programmaboek Congres 15 november 2011 Theaterzaal Theater Het Kruispunt Barendrecht
De kracht van
autisme
De kracht van autisme Welkom op het congres De kracht van autisme. Voor u ligt het programmaboekje met daarin het programma, abstracts van de lezingen en cv’s van de sprekers. In de meeste gevallen zijn mensen met autisme en hun directe omgeving niet gebaat bij enkel een kortdurende behandeling van symptomen. Zij hebben in de diverse levensfasen en vooral bij overgangen hiertussen ondersteuning nodig om zich toe te rusten voor de eisen van een zich dynamisch ontwikkelende maatschappij. Om aan deze hulpvraag te kunnen voldoen, dienen behandelaars en onderzoekers een holistische houding aan te nemen. Dit betekent dat zij zich niet alleen richten op de problemen die autisme ongetwijfeld met zich meebrengt, maar dat ze juist ook de kracht, de bijzondere vaardigheden en interesses en het ontwikkelingspotentieel van mensen met autisme meenemen in het behandelbeleid. Het congres De kracht van autisme wil daarom met lezingen en workshops een bijdrage leveren aan het verrijken van kennis en het opbouwen van vaardigheden op het gebied van diagnostiek, behandeling en begeleiding, die gericht zijn op deze ontwikkelingsgerichte en competentie vergrotende zienswijze. Aansluitend willen wij samen met drs. Izak Gelderblom, kinder- en jeugdpsychiater en Directeur van de Yulius Autisme, zijn nieuwe levensfase vieren. Zijn hele werkende leven hebben kinderen en adolescenten met psychische problemen, evenals hun ouders, zijn professionele aandacht en deskundigheid, maar bovenal zijn warme en zorgzame begeleiding en behandeling mogen ervaren. In deze nieuwe levensfase van (parttime) pensionering kan hij zijn aandacht (bijna) volledig op zijn vrouw, familie, vrienden en hopelijk ook op zichzelf richten. Met grote bewondering voor zijn werk spreken wij onze dank hiervoor uit en openen een fles champagne om de overgang naar zijn nieuwe levensfase te vieren.
2
Congresorganisatie Drs. Izak Gelderblom Kinder- en jeugdpsychiater en oud-directeur van Yulius Autisme Prof.dr. Fop Verheij Hoogleraar kinder- & jeugdpsychiatrie en psychotherapie bij Erasmus MC - Sophia Kinderziekenhuis Drs. Ad van der Sijde Kinder- en jeugdpsychiater en directeur van Yulius Autisme Dr. Pieter de Nijs Kinder- en jeugdpsychiater bij Erasmus MC - Sophia Kinderziekenhuis en Lucertis Sarr Expertisecentrum Autisme Dr. Athanasios Maras Kinder- en jeugdpsychiater en directeur van de Yulius Academie Dr. Kirstin Greaves-Lord Universitair docent en hoofdonderzoeker bij Erasmus MC - Sophia Kinderziekenhuis, Yulius Autisme en Academie
3
4
Programma 15 november 2011 Theaterzaal, Theater Het Kruispunt, Barendrecht 08.30 – 09.00 Ontvangst en registratie Voorzitter van de ochtend: drs. Ad van der Sijde 09.00 – 09.15
Introductie in het thema en overzicht van de dag door de bestuurder van Yulius, dr. Jean-Luc Klompenhouwer
09.15 – 09.55
De kracht van een talent: de klinische uitdaging, prof.dr. Ina van Berckelaer-Onnes
09.55 – 10.35
The neurobiology of being special, prof.dr. Patrick Bolton
10.35 – 10.50
Pauze
10.50 – 11.30
Dimensionele diagnostiek van Autismespectrumstoornissen, prof.dr. Jean Steyaert
11.30 – 12.10
Autisme krijgt kleur: Autisme en persoonlijkheid, drs. Richard Vuijk
12.10 – 13.05
Lunchpauze
Voorzitter van de middag: dr. Pieter de Nijs
13.05 – 13.15
Introductie van de middag door dr. Pieter de Nijs
13.15 – 13.55
Geloof in je eigen kracht, drs. Marian Hansen met cliënt
13.55 – 14.35
Hoogbegaafd en autisme, drs. Caroline Schuurman
14.35 – 15.15
Autism Spectrum Disorders in DSM-V: Implications for conceptualisation, diagnosis, research and services, prof.dr. Rita Jordan
15.15 – 15.30
Pauze
15.30 – 16.50
Young Scientist Sessions
15.30 – 15.50
Autisme Onderzoekslijn: diagnostiek, behandeling en etiologie, dr. Kirstin Greaves-Lord
15.50 – 16.10 Hoe kleurt cultuur autisme? Invloed van cultuur op de diagnostiek van autisme, drs. Pety So 16.10 – 16.30
What you see is what you get. Eyetracking bij jongeren met ASS, drs. Anneke Louwerse
16.30 – 16.50
Autisme & seksualiteit: de Ik Puber-studie, dr. Esther van der Vegt
16.50 – 17.00
Overgang naar feestelijke gedeelte, dr. Athanasios Maras
