programma LeUven bertem - bierbeek - kortenberg - rotselaar SPECIALE DAGPAS VAN DE LIJN TE KOOP VOOR 2,50 EURO BIJ DE CHAUFFEUR

proGraMMa LeUven

berTeM - bierbeek - korTenberG - roTSeLaar www.erfgoeddAg.be

SPECIALE DAGPAS VAN DE LIJN TE KOOP VOOR 2,50 EURO BIJ DE CHAUFFEUR

www.erfgoedcelleuven.be

Inhoudstafel

Woord VOORAF 2 Erfgoed, spiegel van ons verleden 3 Welkom op de Erfgoeddag in Leuven

Programma Leuven-centrum 4-7 8 9 10 11-13 14-15 16-18

HISTARUZ

HistarUZ MATRIX BEIAARD

Campanae Lovanienses JOORZANGERS STADHUIS

Stadsarchief SIWE, Steunpunt voor Industrieel en Wetenschappelijk Erfgoed vzw Cultureel Erfgoed Annuntiaten Heverlee

RIJKSARCHIEF



19 Rijksarchief Leuven 20 Vlaamse Vereniging voor Familiekunde, afdeling Leuven

21 22 23



LEREN ONDERNEMEN M LEUVEN GIDSENHUIS

Academie voor het Leuvens dialect 24 Koninklijke Leuvense Gidsenbond

24 KADOC, DOCUMENTATIE- EN ONDERZOEKSCENTRUM VOOR RELIGIE, CULTUUR EN SAMENLEVING BEGIJNHOF





25 De Koerier van Navarra vzw

26-27 PARCOURS VOOR MENSEN MET EEN AUDITIEVE OF VISUELE BEPERKING OF MET EEN BEPERKTE MOBILITEIT



28 JONGERENWORKSHOP CJP 30-31

PROGRAMMA BUURGEMEENTEN

32 Praktisch en colofon 33 Bereikbaarheid/openbaar vervoer Stadsplan Leuven

– PAGINA 1 –

Woord VOORAF

Erfgoed, spiegel van ons verleden Erfgoeddag met u willen delen. Dat maakt van Erfgoeddag opnieuw een warm en verras­ send gebeuren.

© Philip Vanoutrive

Beste vrienden, Honderden organisaties, waaronder musea, archieven, heemkundige kringen, erfgoed­ bibliotheken, erfgoedcellen, maar ook amateurkunstenaars, cultuurdiensten én verenigingen waar armen het woord nemen, reiken u op Erfgoeddag 2011 een inzicht in het verleden aan. Dit jaar staan we stil bij de oorzaken en de gevolgen van armoede. Laat ons daarbij niet vergeten dat ons huidige wel­vaarts­niveau voor de meeste mensen een zeer recent gegeven is. En tot op vandaag slagen we er helaas nog niet in om iedereen van deze welvaart te laten genieten. Het siert de erfgoedsector en alle andere deelnemers die met cul­ tureel erfgoed bezig zijn, dat zij hun kennis en vaardigheden zo oprecht, spontaan en talrijk op

– PAGINA 2 –

Erfgoeddag: voor de duur van één dag focussen het publiek, de media, de vele organisaties en mensen die het evenement mogelijk maken, zich volop op een thema dat in ons cultureel erfgoed vervat zit. Uiteen­ lopende (kunst)voorwerpen, archiefstukken, verhalen, liederen en zoveel meer getui­ gen over diverse aspecten van armoede, vroeger en nu. De gebundelde kracht van dit gebeuren zal opnieuw heel duidelijk maken dat het erfgoed dat wij zo koesteren een spiegel is van het reilen en zeilen van onze samenleving. Dat maakt van cultureel erfgoed net zo’n prikkelend, en in diversiteit haast eindeloos terrein. Er is, in aanloop naar en tijdens het voorbije ‘Europees Jaar van de bestrijding van armoede en uitsluiting’ (2010) heel wat inkt gevloeid en gediscussieerd over de mechanismen en de impact van armoede. Mensen in armoede nemen veel minder deel aan het publieke culturele leven dan een gemiddelde Vlaming. Deze (en alle nog volgende) editie(s) van Erfgoed­ dag wil daar verandering in hel­

pen brengen. Winston Churchill, allicht de bekendste Britse premier ooit, wist dat “de geschiedenis door de over­ winnaars geschreven wordt”. Welnu, geldt dit ook voor cultureel erfgoed? Want wie zich verdiept in de geschiede­ nis van de armoede, stelt vast dat het begrip doorheen de tijd verschillende definities kreeg, en ook telkens opnieuw anders werd bekeken én beoordeeld. Een constante is er wel: het was de macht die het discours over ‘de arme’ voedde, inclusief alle vooroordelen, normen en waar­ den die er betrekking op hadden. De stem van de arme zélf kreeg weinig gehoor. Vandaag breken we met deze traditie, want bij diverse activiteiten werden verenigingen waar armen het woord nemen betrokken, zodat dit thema ook vanuit hun per­ spectief kan getoond worden. Deze editie van Erfgoeddag biedt ons volop stof tot nadenken en plaatst het publieke debat over oorzaken van, gevolgen en remedies voor armoede, in een verhelderend historisch kader. Graag tot op Erfgoeddag!

Joke Schauvliege Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur

Erfgoeddag leuven

Welkom op de Erfgoeddag in Leuven Zondag 1 mei is dit jaar dubbel feest: we vieren niet alleen de dag van de arbeid, maar ook de Erfgoeddag, de jaarlijkse dag waarop ons cultureel erfgoed extra in de kijker wordt gezet. Thema van deze Erfgoeddag is ‘Armoe troef’! Hiermee is ook op de Erfgoeddag sociaal engage­ ment verzekerd. Wat staat er in Leuven zoal op het programma? De vrijwilligers van HistarUZ focussen in hun tentoonstel­ ling op de toegankelijkheid van de gezondheidszorg, vroeger en nu. Op basis van archiefmate­ riaal, cijfers, beelden en ver­ halen maken ze een bijzondere opstelling in hun fijne museum aan de Kapucijnenvoer. Samen met Buurtwerk ’t Lampeke en Wijkbureau Mannenstraat van de stad Leuven verzamel­ den we bovendien getuigenis­ sen van mensen die het ook vandaag met minder middelen moeten stellen. Op Erfgoeddag kan je hen aan het woord horen in een mooie reportage, waar­ aan Phara De Aguirre met plezier meewerkte. Zondag 1 mei zal ook sociaal klinken, want er zit veel muziek in deze Erfgoeddag. MATRIX werkt rond de socialistische opera ‘La fabbrica illuminata’ (de verlichte fabriek), die ook

letterlijk muziek naar de arbei­ ders bracht. De Leuvense arbeiders worden vereerd door de Joorzangers met hun reper­ toire van ‘Leivese poporris’ of liedjes die het leven van de arme arbeider vroeger vrolijker maakten. En drie van de vier Leuvense beiaarden spelen op verschillende tijdstippen aller­ lei songs over armoede. Via ‘Armoe troef’ komt ook de sociale woningbouw en het recht op wonen aan bod. Het Stadsarchief toont via originele plattegronden, tekeningen en foto’s de ambitieuze plannen die architect Renaat Braem had, toen hij Sint-Maartensdal ont­ wierp. Met SIWE fiets je langs verschillende sociale woning­ bouwprojecten in en rond Leuven en kom je tijdens een lezing meer te weten over de evolutie van het ‘recht op wonen’. Schoolplicht en onderwijs voor iedereen. Het was niet altijd zo. De vzw Cultureel Erfgoed Annuntiaten presenteert in het stadhuis een expo rond 200 jaar sociale onderwijs­ initiatieven in de Leuvense regio. Wie wil, kan aanvullend een bezoek brengen aan het Miniemeninstituut, een van de Leuvense ‘armenscholen’ uit het begin van de vorige eeuw. Ook in de geschiedenis van de

