PROJECTPLAN INTERFERENCE PREFRONTAAL

PROJECTPLAN

INTERFERENCE

PREFRONTAAL febr. 2014

■■ Introductie Interference is een van de twee grote projecten van Stichting Idee-fixe (IDFX). Wat begon als een kleine expositie met als thema kunst en wetenschap is in enkele jaren uitgegroeid tot een breed en grootschalig project. Door middel van kunst wordt binnen Interference de maatschappelijke impact van uitvindingen en wetenschap onderzocht. Hierbij zoeken we de grenzen op van de beeldende kunst, performance, video- en filmkunst.

Inhoud Introductie 1 Kunst en wetenschap 1 Een mijlpaal uit de wetenschap 2 Galvanisme 2 Interference: Prefrontaal 3 De theorie 3 Effecten 4 Locatie 5 Prefrontale kortsluiting 6 Planning 6

Voor u ligt het Interference project plan 2014 met als ondertitel “Prefrontaal”. Over de prefrontale cortex, het voorste gebied in de hersenen dat betrokken is bij cognitieve en emotionele functies als beslissingen nemen, plannen, sociaal gedrag en impulsbeheersing.

■■ Kunst en wetenschap, vervagende grenzen

Interferentie Het beeldmerk van Interference is geïnspireerd op interferentie. Geluid en licht zijn golven die met elkaar en alle voorwerpen op hun weg interfereren. Bij deze reactie op elkaar maken de golven mooie en onvoorspelbare patronen. Reacties genereren en ruimte bieden voor onvoorspelbare patronen zijn het doel van Interference. We laten kunstenaars onderling, met elkaar en met hun omgeving interfereren. We willen nationale en internationale initiatieven met elkaar laten interfereren. We voorzien interferentie tussen kunst en publiek.

Colofon Organisatie: Stichting Idee-fixe Adres: Houtmarktpassage 28B, Breda Correspondentie adres: Speelhuislaan 38, 4815 CG Breda Contact: 06 44505686 (D.Eggink) Web: www.idfx.nl

Tot aan de middeleeuwen waren kunstenaars en wetenschappers veelal dezelfde mensen. De meubelmaker was tevens de ontwerper en de uitvinder was ook portret schilder. In latere tijden groeien de kunst en wetenschap uit elkaar. De laatste jaren zie je steeds meer dat die twee weer bij elkaar komen in een persoon. Steeds meer kunstenaars zijn weer bezig met wetenschappelijke onderwerpen of gebruiken wetenschap in hun werk. Hun kunstuitingen hebben een nieuw uiterlijk en nieuwe vormen aangemeten. Ook zie je dat wetenschappers zich ontwikkelen tot kunstenaar. Zo is Vincent Icke naast sterrenkundige ook een begenadigd kunstenaar. De grens tussen kunst en wetenschap is dus niet meer zo vanzelfsprekend te trekken. Aan de ene kant blijkt wetenschappelijk onderzoek minder objectief dan vaak wordt beweerd. Aan de andere kant wordt de kunst steeds vaker opgevat als onderzoek. Volgens het klassieke wetenschapsmodel is het doel van onderzoek een bewijsbare waarheid. Dit model wordt gehanteerd om hard wetenschappelijk onderzoek met meetbare resultaten te onderscheiden van andere activiteiten. Vanuit die optiek is het dan ook noodzakelijk om onderscheid te maken tussen klassiek wetenschappelijk onderzoek en artistiek onderzoek. Veel

Gegevens Stichting Idee-fixe KvK nr. 20063135 BTWnr. NL009106145B01 Bankrek. NL28 INGB 0006261254

Interference: Prefrontaal - Projectplan

1

artistiek onderzoek kent geen vooropgesteld doel of resultaat. De uitkomst ervan ligt volkomen open, in sommige gevallen hoeft er zelfs geen uitkomst te zijn. Het openbaart kennis die niet altijd in taal overdraagbaar is, maar vaak wel in beelden. Met Interference verkent IDFX het grensgebied tussen ‘wetenschappelijk’ en ‘artistiek’ onderzoek en toont het belang van de uitwisseling tussen beide disciplines. We dagen de wetenschapper in de kunstenaar uit en de kunstenaar in de wetenschapper. Kunst gebruikt wetenschap om dingen te onderzoeken en te laten zien. Wetenschap heeft kunst/cultuur nodig om context te scheppen en wetenschappelijke ontdekkingen en resultaten te duiden.

