve werkvormen voor het basisonderwijs en het jeugdwerk Leefsleutels vzw i.s.m. Bakermat uitgevers, Mechelen, 2003. doelgroep : kinderen van 3 tot 12 jaar

Hé, doe je mee? biedt de actieve begeleider in het basisonderwijs of het jeugdwerk een waaier aan speelse werkvormen om interactief en ervaringsgericht met kinderen aan de slag te gaan. In dit boekje hebben we een aantal speelse oefeningen verzameld rond kennismaken. De eerste reeks bestaat uit oefeningen waarmee kinderen elkaars namen leren kennen, de tweede reeks heeft tot doel dat de kinderen elkaar beter leren kennen. De volgorde van de oefeningen is bepaald volgens de moeilijkheidsgraad. Bij elke oefening staat vermeld bij welke leeftijdsgroep je ze kan gebruiken. Bij sommige oefeningen wordt verwezen naar een kopieerblad. ♦

Hé, doe je mee? deel 2 : Groepjes maken : interactieve werkvormen voor het basisonderwijs en het jeugdwerk Leefsleutels vzw i.s.m. Bakermat uitgevers, Mechelen, 2003. doelgroep : kinderen van 3 tot 12 jaar

Hé, doe je mee? biedt de actieve begeleider in het basisonderwijs of het jeugdwerk een waaier aan speelse werkvormen om interactief en ervaringsgericht met kinderen aan de slag te gaan. In dit boekje hebben we een aantal groepsverdelende oefeningen verzameld. De oefeningen zijn pasklaar uitgeschreven, zowel voor groepjes van twee als voor grotere groepen. Waar het nodig is, wordt verwezen naar een kopieerblad. De volgorde van de oefeningen is bepaald volgens de moeilijkheidsgraad. Bij elke oefening staat vermeld bij welke leeftijdsgroep je ze kan gebruiken. ♦

Hé, doe je mee? deel 3 : Voel je goed in de groep! : interactieve werkvormen voor het basisonderwijs en het jeugdwerk Leefsleutels vzw i.s.m. Bakermat uitgevers, Mechelen, 2003. doelgroep : kinderen van 3 tot 12 jaar

Kinderen vertoeven veel en meestal graag in groep. Door kinderen aan te sporen in groep dingen te doen bieden we ze de kans om op een zeer natuurlijke manier een aantal sociale vaardigheden in te oefenen. In dit boekje hebben we een aantal speelse oefeningen verzameld waarbij vertrouwen en samenwerken centraal staan. De kinderen zullen ervaren waarom het moeilijk of gemakkelijk is om elkaar te vertrouwen en wat maakt dat je wel of niet goed kan samenwerken. Kinderen zullen ontdekken welke rol ze meestal innemen binnen de groep en hoe deze rollen elkaar op een positieve manier kunnen aanvullen. Doorheen de activiteiten krijgen de kinderen de kans om heel wat ervaringen op te doen. Meestal is het zinvol om expliciet tijd vrij te maken voor nabespreking waarbij de kinderen stilstaan bij wat ze hebben ervaren en wat ze daaruit kunnen leren. Vooral bij oefeningen waarbij de kinderen in groep een bepaald probleem moeten oplossen is een nabespreking belangrijk. De volgorde van de oefeningen in dit boekje is bepaald volgens de leeftijdsgroep waarvoor de oefeningen het meest geschikt zijn. = = = = mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàë=J=ïÉäÄÉîáåÇÉåÓ=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QMLOS=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=

= =

=

=

PS

♦

Hé, doe je mee? deel 4 : Kringgesprekken : interactieve werkvormen voor het basisonderwijs en het jeugdwerk Leefsleutels vzw i.s.m. Bakermat uitgevers, Mechelen, 2003. doelgroep : kinderen van 3 tot 12 jaar

Een kringgesprek biedt kinderen de kans om anderen beter te leren kennen, om andere meningen en verschillen te ontdekken, om stil te staan bij minder evidente thema's, om gevoelens te uiten, of om ervaringen binnen de groep te evalueren. Tijdens een kringgesprek krijgen kinderen de mogelijkheid om op een eerder gestructureerde manier te spreken en te luisteren. Als leerkracht kan je de vaardigheden van de kinderen beter observeren en kan je handvatten aanreiken om het gesprek in goede banen te leiden. Door te spreken voor een groep bouwen de kinderen tevens aan hun zelfvertrouwen. Ze moeten leren hoe ze zich op een rustige en duidelijke manier naar de groep kunnen richten en hoe ze de aandacht van de anderen kunnen vasthouden. Sommige kinderen hebben het hier erg moeilijk mee. In dit boekje vind je een aantal achtergronden i.v.m. het kringgesprek, praktische tips en een heleboel concrete werkvormen die gekoppeld zijn aan een bepaald soort kringgesprek of aan een bepaald thema. ♦

Hé, doe je mee? deel 5 : Actie! : interactieve werkvormen voor het basisonderwijs en het jeugdwerk Leefsleutels vzw i.s.m. Bakermat uitgevers, Mechelen, 2004. doelgroep : kinderen van 3 tot 12 jaar

Het merendeel van de kinderen houdt van actieve spelletjes. Bij het samen spelen moeten kinderen samenwerken, rekening houden met elkaar en met afspraken, elkaar aanmoedigen, elkaar helpen en dit allemaal terwijl ze zogenaamd alleen maar plezier maken. Spelen is leren, maar zo voelt het meestal niet aan. Anderzijds bieden actieve spelletjes of oefeningen de kinderen de mogelijkheid zich even af te reageren; zo kunnen ze spanningen loslaten of hun gedachten even op iets anders richten. Op die manier doen ze nieuwe energie op. In dit boekje vind je een ruim gamma aan bekende en minder bekende spelletjes voor klein en groot. Bij sommige spelletjes staan mogelijke reflectievragen. Door na een spel even tijd te maken om stil te staan bij het verloop van het spel en de beleving van de kinderen, bied je ze extra kansen om uit hun ervaringen te leren. ♦

Hé, doe je mee? deel 6 : Tot rust komen … : interactieve werkvormen voor het basisonderwijs en het jeugdwerk Leefsleutels vzw i.s.m. Bakermat uitgevers, Mechelen, 2004. doelgroep : kinderen van 3 tot 12 jaar

We leven in een tijd waarin het moeilijk is om een balans te vinden tussen spanning en ontspanning. Gejaagdheid, gespannenheid, haast, moeilijk tot rust komen, het zijn allemaal neveneffecten van deze tijd. Veel kinderen lijden hier ook onder en krijgen last van concentratieproblemen, zijn vlug afgeleid en kennen een grote onrust. Rust en ontspanning zijn daarom absoluut noodzakelijk om geestelijk en lichamelijk gezond te blijven. De oefeningen en spelletjes in dit boek kunnen effectieve hulpmiddelen zijn om ontspanning en rust weer een beetje een plaats te geven binnen de school of het jeugdwerk. Ze zorgen er op een aangename en speelse manier voor dat je meer open staat voor de dingen om je heen, dat je je met al je zintuigen en je hele lichaam weer kunt concentreren. Ze maken je meer bewust van je lichaam en je kwaliteiten en geven meer vertrouwen in jezelf en de anderen. Ze bevorderen het eigen lichaamsbeeld, de fantasie, het inlevingsvermogen en de creativiteit. Deze werkvormen hebben tevens een mooi effect op de harmonie binnen de groep; ze werken sfeerbevorderend en de kinderen leren op een andere manier met elkaar omgaan. Het is belangrijk om op regelmatige tijdstippen ontspannende oefeningen te doen om de kinderen ermee vertrouwd te laten worden. In het begin kunnen sommige oefeningen erg onwennig zijn en moet je rekening houden met gekke opmerkingen en lachbuien. Na verloop van tijd zal je merken dat dit gedrag verdwijnt en dat de kinderen echt ten volle kunnen genieten van de rust en ontspanningsmomenten. = = = = mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàë=J=ïÉäÄÉîáåÇÉåÓ=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QMLOS=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=

= =

=

=

♦

PT

Hé, doe je mee? deel 7: In het bos en op het plein : interactieve werkvormen voor het basisonderwijs en het jeugdwerk Leefsleutels vzw i.s.m. Bakermat uitgevers, Mechelen, 2004. doelgroep : kinderen van 3 tot 12 jaar

Op school of in de jeugdbeweging leven en leren kinderen in groep. Ze ervaren dat ze een fijne sfeer kunnen creëren door op een positieve manier met elkaar te spelen. Zowel vrij spelen als deelnemen aan georganiseerde activiteiten zijn erg waardevol voor hun sociale ontwikkeling. In dit boekje worden een aantal grote buitenspelen aangeboden. Sommige zullen best tot hun recht komen in een bos, andere kunnen ook worden gespeeld op een groot terrein. Dit kan een speelweide zijn, een park of zelfs een dorpskern. Door met de groep naar buiten te trekken, kan je naast de aandacht voor het spel en de sociale vaardigheden ook het respect voor en het omgaan met de natuur benadrukken. Kinderen vinden het meestal geweldig om buiten te spelen. Ze voelen zich vrij en kunnen zich ten volle uitleven. Het bos biedt ook een enorme mogelijkheid om vanuit de fantasie van de kinderen te werken: kabouters, dieren en andere natuurelementen komen dan ook in verschillende spelen aan bod. In het aanbod vind je korte spelen, die eventueel binnen een lesuur sociale vaardigheden, lichamelijke opvoeding, wereldoriëntatie of een ander vak kunnen worden ingepast. Daarnaast is er een ruim aanbod van spelen waarbij zowel de voorbereiding als de uitvoering meer tijd vragen. Deze spelen zijn bruikbaar tijdens startdagen, sportdagen, themadagen, schoolfeesten, enz… ♦

Hé, doe je mee? deel 8: Afscheid nemen : interactieve werkvormen voor het basisonderwijs en het jeugdwerk Leefsleutels vzw i.s.m. Bakermat uitgevers, Mechelen, 2004. doelgroep : kinderen van 3 tot 12 jaar

Wanneer een bepaald groepsgebeuren (schooljaar, werkjaar, kamp, …) eindigt, is het aangewezen tijd en ruimte vrij te maken voor het afscheid. Dit kan je doen door samen met de kinderen terug te kijken, te evalueren, bepaalde herinneringen vast te leggen en vooruit te kijken naar de toekomst. Op die manier gaan groepen met een beter gevoel uit elkaar en kunnen ze datgene wat voorbij is loslaten. Afscheid nemen gebeurt weliswaar binnen de groep, maar heeft een sterke individuele betekenis. Iedere deelnemer van een groep deed eigen indrukken op, bewaart herinneringen op een eigen manier en kijkt anders naar wat nog komen moet. Maar juist de sterkte van het groepsgebeuren is bepalend voor het gevoel waarmee je afscheid neemt. Hoe was de groep? Wat beleefden we als groep? Hoe voelde ik mij binnen de groep? Wat wil ik onthouden uit dit groepsgebeuren? Verschillende van de activiteiten uit dit boekje hebben tot doel de kinderen te motiveren om op zoek te gaan naar wat positief is bij de anderen en dit op het einde van het groepsgebeuren specifiek in de verf te zetten. Zo zijn de kinderen samen verantwoordelijk voor het gevoel waarmee iedereen de groep zal verlaten. Het is belangrijk de kinderen hierin te begeleiden.


= =

=

=

♦

PU

100 Ontspannings- en concentratiespelen

NIEUW 2009!!

Portman, R. ; Schneider, E. Uitgeverij Panta Rhei, Katwijk, 2000. doelgroep : leerkrachten basis- en voortgezet onderwijs, jeugdwerk Deze bundel bevat zowel oude en bekende, als nieuwe spelen ter bevordering van een ontspannen sfeer en de concentratie in een groep. Ze zijn bedoeld voor iedereen die met groepen kinderen werkt in de leeftijd van 6 – 16 jaar: op de basisschool, in het voortgezet onderwijs en buiten de school in het jeugd- en vakantiewerk. Het zijn uitsluitend groepsspelletjes bedoeld om de sfeer in een groep te verbeteren, zodat daarna met die groepen beter gewerkt kan worden. Ze zijn niet gebonden aan een vak en kunnen in elke situatie gebruikt worden. De meeste spelletjes zijn kort, hebben weinig of geen hulpmiddelen nodig en kosten weinig voorbereiding. ♦

Spelen om problemen op te lossen: groepsspelen voor kinderen van 6-12 jaar

NIEUW 2009!!

Badegruber, B. Uitgeverij Panta Rhei, Katwijk, 2001. doelgroep : leerkrachten basisonderwijs Deze bundel is bedoeld voor docenten op de basisschool om kinderen te helpen bij het omgaan met en overwinnen van angst, agressie, onzekerheid, verlegenheid, minderwaardigheid en andere problemen die voortkomen uit het dagelijks sociaal verkeer. Zo zijn er hulpverleningsspelen, samenwerkingsspelen, spelen om met agressie om te gaan, partnerspelen, integratiespelen en rollenspelen. Ze kunnen in kleine groepen of met de hele klas gespeeld worden. ♦

Nieuwe spelen om problemen op te lossen: groepsspelen voor kinderen van 9-15 jaar

NIEUW 2009!!

Badegruber, B. Uitgeverij Panta Rhei, Katwijk, 2003. doelgroep : leerkrachten 3e graad basisonderwijs, 1e graad secundair onderwijs, bijzonder onderwijs Dit boek is bedoeld als hulpmiddel bij het omgaan met probleemkinderen. Deze kinderen hebben een groep nodig waarin ze sociaal gedrag kunnen ervaren, uitproberen en toepassen. De spelen bieden de kinderen gerichte hulp bij het omgaan met gevoelens van angst, depressie, onzekerheid, verlegenheid, minderwaardigheid e.d. Zo zijn er hulpverleningsspelen, samenwerkingsspelen, spelen om met agressie om te gaan, partnerspelen, integratiespelen en rollenspelen. Ze kunnen in kleine groepen of met de hele klas gespeeld worden.


= =

=

=

PV

LEEFSLEUTELS IN HET SECUNDAIR ONDERWIJS

♦

Leefsleutels voor jongeren Leefsleutels vzw, Brussel, 1998. doelgroep : leerkrachten 1e graad secundair onderwijs

Dit basispakket, bestaande uit een werkboek voor leerlingen, een begeleidersmap voor leerkrachten en een gids voor ouders, biedt de mogelijkheid om preventief te werken aan allerlei vormen van risicogedrag met 12 tot 15 jarige jongeren. Het is de bedoeling om opbouwend sociaal gedrag bij jongeren te stimuleren door de sociaal emotionele vaardigheden te trainen. De thema’s die aan bod komen: Onze klas een uitdaging? Vertrouwen in jezelf – Kiezen is een risico – Gevoelens hebben – Anderen dichtbij of veraf? ♦

Leefsleutels voor jongeren - eerste jaar Leefsleutels vzw, Mechelen, 2004. doelgroep : leerkrachten 1e leerjaar secundair onderwijs

Deze vernieuwde versie van het oorspronkelijke ‘Leefsleutels voor jongeren’ voor het eerste jaar secundair onderwijs (voornamelijk ASO en TSO) biedt leerkrachten en leerlingen materiaal aan om op een interactieve en ervaringsgerichte wijze aan sociale vaardigheden te werken.De handleiding bundelt een 30-tal lessen, onderverdeeld in vijf thema’s die elkaar opvolgen. Het werkboek is een kleurrijke bundel waarin jongeren oefeningen kunnen maken en voor zichzelf kunnen neerschrijven welke ervaringen en ideeën ze naar de toekomst willen meenemen. ♦

Leefsleutels voor jongeren - thema’s Leefsleutels vzw, Mechelen, 2004. doelgroep : leerkrachten 2e en 3e jaar secundair onderwijs

Dit programma voor leerlingen van het tweede en derde jaar is een aanvulling bij Leefsleutels voor jongeren eerste jaar. Afhankelijk van de interesse en de noden van de leerlingen en van de prioriteiten van de begeleider, kan je een keuze maken uit lessen en activiteiten van verschillende thema’s. Momenteel werden drie thema’s uitgewerkt: ‘Weerbaarheid’, ‘Vriendschap’ en ‘Omgaan met verschillen’. Bij elk thema hoort een werkboekje voor de leerlingen. ♦

Leefsleutels voor jongeren plus Leefsleutels vzw, Mechelen, 2006. doelgroep : leerkrachten BSO en BuSO

Dit programma, gebaseerd op het pakket Leefsleutels voor jongeren, is een aangepast programma voor het Buitengewoon Secundair Onderwijs én is ook bruikbaar in het Beroeps Secundair Onderwijs. De handleiding is concreet en praktisch uitgeschreven en bundelt een 40-tal lessen, onderverdeeld in vijf thema’s die elkaar opvolgen: Onze klas, een uitdaging? – Vertrouwen in jezelf – Omgaan met risico’s – Omgaan met gevoelens – Omgaan met relaties. Elke uitgewerkte les is voorzien van de nodige tips zodat de les makkelijk kan aangepast worden aan een sterkere of zwakkere groep leerlingen. Het werkboek is een kleurrijk en speels invulboek waarin persoonlijke ervaringen kunnen genoteerd worden.