universiteit en haar studenten vind je sporen van armoede. In het Rijksarchief kom je te weten wat er in de vroegmo­ derne tijd zoal werd gedaan voor de minder bemiddelde student. En nog… in M kan je de klassenstrijd opnieuw mee uitvechten, in het gidsenhuis kan je gaan luisteren naar verhalen over ‘de rijkdom van de armentaal’ en in het stadhuis ontdek je prachtige foto’s over de vroegere Leuvense wel­ dadigheidsinstellingen. ‘Armoe troef’… Het levert een rijk programma op in Leuven, zoveel is zeker! Jij en iedereen kunnen dit gratis komen mee­ beleven tussen 10 en 18 uur op verschillende locaties in de stad. Mensen met een visuele, auditieve of mobiele beperking kunnen deelnemen aan bege­ leide parcours of kunnen via de icoontjes ( , , ) in deze brochure ontdekken welke activiteiten voor hen het best toegankelijk zijn. Aan iedereen… van harte welkom op Erfgoeddag 2011 en grote dank aan alle partners die aan deze Erfgoeddag meewerken! Denise Vandevoort, Schepen van cultuur, sociale zaken, gelijke kansen en studentenzaken

– PAGINA 3 –

programma leuven

HistarUZ © Erfgoedcel Leuven

HISTARUZ Tentoonstelling Arm en rijk gelijk: gezondheidszorg doorbreekt klassenverschil HISTARUZ In samenwerking met Buurtwerk ’t Lampeke en Wijkbureau Mannenstraat

De gezondheidszorg is sinds 1850 grondig veranderd. Vanaf de industrialisering werden er meer en meer voorzieningen door de overheid gecreëerd om arme arbeiders op te vangen. HistarUZ gaat dieper in op deze evolutie tot op de dag van vandaag met boeiende verhalen en cijfermateriaal. Kon iedereen meegenieten van de vooruitgang of werd de kloof tussen arm en rijk juist groter? En hoe zit het met de gezondheidszorg vandaag? Welke sporen van het verleden zijn nu nog steeds aanwezig?... De antwoorden op deze vragen vind je in HistarUZ. Ook Buurtwerk ’t Lampeke en wijkbureau Mannenstraat werkten mee: zij gingen op ontdekkingtocht doorheen de collectie van HistarUZ. Hoe zij gezondheidszorg vandaag beleven, kom je te weten in een bijzondere reportage!

– PAGINA 4 –

ProGrAmmA leuVeN hoe toegankelIjk Is onZe medIsche Zorg nog In de 20ste/ 21ste eeuW? HistarUZ start het verhaal rond de jaren 1850: een periode die gekenmerkt wordt door de groeiende industrialisering, de verstedelijking, de stijging van de levensstandaard, betere huisvesting en hygiëne, het meervoudig stemrecht en de eerste sociale wetten. Armoedebestrijding was niet langer de opdracht van vele liefdadigheidsinstellingen en congregaties, maar ook de Belgische Overheid nam hierin nu haar verantwoordelijkheid en richtte de Maatschappij voor Onderlinge Bijstand op. Rond 1880 verschenen de eerste sociale wetten over onder meer stakingsrecht, reglementering van kinder- en vrouwenarbeid, zondagsrust en maximum arbeidstijden. Vakbonden werden opgericht en men kreeg een landschap met drie grote zuilen: een liberale, een socialistische en een katholieke zuil. Rond de eeuwwisseling ontstonden verschillende ziekenfondsen, op basis van solidariteit tussen gezonden en zieken, tussen welstellenden en armen, tussen jong en oud. Ziekenfondsen kregen de taak om te zorgen voor een vervangingsinkomen bij ziekte, werklozensteun, ouderdomspensioen, jaarlijks verlof, een gezinsvergoeding, een gedeeltelijke terugbetaling van medische zorgen, tariefafspraken met artsen, preventiebeleid enzovoort. Tijdens en na WO I werd er volop gestreden en gesleuteld aan een degelijke en eerlijke ziekteverzekering. Na WO II kwam de besluitwet van 28/12/’44 die een nieuw tijdperk inluidde voor de ziekenfondsen, namelijk het uitvoeren en beheren van de verplichte ziekte- en invaliditeitsverzekering voor alle loon- en weddetrekkenden. Werkgever en werknemer werden verplicht een HistarUZ © Erfgoedcel Leuven

HistarUZ © Erfgoedcel Leuven

deel van het loon hiervoor af te staan. Samen met de snelle wetenschappelijke vooruitgang in de geneeskunde, heeft de ziekteverzekering ervoor gezorgd dat medische zorgen enerzijds beter betaalbaar en dus toegankelijker werden en dat anderzijds de kwaliteit en diversiteit van de zorg peilsnel verbeterde. In de gouden jaren zestig van de vorige eeuw leidde deze evolutie tot een explosie binnen de gezondheidszorg. Overal werden ziekenhuizen, preventoria en gezondheidscentra gebouwd. De specialist trad meer op de voorgrond, dit soms ten koste van de vertrouwde huisarts. Binnen de geneeskunde won het ziekenhuis steeds meer aan belang. Om de zorg betaalbaar te houden moesten er maatregelen getroffen worden in nieuwe wetten en reglementeringen. Zo kwam in 1963 de wet Leburton (Sociaal Pact) tot stand, waarbij iedereen, ook de zelfstandige, verplicht werd sociale bijdragen te betalen.

“In 1925 werd de Commissie voor Openbare Onderstand (COO) opgericht, dit ter vervanging van de Maatschappij voor Onderlinge Bijstand. Op haar beurt werd in 1976 de COO zowel in naam als in functie gewijzigd tot OCMW met ruimere maatschappelijke opdrachten.”

– PAGINA 5 –

ProGrAmmA leuVeN In de jaren ‘70 en daarna kende de geneeskunde een sterke vooruitgang: meer specialisaties, hogere technische diagnose en behandelingstechnieken en multidisciplinair overleg binnen het gezondheidsteam. De huisarts werd nauwer betrokken bij de zorg evenals maatschappelijke werkers, OCMW’s, bejaardentehuizen, thuiszorg, palliatieve zorgorganisaties, kinderopvang enzovoort. Hygiëne en woonkwaliteit werden gepromoot en gesteund door allerlei overheidsen sociale organisaties. De laatste jaren wordt, na deze snelle evolutie, de individuele solidariteit meer en meer overgelaten aan instellingen en aan de Overheid. Toch zijn het vaak de maatschappelijk zwakkeren in onze samenleving die tussen de mazen van het net glippen en in de kou staan. Dankzij de opkomende bewustmaking via media en verenigingen zijn het vooral de vrijwilligers die de stille noden van de kansarmen aanvoelen en streven naar een beter en aangepast leven voor iedereen. Momenteel wordt het probleem van de kansarmoede vooral decentraal aangepakt, dicht bij het individu, in de wijk, door gerichte zorgverlening niet alleen op medisch vlak, maar ook op sociaal-cultureel vlak, op gebied van onderwijs, huisvesting enzovoort. Gerda Ceulenaere (HistarUZ)

© HistarUZ

Waar stond de armenzorg in de 20ste eeuw? Hoe paste deze in de maatschappelijke evolutie? Klopte de term ‘arm­zalig’? Konden armen mee­ genieten van de vooruitgang of werd de kloof tussen rijk en arm alsmaar groter? Of ligt de waarheid ergens tussenin? Je komt het allemaal te weten in de kapel van campus Sint-Rafaël aan de Kapucijnenvoer. Via boeiende verhalen en cijfermateriaal; over hoe het was in grootmoederstijd - 40 jaar geleden, hoe het nu is, en over hoe het zal zijn in de toekomst… In een bijzondere reportage gaat Phara de Aguirre in gesprek met enkele mensen van Buurtwerk ’t Lampeke en Wijkbureau Mannenstraat. Geïnspireerd door de collectie van HistarUZ, brengen deze Leuvenaars getuigenissen over hun leven met minder middelen, mogelijkheden en kansen. »» LOcATIE: HISTARUZ