■■ Een mijlpaal uit de wetenschap als thema

2

Interference heeft vanaf 2011 een sterke, positieve ontwikkeling door gemaakt. De keuze om als thema in plaats van wetenschap in het algemeen een wetenschappelijk hoogtepunt te kiezen heeft goed uitgepakt (De Allegorie van de Grot van Plato 2011/2012, evolutie theorie Darwin - 2013). Het leidde tot verdieping, zowel van het concept als in de programmering. Ook de deelnemende kunstenaars hebben dit als een positieve uitdaging ervaren. De thematische mijlpaal wordt op eigen en passende wijze onderzocht en ingezet om het project naar een hoger niveau te tillen. Het gekozen thema komt voort uit zaken die in de opinie spelen of van een zeker belang zijn. Dit jaar bekijken we het Galvanisme.

Galvani’s onderzoek werd alom bekend gemaakt dankzij podiumkunst. Zijn neef Giovanni Aldini was een groot aanhanger en zorgde dat Galvani’s werkzaamheden wereldwijd bekend werden, onder andere door met zijn show in heel Europa publiekelijk dierlijke en menselijke lichaamsdelen te elektrificeren. Mede daardoor is zijn onderzoek wijdverspreid en inspiratiebron voor vele wetenschappers geweest. Kunst die de wetenschap ondersteund.

Het begrip Wetware is afkomstig uit de science fiction literatuur 1988 van schrijver Rudy Rucker. Wetware is in feite het brein waar hardware en software samenkomen. Hardware is de machine/computer waar informatie verwerkt wordt, software is het programma waarmee de informatie opgeslagen wordt op zo’n manier dat we het ook weer terug kunnen vinden. In wetware komen deze twee taken eigenlijk samen en wordt creativiteit en conceptueel denken toegevoegd. Bookcover Wetware, artwork Joe de Vito

■■ Interference: Prefrontaal

Prefrontaal: Bepaald weerfenomeen dat zich vóór een front uit manifesteert, zoals felle opklaringen of juist regen. De prefrontale cortex is een gebied in de hersenen, ge-

■■ Galvanisme De Italiaan Luigi Galvani (1737-1798) ontdekt in 1780 dat spieren samentrekken door elektrische stimulering. Hij had geen idee dat deze toevallige ontdekking zoveel invloed zou hebben. Met een verkregen elektriseermachine en een Leidse fles begon Galvani vervolgens met experimenteren van spierstimulatie door elektriciteit. Deze ontdekking en zijn onderzoek waren toen controversieel maar leidde tot vele andere theorieën en ontdekkingen. Bijvoorbeeld het ontstaan van de batterij. Het fenomeen dat Galvani ontdekte werd door Allessandro Volta ‘Galvanisme’ genoemd.

Het vormde de basis voor het geëlektrificeerde hedendaagse leven door alles wat eruit voort is gekomen. Met alle huidige ontwikkelingen wordt het Galvanisme overstegen. Als de huidige technologie zich zo blijft ontwikkelen zou ‘robotic wetware’ (het implementeren van een mensenbrein in een robot) niet ver weg meer kunnen zijn. De elektrische impulsen in het menselijke lichaam die Galvani ontdekte zullen een nog veel grotere rol gaan spelen. Want hoe werken de hersenen met al die chemische en elektrische signalen? En hoe voeg je dat succesvol samen met hardware?

Deze editie gaat verder waar ‘Interference - Evilution?’ 2013 ophield. Interference 2014 manifesteert zich voor het front uit. Opschudding en verwarring in de openbare ruimte. De prefrontale kwab wordt tot het uiterste gedreven. Interference: Prefrontaal gaat over de grenzen van het kunnen in onze hersenen. We tonen het onzichtbare (augmented reality) en dingen die we eigenlijk niet kunnen bevatten. Hoe gaat het brein met alle deze veranderingen om. Past het zich aan of blokkeert het?

... a great deal is expected of us! What, after all, is a laptop computer with a word-processing program without all the wonderful stories that are written on it? Or a synthesizer without experimental compositions? ... John Sjerpstra

Galvani wist ook spiersamentrekking teweeg te brengen door elektrostatische vonken in nabijheid van de kikkerpoot en ondervond dat dit effect sterker werd naarmate de zenuwen werden verlengd met lange metalen draden. Waarschijnlijk was dit het eerste geval van spierstimulatie via “radiografische besturing”


■■

legen in het voorste gedeelte van de frontale kwabben. Ze is betrokken bij cognitieve en emotionele functies als beslissingen nemen, plannen, sociaal gedrag en impulsbeheersing.