= =

=

=

♦

QM

Leefsleutels in Actie: vaardighedengids en projecten Leefsleutels vzw, Brussel, 2000. doelgroep : leerkrachten 2e en 3e graad secundair onderwijs

Dit programma voor leerlingen van 15 tot 18 jaar streeft ernaar dat jongeren de basisvaardigheden uit de eerste graad verder inoefenen en toepassen in projecten, stages, geïntegreerde proeven. In de ‘Vaardighedengids’ vinden leerkrachten en begeleiders een waaier aan activiteiten om met jongeren van de tweede en derde graad te werken aan sociale en persoonlijke vaardigheden. De activiteiten kunnen worden gebruikt bij startdagen, bezinningsdagen, …. Bovendien kunnen een aantal activiteiten ook worden geïntegreerd in de lessen. Het boek ‘Projecten’ biedt een gedetailleerd stappenplan voor leerkrachten en begeleiders die met hun leerlingen een project willen opzetten. De inhoudelijke invulling van zo’n project is in handen van de leerlingen; het stappenplan biedt activiteiten en aandachtspunten om het proces te begeleiden.

♦

Leefsleutels in Actie Plus Leefsleutels vzw, Brussel, 2000. doelgroep : leerkrachten 2e en 3e graad BSO en BuSO

‘Leefsleutels in Actie Plus’ is een programma voor leerlingen van 15 tot 18 jaar uit het BSO en BuSO. Het pakket omvat 6 boekjes die elk een aantal lesideeën bieden rond een bepaald thema. Deze kunnen systematisch of selectief gebruikt worden en kunnen aansluiten bij Leefsleutels in Actie. De thema’s die aan bod komen zijn: vandalisme – drugs – relaties en seksualiteit – eetgewoonten – cultuurverschillen – stages. ♦

3D – Denken! Durven! Doen!: het leefsleutelspel rond welbevinden en risico’s Leefsleutels vzw, Mechelen, 2007. doelgroep : leerlingen en leerkrachten secundair onderwijs

3D is een interactief spel voor klasgroepen van het eerste tot en met het laatste jaar van het secundair onderwijs. De groep of de begeleider maakt een keuze uit één van de zes thema’s waarrond het spel kan worden gespeeld: welbevinden – ruzie & agressie – middelengebruik – gezondheid – seksualiteit – multimedia. Tijdens het spel kunnen de leerlingen punten verdienen door te denken, te durven of te doen. Ze kunnen hun mening verwoorden of van gedachten wisselen bij een korte vraag, een kringgesprek of een teamopdracht die te maken heeft met het gekozen thema. Tussendoor komen speelse doe-opdrachten aan bod die het geheel luchtig en plezierig maken.

♦

Energize 2! Speelse groepsactiviteiten Leefsleutels vzw, Mechelen, 2001. doelgroep : jongeren vanaf 12 jaar

In Energize 2 verzamelde Leefsleutels 101 werkvormen om in de klas mee aan de slag te gaan. Het zijn spelideeën die in verschillende lessen, activiteiten of projecten kunnen gebruikt worden: opwarmers, ijsbrekers, groepsverdelende oefeningen, doe-oefeningen, … Er is bij elke werkvorm ruim aandacht besteed aan doelstellingen, reflectievragen en suggesties.


= =

=

=

♦

QN

Energize II: energizers voor volwassenen, jongeren, iedereen Tielemans, E. Stichting Lions Quest, Amstelveen, 2004. doelgroep : basis- en secundair onderwijs, schoolbegeleiders, groepsbegeleiders

Energizers staan voor spelend leren van sociaal-emotionele vaardigheden. Ze geven energie en inspireren deelnemers tot het creatief benaderen van thema’s en onderwerpen als: kennismaken, rollenspel, samenwerken, communicatie, conflicthantering, pesten aanpakken, (zelf)vertrouwen, evalueren. Duidelijke aanwijzingen en instructies voor beginners en professionele trainers.

♦

Energize III: energizers en leerspelen voor jongeren en volwassenen Tielemans, E. Stichting Lions Quest, Amstelveen, 2007. doelgroep : jongeren secundair onderwijs en volwassenen

Energizers en leerspelen voor workshops en lessen in sociale vaardigheden. Deze speelse werkvormen stimuleren leerprocessen rond de thema’s: kennismaken, creëren van een positief groepsklimaat, communicatie, samenwerken, problemen/conflicten oplossen, evalueren, plezier maken in leergroepen. Duidelijke aanwijzingen, tips en instructies voor beginners en professionele trainers.


= =

=

=

QO

MUZISCHE VORMING

♦

Normaal is anders van der Velden, M. Stichting Vredeseducatie ism Jeugd & Vrede, Brussel, 1998. doelgroep : kinderen vanaf 4 tot 10 jaar

De negen liedjes op de CD en in dit werkboek hebben betrekking op de multiculturele samenleving. De thema’s : normaal, vreemd, vergissen en vooroordelen zijn verbonden met begrippen die uitgaan van kinderen en jongeren zelf zoals : anders zijn, jezelf kunnen zijn, opkomen voor een ander, angst, vertrouwen en geborgenheid. Het verwerven van inzicht in de eigen leefwereld en culturele wortels met het oog op een duurzame multiculturele samenleving is de bedoeling van de CD en dit werkboek. Het opzet van het werkboek bestaat telkens uit een liedje gevolgd door een korte introductie van het thema met vervolgens een verhaal en enkele verwerkingssuggesties.

♦

Muziek verzacht de zeden : met muziek werken rond uitsluiten, pesten, vooroordelen en racisme Vandenbergen, J. Jeugd & Vrede ism het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding, Brussel, 2002. doelgroep : kinderen van 10 tot 14 jaar

Muziek verzacht de zeden is een creatief alternatief om via muziek en muzische vorming te werken aan sociale vaardigheden. Net omdat muziek zo universeel is, leent het zich uitstekend om te werken rond bv. pesten, uitsluiten, vooroordelen en racisme. Het originele aan dit werk is in eerste instantie de vaststelling van de samenhang tussen muzische vorming en sociale vaardigheden. Bovendien bewijst de uitgebreide lessenreeks dat deze onderlinge samenhang ook in de praktijk kan omgezet worden. De bijgevoegde muziek CD bevat alle nodige muziekfragmenten en liedjes voor de verschillende lessen.


= =

=

=

QP

SEKSUALITEIT EN LICHAAMSBELEVING

♦

Meer om het lijf : relationele en seksuele vorming en sociale vaardigheden in de kleuter- en lagere school Willems, M. ; Daemen, E. ; Carpentier, N. … [et al.] Uitgeverij De Boeck, Antwerpen, 1998. doelgroep : leerkrachten lager onderwijs

Meer om het lijf voor het basisonderwijs bestaat uit vier delen : één voor de kleuterschool en één voor elke graad van de lagere school. Het zijn handleidingen voor de leerkracht met concreet (les)materiaal en ideeën voor lessen over relationele en seksuele vorming. In het deel voor het kleuteronderwijs staat de kleuterbeleving centraal en wordt er voor bepaalde thema’s vertrokken vanuit wat kleuters dag na dag voelen en meemaken. De globale structuur van Meer om het lijf voor de lagere school is dezelfde in alle delen en loopt parallel met de ontwikkelingsdoelen en eindtermen wereldoriëntatie, domein mens. De delen zijn : Ik en mezelf ; Ik en de ander ; Ik en de anderen. Voorbeelden van behandelde thema’s zijn : Mijn lichaam ; Harmonie-Conflict-Naast elkaar ; Communicatie. Deze thema’s worden dan telkens in een drietal concrete lessen uitgewerkt. De leerkracht kan er onmiddellijk mee aan de slag. Aan het begin van elke les wordt het basisidee verwoord, vervolgens worden het doel van de les, de werkvormen en het lesverloop met het nodige materiaal uitgebreid beschreven. Bijlagen met verhaaltjes, gedichten en creatieve werkbladen maken het geheel compleet. De inhoud van de lessen speelt in op wat leeft bij de kinderen, op de vragen die ze zich op hun respectievelijke leeftijden stellen over zichzelf, over de ontwikkeling van hun lichaam, over hun relaties tot anderen, over het gezin, …

♦

Meer om het lijf : set wandplaten Willems, M. ; Daemen, E. ; Carpentier, N. … [et al.] Uitgeverij De Boeck, Antwerpen, 1998. doelgroep : leerkrachten lager onderwijs

De set wandplaten bestaat uit 20 kleurrijke tekeningen op een formaat van 65 x 48 cm. De thema’s van de tekeningen sluiten volledig aan bij de onderwerpen uit ‘ Meer om het lijf ‘, maar kunnen ook los van de handleidingen gebruikt worden. Bij de wandplaten hoort een boekje met toelichting over de platen en met, in het kort, de theorie van de Axenroos (© Relatiestudio) die ook afgebeeld is op een van de platen.

♦

Daar komt de puberteit: leren over liefde, het lichaam, nieuw leven en genieten Leefsleutels vzw ; Jeugd & Seksualiteit vzw Uitgeverij Altiora Averbode, 2005. doelgroep: leerkrachten derde graad basisonderwijs

Daar komt de puberteit biedt informatie aan over relaties en seksualiteit voor leerlingen van de derde graad. Dit pakket beperkt zich niet tot seksuele voorlichting, maar wil ook het omgaan met gevoelens, het eigen lichaam, lichaamsbeleving, verliefdheid, seksuele oriëntatie enz. ter sprake brengen. Bij elk thema wordt een korte omkadering, een aantal ervaringsgerichte activiteiten met bijbehorende werkbladen en een aantal boekentips gegeven.


= =

=

=

♦

QQ

Het grote voortplantingsspel==

=

=

=

=

=

=

=

kfbrt=OMNM>>============================

Renaat Van Ginderachter en Thaïs Veelaert ism. Sensoa (Vlaams centrum voor Seksuele Voorlichting) Plantyn , Mechelen, 2008 doelgroep : kinderen vanaf 11 jaar én hun ouders of begeleiders Het grote voortplantingsspel is een uniek spel rond seksuele voorlichting. Het is spannend spelconcept gecombineerd met wetenschappelijke inhoud om de drempel te verlagen naar dit gevoelige onderwerp. "In welk lichaamsdeel worden zaadcellen gemaakt?" "Hoelang duurt een gemiddelde menstruatiecyclys?" "Hoe vaak moet je de pil innemen?" Zijn enkele van de 400 vragen van Het Grote Voortplantingsspel.

♦

Ik vind jou lief : informatief prentenboek voor peuters en kleuters Doef, S., van der ; Latour, M. C. de Vries-Brouwers bvba, Antwerpen, 1998. doelgroep : peuters, kleuters

Dit voorlichtingsboek geeft antwoord op de vele vragen van jonge kinderen rond geboorte en seksualiteit.

♦

Kleine mensen, grote gevoelens : kinderen en hun seksualiteit Doef, S., van der C. de Vries-Brouwers bvba, Antwerpen, 1998. doelgroep : kinderen tot 12 jaar

Handzaam en prettig leesbaar boek over kinderen en seksualiteit. Per leeftijdscategorie wordt de seksuele ontwikkeling beschreven en tips gegeven over hoe je met kinderen kunt praten over seksualiteit. In het laatste hoofdstuk worden de meest gestelde vragen van ouders en opvoeders beantwoord.

♦

Waar kom ik vandaan ? (boek + video) Mayle, P. CGSO, Gent, doelgroep : kinderen vanaf 5 jaar

In het boek maar ook in de video worden de belangrijkste punten over seks en bevruchting voor kinderen vanaf 5 tot 8 jaar begrijpelijk uitgelegd. Alles komt ter sprake : de lichamelijke verschillen tussen man en vrouw, vrijen, orgasme, de groei van de baby in de baarmoeder en de geboorte.


= =

=

=

♦

QR

Haar op gekke plekken Cole, B. Lemniscaat, Rotterdam, 1999. doelgroep : kinderen vanaf 10 jaar

Wat gebeurt er met je als je in de puberteit komt ? Dan worden meneer en mevrouw Hormoon wakker. Met duivels plezier brouwen ze drankjes die van kinderen volwassenen maken. Ted de teddybeer kan zijn eigenares er alles over vertellen ! ♦

Wat gebeurt er nu weer met me ? (boek + video) Mayle, P. CGSO, Gent, doelgroep : kinderen 10 tot 14 jaar

Geen saaie wetenschappelijke verhandeling, maar een duidelijk en eerlijk verhaal voor pubers vanaf 10 tot 14 jaar. Zowel het boek als de video vertellen, zonder omhaal, over de lichamelijke en psychische veranderingen die jongeren allemaal doormaken tijdens hun puberteit. ♦

Serie over seksuele voorlichting Delfos, M. Trude van Waarden Produkties, Bussum, 1997-2000. doelgroep : kinderen 3e graad basisonderwijs en 1e graad middelbaar onderwijs

In de teksten worden de zaken bij de naam genoemd, maar tegelijkertijd is getracht de onderwerpen respectvol en warm te benaderen. Er wordt ook aandacht besteed aan de emotionele kant van de zaak. Achterin de boekjes staat aanvullende informatie voor volwassenen. Een vrolijke drukte Seksuele voorlichting over menstruatie. Kop en staart Seksuele voorlichting over zaadlozing. Zin in jezelf Seksuele voorlichting over masturbatie. Overal te koop Seksuele voorlichting over voorbehoedmiddelen. Alles erop en eraan Seksuele voorlichting over zwangerschap en bevalling. De dicht-bij-je-bed show Seksuele voorlichting over geslachtsziekten. Dat heb je van mij Seksuele voorlichting over evolutie en erfelijkheid. Dat nare gevoel Seksuele voorlichting over seksueel misbruik.


= =

=

=

♦

QS

Het Liefdespaleis Teleac / NOT, 1999. doelgroep : kinderen van 10 tot 14 jaar

Het Liefdespaleis is een nieuwe attractie op de kermis : een tent waarin alles over liefde en relaties te zien en te horen is. Ricco en Adèle zijn de eigenaren van deze tent en bedenken allerlei interessante en grappige tentoonstellingen over liefde, omgaan met elkaar en beginnende seksualiteit. De videoband bevat 3 afleveringen : Wat gebeurt er nu weer met me ? De twee thema’s die in dit programma centraal staan, zijn : zelfbeeld en puberteit. In het Liefdespaleis hebben Ricco en Adèle een zelfbeeldententoonstelling ingericht. Duidelijk wordt waarom een positief zelfbeeld belangrijk is voor relaties en seksualiteit. Over de puberteit laten Ricco en Adèle met behulp van animaties zien wat er verandert in de lichamen van jongens en meisjes. Emotionele veranderingen komen aan de orde in de gedichten, die in het Liefdespaleis worden voorgedragen. Ben jij ook op mij ? In dit programma vertellen Ricco en Adèle over hun eigen verliefdheid en relatie. Wat doe je als je verliefd bent? Wat is het verschil met vriendschap ? In het Liefdespaleis kun je meedoen aan een quiz. Als je wint, krijg je een zoen van de verliezer. Maar wil je dat eigenlijk wel ? Op televisie zie je het ook gebeuren en in tijdschriften lees je er spannende verhalen over, maar is dat de realiteit ? En dit moet je ook nog weten … Bij relationele en seksuele vorming hoort ook het technische verhaal over voortplanting, zwangerschap en bevalling. In het Liefdespaleis kun je naar een film kijken waarin deze thema’s door Ricco en Adèle met behulp van animaties worden uitgelegd. Verder is er een informatieve tentoonstelling te zien over voorbehoedmiddelen.

♦

NIEUW 2008!!

‘k Zag 2 beren … Frans, E. Sensoa, Antwerpen, 2005. doelgroep: leerkrachten kleuter- en lager onderwijs

Werkmap gericht naar leerkrachten, CLB-medewerkers, begeleiders, … om met kleuters en kinderen van de lagere school op een interactieve manier rond seksualiteit en relaties te werken. Thema’s zoals lichaam en hygiëne, lichamelijke veranderingen, voortplanting, anticonceptie, seksualiteit, relaties, gevoelens, gezinsvormen, … komen aan bod. Dit alles verpakt in spelmethodieken op maat van kinderen. ♦

Relaties en Seksualiteit Doef, van der, S. ; Houterman, K. ThiemeMeulenhoff, Utrecht, 2004. doelgroep: leerkrachten basisonderwijs

Kinderen komen vaak in aanraking met positieve en negatieve aspecten van relaties en seksualiteit. Logisch dat ze daar op school over vertellen en vragen stellen. Hoe gaat u om met moeilijke vragen op dit gebied? Hoe pakt u het onderwerp “seksuele voorlichting” aan? Waar moet het vooral over gaan? En, hoe gaat u om met verschillende opvattingen over relaties en seksualiteit in een groep met kinderen met verschillende religies en culturen? Dit didactische pakket wil kinderen ondersteunen in hun ontwikkeling tot een persoon die respect heeft voor zichzelf en anderen. Het pakket bestaat uit een lesmap met vier katernen. Elk katern bevat lessuggesties over verschillende onderwerpen die te maken hebben met relaties en seksualiteit. Er is voor deze vorm gekozen om de leerkracht voldoende vrijheid te geven zelf te kiezen welke onderwerpen men wil behandelen in de klas. = = = = mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàë=J=ïÉäÄÉîáåÇÉåÓ=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QMLOS=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=

= =

=

=

♦

QT

Relationele vorming in de basisschool Waes, van, C. ; Orroi, G. Garant, Antwerpen, 2006. doelgroep: leerkrachten basisonderwijs

In het contact met hun vriendjes leren kinderen wie zij zelf zijn en wie de anderen zijn. Het leren omgaan met zichzelf en met elkaar gebeurt in een groeiproces dat door (kleuter-)onderwijzers wordt ondersteund en begeleid. Dit boek wil een hulp zijn om in de dagdagelijkse klaspraktijk kinderen te vormen tot relationeel vaardige individuen met een positief zelfbeeld. Het boek steunt op ervaringen uit de klaspraktijk, maar schetst eveneens de ruime theoretische achtergrond van de zin van relationele vorming op school. De talrijke concrete spelen belevingsvormen geven een aanzet om in de eigen klas, doorheen verschillende lesuren en activiteiten, gevoelens en waarden ter sprake te brengen. De uitgebreide literatuurlijst bevat talloze suggesties ter aanvulling. ♦

Relationele opvoeding in de basisschool: praktijkideeën voor een geïntegreerde aanpak NIEUW 2008!!