Kapucijnenvoer»33,»3000»Leuven

» » StadSpLan»Locatie»1

» » open»van»10»tot»18»uur

»» deze»activiteit»Loopt»na»erfgoeddag»nog»tot»en»met»21»mei»2011 » » de»vaSte»coLLectie»iS»doorLopend»gratiS»te»bezoeKen

» » deze»activiteit»iS»opgenomen»in»het»parcourS»toeganKeLijK» voor»menSen»met»een»viSueLe»beperKing,»zie»p.»26»

»»

– PAGINA 6 –

programma leuveN Een indrukwekkende unieke

Meer over Buurtwerk ’t Lampeke

Meer over Wijkbureau Mannenstraat

verzameling erfgoed van

De werking van vzw Buurtwerk

Om dichter bij haar bewoners te

instrumenten, medisch en

’t Lampeke is expliciet afgestemd

staan, heeft het stadsbestuur in een

paramedisch materiaal tot allerhande

op mensen binnen en buiten de

aantal wijken een wijkbureau voor-

boeken, foto’s en documenten worden

buurt die, om welke reden dan ook,

zien. Een daarvan is het Wijkbureau

tentoongesteld in en om de oudste

maatschappelijk kwetsbaar zijn of

Mannenstraat. Een stedelijke buurt-

verpleegeenheid van UZ Sint-Rafaël:

dat dreigen te worden. ’t Lampeke wil

werker ter plaatse helpt de bewoners

de kapel met zijn oorspronkelijk

armoede opmerken en doorbreken

met vragen en problemen. Daarnaast

meubilair, inclusief originele luiklok

en ondersteunt mensen door samen

kan het wijkbureau rekenen op de

en het eerste auditorium. Enthou-

met hen de problemen aan te pakken.

inzet van een heel aantal vrij-

siaste vrijwilligers nemen je mee

Buurtwerk ’t Lampeke is erkend als

willigers. In de ontmoetingsruimte kan

doorheen het boeiende verleden

vereniging waar armen het woord

iedereen elke weekdag terecht voor

van het grootste ziekenhuis van

nemen en als lokale dienst (binnen de

een babbel, om te kaarten en ook om

België.

sociale economie).

allerhande sport- en hobbyactiviteiten

UZ Leuven campus Sint-Rafaël,

Riddersstraat 147,

Kapucijnenvoer 33, 3000 Leuven,

3000 Leuven,

+32 (0)16 34 49 55,

+32 (0) 16 23 80 19,

Groefstraat 2, 3000 Leuven,

[email protected],

[email protected],

+32 (0)16 22 38 59,

www.uzleuven.be/histaruz

www.lampeke.be

[email protected]

Meer over HistarUZ

te beoefenen, van onderhoudsgym tot patchwork.

© HistarUZ

– PAGINA 7 –

Programma Leuven: er zit muziek in! tentoonstelling

De verlichte fabriek – nieuwe muziek & sociaal engagement MATRIX Doorheen de vorige eeuw gaven verschillende componisten en musici muzikaal uiting aan hun sociaal engagement. Een bekend voorbeeld is de Dreigröschenoper van Kurt Weill (naar Berthold Brecht), waarin de componist een stem en een gezicht geeft aan de armoede in een havenstad. De tentoonstelling in HistarUZ focust op enkele opmerkelijke sociaal geïn­ spireerde muzikale acties, hun context en hun gevolgen. Zo schreef Luigi Nono in 1964 de socialistische opera La fabbrica illuminata (De verlichte fabriek) en bracht ook letterlijk muziek naar de fabrieks­ arbeiders. Ook andere componisten verwerkten hun socialistische of communistische ideeën in hun muziek: soms met enkel klank, soms hand in hand met ruimere maatschappelijke actie. Rond 1970 zetten de zogeheten ‘Notenkrakers’ Amsterdam op stelten met muzikale (en andere) acties tegen de heersende bourgeoisie, de woningnood in Amsterdam, het arresteren van krakers en straatmuzikanten en andere vormen van maatschappelijk onrecht. Ze steunden ook verschillende andere, vooral socialistische, acties. Hun werkwijze balanceerde vaak op het randje van de legaliteit, maar de impact van hun protest was navenant.

Toonmoment

De verlichte fabriek MATRIX In samenwerking met Buurtwerk ’t Lampeke en Wijkbureau Mannenstraat

Klassieke muziek was tot in de 20ste eeuw meestal het voorrecht van adel, kerk en burgerij. Mee met de maatschappelijke omwentelingen van de voorbije 100 jaar, deden heel wat kunstenaars hun artistieke zeg over armoede en sociaal onrecht. Zo werd ook muziek een wapen in de strijd tegen sociale ongelijkheid. Tegelijk vonden componisten nieuwe inspiratie in stadsgeluiden, arbeidersliederen en fabriekslawaai. Claxons, fietsbellen, sirenes, motoren en stoomtreinen werden muziekinstrumenten. Mensen die in armoede leven, blijven ook vandaag vaak verstoken van kunst en muziek. Aansluitend bij de tentoonstelling “De verlichte fabriek” werken we samen met enkele Leuvense welzijnsorganisaties. We gaan aan de slag rond verhalen, klank­beleving, creativiteit en expressiviteit. Geluiden van alledag worden zo een nieuw klankkunstwerk. Het resultaat hoor je enkele toon­momenten. » » Locatie: HistarUZ

Kapucijnenvoer 33, 3000 Leuven

» » Stadsplan locatie 1 »» Toonmoment om 14, 15 en 16.30 uur »» Deze activiteit is opgenomen in het parcours toegankelijk voor mensen met een visuele beperking,

» » Locatie: HistarUZ

Kapucijnenvoer 33, 3000 Leuven

zie p. 26 »»

» » Stadsplan locatie 1

» » Open van 10 tot 18 uur

» » Deze activiteit is opgenomen in het parcours toegankelijk voor mensen met een visuele beperking,

zie p. 26 »»

– PAGINA 8 –

MATRIX © Erfgoedcel Leuven

Programma Leuven: er zit muziek in! De Leuvense klokken spelen op Erfgoeddag ‘musica povera’. Op Sint-Geertrui speelt kerkbeiaardier Marc Van Eyck voornamelijk werkmans- en ambachtsliedjes. Stadsbeiaardier Eddy Mariën brengt op Sint-Pieter onder meer een selectie uit de beroemde musical ‘Les misérables’, naar de roman van Victor Hugo. En universiteitsbeiaardier Luc Rombouts speelt op de Universiteitsbibliotheek ook musicalmuziek, onder meer uit de Dreigroschenoper van Berthold Brecht en Kurt Weill en ook het toepasselijke ‘If I Were a Rich Man’ uit Fiddler on the Roof. En voor één keer mag ‘de Internationale’ niet ontbreken. Het is immers niet voor niets 1 mei.