17.00 – 17.15
Prijsuitreiking winnaars tentoonstelling
17.15 – 19.30
Feestelijke afscheidsavond Izak Gelderblom met een borrel en muziek
5
De kracht van een talent: de klinische uitdaging prof.dr. Ina van Berckelaer-Onnes 09.15 – 09.55 uur
Abstract
Spreker
Mensen met autisme hebben sterke en zwakke
Ina van Berckelaer-Onnes is gespecialiseerd
kanten. Er wordt helaas te veel nadruk op de
in ontwikkelingsstoornissen, met name
zwakke kanten gelegd. Klinisch begrijpelijk
autisme. Ze is in 2007 met emeritaat gegaan,
omdat die diagnostische aanknopingspunten
maar nog altijd actief betrokken bij
geven. Autisme kan tot op heden alleen
verschillende researchprojecten (Universiteit
nog maar op gedragsniveau worden
van Leiden, Padua en Brussel). Daarnaast
gediagnosticeerd, hetgeen niet betekent
participeert ze in klinische projecten
dat er op de andere niveaus (cognitief en
(Lima, Curaçao) en is ze betrokken bij CCE
neurobiologisch) geen aanwijzingen voor
Nederland. Ina van Berckelaer-Onnes (mede)
ASS zijn te vinden; het zijn alleen (nog) geen
auteur van (inter)nationale publicaties en
harde markers. Door hun specifieke wijze
heeft met haar medewerkers verschillende
van waarnemen worden we echter met
tests en vragenlijsten ontworpen (AUTI-R
bijzondere talenten geconfronteerd die een
en ComVoor) en behandelingsmethoden
klinische uitdaging vormen. Aan de hand
(hometraining, speltraining en
van concrete voorbeelden wordt inzicht
ondersteunende communicatie) voor
geboden in een hele andere kant van
mensen met autisme. Verder is ze lid van
mensen met autisme.
de ECPO (Evaluatie Commissie Passend Onderwijs), voorzitter van de Richtlijnen Autisme (Trimbos) en erelid van de Nederlandse Vereniging voor Autisme.
6
Notities
7
The neurobiology of being special prof.dr. Patrick Bolton 09.55 – 10.35 uur
Abstract
Spreker
Psychophysiological, neuropsychological and
Patrick Bolton studied psychology and
genetic research gives us more insight in the
medicine at London University and
neurobiology of Autism Spectrum Disorders.
Guy’s Hospital. He trained in psychiatry at
The outcomes of this research often describe
St George’s Hospital, London, and in child
deficits, explanations for the difficulties
psychiatry at the MRC Child Psychiatry Unit
people with ASD experience. There is little
at the Institute of Psychiatry and Maudsley
attention for research that focuses not on
Hospital. After completing his training,
deficits, but on differences in social and
he was appointed Lecturer and Honorary
non-social perceptual processing, activation
Consultant at the Institute of Psychiatry and,
of different brain regions and the use
subsequently, Senior Lecturer at Cambridge
of different cognitive strategies.
University. In 2003, he was appointed
These differences might explain difficulties,
Professor of Child & Adolescent Psychiatry
but moreover explain strengths, like good
at the Institute of Psychiatry and Honorary
memory, eye for detail, and special abilities,
Consultant Child and Adolescent Psychiatrist
such as savant skills in math, music or
at the Maudsley Hospital, where he leads
drawing in autistic people. This knowledge
the National Specialist Clinical Service for
contributes significantly to the development
children with autism spectrum and related
of effective treatment and guidance for
disorders. His research has focussed on
people with ASD.
identifying the causes of autism and related disorders of social function and communication. His research is supported by awards from the MRC, Wellcome Trust, Autism Speaks, Tuberous Sclerosis Association and other research charities.
8
Notities
9
Dimensionele diagnostiek van Autismespectrumstoornissen prof.dr. Jean Steyaert 10.50 – 11.30 uur
Abstract
Spreker
De historische uitbreiding van het concept
Jean Steyaert is als kinderpsychiater
autisme naar autismespectrumstoornis (ASS)
en revalidatiearts verbonden aan het
en zogenaamd breder autisme fenotype
Universitair Ziekenhuis Leuven, waar hij
wordt besproken, evenals de implicaties
de poli ontwikkelingspsychiatrie en het
die dit heeft voor klinische diagnostiek,
Expertisecentrum Autisme Leuven leidt.
epidemiologie en zorgvoorzieningen.