Ruysscher, K., de (hoofdred.) Uitgeverij Licap, Brussel, 2007. doelgroep: leerkrachten en directie basisonderwijs

In deze map geven een aantal pedagogische begeleiders een erg praktijkgerichte en inspirerende aanzet voor de geïntegreerde aanpak van relationele vorming bij kleuters en leerlingen van de lagere school. De inspiratiebron voor deze map is de onderwijspraktijk zelf. Deze map biedt een goede combinatie van visie en praktijk en is een rijk naslagwerk voor leerkrachten, schoolleiders en –teams die op zoek zijn naar voorbeelden van effectieve relationele vorming op niveau van de klas en de school.

♦

Vrij vriendelijk: relationele vorming in het secundair onderwijs (werkboek en video) Laurent, A. Garant, Antwerpen, 2002. doelgroep: leerkrachten 2e en 3e graad secundair onderwijs

“Vrij vriendelijk” omvat twee werkmiddelen: een werkboek met interactieve werkvormen en gespreksmethodieken (voor leerkrachten) en een video met gesprekken van jongeren over relaties en seksualiteit (voor leerlingen en leerkrachten). Beide middelen, werkboek en video, zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. “Vrij vriendelijk “ is te gebruiken door elke leerkracht die met leerlingen wil werken rond relaties en seksualiteit. Het werkt drempelverlagend voor de leerlingen bij het spreken over zichzelf in groep: dankzij de video kunnen zij vertrekken vanuit ideeën van leeftijdsgenoten en leren van elkaar. ♦

De anticonceptiekoffer

NIEUW 2008!!

Cruyssaert, B. (eindred.) Sensoa, Antwerpen, 2008. doelgroep: leerkrachten secundair onderwijs De Sensoa-anticonceptiekoffer is een nuttige infokoffer om jongeren voor te lichten over vruchtbaarheid en anticonceptie. De koffer bevat alle anticonceptiemiddelen die in Vlaanderen verkrijgbaar zijn, 4 voorlichtingsplaten, de informatieve brochure ‘Anticonceptie’ en een handleiding met daarin enkele voorbeeldvormen. = = = = mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàë=J=ïÉäÄÉîáåÇÉåÓ=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QMLOS=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=

= =

=

=

♦

QU

[email protected]! Werkboek voor mensen met een verstandelijke beperking Conix, G. ; Claerhout, H. ; Ryckaert, A. (red.) EPO, Berchem, 2005. doelgroep: ouders, leerkrachten en begeleiders van mensen met een verstandelijke beperking

Ook mensen met een verstandelijke beperking hebben het recht op het vlak van seksualiteit eigen keuzes te maken. Seksualiteit en hoe ermee omgaan is een groeiproces. Experimenteren, leren door ervaring en vorming zijn dus belangrijk. Ervaringen en informatie onthouden leidt tot niet-adequaat gedrag. Er is nog veel handelingsverlegenheid bij de (professionele) omgeving om met mensen met een verstandelijke beperking hierover te praten. Dit boek wil handvaten aanreiken voor een gesprek. Ondersteunend visueel materiaal is essentieel bij een goede communicatie met personen met een verstandelijke beperking; Daarom werd er ook uitgebreid fotomateriaal aangemaakt: open en bloot, niets verhullend en met grote tederheid. Thema’s die aan bod komen zijn lichaam, lichamelijke veranderingen, seksuele gevoelens, masturbatie, voortplanting, vrijen, zwangerschap, geboorte, voorbehoedsmiddelen, seksueel overdraagbare ziektes.


= =

=

=

QV

MISBRUIK EN MISHANDELING

♦

Een groot geheim in een klein hoofdje: stilstaan bij seksueel misbruik in theorie & praktijk Een uitgave van Child Focus & Leefsleutels vzw, Garant, 2005. doelgroep: leerkrachten basisonderwijs

Wanneer je als leerkracht, zorgcoördinator, directeur van een basisschool geconfronteerd wordt met een vermoeden van seksueel misbruik rijzen een heleboel vragen. Wat mag ik? Wat moet ik? Hoe kan ik het kind het beste bijstaan? Wat is mijn verantwoordelijkheid en waar begint die van een ander? Dit boek wil een houvast bieden en bevat heel wat bruikbare tips voor schoolteams. Er wordt aandacht besteed aan wat u kan doen in het geval van een vermoeden van misbruik, welke signalen belangrijk zijn en hoe u, samen met anderen, het probleem het best aanpakt. Een aanzienlijk deel van het boek wijden de auteurs aan de bijdrage die u kan leveren in het weerbaar maken van kinderen. Werken rond sociale vaardigheden in de klas is daarbij een belangrijk aspect. In dit boek treft u een hele reeks van activiteiten aan die vanaf de eerste kleuterklas tot het zesde leerjaar zijn uitgewerkt. ♦

Knuffel heeft zorgen Meier, K. ; Bley, A. C. de Vries-Brouwers, Antwerpen, 1997. doelgroep : kinderen

Marjolein wordt seksueel misbruikt door de vriend van haar moeder. De enige die haar geheim kent, is haar knuffeldier. Als de noodtoestand ondraaglijk wordt, gaat Marjolein naar een lieve buurvrouw, die gelukkig weet wat ze moet doen. Een prentenboek over seksueel misbruik, dat kinderen die daarmee te maken hebben, aanmoedigt hun zwijgen te verbreken en dat een voorbeeld geeft hoe ze daarbij hulp kunnen vinden. Een taboe wordt doorbroken. ♦

Dat nare gevoel Delfos, M. Trude van Waarden Produkties, Bussum, 1999. doelgroep : kinderen 3e graad basisonderwijs en 1e graad middelbaar onderwijs

Seksuele voorlichting over seksueel misbruik. ♦

Bruno, Bella en de anderen : speciale voorleesverhalen voor kinderen van 6 tot 12 jaar Krul-de Ruiter, J. SWP, Amsterdam, 2000. doelgroep : leerkrachten, hulpverleners, groepsleiders

Liegen, stelen en boos zijn. Het zijn allemaal dingen die wel eens voorkomen bij kinderen. Ook mishandeling is iets dat kinderen mee kunnen maken, of meegemaakt hebben. Dit voorleesboek is bedoeld als hulpmiddel bij het praten met en behandelen van kinderen die met een, of meerdere van deze problemen te maken hebben. Bij de voorleesverhalen heeft de auteur een handleiding geschreven met handige informatie, zowel theoretisch als praktisch, voor de groepsleider of leerkracht die de verhalen voorleest.


= =

=

=

♦

RM

Sanne Delfos, M. Trude van Waarden Produkties, Bussum. doelgroep : kinderen in de leeftijd van 6 tot 12 jaar

Therapeutisch verhaal bedoeld voor kinderen die te maken hebben met mishandeling door de ouders en die als gevolg daarvan een laag zelfbeeld hebben. ♦

Blijf van me af ! Delfos, M. Trude van Waarden Produkties, Bussum. doelgroep : kinderen in de leeftijd van 6 tot 12 jaar

Therapeutisch verhaal bedoeld voor meisjes die te maken hebben met seksueel misbruik. ♦

Blijf van me af ! Delfos, M. Trude van Waarden Produkties, Bussum. doelgroep : kinderen in de leeftijd van 6 tot 12 jaar

Therapeutisch verhaal bedoeld voor jongens die te maken hebben met seksueel misbruik. ♦

Het is niet leuk ! Delfos, M. Trude van Waarden Produkties, Bussum. doelgroep : kinderen in de leeftijd van 6 tot 12 jaar

Therapeutisch verhaal bedoeld voor kinderen die door andere kinderen seksueel misbruikt worden. ♦

Relatie(v)aardig : over kinderen en jongeren, relaties, seksualiteit en misbruik, preventie en hulpverlening Dumez, C. ; Kesters, M. ; Ham, P., van Garant, Leuven, 1998. doelgroep : ouders, directies, leerkrachten, opvoeders, CLB-medewerkers

De recente gebeurtenissen rond de ontvoerde, misbruikte en vermoorde kinderen hebben het onderwerp seksueel misbruik van kinderen en jongeren uit de taboesfeer gehaald en bespreekbaar gemaakt. In de scholen kunnen ook kinderen zitten die direct of indirect te maken hebben met misbruik en geweld. Scholen willen daar wat aan doen, samen met de ouders, schoolbegeleiders en andere hulpverleners. Een onderwerp als seksueel misbruik hoort dan ook te worden opgenomen in het opvoedingsproject van de school rond relationele en seksuele vorming. Dit boek laat zien hoe een school (zowel basis- als secundair onderwijs) dat kan organiseren, zodat problemen en zeker kwetsuren bij kinderen worden voorkomen. Ouders, directies, leerkrachten, hulpopvoedende medewerkers, interne en externe begeleiders vinden in dit boek inspiratie om preventie en hulpverlening, in een kader van relationele en seksuele opvoeding, te optimaliseren. De feiten, inzichten en ervaringen in dit boek zijn ontstaan uit de praktijk van PMS-centra in scholen.


= =

=

=

RN

♦

FILOSOFEREN MET KINDEREN

Klein maar dapper : filosoferen met jongere kinderen Heesen, B. Uitgeverij Damon, Best, 1996. doelgroep : kinderen van 6 tot 10 jaar

Klein maar dapper is in eerste instantie een bundel verhalen die kinderen (maar ook volwassenen!) prikkelt tot nadenken over fundamentele vragen. Door de toevoeging van verwerkingsvragen en toelichtingen is dit boek tevens te gebruiken als een methode die een verband legt tussen de natuurlijke kinderlijke interesse in verschillende levensvragen en het belang van het beter denken en communiceren. ♦

Kinderen filosoferen : docentenboek + leerlingenboek Heesen, B. Uitgeverij Damon, Best, 1998. doelgroep : kinderen vanaf 10 jaar.

Filosofie scherpt het denken van kinderen en geeft hen meer zelfvertrouwen. Zij leren een onderscheid te maken tussen zaken die belangrijk zijn voor henzelf en voor anderen en zaken die er minder toe doen. Het helpt hen richting te geven aan het leven. Het docentenboek samen met het leerlingenboek vormen een leidraad om met kinderen te filosoferen rond uiteenlopende thema’s. ♦

De vliegende papa’s : filosoferen met kinderen Heesen, B. Uitgeverij Damon, Best, 2000. doelgroep : kinderen vanaf 6 jaar

Het actief samen nadenken – of filosoferen – is de afgelopen jaren op steeds meer basisscholen waarneembaar. Dit boek biedt een goed overzicht van het filosoferen met kinderen en veel materiaal waarmee men meteen kan beginnen : 15 nieuwe korte verhaaltjes met filosofische thematiek, gespreksvragen en opdrachten. Daarnaast zijn enkele gesprekken met groepen kinderen opgenomen die ook nabesproken worden. ♦

Filosofie voor kids

NIEUW 2009!!

Brenifier, O. ; Janssen, K. (bewerking) Davidsfonds uitgeverij, Leuven, 2005-2009. doelgroep : kinderen vanaf 6 jaar ‘Filosofie voor kids’ is een eerste kennismaking met filosofie. Voor kinderen die een heleboel belangrijke vragen in hun hoofd hebben over zichzelf, het leven en de wereld. Voor volwassenen die samen met kinderen op zoek willen gaan, nadenken en discussiëren. Want kant-en-klare antwoorden vind je niet altijd!. Waarom leef ik? In ‘Waarom leef ik?’ vind je 6 grote vragen: Waarom leven wij? Hoe kun je gelukkig leven? Waarom is het leven hard? Waarom bestaat de mens? Waarom gaan wij dood? Word je later kampioen?


= =

=

=

RO

Samenleven, hoe doe je dat? In ‘Samenleven, hoe doe je dat?’ vind je 6 grote vragen: Zijn we allemaal gelijk? Hebben we altijd een baas en regels nodig om te kunnen samenleven? Moet je het altijd eens zijn met de anderen? Zijn we allemaal verplicht om te werken? Zou jij graag helemaal alleen zijn? Ben je altijd verplicht om andere mensen te respecteren? Wie ben ik? In ‘Wie ben ik?’ vind je 6 grote vragen: Kies jij wie je bent? Wat ben jij je ouders schuldig? Kijk je graag in de spiegel? Ben je een dier? Vind je het leuk om groot te worden? Ben jij hetzelfde als andere mensen? Wat is Geluk? In ‘Wat is Geluk?’ vind je 6 grote vragen: Heb je anderen nodig om gelukkig te zijn? Waarom zijn we soms ongelukkig? Moet je het geluk zoeken tegen elke prijs? Maakt geld gelukkig? Hoe weet je dat je gelukkig bent? Is het gemakkelijk om gelukkig te zijn? Wat is Vrijheid? In ‘Wat is Vrijheid?’ vind je 6 grote vragen: Waarvoor dient je vrijheid? Moet je volwassen worden om vrij te zijn? Kun je alles doen wat je wilt? Houden anderen je tegen om vrij te zijn? Kan een gevangene vrij zijn? Hebben we allemaal het recht om vrij te zijn?


= =

=

=

RP

ERVARINGSGERICHT WERKEN

ERVARINGSGERICHT WERKEN MET JONGE KINDEREN

♦

Basisboek voor een ervaringsgerichte kleuterklaspraktijk Laevers, F. ; Sanden, P., Van CEGO, Leuven, 2002. doelgroep : leerkrachten kleuteronderwijs

Dit basisboek biedt leerkrachten van het kleuteronderwijs of van de onderbouw een houvast om stap voor stap te werken aan een nieuwe aanpak, vertrekkend vanuit de huidige praktijk, op eigen tempo en naar eigen mogelijkheden. Het basisboek presenteert zich als een werkinstrument. Het zet leerkrachten in actie rond alle aspecten van de ervaringsgerichte kleuterklaspraktijk : klasinrichting, klasorganisatie, vrij initiatief, materialen- en activiteitenaanbod, omgang en communicatie, de agenda of het klassenschrift … Tal van ideeën, opdrachten, werkbladen en instrumenten helpen een op eigen maat gesneden vernieuwingstraject uit te stippelen en uit te voeren. Het basisboek informeert over de verworvenheden van vele jaren praktijkgericht werken en denken door leerkrachten, begeleiders en onderzoekers. ♦

Ervaringsgericht werken rond thema’s Broeck, K., Van den ; Depondt, L. CEGO, Leuven, 1996. doelgroep : leerkrachten kleuteronderwijs

Ervaringsgericht werken rond thema’s bundelt een bloemlezing van ervaringen rond uiteenlopende thema’s. Daarnaast biedt deze publicatie een denkkader én tal van tips en suggesties om het thematisch werken beter af te stemmen op de leerbehoeften van de kinderen. Ze toont duidelijk aan hoe men, door goed te observeren, op het spoor komt van de interesses van de kinderen en hoe men daarop voortbouwend, steeds nieuwe prikkels kan geven. Zo groeien kleine voorvallen soms uit tot een omvangrijk project. ♦

Juf tussen culturen : praktijkverhaal over ervaringsgericht werken met 2,5 en 3-jarige kansbelemmerden en migranten Broeck, K., Van den ; Sanden, P., Van CEGO, Leuven, 1996. doelgroep : leerkrachten kleuteronderwijs

In deze publicatie vertelt Kris over de weg die ze een jaar lang gaat met haar groep 2,5 en 3-jarige kansbelemmerde en migrantenkinderen. Ze tracht een zorgbrede klaspraktijk uit te bouwen met oog voor wat zich in kinderen én in haarzelf afspeelt. ♦

Wat ik nodig heb ! Interventies voor kleuters met sociaal-emotionele problemen Kog, M. ; Vandenbussche, E. ; Laevers, F. CEGO, Leuven, 1996. doelgroep : leerkrachten kleuteronderwijs

Als leerkrachten in de praktijk geconfronteerd worden met kleuters die sociaal-emotionele problemen hebben, dan voelen ze zich vaak machteloos. Ze vragen zich terecht af hoe ze deze kleuters kunnen helpen. Deze publicatie bewijst dat de = = = = mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàë=J=ïÉäÄÉîáåÇÉåÓ=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QMLOS=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=

= =

=

=

RQ

kleuterklascontext enorme mogelijkheden biedt om gerichte interventies te doen. Onder een negental rubrieken geven we praktijkillustraties van interventies die de leerkracht kan uitvoeren : positieve aandacht en steun geven, werken met verhalen, structuur bieden, samenwerken met ouders, werken met motorische ontlading en impulsbeheersing, bevorderen van sociaal inzicht en sociale vaardigheden, expressie- en verwerkingsmogelijkheden creëren, informatie geven en samenwerken met gespecialiseerde diensten. Het geheel wordt geïllustreerd aan de hand van een dertigtal gevalstudies. ♦

Beter omgaan met de emoties van kleuters: met de methode van ‘Het Toverbos’

NIEUW 2009!!