MEER OVER MATRIX MATRIX, Centrum voor Nieuwe Muziek, houdt zich bezig met klassieke muziek van na 1950. De werking bestaat uit twee luiken: een documentatiecentrum met ruime collectie boeken, partituren en opnames en een eigen educatieve werking. Via workshops, lessen, lezingen, stages enz. wilt Matrix kinderen, jongeren en volwassenen gevoelig(er) maken voor nieuwe muziek; niet als iets zonderlings uit een ivoren toren, maar als een wezenlijk deel van de cultuur waarin we leven. Huis van Ophem, Minderbroedersstraat 48, 3000 Leuven, +32 (0)16 33 20 43, [email protected], www.matrix-new-music.be

»» LocatieS:

Sint-Pieterskerk Grote Markt, 3000 Leuven: beiaardbespeling van 12 tot 13 uur»

Universiteitsbibliotheek »

Concert

Mgr. Ladeuzeplein 21, 3000 Leuven: beiaardbespeling* van 14 tot 15 uur»

Musica povera: drie beiaarden spelen songs over armoede Campanae Lovanienses

Sint-Geertruikerk Halfmaartstraat, 3000 Leuven: beiaardbespeling van 16 tot 17 uur »» Stadsplan locaties 2 , 3 en 4 »» Deze activiteit is opgenomen in het parcours toegankelijk voor mensen met een visuele beperking, zie p. 26

De beiaard is een muziekinstrument voor alle seizoenen. Hij kan het publiek immers in elke gewenste sfeer brengen: blijdschap, rouw, melancholie en vervoering… ‘Armoe troef’ heeft de Leuvense beiaardiers geïnspireerd om liedjes te zoeken die op een of andere manier verband houden met armoede, ontbering, gela­ tenheid en opstand.

»»

De beiaard zelf heeft een wat dubbelzinnige missie: enerzijds is hij ontstaan uit de welvarende stadscultuur van de Nederlanden, anderzijds heeft hij een sociale missie omdat hij zijn muziek gul en gratis verspreidt over de stad.

»»

*EXTRA: wie snel een plaatsje reserveert, kan de beiaardbe­speling in de toren van de Universiteitsbibliotheek live meemaken »» Reservatie: [email protected] »» maximum 25 personen »» verzamelen om 13.30 uur aan het onthaal van de » Universiteitsbibliotheek. Nadien ga je in groep samen met de beiaardier naar de beiaardtoren (289 treden)

Meer over Campanae Lovanienses Sinds 1988 wordt het klokken- en beiaardgebeuren in Leuven gepromoot en gecoördineerd door Campanae Lovanienses. De vereniging telt meer dan 300 leden en organiseert tal van activiteiten, zoals concerten, lezingen, beiaardtrips, het

Campanae Lovanienses © Erfgoedcel Leuven

gezamenlijk paasluiden enz. In 2008 bracht de vereniging het overzichtswerk “Campanae Lovanienses” uit, waarin onder meer een overzicht wordt gegeven van alle klokken en beiaarden in Groot-Leuven. +32 (0)475 69 06 69, [email protected], www.beiaard.be en www.vew.be/campanae

– PAGINA 9 –

Programma Leuven: er zit muziek in! Concert

Leivese poporris

Verbond der Jaartallen Leuven vzw En een beurèpens en e stik van ’t vêrke ’t Beurelieeve dat es plezant ’t Beurelieeve dat es plezant ’t Beurelieeve dat es plezant ’t Es dank, on ’t kommetoët Da me nog lieeven, da me nog lieeven ’t Es dank, on ’t kommetoët Da me nog lieeven alle geloëk

De Joorzangers © Erfgoedcel Leuven

Meer over Verbond der Jaartallen Leuven vzw Het Verbond der Jaartallen werd in 1961 in het leven geroepen om de verschillende vriendenkringen van de Mannen van het Jaar samen te brengen. Deze vriendenkringen, ook wel de

Och Mieke poëpekop Jeft ons nog e bobènke Liever e gruet as e klènke As er moo zjenoëvel in es Och Mieke poëpekop Jeft ons nog e bobènke Liever e gruet as e klènke As er moo zjenoëvel in es

Jaartallen genoemd, zijn een uniek Leuvens fenomeen sinds 1890. Mannen geboren in hetzelfde jaar verenigen zich als ze 40 jaar worden en leven dan toe naar hun 50ste verjaardag. Elk jaartal heeft zijn eigen kostuum, embleem en vlag. De collectie fotokaders en andere van al meer dan 133 vriendenkringen van de Mannen van het Jaar wordt bewaard in de Raadskelders van het

‘k Em gisteren iet gezien en da was toch zue schuen Ne mettekou die dansten up de klieerschaproee De sleiter van de dei, doëne danste sèvves mei De pispot kwamp geluepen en oë lachte der mei Venez, venez Saint Nicolas, venez venez Saint Nicolas Venez, venez, venez Saint Nicolas tralala

Stadshuis. De Joorzangers, ontstaan in 2004, zijn het zangkoor van het Verbond der Jaartallen. Zij brengen op tal van gelegenheden liedjes over het volksleven, het verenigingsleven en over de stad. In 2009 kreeg het Jaartallenleven in Leuven een plaats op de Vlaamse lijst van immaterieel cultureel erfgoed.

De Joorzangers, het koor van de Leuvense Jaartallen, brengen Leivese poporris of meezingertjes die vooral in de arbeiders­ cafés werden gezongen en voor ambiance zorgden. Muziek maakte het leven van een arme arbeider vaak vrolijker. Het was een manier om aan de miserie van alledag te ontsnappen. Het dialect werd vroeger vaak gezien als taal van de armen.

+32(0)16 25 42 02, [email protected], www.raadskelders.net

Het Verbond der Jaartallen © Erfgoedcel Leuven

» » Locatie: pui van het stadhuis Grote markt 9, 3000 Leuven

» » Stadsplan Locatie 2 » » Van 14 tot 14.30 uur

» » Vaste collectie gratis te bezoeken van 10 tot 18 uur

» » Deze activiteit is opgenomen in het parcours toegankelijk voor mensen met een visuele beperking, zie p. 26

»»

– PAGINA 10 –

programma leuveN

STADHUIS Multimediapresentatie

De 19de-eeuwse Leuvense weldadigheidsinstellingen Stadsarchief Dankzij een hele reeks schitterende archief­ foto’s, maak je in de schepenkamers van het stadhuis kennis met de 19de-eeuwse weldadigheidsinstellingen in Leuven. Over de Leuvense weldadigheidsinstellingen van het begin van de 20ste eeuw zijn we goed gedocumenteerd dankzij een schitterend fotoalbum met foto’s van al deze Leuvense instellingen. Aanleiding voor de samenstelling van het album was het bezoek van het prinselijk paar Albert en Elisabeth op 8 mei 1904. Naast de Sint-Pieterskerk en de universiteit stond ook een bezoek aan de nieuwe schuilplaats voor Weesjongens en Ouderlingen op het programma. Bedoeld werd het gloednieuwe jongensweeshuis en bejaardentehuis op de hoek van de Vesaliusstraat en de Frederik Lintsstraat. Ter gelegenheid van dit bezoek werd het prinselijk paar door de algemene raad van Burgerlijke Godshuizen en Weldadigheid bedacht met een

fotoalbum. Een aantal exemplaren hebben de tand des tijd doorstaan en zijn bewaard gebleven. Het meest luxueuze bevindt zich in het Archief van het Koninklijk Paleis en bevat naast foto’s ook tekeningen van Frans Nackaerts. Het Leuvens Stadsarchief bewaart een album met daarin onder andere de foto’s van het jongensweeshuis en ouderlingentehuis in de Frederik Lintstraat, het meisjesweeshuis in het huis van Chièvres, het Sint-Pietersgasthuis enz. Het KADOC bezit dan weer een zeer mooi exemplaar met daarin foto’s van de Zwartzusters en het moederhuis. Een selectie van deze foto’s worden in loop gepresenteerd in de schepenkamers van het stadhuis! » » Locatie:

stadhuis, Schepenkamers (gelijkvloers) » Grote Markt 9, 3000 Leuven

»» Stadsplan locatie 2

» » Open van 10 tot 18 uur

» » Deze activiteit loopt na Erfgoeddag nog tot en met 15 mei 2011

»»

© Stadsarchief Leuven

– PAGINA 11 –

programma leuven Tentoonstelling

Sociale woningbouw van Renaat Braem Stadsarchief In samenwerking met Centrum Vlaamse Architectuurarchieven, Stad en Architectuur vzw

Voor architect Renaat Braem was sociale woningbouw veel meer dan het huisvesten van minder begoeden. Hij zag de groepswoning­ bouw als de uitgelezen kans om een nieuwe maatschappij op te bouwen. Maak via originele plannen, tekeningen, foto’s en filmmateriaal kennis met Braems ambities rond SintMaartensdal.