De theorie

Hadden we het bij Interference 2013 nog over de vele theorieën over het evolutieproces op de aarde. Dit jaar onderzoekt Interference wat het betekend als de hardware en wetware daadwerkelijk samen komen. Waar leiden de hightech ontwikkelingen ons naar toe? Kan de mens het tempo van al deze ontwikkelingen

3

bijhouden? Zijn onze hersenen wel geschikt genoeg om al deze veranderingen in zich op te nemen en te gebruiken. Of worden we in de (nabije) toekomst dadelijk overschaduwd door computers die misschien wel zelf denken en in ieder geval sneller informatie kunnen verwerken. Wie houdt deze tendens in de gaten? Wat als onze prefrontale kwab het niet meer aan kan en generaties disfunctioneel worden? Er zijn nu al miljoenen jongeren die leiden aan Hikikomori (Japanse term voor sociale terugtrekking) die de druk niet meer aan kunnen. Wat doen we om fit en functioneel te blijven… moeten we naast alle “leef gezond en bewust” ontwikkelingen ook niet een “ga gezond om met je hersenontwikkeling” creëren? Met Interference Prefrontaal gaan we een stap verder en creëren een situatie waarin je flink in verwarring komt. Robots die het overnemen van de mens, maar ook waanzinnige installaties die je laten nadenken over hoe de techniek zich ontwikkelt. Kunstenaars die een wereld creëren die overgenomen is door de techniek. Kunstwerken die even teruggaan en juist de lowtech omarmen. We onderzoeken door middel van kunst en laten ons inspireren door het wetenschappelijk onderzoek, om dit kracht bij te zetten. Wetenschappelijke lezingen en besprekingen geven context aan de kunst die nieuwe ingangen creëren en bruggen slaan tussen wetenschappers en kunstenaars.

4

■■ Effecten In augustus 2014 zal het centrum van Breda opgeschud worden. Argeloze winkelaars zien kunst die hen even doet stil staan en aan het denken zet. Nietsvermoedende passanten zien de ‘Lowtech Society’ van Erik Sep, een modelwereld waarin hij spot met onze moderne innovatieve maatschappij. In hoeverre hebben we al die technologie nodig? De breinauto van Olaf Mooij is gestrand bij het voormalig busstation, je telefoon blijkt (met augmented reality) een andere wereld te zien. Op het kale plein bij de fietsenstalling staat een door een robot overgenomen jonge dame van Christiaan Zwanikken. Uit de glazen gevel van de bibliotheek komt een virtuele straaljager gevlogen. Jeroen van Loon bekijkt in

‘Hikikomori’, volgens schattingen van de Japanse overheid in 2010 zijn er mogelijk 3,6 miljoen Japanners die zich op zo’n manier hebben teruggetrokken. De meest voorkomende manier van terugtrekken bij Hikikomori is het zichzelf opsluiten in de eigen kamer om hier voor langere tijd niet meer uit te komen. De patiënt brengt hier de dagen door achter zijn computer waar hij bijvoorbeeld eindeloos spelletjes op speelt of op het internet surft. De (meestal radeloze) ouders willen hun zoon/dochter in leven houden en geven de patiënt gewoonlijk te eten door het voedsel voor zijn/haar deur te zetten, waarna het ongezien wordt weggehaald.

President Obama heeft opdracht gegeven voor een grootschalig hersenonderzoek. Om het brein in kaart te brengen en ziektes te kunnen genezen. Maar ook bedrijven als Google en Microsoft zitten met smart te wachten op deze resultaten. Heb je nu al Google Glass dan kun je dadelijk echt brein gestuurde apparaten krijgen en wat al niet meer. De kaart van ons brein: welke geheimen gaat het ontrafelen en met welke gevolgen?


hoeverre we zonder internet en hightech zouden kunnen: ‘live needs internet’. Op straat zijn pop-up voorstellingen indringend en kun je voor wetenschappenlijke/filosofische verdieping een lezing bijwonen van professor Pieter Lemens over hoe techniek en de natuur heel dicht bij elkaar liggen. Marnix ten Kortenaar vertelt over de ontwikkeling van de milieuvriendelijke zeezoutaccu die weer nieuwe mogelijkheden met zich mee brengt. Tijdens de filmmomenten bekijkt de bezoeker naar een documentaire over de ontwikkeling van de hersenen. En bij dat alles zijn de kleine drone vliegen van Zoro Feigl alles aan het monitoren.