Jeannin, N.; Adriaenssens, P.; Mertens, E. Lannoo, Tielt, 2008. doelgroep : leerkrachten kleuteronderwijs, psychologen, andere hulpverleners Goed leren omgaan met emoties is van groot belang voor de persoonlijke ontwikkeling van jonge kinderen. Gevoelens van onveiligheid en pijn, emoties die voortvloeien uit conflict- of rouwsituaties, maar ook gevoelens van vreugde en trots: kinderen van 2,5 tot 5 jaar kunnen ze vaak moeilijk beheersen. Dit boek leert hoe je kleuters kunt helpen om te gaan met hun emoties. Door goed te kijken naar kinderen en het spel dat ze spelen, kunnen we namelijk veel afleiden over hun sociaal-emotionele welzijn. Van daaruit kunnen we onze kleuters spelenderwijs sociale vaardigheden bijbrengen. Dit boek introduceert daarvoor onder meer het spel ‘Het Toverbos’. Met deze methode, die dierenpoppen en verhalend materiaal gebruikt, worden kleuters weerbaarder, gaan ze zelf op zoek naar oplossingen en winnen ze aan zelfvertrouwen. ♦

Als ontwikkeling vastloopt : procesgericht begeleiden van risicokleuters Kog, M. ; Vandenbussche, E. ; Laevers, F. CEGO, Leuven, 1996. doelgroep : leerkrachten kleuteronderwijs

In deze praktijkgerichte publicatie bespreken we risicokleuters : kleuters die in het gewone onderwijs thuishoren maar door bepaalde kenmerken onvoldoende weten te profiteren van de gangbare aanpak in de klas. Dat blijkt dan duidelijk uit een ontbrekende betrokkenheid in één of meerdere ontwikkelingsgebieden, nl. het signaal dat kinderen vastlopen. Deze publicatie bestaat uit 8 gevalstudies die een brede waaier van problematieken omvatten : zelfsturing, taal, communicatie, psychomotoriek, … Doorheen deze gevalstudies wordt geïllustreerd hoe men risicokleuters observeert, hoe men inzichten verwerft in wat er misloopt en op basis daarvan interventies opzet. In deze observaties en begeleidingsverhalen zal men kleuters uit de eigen praktijk herkennen en zich kunnen inspireren aan de beschreven interventies. Daarbij zal het eigene van de ervaringsgerichte benadering opvallen : het steeds opnieuw zoeken naar de krachten die in elk kind leven en deze ten volle aanspreken. ♦

Een ervaringsgerichte strategie voor kleuters met sociaal-emotionele problemen : van screening tot interventie Kog, M. ; Vandenbussche, E. ; Laevers, F. CEGO, Leuven, 1996. doelgroep : leerkrachten kleuteronderwijs

Ook bij kleuters bestaan sociaal-emotionele problemen die men als leerkracht moet opvangen. Deze publicatie is hierbij een hulpmiddel. In de begeleidingsstrategie voor kleuters onderkennen we drie fasen : fase 1 : verzameling van gegevens met behulp van een screeningsinstrument, observaties en gesprekken fase 2 : verwerken van gegevens door o.m. ervarings-reconstructie, inventariseren, synthetiseren fase 3 : interventies doen. Het geheel is rijkelijk geïllustreerd met observatiefragmenten uit talrijke gevalstudies. = = = = mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàë=J=ïÉäÄÉîáåÇÉåÓ=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QMLOS=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=

= =

=

=

♦

RR

Handen uit de mouwen! Kleuters & Ik doeboek 1 Depondt, L. (sam.) CEGO Publishers, Leuven, doelgroep: leerkrachten kleuteronderwijs

Handen uit de mouwen voor en door kinderen! Deze bundel bevat tientallen en tientallen ideeën en prikkels om met materialen aan de slag te gaan. Om te kleien, te knutselen, te bouwen, te experimenteren … Om te ervaren, te ontdekken en … om zóveel te leren! ♦

Van ganser harte! Kleuters & Ik doeboek 2 Depondt, L. (sam.) CEGO Publishers, Leuven, doelgroep: leerkrachten kleuteronderwijs

Van ganser harte voor en door kinderen! Deze bloemlezing staat bol van de aanzetten tot spelen, bewegen, talig bezig zijn, feest vieren, goochelen, muziek en cadeautjes maken … Aanzetten die de kinderen uitnodigen om gevoelens te verkennen en vorm te geven, om samen te werken. Om zich van ganser harte beter te leren uiten, beter te leren communiceren en om sociaal vaardiger te worden. ♦

Als het sociaal-emotioneel moeilijk gaat …: 8 praktijkverhalen over kinderen in de basisschool Laevers, F. ; Aerden, I. ; Vanhoutte, T. CEGO Publishers, Leuven, 2003. doelgroep : leerkrachten, CLB-medewerkers, hulpverleners

In dit boek wordt aan de hand van 8 praktijkverhalen geïllustreerd welke stappen leerkachten achtereenvolgens kunnen zetten als zij merken dat het met bepaalde kinderen in hun klas niet goed gaat, De leidraad is het 'procesgericht kindvolgsysteem voor leerlingen', maar ook andere instrumenten zoals het sociogram en het observatie-instrument 'de roos' worden gebruikt om een overzicht te krijgen over de problemen. In het boek worden typische, herkenbare situaties beschreven en er wordt nagegaan wat dit betekent voor de leerkracht, en voor het kind zelf: hoe beleven zij deze gebeurtenissen? Wat gaat er allemaal in hen om? Wat maken zij mee? Wat voelen, denken, willen ze? Wat is hun perceptie van de situatie? Hoe kunnen we hun gedrag begrijpen? Wat zijn de motieven van hun handelen, de beweegredenen? Hoe zitten ze als persoon in elkaar? ... Bij het boek hoort ook een aparte katern "101 interventies". Met deze oplijsting wil men leerkrachten ondersteunen in hun zoektocht naar werkpunten en interventies voor kinderen die in de klas niet tot hoog welbevinden en betrokkenheid komen, in het bijzonder voor kinderen met sociaal-emotionele problemen. ♦

Projectwerk : een opening naar de werkelijkheid Bakkers, E. ; Heylen, L. CEGO, Leuven, 2001. doelgroep : leerkrachten basisonderwijs

Het boek is een handleiding voor leerkrachten uit het basisonderwijs om via methodiek van projectwerk meer werkelijkheidsnabij onderwijs te realiseren. Deze methode biedt kinderen immers de kans om vanuit hun eigen interessevelden de wereld om zich heen diepgaand te verkennen. = = = = mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàë=J=ïÉäÄÉîáåÇÉåÓ=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QMLOS=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=

= =

=

=

RS

In het boek vinden we aanknopingspunten van hoe we kunnen komen tot een projectkeuze, hoe we een project kunnen verrijken, hoe we kinderen kunnen begeleiden in hun leerproces, hoe we een project kunnen evalueren en dergelijk meer. ♦

Omgaan met kansarmoede in de basisschool Laevers, F. ; Vanhoutte, T. ; Derycke, C. CEGO, Leuven, 2003. doelgroep : leerkrachten basisonderwijs, CLB-medewerkers, onderwijsbegeleiders, schoolopbouwwerkers

‘ Kansarmoede in de Basisschool ‘ is uit verschillende bronnen ontstaan. Naast een uitgebreide verkenning van literatuur m.b.t. kansarmoede, bracht een schriftelijke bevraging van ruim 150 leerkrachten uit basisscholen een schat aan informatie op. Zij hielpen het doel te bereiken : geen receptenboek, maar een toegankelijke tekst die in de praktijk van elke dag helpt te ontdekken wanneer armen minder kansen krijgen en hoe dit hun leven tekent; die leerkachten ertoe brengt op een minder beladen manier te kijken naar (kans)arme kinderen en hun ouders; die uitnodigt om stil te staan bij wat alle betrokkenen beleven; die daardoor helpt mogelijkheden te zien voor acties die leiden naar meer levenskwaliteit (welbevinden) en betere kansen om te ontwikkelen (betrokkenheid). ♦

Ervaringsgericht werken met 6- tot 12-jarigen in het basisonderwijs Laevers, F. ; Heylen, L. ; Daniëls, D. CEGO Publishers, Leuven, 2004. doelgroep: leerkrachten, directies, opvoeders

Deze herwerkte editie formuleert een aantal graadmeters over goed onderwijs. Werken aan goed onderwijs betekent dag in dag uit kansen leren zien en benutten om ingrepen te doen die leiden tot intense activiteit bij leerlingen (betrokkenheid) en tot leerlingen die zich “goed in hun vel voelen” (welbevinden). Het boek biedt een uitgebreid kader waarbij ingangen worden aangeboden om het welbevinden en de betrokkenheid te vergroten. Voor het vinden van die ingang reiken we een kader aan dat met concrete voorbeelden is ingevuld: de vijf factoren die betrokkenheid bepalen. Dat zijn: • werken aan sfeer en relatie • aanpassing aan niveau van de leerling • werkelijkheidsnabijheid • activiteit • leerlingeninitiatief Om dit te concretiseren worden organisatievormen en werkvormen concreet besproken. Daarnaast wordt de rol van de leerkracht (leerkrachtstijl) nauwkeurig beschreven met praktijkvoorbeelden. Tenslotte kunnen we niet voorbijgaan aan een duidelijke omschrijving over wat onderwijs moet teweegbrengen bij kinderen: een gezonde sociaal-emotionele ontwikkeling, fundamentele competenties én verbondenheid. Hoewel het in dit boek over algemene maatregelen gaat m.b.t. onderwijskwaliteit, is het hier dat de basis wordt gelegd voor het meer rekening houden met verschillen tussen kinderen. Dat maakt het boek relevant voor wie zorgverbreding (gelijke onderwijskansen) wil realiseren. ♦

Wat vind ik van mijn school? Bevragingsset voor leerlingen van de basisschool Laevers, F. (red.) CEGO Publishers, Leuven, 2004. doelgroep: leerkrachten en leerlingen

‘Wat vind ik van mijn school?’ is een bevragingsinstrument voor kinderen van de lagere school. De set is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en zo opgevat dat rechtstreeks vaan de leerlingen gevraagd wordt hoe zij het klas- en schoolgebeuren beleven. = = = = mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàë=J=ïÉäÄÉîáåÇÉåÓ=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QMLOS=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=

= =

=

=

RT

Het geeft kinderen van de basisschool een stem in het proces van kwaliteitsevaluatie en biedt daarmee een antwoord op de vereiste output-indicator die kijkt naar de tevredenheid van leerlingen. Tegelijk nodigt het instrument schoolteams uit na te denken over de leef- en leeromgeving die ze op school bieden. Door het perspectief van kinderen mee te nemen ontdekt men hoe die ‘omgeving’ beter kan aansluiten op de noden en wensen van kinderen. Het bevragingsinstrument bestaat uit 4 onderdelen. Het belangrijkste onderdeel is het invulboekje voor de leerlingen. Zij schatten daar hun mate van ‘welbevinden’ in, ze geven aan hoeveel ‘betrokkenheid’ ze ervaren tijdens de lessen en activiteiten en ze maken een inschatting van hun eigen competentie. Daarnaast bevat het instrument platen met illustraties van de 5puntenschalen, een hulpfiche voor de leerlingen, instructiefiches voor de leerkracht en een handleiding.

♦

‘Verbondenheid’ als antwoord op ‘de-link-wentie’? preventie op een nieuw spoor Depuydt, A. ; Deklerck, J.; Deboutte, G. (red.) Acco, Leuven, 2001. doelgroep : leerkrachten, directies, opvoeders

Reeds vanaf de basisschool worden leerkrachten en directies geconfronteerd met allerlei vormen van respectloos gedrag: pesterijen, vandalisme, ruw taalgebruik, gebrek aan zelfrespect, normoverschrijdend gedrag, enz. De onderwijswereld voelt zich in toenemende mate aangesproken om dergelijke vormen van probleemgedrag te helpen voorkomen. De jongste jaren worden tal van preventieprojecten ontwikkeld die op die globale bekommernis inspelen. In bijna alle gevallen gaat het om projecten die een specifiek probleem proberen te voorkomen: pesten, vandalisme, drugmisbruik, geweld op school. Dit boek verkent het spoor van de fundamentele preventie. Hierbij wordt verder gekeken dan het symptomatische probleemgedrag. Om te komen tot een grondigere aanpak met een duurzaam effect wordt het probleemgedrag in een ruimere context geplaatst. De groei naar respectvol gedrag vraagt om krachtige wortels in een gezonde bodem. Daarom is het belangrijk te investeren in de kwaliteit van het schoolklimaat, de schoolcultuur en -(infra)structuur, de schoolomgeving en de ruimere samenleving. Hierbij wordt gewerkt aan verbondenheid als antwoord op 'de-link-wentie' (het ontbreken van een band). Bovendien vormt het een theoretisch kader voor schoolbemiddeling, een nieuwe ontwikkeling in conflicthantering waarbij het herstellen van banden centraal staat.

♦

Differentiatie in de klas: omgaan met verschillen Heylen, L. ; Stoop, H. ; Esch, van, W. (red.) CEGO Publishers, Leuven, 2006. doelgroep: leerkrachten, directies

Het onderwijs gaat zich steeds meer bezig houden met de rijkdom aan diversiteit die in een toevallig samengestelde groep schuilgaat. Deze rijkdom systematisch en doelbewust benutten is de uitdaging voor het onderwijs van de toekomst. Het onderwijs wil zich steeds nadrukkelijker bezighouden met het ontplooien van de verschillende capaciteiten en competenties van onze kinderen. Soms kan deze ontwikkeling voor een groep leeftijdsgenoten sterk gemeenschappelijk zijn, maar meestal zal dit verlopen volgens verschillende wegen, met verschillend tempo, met andere inhouden. In dit cahier vind je concrete differentiatievoorbeelden binnen vakken of klasgroepen.


= =

=

=

RU

KINDERPARTICIPATIE

WERKEN ROND KINDERPARTICIPATIE

♦

Duel of duet : een toekomst voor kinderparticipatie Van Gils, J. Bakermat uitgevers, Mechelen, 2001. doelgroep : leerkrachten, jeugdwerkers

Kinderen laten participeren in allerlei processen is een onderdeel geworden van een totaal opvoedingsproject. De ervaringen van het Onderzoekscentrum Kind en Samenleving met kinderparticipatie leverde de inspiratie voor dit werk. De lezer krijgt dan ook meer dan methoden en technieken aangereikt. Dit boek brengt overzichtelijk inzichten en handige schema’s en lijsten die helpen de kinderparticipatie steviger te onderbouwen en zo een meer verantwoorde praktijk te ontwikkelen. ♦

Wacht maar af totdat ik koning ben : suggesties voor kinderparticipatie Janssen, H. ; Reij, M. Stichting IMCO, Purmerend, 1996. doelgroep : kinderen, leerkrachten, buitenschoolse opvang, jeugdwerkers

Deze uitgave begint met een schets van de ontwikkelingen van kinderparticipatie. Duidelijk wordt wat kinderparticipatie is (en wat het niet is!), wat de voorwaarden zijn voor resultaten en wat de waarde is voor kinderen zelf en voor de samenleving. Deze map besteed uitgebreid aandacht aan de methodiek voor kinderparticipatie. Voorbeelden uit de praktijk verduidelijken de theorie. Ook bevat de uitgave beschrijvingen van al ontwikkelde werken spelvormen, die goed te gebruiken zijn voor een eigen programma. Een overzicht van literatuur en video’s over kinderparticipatie en bijlagen met verschillende werkmaterialen vervolledigen het geheel. Deze werkmap is bestemd voor leerkrachten, medewerkers buitenschoolse kinderopvang, jeugdwerkers ♦

Bofferds! Acht speelse werkvormen voor kinderparticipatie Van Wijk, R. Stichting IMCO, Purmerend, 1996. doelgroep : kinderen vanaf 8 jaar, jeugdwerkers, medewerkers buitenschoolse kinderopvang

Met deze map kunnen organisaties en kinderen direct aan de slag. De map bevat spelen en werkvormen, die de inspraak van kinderen stimuleren in de naschoolse opvang en in het jeugdwerk. De werkvormen zijn opgebouwd rond de onderwerpen : activiteiten, aanschaf van speelgoed, regels en omgaan met elkaar. Daarnaast staan in de map werkvormen die niet over een van deze onderwerpen gaan, maar die in een bepaalde fase van kinderparticipatie te gebruiken zijn, bijvoorbeeld informatie geven of besluiten nemen.