In Leuven kreeg Renaat Braem van de socialistische burgemeester Thielemans de opdracht om op de site van de Sint-Maartenskazerne een complex voor 786 gezinnen te bouwen. Braem zag daarin de kans om uitgesproken modernistische woningen, gegroepeerd in torens, te integreren in het oude stadsweefsel van Leuven. Oorspronkelijk filmmateriaal, originele tekeningen, oude foto’s en plannen tonen Braems ambities om de wijk met modern comfort en sociale voorzieningen uit te rusten om de levenskwaliteit te verzekeren. Het complex raakte jammer genoeg niet klaar tegen expo ‘58, toen de stad Leuven in de blokken hotelkamers voor de expobezoekers wilde aanbieden. Na de oplevering in 1971 zijn de torens van Sint-Maartensdal niet meer weg te denken uit de Leuvense skyline.

© Stadsarchief Leuven

– PAGINA 12 –

programma leuveN Aanvullend bij de tentoonstelling in het stad­ huis kan je om 11 en om 14 uur met Stad & Architectuur een gegidste rondleiding volgen in Sint-Maartensdal. Je bezoekt o.a. een van de apparte­menten en kan helemaal van op het dak van de toren van het mooie uitzicht genieten. » » Locatie: Stadhuis, SCHATkamer» (gelijkvloers), Grote Markt 9, 3000 Leuven.

Stadsarchief Leuven © Erfgoedcel Leuven

Meer over het Stads­archief Het Stadsarchief bewaart de documenten die afkomstig

» » Stadsplan locatie 2

zijn van de stedelijke administratie. Het oudste document

» » Open van 10 tot 18 uur

dateert van 1179, het meest recente stuk is een computer­

» » Deze activiteit loop na Erfgoeddag nog tot en met

bestand dat gisteren werd overgedragen. Ook de archie­

15 mei 2011. » » Deze activiteit is opgenomen in het parcours »

ven van de gemeenten Heverlee, Kessel-Lo en Wilsele, die in 1977 met Leuven fusioneerden, zijn in het Stadsarchief

toegankelijk voor mensen met een auditieve »

terug te vinden, evenals archieven van personen,

beperking en beperkte mobiliteit, zie p. 26-27

instellingen en bedrijven die op één of andere manier hun stempel hebben gedrukt op de ontwikkeling van de

»»

stad en de regio. Daarnaast beheert het Stadsarchief » » Rondleidingen Sint- maartensdal

ook enkele belangrijke verzamelingen: oude drukken,

» » Stadsplan locatie 5

pamfletten, Leuvense kranten, porseleinkaarten, foto’s,

» » om 11 uur en om 14 uur

postkaarten en duizenden affiches. Alles wordt in de

» » Duur: 1,15 uur

leeszaal van het Stadsarchief ter beschikking gesteld. Via

» » Verzamelen voor de ingang van de hoogste toren

publicaties en tentoonstellingen toont het Stadsarchief

van Sint-Maartensdal (toren 1)

op geregelde tijdstippen enkele schatten aan het publiek.

» » Reservatie: [email protected] » of www.stadenarchitectuur.be »»

Tweebronnen, Rijschoolstraat 4, 3000 Leuven, +32 (0)16 30 08 70, [email protected], www.leuven.be/archief

Meer over Centrum Vlaamse Architectuurarchieven

Meer over Stad en Architectuur vzw

Het Centrum Vlaamse Architectuurarchieven (CVAa)

hedendaagse architectuur en richt zich tot al wie een

staat als onderdeel van het Vlaams Architectuurinstituut

culturele belangstelling heeft in architectuur. Zij fungeert

in voor een betere bewaring en toegankelijkheid van

als een discussieplatform en een permanente denktank

architectuurarchieven. Het organiseert daarvoor samen

en organiseert jaarlijks een doelgericht pakket aan

met partners tentoonstellingen, onderzoeken, boeken,

lezingen, debatten, tentoonstellingen, publicaties en

websites en studiedagen.

architectuurwandelingen.

Centrum Vlaamse Architectuurarchieven (CVAa),

Rijschoolstraat 4/201, 3000 Leuven,

Vlaams Architectuurinstituut (VAi), Jan Van

+32 (0)16 22 22 39,

Rijswijcklaan 155, 2018 Antwerpen, +32 (0)3 242 89 70,

[email protected],

www.cvaa.be , www.braem2010.be

www.stadenarchitectuur.be

Stad en Architectuur vzw scherpt de aandacht voor

– PAGINA 13 –

programma leuven

Buiten- en binnenzicht van een deel van de “Familistère” te Guise, gerealiseerd in het midden van de 19de eeuw door de ondernemer Jean-Baptiste Godin. © SIWE vzw

Lezing

Recht op wonen SIWE (Steunpunt Industrieel en Wetenschappelijk Erfgoed vzw) De geschiedenis van het wonen is een verhaal van vallen en opstaan, van de moeizame ontwikkeling naar een menswaardige huis­ vesting voor brede lagen van de bevolking. In de gotische zaal van het stadhuis gaat Patrick Viaene dieper in op de geschiedenis van het ‘recht op wonen’. Deze voordracht focust op de woonproblematiek vanaf de eerste industriële revolutie. Typerend voor deze periode en in het bijzonder voor de eerste helft van de 19de eeuw, waren diverse vormen van huisvesting, voorzien door ondernemers en patroons van bedrijven. Aan de overheid werd door de ondernemersklasse verzocht niet op te treden: “laisser faire, laisser passer”. Uiteindelijk kwam de overheid wel tussen, alleen was dit rijkelijk laat. De sociale huisvesting die werd aangeboden door steden en gemeenten, poogde pasklare oplossingen aan te bieden voor de woningnood. Ook vandaag is voor velen het wonen in een eigen huis nog een droom. Zelfs op mondiaal vlak is het hebben van een huis voor meer dan de helft van de wereld­ bevolking niet meer dan een fata morgana… De lezing geeft aan de hand van beeldmateriaal een blik op de evolutie van het ‘recht op wonen’. Aan­ sluitend bij de lezing kan je deelnemen aan een fiets­ tocht langs een aantal sociale woonwijken in Leuven.

– PAGINA 14 –

» » Locatie: Stadhuis, Gotische zaal »

(eerste verdieping), Grote Markt 9, 3000 Leuven.

» » Stadsplan locatie 2

» » Lezing om 10 en om 14 uur

» » Reservatie: [email protected] of +32(0)16 58 43 42 » » Plaatsen zijn beperkt! »»

programma leuveN

Meer over SIWE (Steunpunt Industrieel en Wetenschappelijk Erfgoed vzw) Opening Kettekeet Sint-Maartensdal © Carolien Coenen

SIWE is gehuisvest in de voormalige Molens Van Orshoven, een 19deeeuws industrieel gebouw in Leuven. De organisatie wil het industrieel en wetenschappelijk patrimonium

Fietstocht

instandhouden en ontsluiten. SIWE

Sociaal Wonen

wil alle lagen en groepen van de bevolking in Vlaanderen en Brussel

SIWE (Steunpunt Industrieel en Wetenschappelijk Erfgoed vzw)

sensibiliseren rond industrieel en wetenschappelijk erfgoed, het industrieel en wetenschappelijk erfgoed