■■ Locatie Met een jaarlijks wisselende locatie houden we onszelf en ons publiek alert. Zo stemmen we het thema, programma en locatie op elkaar af. De locatie is net zo belangrijk als het evenement. Met nieuwe technologieën en hun impact op de maatschappij als uitgangspunt vormt de binnenstad van Breda het Interference: Prefrontaal podium. Oprukkende webwinkels zorgen voor steeds meer leegstand van winkelpanden. De leeggelopen binnenstad transformeren wij tot een ware beleving. Een beleving die je laat nadenken over hoe we samenleven met techniek en hoe we hier in de toekomst mee om kunnen gaan. Interference Prefrontaal uit zich Lowtech, is een verzamelnaam voor technologie die daarbij op verschillende manieren. De basis reeds bekend was voor de industriële revolutie. De term bestaat uit een expositie in het zuidwesten beklemtoont het verschil met hightech. van Breda centrum. Een gebied waar zich Een bekend voorbeeld van lowtech uit de kunstwereld is (naast diverse leeg staande winkelpanden) ‘Houtauto’ van Joost Conijn, een auto die rijdt met een onder andere de bibliotheek, de Nieuwe houtkachel als aandrijvend mechanisme. Veste, de gemeentelijke fietsenstalling, het voormalig postkantoor en het pand van IDFX bevinden. De verlaten etalages zijn nu echter bezaaid Augmented reality (NL: Toegevoegde realiteit) is een met vreemde kunst uitingen. De werken geven stof tot nadenken en zorgen voor opschudding en verwarring. Interference staat 24u per dag ter beschikking van de liefhebber; Overdag een bemande expositie en in de avonduren een onbemande deels virtuele tour. We nodigen augmented reality kunstenaars uit om ook virtueel een andere wereld uiteen te zetten. Een wereld waarin computers en hersenen samenkomen en je niet meer weet wat echt is of niet. live, direct of indirect, beeld van de werkelijkheid waarIeder weekend zorgt een performance voor aan elementen worden toegevoegd door een computer. opschudding bij het winkelend publiek. Deze soms met behulp van QR-code toegevoegde eleIeke en Gabrielle stellen de voorbijgangers menten bevatten veelal sensordata of extra informatie vragen over de kleur van Utopia. over de omgeving.


5

■■ Prefrontale kortsluiting Verschillende grote denkers uit het verleden hebben de mindset veranderd, zoals Aristotoles, Da Vinci, Stephen Hawking. Het zijn die grote denkers die ons onvoorstelbare toekomstvisies geven. Van reminder tot remindset. Mensen die heden ten dage vooruitziende installaties maken, doen nadenken en verbazen. IDFX doet dat op haar eigen manier, en doet waar ze goed in is: Interventies in de openbare ruimte. Interference 2014 zorgt voor de broodnodige context en zorgt dat ervaringen, zintuigen, geschiedenis en cultuur samengevoegd worden met de hightech wereld. Zo wordt er een onderliggende laag zichtbaar, waarbij het materiaal ondergeschikt lijkt aan een bedoeling of geestelijk effect.

geprogrammerd over zombies en brainwashing. En een “wetenschappelijke” lezing van the Zombie Institute for Theoretical Studies uit Glasgow (UK): Alles wat je wil weten over de hersenen van een zombie. ‘We Love Trash’ zal in dit overkoepelende weekend een geluidsinstallatie

Technologie is makkelijk en bruikbaar maar leert ons niet schoonheid te ontdekken en zien. (Dorien Eggink)

■■ Planning - 7 augustus t/m 7 september

6

Donderdag 7 augustus 2014 vind de aftrap plaats. Een opening met performances en een rondgang langs de werken door de binnenstad.

7

Olaf Mooij: Braincar Van 8 augustus tot 7 september zal er een bemande expositie zijn van 12-18u in verschillende panden en op straat, waaronder natuurlijk het IDFX pand. Het onbemande gedeelte met expositie en video is 24u per dag te zien. In de weekenden worden er extra activiteiten gepland onder andere: rondleidingen langs de werken met de makers, een lezing over de zeezoutaccu, een filmavond met de makers en performances. In samenwerking met Studium Generale van de Universiteit Eindhoven zetten we een inhoudelijk sociaal wetenschappelijk programma neer met sprekers, films en lezingen.

Dennis de Bel: Handbuild do-it-yourself

Christian Zwanniken: Exoskeletal MK1

Het laatste weekend valt samen met het BUTFF (B-movie, Underground & Trash Film Festival) wat ook door IDFX georiganiseerd wordt. Dit jaar overlapppen de thema’s van Interference: Prefrontaal en BUTFF: Wetware elkaar op het gebied van het brein. In het kader van dit thema wordt bij het BUTFF daarom een aantal films

Jeroen van Loon: Kill your darlings



PROJECTPLAN INTERFERENCE PREFRONTAAL

Recommend Documents