= =

=

=

RV

ACHTERGRONDINFORMATIE

SOCIO-EMOTIONELE PROBLEMEN EN VAARDIGHEDEN

ALGEMEEN

♦

Thema’s in prentenboeken voor peuters en kleuters Linc, Leuven, 2001.

2 mappen met titels van prentenboeken over 100 verschillende thema’s, waaronder onder meer bang zijn, blij zijn, boos zijn, eenzaamheid, interculturele samenleving, jaloers zijn, pesten, verdrietig zijn, verlegen zijn, vriendjes en nog 90 andere thema’s. Bij elke titel wordt de auteur, illustrator, uitgeverij, jaar van uitgave en een korte inhoudsbeschrijving gegeven. ♦

Beter omgaan met de emoties van kleuters: met de methode van ‘Het Toverbos’

NIEUW 2009!!

Jeannin, N.; Adriaenssens, P.; Mertens, E. Lannoo, Tielt, 2008. doelgroep : leerkrachten kleuteronderwijs, psychologen, andere hulpverleners Goed leren omgaan met emoties is van groot belang voor de persoonlijke ontwikkeling van jonge kinderen. Gevoelens van onveiligheid en pijn, emoties die voortvloeien uit conflict- of rouwsituaties, maar ook gevoelens van vreugde en trots: kinderen van 2,5 tot 5 jaar kunnen ze vaak moeilijk beheersen. Dit boek leert hoe je kleuters kunt helpen om te gaan met hun emoties. Door goed te kijken naar kinderen en het spel dat ze spelen, kunnen we namelijk veel afleiden over hun sociaal-emotionele welzijn. Van daaruit kunnen we onze kleuters spelenderwijs sociale vaardigheden bijbrengen. Dit boek introduceert daarvoor onder meer het spel ‘Het Toverbos’. Met deze methode, die dierenpoppen en verhalend materiaal gebruikt, worden kleuters weerbaarder, gaan ze zelf op zoek naar oplossingen en winnen ze aan zelfvertrouwen. ♦

Kleine ontwikkelingspsychologie II : de schoolleeftijd Kohnstamm, R. Bohn Stafleu Van Loghum, Houten, 1992.

In dit boek zijn de hoofdstukken gegroepeerd in thema's (blokken). In het eerste blok 'Leren op de basisschool' zijn de hoofdstukken gewijd aan respectievelijk leren lezen, schrijven en rekenen. In een afsluitend hoofdstuk wordt het leerproces als zodanig in veel facetten belicht. In het tweede blok 'Kind en moderne samenleving' gaan de hoofdstukken achtereenvolgens over de invloed van kinderboeken, televisie en computers. Het afsluitende hoofdstuk is hier gewijd aan de normen en waarden die door de cultuur aan kinderen worden overgedragen. In het derde blok 'Persoonlijkheid in aanbouw' staat de zich ontwikkelende persoonlijkheid van de kinderen centraal : achtereenvolgens de invloed van leeftijdgenoten en leerkrachten ; het proces van steeds zelfstandiger worden ; de typische kinderzorgen van deze leeftijd en als afrondend hoofdstuk de overheersende invloed van het ouderlijk milieu.

♦

Kindertijd : kinderen en ouders over de leefsituatie van kinderen op lagereschoolleeftijd in Vlaanderen Van den Bergh, B. Garant, Leuven, 1997.


= =

=

=

SM

doelgroep : ouders, leerkrachten en kinderen zelf Het boek 'Kindertijd' gaat over kinderen en over het leven van kinderen van 6 tot 12 jaar. Het geeft de resultaten weer van een wetenschappelijk onderzoek naar de leefsituatie van kinderen op lagereschoolleeftijd. Het leuke aan dit boek is dat het vooral kinderen zelf zijn die erin aan het woord komen en niet alleen volwassenen. De kinderen zeggen interessante dingen, dingen die zijzelf het beste weten omdat het over hun leven gaat. Volwassenen kunnen heel wat opsteken over de belevingswereld van de kinderen. ♦

School, gezin en welbevinden : zesdeklassers en hun sociale omgeving Brutsaert, H. Garant, Leuven, 1993. doelgroep : directies, leerkrachten

In dit boek wordt – binnen de traditie van het onderwijssociologisch schooleffecten-onderzoek – nagegaan of het welbevinden van kinderen op enigerlei wijze wordt bepaald door de grootte van de door hen bezochte school, de samenstelling naar geslacht van de leerlingenpopulatie en van het leerkrachtenkorps, de graad van verstedelijking van de gemeente waar de school gevestigd is en het onderwijsnet waartoe de school behoort. Dit alles in verwevenheid met de gezinssituatie. Zo blijkt duidelijk dat de structurele schoolcontext inderdaad een rol van betekenis vervult en dat het voor de sociaalemotionele ontwikkeling van het kind niet alleen een verschil uitmaakt in welk soort gezin het opgroeit, maar ook en onafhankelijk daarvan, naar welk soort school het gaat. Opvallend is bovendien dat sommige omgevingsfactoren een verschillende impact hebben op meisjes en op jongens.


= =

=

=

SN

DOOD EN ZELFDODING Aparte lijst beschikbaar:

Lijst van beschikbare educatieve materialen en achtergrondliteratuur ‘Als de dood voor de dood op school : thema dood – rouw – verlies’ te verkrijgen bij ielde Van der Sypt tel. 011 23 82 40 e-mail: [email protected] of [email protected] Myriam Lismont tel. 011 23 82 26 e-mail: [email protected]


= =

=

=

SO

DEPRESSIE

♦

Depressieve kinderen : ontstaansproces, symptomatologie en behandeling van depressie bij kinderen Wit, Cees A.M., de Acco, Leuven, 1987. doelgroep : ouders, opvoeders, hulpverleners

Dit boek bedoelt de lezer te informeren over depressiemanifestaties van kinderen in de basisschoolleeftijd. De factoren die bijdragen tot het ontstaan van een depressie, de mogelijkheden om depressies te voorkomen en de mogelijkheden van behandeling worden besproken. ♦

Kinderen met een depressie : een orthopedagogische aanpak Fever, F., de ; Coppens, M. Acco, Leuven, 1997. doelgroep : ouders, professionele opvoeders (leerkrachten en andere), orthopedagogen en psychologen

Het is belangrijk om depressies bij kinderen vroegtijdig te ontdekken, zodat ze hulp krijgen. Jammer genoeg worden de signalen van een depressie bij kinderen nauwelijks herkend. Daar willen de auteurs van dit boek verandering in brengen. Zij bezorgen opvoeders een handige signalenlijst, het Klavertjevier van depressie, en vertellen ook heel concreet hoe men deze kinderen kan helpen. De auteurs kiezen daarbij voor een orthopedagogische aanpak, waarin de opvoeding van het kind centraal staat. ♦

Kinderen met een depressie : handboek voor opvoeding en onderwijs Fever, F., de Acco, Leuven, 2001. doelgroep : leerkrachten, orthopedagogen, psychologen, CLB-medewerkers

Opvoeden van kinderen met een depressie is een complexe en moeilijke opdracht. Het is een voortdurend doseren van nabijheid en afstand. Kinderen met een depressie doen de opvoeder vaak twijfelen aan zichzelf. Dit boek geeft professionele opvoeders inzicht in het fenomeen van depressie bij kinderen. Het stelt ze in staat de depressie vroegtijdig te ontdekken en biedt heel concrete handvatten voor het handelen in het gezin, de klas en de leefgroep. De bedoeling is het kind (weer) te doen floreren en gedijen. Vaak zullen de opvoeders daarbij de ondersteuning nodig hebben van deskundigen uit de schoolbegeleidingsdiensten. Daarom besteedt de auteur ook veel aandacht aan de classificerende en orthopedagogische diagnostiek en aan orthopedagogische behandeling. ♦

Preventie van depressie bij jongeren : theoretische en praktische stand van zaken Sambeek, D., van ; Senders, A. Trimbos-instituut, Utrecht, 1998. doelgroep : preventiewerkers, werkers in de jeugdzorg en de geestelijke gezondheidszorg

Deze publicatie biedt een overzicht van de stand van zaken bij depressiepreventie bij jongeren, zowel theoretisch als praktisch. Er werd in kaart gebracht wat de kenmerken en gevolgen zijn van depressie bij jongeren, wat het belang van preventie van depressie is en welke interventies gericht op depressiepreventie bij jongeren voorhanden zijn. De publicatie is bestemd voor iedereen die zich bezighoudt met, of meer wil weten over depressiepreventie bij kinderen en jongeren. = = = = mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàë=J=ïÉäÄÉîáåÇÉåÓ=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QMLOS=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=

= =

=

=

SP

MISBRUIK EN MISHANDELING

♦

Preventie van kindermishandeling en seksueel misbruik : achtergrondinformatie voor het basisonderwijs Gerrits, R. ; Sambeek, D., van (red.) Trimbosinstituut, Utrecht, 1998. doelgroep : directies, leerkrachten, CLB-medewerkers, hulpverleners

In deze publicatie worden recente theorieën rond kindermishandeling en seksueel geweld besproken. Centraal staan de basisschoolleerlingen, kinderen van vier tot twaalf jaar. Dit boek is bestemd voor personen die meer willen weten over achtergronden van kindermishandeling en seksueel geweld en de preventieve mogelijkheden in het basisonderwijs. In hoofdstuk 2 worden de achtergronden van kindermishandeling in het algemeen besproken. Er wordt apart aandacht besteed aan de achtergronden van seksueel misbruik van kinderen in hoofdstuk 3. In hoofdstuk 4 wordt bekeken hoe de school een bijdrage kan leveren aan de preventie van kindermishandeling. Signalering en opvang van kindermishandeling door de school komt in hoofdstuk 5 aan de orde.

♦

Risico op kindermishandeling ? : een preventieve aanpak Hellinckx, W. ; Grietens H. ; Geeraert, L. Acco, Leuven, 2001. doelgroep : leerkrachten, directies, jeugdhulpverleners, eerstelijnswerkers in de gezondheidszorg

In dit boek wordt een instrument voorgesteld dat risico’s op intrafamiliale fysieke kindermishandeling in de eerste levensjaren nagaat. Het instrument is gebaseerd op ecologische en pedagogische modellen over de oorzaken van kindermishandeling. De volgende drie terreinen komen aan bod : de ouder-kindinteractie, de communicatiepatronen van de ouders en het psychologische profiel van de ouders. Na het inleidende theoretische kader worden de ontwikkeling en de gebruiksmogelijkheden van het instrument besproken. Tevens wordt een diagnostische methodiek beschreven om risico’s op de verschillende domeinen in kaart te brengen. Tenslotte geven de auteurs enkele aanknopingspunten om het hulpverleningsaanbod beter te kunnen afstemmen op actuele noden van ouders en kinderen. Het instrument is bestemd voor eerstelijnswerkers in de gezondheidszorg, het onderwijs en de jeugdhulpverlening en heeft als doel de deskundigheid inzake preventie van kindermishandeling te bevorderen.

♦

Kindermishandeling : signaleren en handelen : basisinformatie voor mensen die werken met kinderen Wolzak, A. NIZW, Utrecht, 2001. doelgroep : werkers in de kinderopvang en leerkrachten, pedagogen, maatschappelijk werkers, artsen en verpleegkundigen

Dit boek biedt een houvast aan mensen die werken met kinderen en kindermishandeling vermoeden. U treft een beschrijving aan van de aard, de oorzaken en de gevolgen van kindermishandeling. Daarna komen de signalen van kindermishandeling uitgebreid aan bod. Aan de hand van een stappenplan wordt verduidelijkt wat iemand kan doen die zich zorgen maakt over een kind. Een gesprek voeren met het kind of de zorgen bespreken met de ouders is daar een wezenlijk onderdeel van. Daarom zijn in dit boek ook aandachtspunten opgenomen om dergelijke gesprekken te voeren. Verder bevat het boek informatie over de Advies- en Meldpunten Kindermishandeling en suggesties voor het verbeteren van instellingsbeleid inzake kindermishandeling.


= =

=

=

SQ

Dit boek is bestemd voor mensen die werken met kinderen, zoals werkers in de kinderopvang en het onderwijs, artsen, verpleegkundigen, pedagogen, maatschappelijk werkers.

♦

Opvoeden kan zeer doen : over oorzaken van kindermishandeling, hulpverlening en preventie Baartman, H.E.M. SWP, Utrecht, 1996. doelgroep : leerkrachten, opvoeders, jeugdhulpverlening, maatschappelijk werkers

Kindermishandeling is een van de meest complexe problemen waar hulpverleners kunnen mee geconfronteerd worden. Dit geldt zowel voor het begrijpen van de oorzaken als voor het vormgeven aan hulp en preventie. In deze uitgave - waarin speciale aandacht wordt gegeven aan fysieke mishandeling en verwaarlozing door ouders - worden deze oorzaken ontrafeld. Leidraad daarbij is de interpretatie van kindermishandeling als de uiting van een botsing van belangen van ouders en kinderen.Op basis van deze interpretatie wordt een kritische analyse gegeven van de huidige hulpverleningspraktijk. Voorkomen is evenwel beter dan genezen. Daarom wordt er ruimschoots aandacht geschonken aan primaire preventie. In dit verband worden de mogelijke risicofactoren voor het ontstaan van kindermishandeling besproken. Het dilemma waar we voor staan is afwachten of risicofactoren escaleren tot ernstige opvoedingsproblemen, dan wel vroegtijdig hulp bieden. Het boek besluit met een pleidooi voor vroegtijdige en intensieve hulp aan jonge risicogezinnen.

♦

In vertrouwen genomen : voor iedereen die met kinderen omgaat Adriaenssens, P. ; Smeyers, L. ; Ivens, C. Lannoo, Tielt, 1998. doelgroep : hulpverleners en iedereen die met kinderen werkt

Wat is kindermishandeling ? Hoe stel je het vast ? Wat kun je doen ? Wat kun je verwachten ? De uitgangspunten van het boek zijn : • Met 'kinderen' worden kinderen onder de 18 jaar bedoeld. • Kindermishandeling slaat in dit boek op intrafamiliaal geweld en gaat niet alleen over lichamelijk of seksueel geweld. • Voor ieder gezin moet eerst niet-gerechtelijke hulpverlening overwogen worden. • Deze gezinsgerichte hulpverlening is het kader voor het omgaan met een vermoeden van kindermishandeling, voor de diagnostiek en de hulpverleningsstrategieën. • Iedereen die met kinderen in contact komt, heeft de verantwoordelijkheid signalen van kindermishandeling te hanteren.


= =

=

=

SR

LEERPROBLEMEN LEERPROBLEMEN

♦

Leerproblemen op school : emotionele problemen : praktijk, theorie en onderzoek Ruijssenaars, A.J.J.M. ; Hamers, J.H.M. Acco, Leuven, 1992. doelgroep : ouders, leerkrachten

In dit boek komt de relatie tussen cognitieve en emotionele problemen uitgebreid aan de orde, zowel vanuit de praktijk als vanuit het onderzoek. De auteurs geven in dit boek een overzicht van actuele ideeën over het voorkomen, onderkennen en aanpakken van deze problemen. ♦

Ik heet niet (b)dom : leren leven met leerstoornissen Cooreman, A. ; Bringmans, M. Acco, Leuven, 2002. doelgroep : leerkrachten, ouders, jongeren

Dit boek biedt een gevarieerd en rijk aanbod van eenvoudige recepten, praktische tips en trucjes, concrete hulpmiddelen en de nodige humor om te leven met leerstoornissen. ♦

“Geef me de tijd” : kinderen met leerproblemen in de klas Verliefde, E. ; Hermans, R. Acco, Leuven, 2000. doelgroep : ouders, leerkrachten

“Geef me de tijd” is een gids voor ouders en leerkrachten over hoe men bepaalde stoornissen kan signaleren. Er wordt aandacht besteed aan dyslexie, dysorthografie, dyscalculie, geheugenstoornissen, AD(H)D, niet-verbale leerstoornissen en autisme. De lezer krijgt voldoende informatie over de verschillende stoornissen zodat hij of zij bepaalde problemen kan herkennen. Dit (h)erkennen is een eerste stap naar verder onderzoek. Na een gefundeerde diagnose moeten ouders en leerkrachten verder werken aan het leren leren van het kind. In dit boek wordt een aantal kapstokken aangereikt over hoe dit leerproces ondersteund kan worden. ♦

Laat me niet zoals ik ben : een baanbrekende methode om de cognitieve en sociale ontwikkeling te stimuleren Feuerstein, R. ; Rand, Y. ; Rynders, J.E. Lemniscaat, Rotterdam, 1993. doelgroep : ouders, opvoeders, leerkrachten, begeleiders

De auteurs van dit boek zien de mens als een open systeem, open voor verandering. Feuerstein verzet zich tegen de passief aanvaardende zienswijze die leidt tot het accepteren van iemand ‘zoals hij is’, waardoor hij wordt veroordeeld tot een afhankelijke, niet volwaardige positie in onze samenleving. Met de gerichte aanpak, waarbij de interactie tussen kind en begeleider centraal staat, hebben de auteurs reeds in vele landen indrukwekkende resultaten geboekt bij kinderen en volwassenen met een ontwikkelingsachterstand. Kenmerkend voor deze aanpak is de belangrijke rol die aan de opvoeder wordt toebedeeld. Deze reikt het kind denkgewoontes aan die het leervermogen van het kind gaandeweg vergroten waardoor het beter in staat is zelf aan situaties het hoofd te bieden en te profiteren van nieuwe leermomenten.