Met de fiets gaan we op zoek naar de woon­ cultuur binnen sociale woningbouwprojecten in en rond Leuven. We houden halt bij historische en hedendaagse sociale woningen en geven het woord aan de bewoners. Hoe ervaren zij het wonen in de wijk? Welke geschiedenis draagt een sociale woonwijk met zich mee? Wat betekent het buurtwerk in een sociale woonwijk? Tijdens de fietstocht krijg je een beeld krijgen van de geschiedenis van het wonen van de arbeiders­ klasse sinds de industriële revolutie tot op vandaag. In Groot-Leuven beweegt er trouwens heel wat op vlak van sociale woningbouw. De tocht gaat ook langs Sint-Maartensdal, waarvan het CVAa en het Stadsarchief op Erfgoeddag de archieven van Renaat Braem tonen in het Leuvense stadhuis. Dit is het eindpunt van de fiets­tocht. » » Vertrek: pui van het stadhuis Grote Markt 9, 3000 Leuven

» » Stadsplan locatie 2

in Vlaanderen en Brussel herwaar­ deren en haar rol als samenwerkings­ verband binnen dit actieterrein versterken. Om dit doel te bereiken, organiseert SIWE tentoonstellingen, voordrachten en bezoeken op diverse locaties. In de didactische collectie van SIWE vind je representatieve objecten en documenten. Molens van Orshoven, Stapelhuisstraat 15, 3000 Leuven, +32 (0)16 58 43 42, [email protected], www.siwe.be

De toren van Sint-Maartensdal © Jan Slangen

» » Vertrek om 11.15 uur en om 15.15 uur » » Duur: ca 1,5 uur

» » Reservatie: [email protected] of +32(0)16 58 43 42 » » Maximum 25 personen per groep » » Eigen fiets meebrengen! »»

– PAGINA 15 –

programma leuven

Huishoudles met spijskaart ‘werkmansklas’ 1896 © CEGAH

Tentoonstelling en rondleiding

Gered door de bel?! Van armenschool tot GOK-beleid – de Leuvense regio Leren verstellen: een maasraam © CEGAH

Vzw Cultureel erfgoed Annuntiaten heverlee / Heilig HartInstituut Ria Christens in samenwerking met: Mathias Cheyns (CAG), Magda Guelinckx (Heemkundige Kring Glabbeek), Cécile Keereman (Koninklijke Leuvense Gidsenbond), Marat Van Oekelen (Heemkundige Kring Libbeke), Jo Vranckx (Historische Weekkalender De Roets), Katrien Weyns (KADOC).

Vandaag is het voor iedereen een uitgemaakte zaak: gelijke kansen moeten starten op de schoolbanken. Het lijkt zo vanzelfsprekend dat je er als ‘scholier’ niet meer bij stilstaat. Aan het einde van een te lange schooldag word je ‘gered’ door het verlossende bel­ signaal. In het verleden was het even anders. De plaats waar je wieg stond bepaalde of je al dan of niet naar school kon. Geleidelijk groeide de overtuiging dat het onderwijs er niet alleen voor de gegoede klasse was: onderwijs kon en moest iets aan de armoede doen.

– PAGINA 16 –

programma leuveN Deze tentoonstelling brengt een panorama van bijna twee eeuwen sociale onderwijsinitiatieven. In de Leuvense regio zijn er voorbeelden troef! Cécile Keereman leidt ons rond in het Miniemeninstituut, een van de Leuvense armenscholen uit het begin van de 19de eeuw. Wat kon het onderwijs doen aan de kwalijke gevolgen van de industrialisatie? Jo Vranckx vertelt ons meer over het ontstaan van de Sint-Pieters Ambachtsschool, in de volksmond bekend als de SPAS. Vandaag heet de school VTI-Leuven. Ria Christens legt uit hoe ook aan de oorsprong van het huidige Heilig Hartinstituut sociale motieven lagen. De eerste vestiging van de school in Leuven was een huishoudberoepsschool voor meisjes uit het stedelijke arbeidersmilieu. Marat Van Oekelen en Magda Guelinckx onderzoeken welke rol de vierde graad speelde in de stad en in de buitengemeenten. Katrien Weyns gaat na voor wie er een beurs van het Fonds der meestbegaafden was weggelegd. Mathias Cheyns verdiept zich in de ontstaans­ geschiedenis van De Wijnpers, een school met een eigen sociale missie in de stad. In crisisperiodes namen de Leuvense scholen hun sociale rol op. Over de voedselacties op de scholen in de stad en ‘op de buiten’ bestaat een rijke schat aan verhalen. De ‘armoede’ lijn wordt

doorgetrokken tot vandaag met een inkijk in actuele ‘sociale’ zorg op school, van soep­ bedelingen over het GOK-beleid tot welzijnsacties. Ter afsluiting brengt deze tentoonstelling het verhaal van een schooldag op het verpauperde Congolese platteland anno 2011. » » Locatie: Stadhuis

Grote Markt 9, 3000 Leuven

» » Stadsplan locatie 2

» » Open van 10 tot 18 uur

» » Deze activiteit loopt na Erfgoeddag nog tot en met 15 mei 2011

» » Deze activiteit is opgenomen in het parcours »

toegankelijk voor mensen met een visuele en » auditieve beperking en beperkte mobiliteit, » zie p. 26-27

»» »» EXTRA: Rondleidingen in het Miniemeninstituut »» Doorlopend tussen 12 en 15 uur kan je in het » Minimeninstituut terecht voor een korte »

rondleiding; om 15 uur kan je een uitgebreide » rondleiding volgen » » Locatie: Miniemeninstituut Leuven Diestsestraat 163, 3000 Leuven

»» Stadsplan locatie 6 »»

De leerlingen van de Provinciale Groente- en Moesteeltschool (nu Wijnpers) tonen trots hun pompoenoogst in 1919 © Collectie Wijnpers

– PAGINA 17 –

programma leuven

Meer over vzw cultureel erfgoed Annuntiaten Heverlee

MEER OVER CENTRUM AGRARISCHE GESCHIEDENIS

Meer over Heemkundige Kring Libbeke

Al meer dan honderdtwintig jaar zijn

Het CAG is een kenniscentrum dat

(Lubbeek) werd gesticht in 1978 naar

de zusters Annuntiaten een begrip in

zich richt op het erfgoed en de

aanleiding van het Jaar van het Dorp

het Leuvense, onder meer dankzij het

geschiedenis van landbouw, platte­

om de inwoners van de verschillende

Heilig Hartinstituut in Heverlee. Hun

land en voeding (in de periode 1750

deelgemeenten te laten kennismaken

leven en werk leverden bijzonder boei-

tot vandaag). De voorbije jaren ont-

met elkaars patrimonium. De vereni-

end erfgoed op over de intense on-

wikkelde het CAG een performante

ging wil waardering opwekken voor

derwijs- en andere activiteiten van de

basiswerking en realiseerde het

het patrimonium van de gemeente

congregatie. En die beperken zich lang

centrum tal van projecten samen met

door tentoonstellingen, rondleidingen,

niet tot Leuven... Cultureel erfgoed

en in opdracht van derden: tentoon-

activiteiten, uitstappen, voordrachten,

bewaren op de plaats waar het heeft

stellingen, publicaties, studiedagen,

het openstellen van gebouwen en een

gefunctioneerd, advies verstrekken

museumconcepten, etc. Het CAG

goed uitgebouwde jongerenwerking.

over omgaan met (onderwijs)erfgoed,

werd begin 2009 door de Vlaamse

Resultaten van eigen onderzoek

samenwerken met andere

overheid erkend als expertise­centrum

worden gearchiveerd, gepubliceerd en

erfgoed­organisaties in de regio

voor het agrarisch erfgoed

gedigitaliseerd.

(onderzoek, publieks­werking) en het

in Vlaanderen.

De Heemkundige Kring Libbeke vzw

Marat Van Oekelen,

overzeese erfgoed van de zusters Annuntiaten koesteren, samen met

Atrechtcollege, Naamsestraat 63,

+32 (0)16 62 16 31,

de mensen ter plaatse, dat zijn de

3000 Leuven, +32 (0)16 32 35 25,

[email protected]

doelstellingen van de vzw.

[email protected], www.cagnet.be

Sedert 2009 draagt zij trots het kwaliteitslabel van erkende culturele

Meer over De Roets

archiefinstelling.