Hij verricht onderzoek naar de neurobiologie
Vervolgens wordt gekeken naar de pro’s
van autisme en de relaties tussen
en contra’s en de houdbaarheid van een
neurobiologie en fenotype van autisme.
categoriale diagnose ASS tegenover
Als onderzoeker is hij verbonden aan de
een continuüm aan ASS kenmerken
Katholieke Universiteit Leuven, waar hij
(dimensioneel aspect), die mogelijkerwijs
het consortium Leuven Autism Research
ook voorkomen bij gewoon functionerende
coördineert. Hij is als onderzoeker tevens
personen. De neurobiologische achtergrond
verbonden aan de afdeling klinische genetica
van een dergelijk continuüm aan ASS-
van het academisch ziekenhuis Maastricht.
kenmerken wordt kritisch belicht. Tenslotte wordt aandacht besteed aan methodes om ASS-kenmerken op een dimensionele wijze te meten, onder meer aan de hand van de Developmental Dimensional Diagnostic Interview (Skuse, 2004).
10
Notities
11
Autisme krijgt kleur: Autisme en persoonlijkheid drs. Richard Vuijk 11.30 – 12.10 uur
Abstract
Spreker
In vogelvlucht een op basis van
Richard Vuijk is werkzaam als klinisch
wetenschappelijke publicaties uiteenzetting
psycholoog bij SARR expertisecentrum
van persoonlijkheid, persoonlijkheids
Autisme te Rotterdam en verzorgt vanuit
pathologie en -diagnostiek bij volwassenen
eigen praktijk ‘AutismeSpectrum Rotterdam’
met autisme. Afsluitend resultaten uit
scholing, supervisie en consult op gebied van
eigen wetenschappelijk onderzoek naar
volwassenen met autisme. Hij is als docent
persoonlijkheid bij volwassenen met autisme
Autisme verbonden aan de RINOgroep
met aandacht voor de positieve aspecten
Utrecht bij de GZ-opleiding en is lid van
en hoe daar nu mee verder de toekomst in.
het landelijk autismenetwerk CASS 18+.
12
Notities
13
Geloof in je eigen kracht “You don’t need to be handicapped to be different, because everybody is different” (Kim Peek in gesprek met Daniel Tammet, 2005).
drs. Marian Hansen met cliënt 13.15 – 13.55 uur
Abstract
Spreker
Mensen met autisme hebben, net als
Marian Hansen is werkzaam als behandelaar
wie dan ook, talenten en beperkingen.
en als manager behandelzaken van het
De nadruk leggen op het één of juist het
Cluster Wonen (Yulius Autisme). Daarnaast
ander, leidt tot uitsluiting. Acceptatie
is zij als gedragsdeskundige verbonden aan
– in meerdere opzichten – is wenselijk.
het Steunpunt Autisme van MEE Rotterdam
Behandeling is nodig, maar tegelijkertijd
Rijnmond. Zij vervult tevens nevenfuncties
is werken aan een autismevriendelijke
als docent bij het RINO, is lid van de redactie
maatschappij minstens zo belangrijk.
van het Wetenschappelijk Tijdschrift Autisme,
Het is goed hierin steeds te zoeken naar een
consulent bij het CCE en lid van het Kernteam
evenwicht. Moeten we als behandelaren
RIAN.
autisme zoveel mogelijk ‘weg’ behandelen, of mag autisme als zodanig blijven bestaan? En vooral, luisteren we hierbij wel voldoende naar hen om wie het gaat? In deze presentatie zullen enkele personen met autisme aan het woord komen.
14
Notities
15
Hoogbegaafd en autisme drs. Caroline Schuurman 13.55 – 14.35 uur
Abstract
Spreker
Ook mensen met een hoge begaafdheid
Caroline Schuurman is GZ-psycholoog en
kunnen een diagnose autisme hebben.
leidinggevende van het volwassenenteam
De begaafdheid van studenten met een
Centrum Autisme Rivierduinen te Leiden.
autismespectrumstoornis kan per gebied
Zij geeft behandelingen, zoals cognitieve
erg verschillen. Zo zijn er studenten die sterk
gedragstherapie en schematherapie.
zijn in verbaal logisch denken, terwijl
Ze publiceert en geeft lezingen over
anderen juist goed zijn in visueel denken.
de behandeling bij autisme. Tevens is
De levensfase waarin studenten zich
ze bestuurslid van CASS 18+.
bevinden is vaak zeer stressvol, zeker als je autisme hebt. Hoe kun je je sterke kanten op een realistische wijze gebruiken om je talenten te ontplooien? Daarvoor is zelfkennis nodig, maatwerk en vooruit kijken naar mogelijke veranderingen. Negatieve stress vervangen door positieve, kortdurende stress waardoor alertheid, concentratie, creativiteit en uithoudingsvermogen toenemen.