= =

=

=

♦

SS

Kinderen met aandachts- en werkhoudingsproblemen Timmerman, K. Acco, Leuven, 1995. doelgroep : kleuterleid(st)ers, leerkrachten, orthopedagogen, logopedisten

Dit boek biedt theorie en praktijk alsook oefenmateriaal gebaseerd op 10 jaar ervaring in de therapie van kinderen met aandachts-en werkhoudingsproblemen. Aan de hand van voorbeelden en tips krijgt de lezer een concreet beeld van de problematiek. Het voornaamste doel van de auteur is een werkdocument te leveren voor de begeleiding van aandachts- en werkhoudingsproblemen, zowel in individuele therapie als in klasverband. De methode is een praktische herwerking van de zelfinstructiemethode van Meichenbaum en andere cognitieve theorieën zoals Feuerstein, aangevuld met eigen therapieeffecten.

♦

Ik denk in beelden, jij onderwijst in woorden: talenten van een AD(H)D-kind ontwikkelen Freed, J. ; Parsons, L. Garant, Antwerpen, 2005. doelgroep: leerkrachten zorgcoördinatoren, leerlingbegeleiders

In elke klas zitten er leerlingen met kenmerken die doen denken aan AD(H)D. Ze leren later lezen, zijn druk, hebben aandachtsproblemen … In dit boek worden deze kinderen “rechtsgeoriënteerde kinderen” genoemd. Deze leerlingen denken anders. Ze denken in beelden en hebben een visuele leerstijl. Hun manier van denken werkt vooral vanuit de rechterhersenhelft. De meeste scholen gebruiken echter vooral woorden om dingen aan te leren, waarbij veeleer een beroep wordt gedaan op de linkerhersenhelft. Het verschil in deze leerstijlen wordt in dit boek helder en overtuigend aangegeven. Worden deze leerlingen aangesproken op hun visuele talenten, dan zijn de resultaten spectaculair. Met een eenvoudig programma kan een kind met AD(H)D aan de hand van zijn visueel geheugen leren spellen, snellezen, complexe sommen en vermenigvuldigen uit het hoofd berekenen. Hierdoor krijgt het kind ook een positiever zelfbeeld. Het boek biedt meteen een goed inzicht in wat deze kinderen drijft en hoe dit in het dagelijkse leven kan worden aangewend om hen hun volle potentieel te laten bereiken.

♦

Een persoonlijke denken leerstijl Timmerman, K. Acco, Leuven, 2001. doelgroep : leerkrachten, begeleiders, ouders

Elke mens heeft een eigen leerstijl. De ene verwerkt informatie het beste langs het auditieve kanaal, de andere is meer visueel aangelegd. Kinderen die bezig zijn met het verwerven van een studiemethode, ondervinden vaak problemen bij de keuze van een leerstijl die tegelijk overeenkomt met hun eigen persoonlijke voorkeur en met de soort leerstof. Na een jarenlange ervaring in het begeleiden van kinderen bij hun zoektocht naar een aangepaste denken leerstijl en het toepassen ervan op hun iegen schoolwerk, heeft de auteur haar visie en werkwijze neergeschreven in dit boek. De vier fasen van de zelfinstructiemethode van Meichenbaum dienen als basis bij het oplossen van taken en toetsen en bij het verwerken van leerstof. Zowel de leerkracht in de klas als de ouders thuis zullen voldoende achtergrond, tips en oefenmateriaal vinden om zelf ook kinderen te kunnen ondersteunen bij het verwerven van een goede studie- en denkmethode.


= =

=

=

♦

ST

Psychomotoriek bij kinderen Vallaey, M. ; Vandroemme, G. Acco, Leuven, 1997. doelgroep : leerkrachten, pedagogen, therapeuten

De complexe relatie tussen gedrag en brein is de laatste decennia het onderwerp van uitgebreid en intensief onderzoek. Deze relatie treedt op de voorgrond bij het verwerven van cognitie en taal bij kinderen, waarbij ook emotionele en sociale factoren een rol spelen. De kennis over de (gestoorde) psychomotorische ontwikkeling van kinderen evolueert snel, met een omvangrijke literatuur tot gevolg. Het eerste deel ‘Theorie’ bevat een overzicht van de normale psychomotorische ontwikkeling van kinderen, een kennismaking met de termen van het vak en de meest voorkomende stoornissen met hun mogelijke verklaringen. Het tweede deel ‘Onderzoek’ geeft een uitgebreid overzicht van representatieve, veel gebruikte tests om een gevarieerd, verfijnd psychomotorisch onderzoek te kunnen toepassen. Het derde deel ‘Therapie’ stelt een groot aantal oefeningen voor ter remediëring van de diverse psychomotorische stoornissen. Ze kunnen vrijwel alle meteen worden toegepast zonder dat aanschaf van dure en/of speciale hulpmiddelen nodig is. ♦

Ik schreif faut : omgaan met dyslexie Ceyssens, M. Lannoo, Tielt, 2001. doelgroep : ouders, leerkrachten en hulpverleners

Dyslexie kan bij kinderen een bron zijn van grote problemen. Uit onderzoek blijkt dat gedragsproblemen en lusteloosheid thuis en in de klas vaak het gevolg zijn van hardnekkige lees- en schrijfproblemen. Bij ongeveer 5 % van onze kinderen wordt de diagnose ‘dyslexie’ gesteld. Naast een leesprobleem is dyslexie in grote mate ook een schrijfprobleem. Dit boek gaat ervan uit dat ouders en leerkrachten in aanvulling op de therapie zélf ook heel veel kunnen doen. Het is een praktische gids, waarin naast een omschrijving van wat dyslexie precies is , vooral ook veel praktisch bruikbaar materiaal te vinden is zoals o.a. regels voor het omgaan met de knelpunten in de spelling, overzichtelijke schema’s en visueel materiaal in prentvorm. ‘Ik schreif faut’, hét werkboek bij uitstek rond dyslexie. ♦

‘Ik kan dat niet !’ zegt mijn kind – omgaan met faalangst bij kinderen Litière, M. Uitgeverij Lannoo, Tielt, 2000. doelgroep : ouders, leerkrachten en hulpverleners

‘Ik kan dat niet!’ ‘Ik wil dat niet!’ ‘Ik durf dat niet’ Woorden die kinderen wel eens in de mond nemen. In vele gevallen hebben uitspraken als deze een signaalfunctie. Ze kunnen erop wijzen dat het kind faalangst heeft, niet schoolrijp is of andere problemen heeft op school. Deze uitspraken mag men niet zomaar negeren. De auteur laat in dit boek ouders, leerkrachten en begeleiders zien hoe ze maar beter kunnen luisteren naar hun kinderen en zo proberen de oorzaken te achterhalen van hun gedrag. Vanuit het inzicht dat deze problemen positief dienen te worden aangepakt, geeft het boek aan wat men kan doen en wat het beste kan vermeden worden. Het boek toont aan dat ieder kind als een individu moet bekeken worden en dat er rekening moet gehouden worden met de totale persoonlijkheid van dit kind. Het boek brengt vele nieuwe inzichten aan, neemt duidelijk stelling en biedt een waaier van concrete adviezen en tips voor ouders, leerkrachten en hulpverleners die op een creatieve manier willen werken aan het zelfvertrouwen bij kinderen.


= =

=

=

♦

SU

Bang voor faalangst? Omgaan met faalangst in theorie en praktijk in de basisschool Een uitgave van Leefsleutels vzw, Mechelen, 2006. doelgroep: leerkrachten

Kinderen kampen soms al van op heel jonge leeftijd met faalangst. Een probleem dat niet altijd onmiddellijk duidelijk is omdat zowel mentaal zwakkere als zeer intelligente kinderen er last kunnen van hebben. Bij de ene gaat het gepaard met een verlegen houding, bij de andere wordt het gecompenseerd met uitbundig gedrag. Wat is faalangst? Hoe merk je het op? Hoe ga je ermee om? Deze en nog veel meer vragen worden beantwoord in dit dossier. Dit dossier probeert de leerkracht zo veel mogelijk handvatten aan te reiken om kleuters en schoolkinderen met faalangst bij te staan bij elke nieuwe bange stap. Daarnaast vind je in dit boekje een aantal creatieve werkvormen om in de klas te gebruiken. Zelfvertrouwen, vertrouwen in de andere, omgaan met angst en uitkomen voor je mening zijn enkele van de thema’s die hierbij aan bod komen. ♦

Hoogbegaafden in het basisonderwijs : praktische tips voor een aangepaste aanpak op school en thuis Meersman, A. Academia Press, Gent, 2005. doelgroep: leerkrachten, opvoeders, zorgcoördinatoren, directies, ouders

Ook hoogbegaafde kinderen hebben recht op een zo volledig mogelijke persoonsontplooiing. Toch worden die kinderen vaak als bedreigend beschouwd of wordt er met een gevoel van onmacht naar gekeken. Voor leerkrachten, opvoeders, zorgcoördinatoren, ouders, directies, CLB-medewerkers, … is dit boek een handige en nuttige gids. Het geeft per leeftijdsgroep praktische antwoorden op veel gestelde vragen zoals: Hoe blijf je die kinderen motiveren? Hoe gepast reageren op een kleuter die al kan lezen? Hoe een goede binnenklasdifferentiatie ontwikkelen? Welk educatief materiaal kun je inschakelen? Hoe onderpresteren of pestgedrag aanpakken? Naast een elementaire inleiding over wat hoogbegaafdheid is, maakt het ware verhaal van een hoogbegaafd kind ook duidelijk tot welke nefaste gevolgen het wegwuiven van de problematiek kan leiden. ♦

Hoogbegaafd, nou èn? Ontdekboek over hoogbegaafdheid voor kinderen van 5 tot 99 jaar Lammers van Toorenburg, W. Samsara Uitgeverij, Amsterdam, 2005. doelgroep: hoogbegaafde kinderen, ouders, begeleiders

Met dit boek richt de auteur zich met nadruk tot de hoogbegaafde kinderen zelf. Met dit boek geeft zij een antwoord op hun vragen over hoogbegaafdheid. Zij spreekt de kinderen persoonlijk aan en gebruikt hiervoor de taal van het hoogbegaafde kind zelf. Ook richt ze zich tot de ouders en begeleiders. Zij beschrijft welke specifieke onderwerpen een hoogbegaafd kind tegen kan komen, zoals: je “anders” of eenzaam voelen, onderpresteren, verveling op school, pesten, aanpassen, andere leerstijl. Ze beschrijft waardoor deze problemen kunnen ontstaan en reikt volop manieren aan hoe daar mee kan worden omgegaan.


= =

=

=

SV

SOCIO-EMOTIONELE PROBLEMEN

♦

Stap voor stap 2 : een methode om ouders met kinderen (6-12 jaar) te begeleiden bij opvoedingsvragen Uittenbogaard, B. ; Jeuring, J. ; Ensing, E. Uitgeverij SWP, Amsterdam, 2000. doelgroep : ouders

De Stap-voor-stapmethode is een handige en efficiënte werkwijze om ouders te ondersteunen bij vaak voorkomende probleemsituaties in de dagelijkse praktijk van het omgaan met kinderen. Een beroepskracht (leerkracht, maatschappelijk werker of sociaal-pedagogisch hulpverlener) geeft deze ondersteuning door het stellen van vragen en het ordenen van informatie. In dit deel van Stap voor stap gaat het om zeven onderwerpen, waarover ouders van kinderen van 6 tot 12 jaar zich vaak zorgen maken : agressie en vandalisme, gedeprimeerdheid en lusteloosheid, gepest worden, allerlei vormen van nervositeit, seksualiteit, slaapproblemen en (on)afhankelijkheid. ♦

Het gat in de muur : over de preventie in het basisonderwijs Dinter, F., van Garant, Leuven, 2001. doelgroep : leerkrachten

In tien overzichtelijke hoofdstukken maakt dit boek een balans op van de uitdagingen waarvoor leerkrachten in de basisschool geplaatst worden. Die uitdagingen komen naast de normale pedagogische taken te staan, en hebben te maken met de moeilijke situatie waarin sommige kinderen verkeren als ze geconfronteerd worden met pestgedrag, faalangst, armoede of mishandeling. Maar ook los van acute probleemsituaties willen leerkrachten een prettige leer- en leefomgeving, met veel betrokkenheid, zo weinig mogelijk geweld en straf, en een verdraagzame sfeer. Elk hoofdstuk behandelt één van die kwesties, met veel aandacht voor de hoe-vragen. Hoe reageer ik best, hoe bepaal ik mijn positie, hoe bereik ik het resultaat dat ik wens, hoe deel ik in een team mijn zorgen… En niet in het minst : hoe beleven kinderen dit zelf ? De rode draad doorheen die hoofdstukken is preventie. Leerkrachten kunnen daarin een centrale rol spelen. De tien thema’s die in het boek aan bod komen zijn : pesten, faalangst, participatie, kindermishandeling, geweldloos opvoeden, drugs, zelfmoord, omgaan met verschillen, belonen en straffen, kansarmoede. ♦

Kind en trauma : een opvangprogramma Eland, J. ; Roos, C., de ; Kleber, R. Swets & Zeitlinger, Lisse, 2000. doelgroep : ouders, hulpverleners

In het boek wordt verslag gedaan van een uitgebreid onderzoek naar psychische gevolgen van schokkende gebeurtenissen bij kinderen. Het onderzoek heeft geleid tot een opvangprotocol dat gebruikt kan worden om deze kinderen bij te staan en te begeleiden. Uitvoerig wordt stilgestaan bij stressreacties, de invloed op de latere ontwikkeling, psychopathologie, preventieve interventies na acute traumatisering en voorlichting. Het protocol bespreekt de eerste vier bijeenkomsten voor de individuele opvang van het kind. Daarnaast wordt er uitgebreid aandacht besteed aan ouderbegeleiding, groepsopvang, en opvang op school. Het boek besluit met suggesties om GGZ- of jeugdhulpverleningsinstellingen zodanig aan te passen dat zij geschikt worden voor traumaopvang.


= =

=

=

♦

TM

Posttraumatische stress bij kinderen Herbert, M. Intro, Baarn, 1999. doelgroep : hulpverleners, ouders

In deze handleiding wordt een overzicht gegeven van de hulpverlening aan kinderen met een posttraumatische stressstoornis. Er wordt een beschrijving gegeven van deze stoornis, vervolgens worden richtlijnen gegeven voor de hulpverlening aan kinderen die aan deze stoornis lijden en tenslotte wordt een beschrijving gegeven van de problemen die het diagnosticeren van deze stoornis oplevert. Tevens is er een lijst opgenomen met aandachts-punten aan de hand waarvan kan worden vastgesteld of er sprake is van een posttraumatische stressstoornis. ♦

De hulpverlening rond het kind met sociaal-emotionele problemen Westerveld, H.J. De Tijdstroom, Maarssen, 1998. doelgroep : hulpverleners in de GGZ, pedagogen, leerkrachten

De hulpverleningsmogelijkheden voor kinderen en jongeren met sociaal-emotionele problemen zijn in belangrijke mate toegenomen. Psychotherapie voor deze leeftijdsgroep staat allang niet meer gelijk aan de klassieke psychoanalyse. De auteur beschrijft de genoemde ontwikkelingen in samenhang met de veranderingen in het denken binnen de belangrijkste stromingen in de psychologie. Zo ontstaat een duidelijk beeld van de diverse psychotherapeutische behandelings-vormen in het algemeen en de therapeutische mogelijkheden voor kinderen, jeugdigen en hun opvoeders in het bijzonder. Theoretische beschouwingen worden praktisch onderbouwd met casusbesprekingen. Hulpverlening aan kinderen, jongeren en hun opvoeders behelst meer dan enkel psychotherapie. Daarom wordt ook uitvoerig ingegaan op onder andere het leren luisteren naar kinderen, de relatie tussen psychodiagnostiek en psychotherapie, factoren die de ontwikkeling van kinderen kunnen bedreigen en vroegtijdige onderkenning van ontwikkelingsstoornissen.

♦

Luister nu eens naar mij!: ondergesneeuwde gevoelens bij kinderen en jongeren

NIEUW 2009!!

Celie, L. Uitgeverij Van Halewyck, Leuven, 2008. doelgroep : opvoeders, begeleiders, leerkrachten Hoe kunnen we kinderen en jongeren begrijpen? Wat te doen met hun gekraste ziel, bekraste armen, hun ontploffingen, ontembare emoties, hun apathische gedrag? Er is soms zoveel emotionele woekering en achtergebleven pijn, ondergesneeuwde gevoelens die we niet altijd zien. Dit boek gaat over wat kinderen en jongeren vandaag kan overkomen, hoe ze dat zelf beleven en vooral over de signalen die ze geven en die voor volwassenen niet altijd begrijpelijk zijn. Helen kan, mits wat geloof in hen én op voorwaarde dat er echt geluisterd wordt naar wat ze in hun eigen taal zeggen en tonen. Dit ontwapenende boek is gevuld met deze en andere naar de keel grijpende verhalen over pijn, onmacht, angst, verlies maar ook hoop.

= = = = = = = = mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàë=J=ïÉäÄÉîáåÇÉåÓ=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QMLOS=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=

= =

=

=

TN

PROBLEEMGEDRAG

♦

Agogisch omgaan met probleemgedrag Vos, D. Garant, Leuven, 1999. doelgroep : ouders, leerkrachten, hulpverleners

Kinderen en jongeren met problematisch gedrag vormen een uitdaging voor wie met hen werkt. Agressie, stelen, … Elke hulpverlener, elke leerkracht wordt ermee geconfronteerd. Probleemgedrag behoort niet onvermijdelijk tot het ongrijpbare. Veel probleemgedrag wordt begeleidbaar wanneer men tijd neemt om het gedrag doelgericht te observeren en men het kan duiden. Probleemgedrag emancipatorisch benaderen helpt de leerkracht of de hulpverlener de platgetreden paden te verlaten. Vaak leiden enkele gezonde reflecties ertoe ook dat moeilijke kind kansen te bieden om zich te ontplooien. De confrontatie met probleemgedrag roept heel wat vragen op. De eigen grenzen bewaken en het taboe doorbreken zijn preventief van levensbelang in het agogisch werk. Dit boek benadert deze problematiek vanuit de praktijk van de basiswerker. ♦

De klas in de hand : omgaan met en (bege)leiden van leerlingen Mossevelde, E., van Acco, Leuven, 1996. doelgroep : leerkrachten

Moeilijke leerlingen in de klas ? De kunst (en kunde) voor de leerkracht is om een positieve wending te geven aan dergelijk ‘moeilijk gedrag’ van leerlingen. Dit veronderstelt uiteraard een andere kijk op de relatie leerkracht-leerling-klasgroep. Het ‘gevecht om de macht’ is hier niet meer eenduidig te omschrijven in termen van tucht en autoriteit. De auteur vertrekt van een totaalvisie op de taak van de leerkracht. Naast lesgeven komt daar ook een stuk persoonlijkheidsopvoeding aan te pas. Hierbij ligt het accent op een leerlinggerichte houding, die rekening houdt met de concrete omstandigheden en klassituatie, de concrete leerling(en) en de eigen persoonlijkheid van de leerkracht. ‘De klas in de hand’ is vooral een werkboek, opgebouwd vanuit een weldoordachte opvatting over ‘opvoeden’ en ‘omgaan met’. Het aangeboden handelingsmodel leidt tot strategieën met heel concrete technieken voor het dagelijkse schoolleven. ♦

Probleemgedrag op school Comité voor Bijzondere Jeugdzorg Brugge (red.) Garant, Leuven, 2000. doelgroep : leerkrachten, directies

Jongeren met ernstige problemen waarvan de oorsprong elders te vinden is, kunnen ook probleemgedrag vertonen op school. Directies, leerkrachten, medeleerlingen worden er vaak indringend mee geconfronteerd. Scholen vinden in dit boek handvatten om met de verschillende probleemgedragingen om te gaan. De eerste drie hoofdstukken behandelen items die los staan van probleemgedrag : houding van de leerkracht, relatiebekwaamheid, straffen en belonen. De preventieve waarde van die onderwerpen is op zich al duidelijk. Elk volgend hoofdstuk bevat telkens een omschrijving van verschillende vormen van probleemgedrag. Bij het probleemgedrag worden de mogelijke signalen vermeld waarmee jongeren aangeven dat zij problemen hebben. Dan volgen tips voor de aanpak van dit gedrag en worden preventieve maatregelen voorgesteld.


= =

=

=

♦

TO


Reeds vanaf de basisschool worden leerkrachten en directies geconfronteerd met allerlei vormen van respectloos gedrag: pesterijen, vandalisme, ruw taalgebruik, gebrek aan zelfrespect, normoverschrijdend gedrag, enz. De onderwijswereld voelt zich in toenemende mate aangesproken om dergelijke vormen van probleemgedrag te helpen voorkomen. De jongste jaren worden tal van preventieprojecten ontwikkeld die op die globale bekommernis inspelen. In bijna alle gevallen gaat het om projecten die een specifiek probleem proberen te voorkomen: pesten, vandalisme, drugmisbruik, geweld op school. Dit boek verkent het spoor van de fundamentele preventie. Hierbij wordt verder gekeken dan het symptomatische probleemgedrag. Om te komen tot een grondigere aanpak met een duurzaam effect wordt het probleemgedrag in een ruimere context geplaatst. De groei naar respectvol gedrag vraagt om krachtige wortels in een gezonde bodem. Daarom is het belangrijk te investeren in de kwaliteit van het schoolklimaat, de schoolcultuur en -(infra)structuur, de schoolomgeving en de ruimere samenleving. Hierbij wordt gewerkt aan verbondenheid als antwoord op 'de-link-wentie' (het ontbreken van een band). Bovendien vormt het een theoretisch kader voor schoolbemiddeling, een nieuwe ontwikkeling in conflicthantering waarbij het herstellen van banden centraal staat.


= =

=

=

TP

LITERATUUR SPECIFIEK VOOR LEERKRACHTEN ♦

Positive Behavior Support. Goed gedrag kun je leren! Doelmatige strategieën voor in de school Golly, A. ; Sprague, J. Uitgeverij Pica, Bussum, 2009.

NIEUW 2009!!

doelgroep : leerkrachten, zorgcoördinatoren, directies Dit boek reikt doelmatige strategieën aan om het gedrag van leerlingen te kunnen beheersen op het niveau van de school, de klas én individueel. Het is een compleet programma om antisociaal gedrag van kinderen in de leeftijd van 4-18 jaar op school zo vroeg mogelijk aan te pakken en om te buigen naar positief gedrag. Het gaat uit van 3 pijlers: respect, verantwoordelijkheid en veiligheid. Het is een integrale aanpak, met als doel alle medewerkers van de school op één lijn te krijgen wat betreft het omgaan met gedrag. De school bepaalt zelf in welk tempo zij het proces doorlopen. Met deze gids heb je een breed scala aan nieuwe vaardigheden en kennis in handen, gebaseerd op het meest recente onderzoek. Deze succesvolle methode gaat uit van de visie dat geen enkel kind achterop zou mogen raken door gedragsproblemen en dat de leerkracht de nodige steun verdient om dit mogelijk te maken.

♦

De klas in de hand : omgaan met en (bege)leiden van leerlingen Mossevelde, E., van Acco, Leuven, 1996. doelgroep : leerkrachten

Moeilijke leerlingen in de klas ? De kunst (en kunde) voor de leerkracht is om een positieve wending te geven aan dergelijk ‘moeilijk gedrag’ van leerlingen. Dit veronderstelt uiteraard een andere kijk op de relatie leerkracht-leerling-klasgroep. Het ‘gevecht om de macht’ is hier niet meer eenduidig te omschrijven in termen van tucht en autoriteit. De auteur vertrekt van een totaalvisie op de taak van de leerkracht. Naast lesgeven komt daar ook een stuk persoonlijkheidsopvoeding aan te pas. Hierbij ligt het accent op een leerlinggerichte houding, die rekening houdt met de concrete omstandigheden en klassituatie, de concrete leerling(en) en de eigen persoonlijkheid van de leerkracht. ‘De klas in de hand’ is vooral een werkboek, opgebouwd vanuit een weldoordachte opvatting over ‘opvoeden’ en ‘omgaan met’. Het aangeboden handelingsmodel leidt tot strategieën met heel concrete technieken voor het dagelijkse schoolleven.

♦

Pubers in de klas. Hoe blijf je hen de baas? Mossevelde, E., van Acco, Leuven, 1999. doelgroep : leerkrachten

In Pubers in de klas wordt duidelijk dat humor brengen in de klas en verrassingseffecten inbouwen positieve stimulansen zijn om tot een goede sfeer in de klas te komen. Toch hebben vele leraren dagelijks het gevoel met hun leerlingen te moeten strijden om de leiding in de klas. Daarnaast ervaren ze ook dat de methoden die het vroeger goed deden, niet langer opgaan voor de leerlingen van vandaag. Dit boek handelt over relationele inzichten en een werkbare benadering ervan voor dagelijks gebruik in de klas. De verworvenheden van gedrags- en communicatietheorieën, systeemdenken, de nieuwe benaderingen van de emotionele intelligentie en neurolinguïstische programmering (NLP) bieden de leraar kansen op een nieuwe kijke én tot anders handelen. = = = = mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàë=J=ïÉäÄÉîáåÇÉåÓ=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QMLOS=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=

= =

=

=

TQ

Immers, lezen en denken zijn maar zinvol als je gedrag in de klas erdoor verandert. De praktijk blijft dan ook nog steeds dé toetssteen en barometer.

♦

Opvoeden in de klas : wegwijzer voor leerkrachten Broeck, H., van den Lannoo, Tielt, 2000. doelgroep : leerkrachten

Hoe omgaan met de leerlingen? Een vraag die voor leerkrachten, van kleuteronderwijzers(essen) tot docenten, relevant blijft gedurende hun hele loopbaan. Opvoeden in de klas wil helpen in de zoektocht die elke lesgever onderneemt om in relatie tot de leerlingen een opvoedkundige meerwaarde te betekenen. Het boek biedt afwisselend principes en technieken waarmee elke leerkracht zijn eigen aanpak verder kan uitbouwen. Aan de samenwerking met collega’s binnen de typische schoolomgeving wordt eveneens de nodige aandacht besteed. ♦

De genietbare school : op weg naar een aangenaam leer- en leefklimaat op scholen Van Gils, M. ; Mathyssen, M. Garant, Antwerpen, 2003. doelgroep : leerkrachten, directies

Leerkrachten in de basisschool staan onder grote druk. Ze moeten veel en weten niet altijd goed wat er van hen wordt verwacht. De praktijk toont aan dat leerkrachten die een goed evenwicht vinden tussen 'moeten presteren' en 'deugd beleven' beter werken. Dit boek geeft praktische ideeën en tips om leerkrachten tot meer 'zelfzorg' aan te zetten en leerling-gericht te denken: kortom, om de school zowel voor leerkrachten als leerlingen tot een genietbare school te maken.

♦

Graag naar school: een meetinstrument voor het welbevinden van leerlingen secundair onderwijs Engels, N.; Aelterman, A. e.a. VUBPress, Brussel, 2004.

NIEUW 2008!!

doelgroep : leerkrachten, directies In het boek ‘Graag naar school’ vindt de lezer de resultaten van een onderzoek naar het welbevinden van leerlingen uit het secundair onderwijs, uitgevoerd bij een representatieve steekproef van de leerlingenpopulatie in het secundair onderwijs, een handleiding voor het gebruik van de vragenlijst en een cd-rom met een geautomatiseerde versie van het meetinstrument. Intussen werd de vragenlijst vrijgegeven voor gebruik als zelfevaluatie-instrument door scholen.


= =

=

=

♦

TR


Reeds vanaf de basisschool worden leerkrachten en directies geconfronteerd met allerlei vormen van respectloos gedrag: pesterijen, vandalisme, ruw taalgebruik, gebrek aan zelfrespect, normoverschrijdend gedrag, enz. De onderwijswereld voelt zich in toenemende mate aangesproken om dergelijke vormen van probleemgedrag te helpen voorkomen. De jongste jaren worden tal van preventieprojecten ontwikkeld die op die globale bekommernis inspelen. In bijna alle gevallen gaat het om projecten die een specifiek probleem proberen te voorkomen: pesten, vandalisme, drugmisbruik, geweld op school. Dit boek verkent het spoor van de fundamentele preventie. Hierbij wordt verder gekeken dan het symptomatische probleemgedrag. Om te komen tot een grondigere aanpak met een duurzaam effect wordt het probleemgedrag in een ruimere context geplaatst. De groei naar respectvol gedrag vraagt om krachtige wortels in een gezonde bodem. Daarom is het belangrijk te investeren in de kwaliteit van het schoolklimaat, de schoolcultuur en -(infra)structuur, de schoolomgeving en de ruimere samenleving. Hierbij wordt gewerkt aan verbondenheid als antwoord op 'de-link-wentie' (het ontbreken van een band). Bovendien vormt het een theoretisch kader voor schoolbemiddeling, een nieuwe ontwikkeling in conflicthantering waarbij het herstellen van banden centraal staat. ♦

Praten met ouders : een gids voor leerkrachten, zorgbegeleiders, opvoeders en leerlingenbegeleiders Prenen, R. ; Wysmans, M. CEGO Publishers, Leuven, 2004. doelgroep : leerkrachten, zorgbegeleiders, CLB’s, opvoeders

Praten met ouders ' gaat over gesprekken tussen leerkrachten, opvoeders, zorgbegeleiders, leerlingenbegeleiders enerzijds en ouders anderzijds. Het is als het ware een gids voor onderwijsmensen, opvoeders en leerlingenbegeleiders op hen inzicht te verschaffen in het ingewikkelde proces dat zich op communicatief vlak afspeelt. Vertrekkend van dagelijkse praktijksituaties worden tal van valkuilen beschreven en worden wegen aangereikt om te komen tot meer succesvol communiceren met ouders. Met dit boek hopen de auteurs aan te geven dat in communicatie met ouders de focus dient te liggen op het realiseren van samenwerkingsgedrag. Een samenwerkingsmodel dat de leerkracht of de opvoeder in staat stelt zich af te stemmen op het ongewone in de levenswandel van kinderen of jongeren waarover hij zich zorgen maakt of die voor last zorgen. Ouders worden daarbij gezien als partners die, net als de leerkracht, zoekende zijn naar perspectief.

♦

De eerste lijn: leerkrachten wijzen de weg (dossiermap + DVD)

NIEUW 2009!!

Bormans, L. ; Laere, M. van. Departement Onderwijs Vlaamse Gemeenschap, Brussel, 2008. doelgroep : leerkrachten, directies, ouders Hoe voorkom je dat leerlingen probleemgedrag gaan stellen? En als het zover is, wat doe je er dan aan? Al jaren besteedt Klasse aandacht aan de preventie en aanpak van problemen als pesten, drugs, faalangst, agressie, zelfmoord, spijbelen, … . Deze eerstelijnsbundel verzamelt twintig bijdragen met de meest recente inzichten, tips en adressen. De DVD sluit aan bij de bundel en bevat stimulerende TV-reportages. Elke reportage duurt een 10-tal minuten en brengt levendige getuigenissen en nuttige tips van specialisten die een concrete aanvulling zijn bij de eerstelijnsbijdragen.


= =

=

=

TS

LITERATUUR SPECIFIEK VOOR OUDERS ♦

Stap voor stap 2 : een methode om ouders met kinderen (6-12 jaar) te begeleiden bij opvoedingsvragen Uittenbogaard, B. ; Jeuring, J. ; Ensing, E. Uitgeverij SWP, Amsterdam, 2000. doelgroep : ouders

De Stap-voor-stapmethode is een handige en efficiënte werkwijze om ouders te ondersteunen bij vaak voorkomende probleemsituaties in de dagelijkse praktijk van het omgaan met kinderen. Een beroepskracht (leerkracht, maatschappelijk werker of sociaal-pedagogisch hulpverlener) geeft deze ondersteuning door het stellen van vragen en het ordenen van informatie. In dit deel van Stap voor stap gaat het om zeven onderwerpen, waarover ouders van kinderen van 6 tot 12 jaar zich vaak zorgen maken : agressie en vandalisme, gedeprimeerdheid en lusteloosheid, gepest worden, allerlei vormen van nervositeit, seksualiteit, slaapproblemen en (on)afhankelijkheid. ♦

Zelfvertrouwen voor je kind : praktisch handboek waarmee je kinderen opvoedt die in zichzelf geloven Apter, T. Kosmos-Z&K Uitgevers, Antwerpen, 1997. doelgroep : ouders

Dit boek informeert u over wat eigenwaarde is en hoe u die intact houdt. Het richt zich op kinderen vanaf vier tot vijftien jaar, als ze leren hun capaciteiten te beoordelen, en verwachtingen krijgen over slagen of falen, en wanneer hun emotionele intelligentie vastere vormen aanneemt. Kinderen die in hun eigen waarde en intelligentie geloven, en die de vaardigheid hebben zich ook zo te gedragen, hebben hoge verwachtingen over toekomstige successen, gaan langer door met hun taak en behalen betere resultaten dan andere kinderen die even vaardig zijn, maar minder zelfvertrouwen hebben. Emotionele intelligentie, een belangrijk onderdeel van zelfbewustzijn, geeft het kind veerkracht en zorgt ervoor dat het frustraties kan verdragen, zodat het inspanningen niet snel opgeeft. ♦

Hart voor je kind : de vijf stappen naar de emotionele intelligentie van je kind Gottman, J. ; Declaire, J. Kosmos-Z&K Uitgevers, Antwerpen, 1998. doelgroep : ouders

Dit boek laat zien hoe ouders erin kunnen slagen in vijf stappen van emotionele coaching hun kind op te voeden tot een emotioneel intelligent individu. De auteur geeft ouders wetenschappelijk, onderbouwde, bij uitstek praktische adviezen om een doelgerichte en actieve rol te vervullen bij het coachen van hun kinderen in cruciale menselijke vaardigheden, zoals het begrijpen en hanteren van gevoelens van onvrede, het beheersen van impulsen, en empathie. ♦