Meer over Heemkundige Kring Glabbeek

Naamsesteenweg 355, 3001 Heverlee,

De Glabbeekse Heemkundige Kring

wil maken van hun dikwijls bewogen

+32 (0)16 39 90 11 (algemeen)

werd in 1992 gesticht. De vereniging

geschiedenis, van vele markante

of +32 (0)16 39 93 20,

wil het culturele erfgoed vastleggen,

figuren en plekken uit het rijke

[email protected],

kenbaar maken en vrijwaren. Hiertoe

Vlaamse leven. De Roets wil de

annuntiaten.skynetblogs.be

geven ze een periodiek tijdschrift

mensen laat delen in het prikkelende

“ Te Griest “ uit. Elk jaar verschijnt hun

en het verrassende van hun roots.

jaarboek, met een tiental uitgewerkte

Over de Fiere Margriet, Jan zonder

onderwerpen en een kalender, elk jaar

Vrees, de Teuten, Jan Palfijn…

Gravure van de site van het Heilig Hartinstituut in Heverlee, 1894 © CEGAH

De Roets is een luchtige, historische weekkalender die Vlamingen bewust

met een ander thema. Het is een actieve vereniging, die vele plaatselijke activi-

Jo Vranckx,

teiten organiseert en mee ondersteunt.

[email protected], www.roetsinfo.eu

Dries Ceuppens, Walmersumstraat 19, 3381 Bunsbeek, Gaston Denruyter, Langstraat 23, 3384 Attenrode-Wever

– PAGINA 18 –

programma leuveN

RIJKSARCHIEF Tentoonstelling

Studentenarmoede: rijke colleges en arme studenten te Leuven (15de-18de eeuw) Algemeen Rijksarchief en Rijks­ archief in de Provinciën Leuven Ook in de vroegmoderne tijd bestonden er sociale voorzieningen voor weinig bemiddelde studenten. In het archief van de oude univer­ siteit van Leuven worden die vooral zichtbaar in de talrijke stichtingen van studiebeurzen en colleges. Het leven van de bewoners was er vaak hard. In het strenge Standonckcollege bijvoorbeeld kwam er nooit vlees op tafel en gingen de studenten niet zitten om te eten. Het archief van de oude universiteit van Leuven (1425-1797) is één van de meest waardevolle bestanden die in het Leuvense Rijksarchief bewaard worden. In dit archief vind je vele sporen van armoede. Op het eerste gezicht is dit misschien verrassend. De universiteit is immers lange tijd het geprivi­ legieerde domein van de rijken geweest. Toch bestonden er al in de vroegmoderne universiteiten faciliteiten voor weinig bemiddelde studenten. In Leuven werden er in de loop van de eeuwen honderden studiebeursstichtingen in het leven geroepen dankzij de nalatenschap van professoren en andere particulieren. Die waren niet alleen bestemd voor verwanten, maar ook voor bepaalde “categorieën” studenten, zoals theologen of studenten uit de geboortestreek van de stichter. Kapitaalkrachtige mecenassen schonken niet alleen beurzen, maar voorzagen zelfs een college waarin de begunstigden konden verblijven. Vele van deze vroegmoderne studentenvoorzieningen vind je ook nu nog terug in de stad. Het Pauscollege is hiervan misschien nog het meest bekende, maar ook de talrijke kleinere colleges

speelden een belangrijke rol. Naar buiten toe etaleerden deze stichtingen hun weelde en macht, maar het leven van de studenten die er verbleven was niet altijd even rijkelijk. Het Standonckcollege, gesticht rond 1500, was het strengste van allemaal: er kwam nooit vlees op tafel en de maaltijden werden er staande genuttigd. » » Locatie: Rijksarchief Leuven Vaartstraat 24, 3000 Leuven

»» Stadsplan locatie 7

» » Open van 10 tot 18 uur

» » Vaste collectie doorlopend gratis te bezoeken

»» Deze activiteit is opgenomen in het parcours toe-

gankelijk voor mensen met een auditieve beperking en beperkte mobiliteit, zie p. 26-27

»» »» Extra: Elk uur kan je een rOndleiding » volgen in het nieuwe archiefmagazijn

Meer over ALGEmeEn Rijksarchief LEUVEN Deze federale instelling staat in voor de selectie, de bewaring en het ter beschikking stellen van archieven. Het werkgebied is Vlaams-Brabant. Vaartstraat 24, 3000 Leuven, +32 (0)16 31 49 54, [email protected], www.arch.be Rijksarchief © Erfgoedcel Leuven

– PAGINA 19 –

programma leuven

© OCMW archief Leuven

Tentoonstelling

Armoede een rijke ©bron voor OCMW archief Leuven de genealoog Vlaamse Vereniging voor Familiekunde, afdeling Leuven In samenwerking met het Rijksarchief Leuven en het OCMW archief Leuven

Meer over de Vlaamse Vereniging voor Familiekunde, afdeling Leuven Wie meer wil te weten komen over zijn voorouders en wat zij in hun leven meemaakten, kan terecht bij VVF-Leuven. De vereniging ontplooit uiteenlopende activiteiten en biedt zo voor elk wat wils. Voor wie opzoekingen naar zijn stamboom wil starten, organiseert zij geregeld een cursus ‘Klim in je stamboom’. Die vertelt hoe je er moet aan beginnen en maakt je wegwijs in de

Aan de hand van foto’s, archiefdocumenten en een powerpoint-presentatie wil VVF-Leuven in deze tentoonstelling een idee geven van de armoede tussen het einde van de 18de en het begin van de 20ste eeuw in Leuven en omstreken. Aan de hand van reële voorbeelden wordt ook getoond hoe dit materiaal kan worden gebruikt bij de illustratie van een genealogie of een familiegeschiedenis.

bronnen en in de archieven. Wie zich verder wil inwerken in het oud schrift en in het Latijn dat de pastoors gebruikten, kan zijn voordeel halen uit de oefensessies tijdens de maandelijkse vergaderingen. De vereniging wisselt die af met ervaringsuitwisselingen en met voordrachten over een genealogisch of historisch onderwerp. [email protected], http://home.scarlet.be/~jdebeurm/index.htm

» » Locatie: Rijksarchief Leuven Vaartstraat 24, 3000 Leuven

» » Stadsplan locatie 7

Meer over het OCMW Archief Leuven

» » Deze activiteit is opgenomen in het parcours »

rechtsvoorgangers: de Commissie van Openbare

» » Open van 10 tot 18 uur

Het OCMW bewaart haar archief en dat van haar

toegankelijk voor mensen met een auditieve »

Onderstand, het Bureel van Weldadigheid en de

beperking en beperkte mobiliteit, zie p. 26-27

Commissie van Burgerlijke Godshuizen. De archieven

»»

uit het Ancien Régime berusten in het Rijksarchief Vlaams- Brabant. Vesaliusstraat 47 , 3000 Leuven, + 32 (0)16 24 82 98, [email protected]

– PAGINA 20 –

programma leuveN Meer over Leren Ondernemen Leren Ondernemen vzw is een Leuvense vereniging van en voor mensen in armoede. Via participatief sociaal ondernemerschap wil de vzw actief werken aan het opheffen van armoede en sociale uitsluiting in dialoog met de bredere maatschappij. Leren Ondernemen maakt deel uit van het Vlaams netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen. Valkerijgang 26, 3000 Leuven, +32 (0)16 29 80 72, © Leren Ondernemen

Ritueel

Stilte: armen heiligen Leren Ondernemen In samenwerking met De Kunstbank vzw, ATD

[email protected], http://users.telenet.be/sf16355/

Meer over DE Kunstbank vzw De Kunstbank zet zich als non-profit kunstenorganisatie in om visuele cultuur en hedendaagse beeldende kunst in het bijzonder, toegankelijk(er) te maken en om mensen te stimuleren er bewust aan deel te nemen. Ze ontwikkelen artistieke praktijken en strategieën in lokale contexten

“De wetenschap zegt dat mensen die in armoede leven gemiddeld zeven jaar vroeger sterven dan mensen die in normale omstandigheden opgroeien.”

en creëren rondreizende interactieve tentoonstellings­ projecten voor jongeren in Vlaanderen en Brussel. De Kunstbank vzw, Stalingradlaan 100, 1000 Brussel, + 32 (0)2 502 78 23

Leren Ondernemen zocht in archieven, via getuigenissen en organisaties zoals ATD, namen op van mensen uit de vierde wereld, die omwille van armoede te vroeg gestorven zijn. Op Erfgoeddag worden deze mensen door middel van een ritueel herdacht en worden enkele artistieke presentaties tentoongesteld rond het begrip ‘armoede’.