16
Notities
17
Autism Spectrum Disorders in DSM-V: Implications for conceptualisation, diagnosis, research and services prof.dr. Rita Jordan 14.35 – 15.15 uur
Abstract
Spreker
Two important aspects to the representation
Rita Jordan has taught in schools (including
of autism spectrum disorders in DSM-V are
9 years in an ASD school) and Universities,
the removal of ‘sub-groups’, such as Asperger
and developed and run professional
syndrome, and moving diagnosis from
development programmes in autism studies
a categorical to a dimensional model. Other
at The University of Birmingham. She has
changes will be discussed, such as the first
written about and researched autism and
recognition of associated sensory factors in
been involved in training, consultations and
autism and making pervasive developmental
conferences internationally. She co-edited
disorders synonymous with the autism
Autism for 11 years. She has served on
spectrum. This talk will explain the rationale
working parties to review evidence in
for these changes and reflect on the ways
relation to ASD and been Consultant on
in which they may influence how autism is
Autism to the Council of Europe. In 2007
viewed (by professionals and the individuals
she was awarded an OBE for her special
themselves), how services may respond,
contribution. She retired from the University
and the implications for the conduct and
of Birmingham in 2007 but remains an
interpretation of research.
emeritus professor in Autism Studies.
18
Notities
19
Young Scientist Session Autisme Onderzoekslijn: diagnostiek, behandeling en etiologie dr. Kirstin Greaves-Lord 15.30 – 15.50 uur
Abstract
Spreker
In deze presentatie wordt een overzicht
Kirstin Greaves-Lord is Universitair Docent
gegeven van de gezamenlijke Autisme
en geeft als hoofdonderzoeker leiding aan
Onderzoekslijn van Erasmus MC en Yulius.
de gezamenlijke autisme onderzoeksgroep
De inhoudelijke speerpunten (diagnostiek,
van Erasmus MC en Yulius. Zij is projectleider
behandeling en etiologie) en de globale
van drie onderzoeksprojecten en dagelijks
opzet van de diverse onderzoeksprojecten
supervisor van zes promovendi.
zullen worden toegelicht. De huidige presentatie vormt het kader voor de presentaties die volgen.
20
Notities
21
Young Scientist Session Hoe kleurt cultuur autisme? Invloed van cultuur op de diagnostiek van autisme drs. Pety So 15.50 – 16.10 uur
Abstract
Spreker
Kinderen van etnische minderheden worden
Pety So is kinderpsychiater en werkt op
minder vaak en op latere leeftijd aangemeld
de Jeugdafdeling van Riagg Rijnmond in
voor diagnostiek van autismespectrum-
Rotterdam. Daar is zij ook begeleider van
stoornissen. De literatuur op dit gebied
(keuze-) co-assistenten, stagebegeleider
wordt besproken. Zo is het rapporteren van
voor de stage kinder- en jeugdpsychiatrie
gedragsproblemen door ouders cultuur
in samenwerking met Erasmus MC en docent
afhankelijk, maar ook blijkt het klinisch
nascholingscursussen voor huisartsen en
oordeel van bijvoorbeeld jeugdartsen te
jeugdartsen. Wetenschappelijke interesse-
worden beïnvloed door de culturele
gebieden zijn ontwikkelingsstoornissen,
achtergrond van de patiënt. Rotterdam
in het bijzonder autismespectrumstoornissen
herbergt volgens het bevolkingsregister
en transculturele kinderpsychiatrie. In maart
ruim honderd verschillende grotere
2010 is zij gestart met promotieonderzoek:
bevolkingsgroepen. Het is van belang
‘Etnische rapportage verschillen bij kinderen
om cultureel bepaalde gewoontes mee te
met een autisme spectrum stoornis’.
wegen bij het beoordelen van onder andere oogcontact, intonatie, gebaren, mate van activiteit en spel.