Opvoeden tot weerbare kwetsbaarheid Adriaenssens, P. ; Vanderhoeven, L.; Vercammen, L. Garant, Leuven, 2000. doelgroep : ouders, ouderverenigingen


= =

=

=

TT

Dit boekje wil een uitgangspunt zijn voor gespreksavonden in ouderverenigingen rond de uitdagingen van de opvoeding van kinderen. Enerzijds wordt er veel ruimte, tijd, zorg en bewogenheid geïnvesteerd in de groei, de opvoeding en het welzijn van kinderen. Anderzijds is men er zich ook, soms erg pijnlijk, van bewust dat opgroeien in onze samenleving niet risicovrij is. ♦

Mijn kind is bang (en ik ook) : opvoeden tot weerbaarheid Adriaenssens, P. Lannoo, Tielt, 1997. doelgroep : ouders

Het onderwerp in dit boek is van alle tijden en universeel, maar nooit is het zo druk besproken als in onze dagen : de angst van en voor de kinderen. In dit boek gaan we op zoek naar de gezonde angst, die de ontwikkeling van het kind ten goede komt. We onderscheiden die van angsten die het kind doen stilstaan of zelfs schade berokkenen. Ouders hebben de taak om hun kind te helpen met zijn angstgevoelens. Daar willen we handvatten voor bieden. Door zowel de angsten van ons kind als die van de wereld beter te begrijpen en te kennen kunnen we als volwassenen zelf ook minder angstig leven, en zo de droom voor de betere toekomst van ons kind levend houden. Daarnaast willen we ons kind eveneens de krachten meegeven die het kunnen wapenen tegen gevaren : de weerbaarheid die het kind zal helpen om zijn angsten in te tomen en oplossingen te bedenken, waardoor het kan ontsnappen aan vernietigend gevaar. Tenslotte worden specifieke strategieën aangereikt die een extra steun kunnen geven in de gevallen van seksueel misbruik. ♦

Groeipijnen in sociaal contact : sociale vaardigheden voor school en ouders Verliefde, E. Acco, Leuven, 1999. doelgroep : leerkrachten, ouders en hulpverleners die sociale vaardigheden willen aanleren aan kinderen tussen 5 en 13 jaar

Zowel ouders als scholen hechten steeds meer belang aan het ontwikkelen van sociale vaardigheden bij kinderen. ‘Groeipijnen in sociaal contact’ is gegroeid vanuit de praktijk en steunt op drie pijlers : de resultaten van de samenwerking tussen enkele scholen en psychologen, de ervaringen in het geven van scholing aan leerkrachten en het begeleiden van ouders en kinderen met socialevaardigheidstekorten. De sociale vaardigheden worden aangeleerd aan de hand van concrete en levensechte situaties. Er zijn twee pakketten uitgewerkt voor de basisschool : de berenreeks is gebaseerd op de berenstappen van Meichenbaum ; de gedragsreeks is een combinatie van oefeningen in gedrag en communicatie. Vanuit het kader van de sociale ontwikkeling wordt er met behulp van illustraties en oefeningen gewerkt rond waarnemen, gevoelens, zelfbeeld, sociale cognitie, probleemoplossend denken en gedrag. ♦

Mijn kind is depressief : hoe herken ik het en wat doe ik eraan Fever, F., de Houtekiet, Antwerpen, 1998. doelgroep : ouders, leerkrachten, pedagogen, psychologen

Depressies bij kinderen zijn nauwelijks te ontdekken. Dit komt omdat depressies bij kinderen er anders uitzien dan bij volwassenen. Een kind met een depressie kan de ouders het bloed vanonder de nagels halen. Het kan ze erg kwetsen. Het kan zeer agressief, opstandig of vijandig gedrag vertonen, of heel onrustig en prikkelbaar zijn. Kinderen met een depressie vragen een specifieke aandacht. In dit vlot leesbare boek leer je op een praktische manier hoe je een mogelijke depressie bij je kind herkent en hoe je je kind kunt helpen. Verhalen van ouders die een depressief kind hebben, laten je zeer direct kennismaken met je probleem. Er is een uitgebreide vraagbaak en een adressenlijst van hulpverlenende instellingen in Vlaanderen en in Nederland. = = = = mêçîáåÅá~~ä=ëíÉìåéìåí=çåÇÉêïáàë=J=ïÉäÄÉîáåÇÉåÓ=råáîÉêëáíÉáíëä~~å=N=JPRMM=e~ëëÉäí==J==MNN=OP=UO=QMLOS=J===ïÉäÄÉîáåÇÉå]äáãÄìêÖKÄÉ==J=ïïïKäáãÄìêÖKÄÉLïÉäÄÉîáåÇÉå=

= =

=

=

♦

TU

“Geef me de tijd” : kinderen met leerproblemen in de klas Verliefde, E. ; Hermans, R. Acco, Leuven, 2000. doelgroep : ouders, leerkrachten

“Geef me de tijd” is een gids voor ouders en leerkrachten over hoe men bepaalde stoornissen kan signaleren. Er wordt aandacht besteed aan dyslexie, dysorthografie, dyscalculie, geheugenstoornissen, AD(H)D, niet-verbale leerstoornissen en autisme. De lezer krijgt voldoende informatie over de verschillende stoornissen zodat hij of zij bepaalde problemen kan herkennen. Dit (h)erkennen is een eerste stap naar verder onderzoek. Na een gefundeerde diagnose moeten ouders en leerkrachten verder werken aan het leren leren van het kind. In dit boek wordt een aantal kapstokken aangereikt over hoe dit leerproces ondersteund kan worden. ♦

Faalangst en ouders Nieuwenbroek, A. Uitgeverij Kok, Kampen, 1998. doelgroep : ouders

“Faalangst en ouders” is een praktisch boek, gestoffeerd met heel concrete en duidelijke voorbeelden, waarin aan de ouders een aantal handvaten worden aangereikt om het probleem faalangst aan te pakken. De eerste hoofdstukken handelen over de faalangst zelf. In de volgende hoofdstukken worden richtlijnen gegeven om faalangst te voorkomen en indien het probleem zich voordoet, tips om er iets aan te doen. Het laatste hoofdstuk gaat in op de samenwerking tussen school en ouders. ♦

Agogisch omgaan met probleemgedrag Vos, D. Garant, Leuven, 1999. doelgroep : ouders, leerkrachten, hulpverleners

Kinderen en jongeren met problematisch gedrag vormen een uitdaging voor wie met hen werkt. Agressie, stelen, … Elke hulpverlener, elke leerkracht wordt ermee geconfronteerd. Probleemgedrag behoort niet onvermijdelijk tot het ongrijpbare. Veel probleemgedrag wordt begeleidbaar wanneer men tijd neemt om het gedrag doelgericht te observeren en men het kan duiden. Probleemgedrag emancipatorisch benaderen helpt de leerkracht of de hulpverlener de platgetreden paden te verlaten. Vaak leiden enkele gezonde reflecties ertoe ook dat moeilijke kind kansen te bieden om zich te ontplooien. De confrontatie met probleemgedrag roept heel wat vragen op. De eigen grenzen bewaken en het taboe doorbreken zijn preventief van levensbelang in het agogisch werk. Dit boek benadert deze problematiek vanuit de praktijk van de basiswerker.


= =

=

=

TV

AANVULLENDE LITERATUURLIJSTEN WELBEVINDEN ♦

Thema’s in prentenboeken voor peuters en kleuters Linc, Leuven, 2001.

3 mappen met titels van prentenboeken over 100 verschillende thema’s, waaronder onder meer bang zijn, blij zijn, boos zijn, eenzaamheid, interculturele samenleving, jaloers zijn, pesten, verdrietig zijn, verlegen zijn, vriendjes en nog 90 andere thema’s. Bij elke titel wordt de auteur, illustrator, uitgeverij, jaar van uitgave en een korte inhoudsbeschrijving gegeven.

♦

Mijn gezin, anders dan anders: boeken met kleuters, kinderen en jongeren uit niet-traditionele gezinnen in de hoofdrol Marissen, M. ; Cammaert, M. KCLB, Antwerpen, 2003. doelgroep: ouders, opvoeders, leerkrachten

Hoe ervaren kinderen het leven in een éénoudergezin, in een nieuwsamengesteld gezin? Hoe kijken kinderen zonder gezin, straatkinderen, kinderen in een gezinsvervangend tehuis tegen het leven aan? Wat als je twee mama's of papa's hebt? Of als je geadopteerd bent? Wat doe je als de leefregels in je gezin botsen met die van het vreemde land waarin je woont? Veel kinderen groeien niet meer op in het traditioneel gezin waarin dezelfde vader en moeder een leven lang gelukkig getrouwd samenleven. Andere kinderen groeien wel op in zo'n gezin maar komen uit een andere cultuur waar familiebanden anders beleefd worden. In deze keuzelijst vindt u uitgebreid geannoteerde boeken, geselecteerd uit het boekenaanbod van de laatste vijf jaar, over kinderen die opgroeien in een niet-traditioneel gezin, met alle mogelijke nevenproblematieken. Vooral éénoudergezinnen en nieuwsamengestelde gezinnen staan in de recente jeugdliteratuur opmerkelijk centraal.

♦

Afscheid voor altijd. Deel 1: boeken voor kleuters, kinderen en jongeren rond rouwen, verdriet en omgaan met verlieservaringen Cammaert, M. ; Marissen, M. Leesweb, Antwerpen, 2004. doelgroep: ouders, opvoeders, leerkrachten

Afscheid nemen voor altijd doet pijn. Kinderen en jongeren die voor het eerst in aanraking komen met de dood - door het overlijden van een huisdier, grootouders, ouders, een broer of zusje, een vriend(in), een klasgenoot - zijn zelden voorbereid op het omgaan met verlies, het leren leven met gemis en het verwerken van verdriet. Praten over rouwgevoelens is belangrijk. Een gedicht of een boek opent de deur naar een gesprek over rouwen, ook preventief, zowel in de klas als thuis. Deze keuzelijst bevat een selectie recente boeken voor kinderen en jongeren rond het thema 'rouwen, verdriet en omgaan met verlieservaringen'. Het gaat hierbij grotendeels om fictieboeken, enkele poëziebundels en informatieve boeken. ♦

Literatuurlijst rond het thema ‘Adoptie’ en ‘Pleeggezinnen’

Overzichtslijst met boeken voor kleuters, kinderen en jongeren rond adoptie en pleeggezinnen.


= =

=

=

UM

Websites ivm ernstige ziekte, dood, suïcide en rouw =

Achter de regenboog Nederland ÜííéWLLïïïK~ÅÜíÉêÇÉêÉÖÉåÄççÖKåä=

Achter de regenboog Vlaanderen ÜííéWLLìëÉêëKé~åÇçê~KÄÉL~ÅÜíÉêÇÉêÉÖÉåÄççÖ=

Anderzijds - uitvaartvernieuwers ÜííéWLL~åÇÉêòáàÇëKåä=

Broers en zussen van verongelukte kinderen ÜííéWLLïïïKçîâKÄÉL

Bureau funale ÜííéWLLïïïKÄáçÖê~ÑáëÅÜïÉêâKåäLáåÇÉñKÜíãä=

Centra voor morele dienstverlening ÜííéWLLïïïKìîîKÄÉLìîîRLíçéOLÑê~ãMPKÜíãä=

De draaikolk ÜííéWLLïïïKÇê~~áâçäâKåä

De vuurtoren= ÜííéWLLïïïKÇÉîììêíçêÉåKÄÉ

Een wereld vol troost ÜííéWLLïïïKÅÉÖçKÄÉ

In de wolken ÜííéWLLïïïKáåJÇÉJïçäâÉåKåä

Kankerspoken ÜííéWLLïïïKâ~åâÉêëéçâÉåKåä

Kinderplein ÜííéWLLïïïKâáåÇÉêéäÉáåKåä

Leesweb – keuzelijsten over afscheid ÜííéWLLïïïKäÉÉëïÉÄKÄÉ

Missing you ÜííéWLLïïïKãáëëáåÖóçìKÄÉ

Nederlands expertisecentrum omgaan met verlies ÜííéWLLïïïKêáÉíÑáÇÇÉä~ÉêëKåäL

Netwerk palliatieve zorg Limburg ÜííéWLLïïïKåéòäKÄÉ

Ouders van een overleden kind ÜííéWLLïïïKçîçâKÄÉ

Ouders van verongelukte kinderen ÜííéWLLïïïKçîâKÄÉL

Overlijden - uitvaartverzorging ÜííéWLLïïïKçîÉêäáàÇÉåKåä

Palliatief netwerk arrondissement Turnhout ÜííéWLLïïïKéå~íKÄÉ

Palliatieve hulpverlening Antwerpen ÜííéWLLïïïKéÜ~KÄÉ

Palliatieve thuiszorg voor ieder kind - steunpunt ÜííéWLLïïïKé~ääáçîáâKÄÉL

PALLION – Palliatieve ondersteuningsequipe Limburg http://www.pallion.be


= =

=

=

UN

Rouwrituelen – steunpunt multiculturele samenleving ÜííéWLLïïïKêçìïêáíìÉäÉåKåä

Rouwverwerking ÜííéWLLïïïKêçìïîÉêïÉêâáåÖKé~Öáå~Kåä

Rouwzorg Vlaanderen ÜííéWLLïïïKêçìïòçêÖîä~~åÇÉêÉåKÄÉ

Similes ÜííéWLLïïïKëáãáäÉëKÄÉ

Slachtofferchat ÜííéWLLïïïKëä~ÅÜíçÑÑÉêÅÜ~íKÄÉ

Slachtofferzorg Vlaanderen ÜííéWLLïïïKïîÅKîä~~åÇÉêÉåKÄÉLïÉäòáàåÉåàìëíáíáÉLëä~ÅÜíçÑÑÉêÜìäéL

Slachtofferzorg Vlaanderen - centra ÜííéWLLïïïKïîÅKîä~~åÇÉêÉåKÄÉLïÉäòáàåÉåàìëíáíáÉLëä~ÅÜíçÑÑÉêÜìäéLÅÉåíê~KÜíã

Uitvaartverzorging ÜííéWLLïïïKìáíî~~êíKåä

Verkeersslachtoffers ÜííéWLLïïïKòÉÄê~ïÉÄKÄÉ

Verlaat verdriet ÜííéWLLïïïKîÉêä~~íîÉêÇêáÉíKåä

Verlies verwerken ÜííéWLLïïïKîÉêäáÉëîÉêïÉêâÉåKåä

Vlaamse werkgroep verder - nabestaanden na zelfdoding ÜííéWLLïïïKïÉêâÖêçÉéîÉêÇÉêKÄÉ

Vrijzinnige Verenigingen ÜííéWLLïïïKìîîKÄÉ

Verwerk – rouw en rouwverwerking ÜííéWLLïïïKîÉêïÉêâKåä

Wiegedood ÜííéWLLïïïKïáÉÖÉÇççÇKçêÖL

Zelfdoding ÜííéWLLïïïKòÉäÑÇçÇáåÖKÄÉ

Zelfdoding – chat en telefoon ÜííéWLLïïïKòÉäÑãççêÇéêÉîÉåíáÉKÄÉL~äÖÉãÉÉåLçåäáåÉKéÜé

Zelfdoding – centrum ter preventie ÜííéWLLïïïKòÉäÑãççêÇéêÉîÉåíáÉKÄÉ

Zelfdoding - nabestaanden ÜííéWLLïïïKïÉêâÖêçÉéîÉêÇÉêKÄÉ

Zelfdoding – Vlaams preventieproject centra geestelijke gezondheidszorg ÜííéWLLïïïKòÉäÑãççêÇéêÉîÉåíáÉîä~~åÇÉêÉåKÄÉ

Zebra - verkeersslachtoffers ÜííéWLLïïïKòÉÄê~ïÉÄKÄÉ

Zonder ouders ÜííéWLLïïïKòçåÇÉêçìÇÉêëKåä


= =

=

=

UO

INHOUD Inleiding

3

Educatief materiaal

4

Socio-emotionele vaardigheden Miembo Meer methodieken Een wereld vol troost Omgaan met ziek zijn Dood & Zelfdoding Kind & (echt)scheiding Kinderen en handicap o autisme Kinderen en psychiatrie (KOPP & KOAP)

4 5 12 13 16 17 18 19 23

Sociale vaardigheden Pesten op school Toeka Meer methodieken Leefsleutels basisonderwijs Leefsleutels secundair onderwijs Muzische vorming Seksualiteit en lichaamsbeleving Misbruik en mishandeling Filosoferen met kinderen

26 26 29 35 39 42 43 49 51

Ervaringsgericht werken Ervaringsgericht werken met jonge kinderen

53

Kinderparticipatie Werken rond kinderparticipatie

58

Achtergrondinformatie

59

Socio-emotionele problemen en vaardigheden Algemeen Dood & Zelfdoding Depressie Misbruik en mishandeling Leerproblemen Socio-emotionele problemen Probleemgedrag

59 61 62 63 65 69 71

Literatuur specifiek voor leerkrachten

73

Literatuur specifiek voor ouders

76

Aanvullende literatuurlijsten welbevinden

79

Websites ivm ernstige ziekte, dood, suïcide en rouw

80


= =

=

Provinciale projecten welbevinden

Recommend Documents