22
Notities
23
Young Scientist Session What you see is what you get. Eyetracking bij jongeren met ASS drs. Anneke Louwerse 16.10 – 16.30 uur
Abstract
Spreker
De diagnostiek van jongeren met een
Suzanne Christine (Anneke) Louwerse
autismespectrumstoornis (ASS) vindt plaats
is orthopedagoge en werkzaam als promo-
op basis van het ‘fenotype’, oftewel het
venda op de afdeling Kinder- en Jeugd-
gedrag. Dit gedrag wordt gemeten door
psychiatrie/psychologie van het Erasmus MC
middel van vragenlijsten, interviews en
– Sophia Kinderziekenhuis. Zij voert een
observaties. Binnen ons onderzoek zijn wij
vervolgstudie uit bij jongeren met een
op zoek naar verklaringen waarom we
autismespectrumstoornis. Dit onderzoek
verstoorde gedragsuitkomsten zien. Eén van
richt zich op het in kaart brengen van de
de onderliggende mechanismen is de visuele
diverse problemen die deze jongeren en hun
waarneming. Tijdens deze presentatie zal
ouders gedurende de ontwikkeling ervaren.
inzicht worden gegeven in de visuele
Daarnaast brengt zij, door middel van
waarneming van jongeren met een ASS.
experimenteel onderzoek, in kaart hoe
Het kijkgedrag van 50 jongeren met een ASS
deze jongeren kijken en reageren op
tussen de 12 en 19 jaar wordt vergeleken met
sociale afbeeldingen. Naast haar eigen
het kijkgedrag van een controlegroep. Dit
promotietraject is zij actief binnen de
kijkgedrag is in kaart gebracht door middel
bredere onderzoekslijn ‘autismespectrum-
van een eyetracker: een computer die de
stoornissen’, onder andere als trainer van de
oogbewegingen van de jongeren kan meten.
ADOS en de ADI-R, waarmee zij bijdraagt aan
Tijdens de presentatie worden de eerste
de gestandaardiseerde diagnostiek binnen
resultaten gepresenteerd.
de diverse onderzoeksprojecten.
24
Notities
25
Young Scientist Session Autisme & seksualiteit: de Ik Puber-studie dr. Esther van der Vegt 16.30 – 16.50 uur
Abstract
Spreker
Tijdens de puberteit vinden er veel
Esther van der Vegt is werkzaam binnen
veranderingen plaats waar jongeren met
Yulius. Zij verricht daar werkzaamheden
autismespectrumstoornissen (ASS) moeite
binnen de klinische praktijk als gezondheids-
mee hebben. De lichamelijke ontwikkeling
zorgpsycholoog op een klinische groep
verloopt zoals bij anderen, terwijl zij op
gericht op voortgezette behandeling van
sociaal-emotioneel gebied achterblijven.
jongeren met een autismespectrumstoornis.
Dit kan leiden tot onbevredigde verlangens
Daarnaast is zij binnen deze instelling als
naar relaties en intimiteit, maar ook tot
projectleider betrokken bij wetenschappelijk
grensoverschrijdend gedrag en slachtoffer-
onderzoek. In het verleden heeft Esther
schap. Helaas zijn ‘evidence-based’
van der Vegt onder meer (poli)klinische
interventies op dit gebied niet voorhanden.
werkzaamheden verricht binnen diverse GGZ-instellingen, heeft zij promotie onderzoek uitgevoerd en is zij als Universitair Docent werkzaam geweest bij de Erasmus Universiteit Rotterdam.
26
Notities
27
Praktische informatie Accreditatie
Actuele informatie over de toegekende
Dit congres is geaccrediteerd voor:
accreditatie vindt u op onze website.
kinderartsen (6 punten) h uisartsen, specialisten ouderen
Bewijs van deelname
geneeskunde en artsen voor verstandelijk
Na afloop van het congres krijgt u een bewijs
gehandicapten (6 punten).
van deelname toegestuurd.
verpleegkundig specialisten (6 punten) eerstelijnspsychologen (7 punten).
Overige
agogisch en maatschappelijk werkers
Wij verzoeken u vriendelijk na afloop van
(1 punt)
het congres het evaluatieformulier in te vullen en samen met de badge in te leveren bij de
Verder is voor dit congres accreditatie
uitgang.
aangevraagd voor: (kinder- en jeugd)psychiaters (NVvP) klinisch psychologen (FGzP) (cognitief ) gedragstherapeuten (VCGt) kinder- en jeugdpsychologen & orthopedagogen-generalist (NIP/NVO) jeugdartsen (AbSg)
Congresbureau Gesida Hut / Anna Bouman
[email protected] T 010 436 98 98 www.yulius.nl/academie
Dit congres is mede mogelijk gemaakt door
Colofon: Tekst: Yulius - Illustraties: David Barth - Vormgeving: Haagsblauw Druk: Scheffer drukkerij - (c) november 2011
Contact