ATD Vierde Wereld De armsten bouwen een specifieke kennis op omdat ze de maatschappij bekijken van onderuit. Die kennis moet een weg vinden zodat veranderingen op gang komen. Alleen zo komt er een wereld waarin de fundamentele rechten van alle mensen worden gerespecteerd.

» » Locatie: Leren Ondernemen

Met en vanuit de meest uitgesloten mensen gaat

» » Stadsplan locatie 8

met andere burgers, professionelen en beleidsmakers.

»»

Internationale Beweging ATD Vierde Wereld,

Valkerijgang 26, 3000 Leuven

» » Open van 10 tot 18 uur

ATD Vierde Wereld daarom voortdurend in dialoog

Victor Jacobslaan 12 , 1040 Brussel , +32 (0)2 647 92 25, [email protected]

– PAGINA 21 –

ProGrAmmA leuVeN

©M

rondleiding de klAsseNstrIjd m-museum leuVeN

meer over m – museum leuven M, het nieuwe Museum Leuven, staat voor spannende en onverwachte combinaties van oude met actuele kunst. Het indrukwekkende museumgebouw van

Het 19de­eeuwse Leuven vormt het decor voor een echte klassenstrijd. M daagt je uit om de strijd tussen arm en rijk te ontdekken en te beleven.

Belgisch toparchitect Stéphane Beel integreert historische panden en hedendaagse architectuur rondom een rustige binnentuin. Het museum huisvest een historische collectie met als ankerpunten schilderijen

Tijdens een actieve rondleiding met gids leer je meer over de kunstwerken en de manier waarop armen en rijken in de 19de eeuw leefden. Eerst onderzoeken we de beelden van Constantin Meunier, de wijnfontein van Jef Lambeaux en de portretten van de rijke burgerij. Nadien barst de klassenstrijd pas echt los. Je kruipt zelf in de huid van een 19de-eeuws personage uit de M-collectie tijdens een speelse quiz. De rondleiding ‘De Klassenstrijd’ is geschikt voor gezinnen met kinderen van 8 tot 12 jaar.

en beelden uit de late gotiek en de 19de eeuw met Constantin Meunier, Jef Lambeaux en Georges Minne als sterkhouders. Naast de vaste collectie presenteert M tijdelijke tentoonstellingen van zowel oude meesters als hedendaagse kunstenaars. Omvangrijke tentoonstellingen van Belgische en internationale beeldende kunstenaars worden gecombineerd met meer experimentele projecten door jong talent. De M–Schatkamer van Sint-Pieter bevindt zich in het koor van de Sint-Pieterskerk. Deze staat bekend als één van de mooiste voorbeelden van de 15de- eeuwse

» » Locatie: m – mUseUm LeUven

Brabantse laatgotiek. De indruk wekkende kooromgang

» » StadSpLan»Locatie»9

meer beelden, schilderijen, edelsmeedwerk, monstran-

» » reServatie:»[email protected]»of»+32»(0)16»27»29»29

Avondmaal van Dirk Bouts, een befaamde Vlaamse

LeopoLd»vanderKeLenStraat»28,»3000»Leuven

» » rondLeidingen»om»12»uur,»14»uur»en»16»uur,»duur:»90’ » » maximum»25»perSonen»per»rondLeiding

» » vaSte»coLLectie»en»m»–»SchatKamer»van»Sint-pieter» gratiS»te»bezoeKen»van»11»tot»18»uur

»» »

– PAGINA 22 –

werd in 1998 ingericht als museum. Je vindt er onder sen en kelken. Een absoluut topstuk is Het Laatste Primitief. L. Vanderkelenstraat 28, 3000 Leuven, +32 16 27 29 29, [email protected], www.mleuven.be

programma leuveN

GIDSENHUIS Vertellingen

Het verhaal over de rijkdom van de armentaal Academie voor het Leuvens dialect In samenwerking met Koninklijke Leuvense Gidsenbond

Heel veel arme mensen leefden van het einde van de 19de eeuw tot na de Tweede Wereldoorlog in tal van “gangskes” in Leuven. Zij ontwikkelden eigen eet- en leefgewoonten. De Academie voor het Leuvens dialect brengt het verhaal van hun gebruikstaal, die vaak veel rijker was dan de taal die de rijke mensen spraken.

Gidsenhuis © Koninklijke Leuvense Gidsenbond

Meer over de Academie voor het Leuvens dialect Een paar Leuvenaars besloten 21 jaar geleden dat er iets moest gebeuren om hun mooie dialect in stand te houden. Vandaag is de Academie nog amper weg te denken

Op het einde van de 19de eeuw, zelfs tot na de Tweede Wereldoorlog leefden heel wat arbeiders en kleine dagloners in arbeiderswoningen in ‘gangskes’. Ze waren arm, slecht en klein behuisd en vaak hadden ze veel kinderen. Ook hadden ze een eigen gebruikstaal. De Academie voor het Leuvens dialect neemt je mee op een virtuele wandeling door een wirwar van meestal niet meer bestaande ‘gangskes’, doodlopende stegen en straatjes van het oude Leuven. De personages hebben het over ‘bazuf’, ‘nen dakschoëter’, ‘sjêrrewitze’, enz. Ontdek hun betekenis en hoe rijk de taal van de Leuvense arbeiders wel was.

uit het culturele leven in de Dijlestad. Leden ontvangen

»» Locatie: Gidsenhuis

+32 (0)16 237104, [email protected],

Vlamingenstraat 114, 3000 Leuven

» » Stadsplan locatie !1

» » Vertellingen om 10, 11, 14, 15 en 16 uur

viermaal per jaar het ledenblad ‘Ons Leives’, in het Leuvens natuurlijk. Er zijn ondertussen al verschillende publicaties uitgegeven, o.a. de ‘Diksjonêr van ‘t Leives’, ‘Roënoot de Vos’ en ‘De Sappege Leivenieer’, een boek met uitdrukkingen in het Leuvens. Daarnaast organiseert de Academie verschillende activiteiten: de ‘Leivese club’, ‘De Leivesen achteneun’ en de jaarlijkse ‘Sjepoeët’ (Leuvens voor banket). De Academie zet zich in voor het goede doel en verleent ook gratis hulp aan verenigingen en privépersonen bij het omzetten van teksten in het Leuvense dialect.

www.onsleives.be Academie voor het Leuvens dialect © Erfgoedcel Leuven

» » Deze activiteit is opgenomen in het parcours » toegankelijk voor mensen met een visuele » beperking, zie p. 26 »»

– PAGINA 23 –

programma leuven

Wandeling

Welzijnszorg in Leuven door de eeuwen heen Koninklijke Leuvense Gidsenbond Een wandeling neemt je mee langs plaatsen waar armenzorg en ziekenzorg belangrijk waren vanaf de middeleeuwen tot in de 21ste eeuw. De gids vertelt over de verzorging van de zieken en de opvang van arme burgers en studenten. » » Locatie: verzamelen aan het Gidsenhuis Vlamingenstraat 114, 3000 Leuven

» » Stadsplan locatie !1

» » Wandelingen om 11.30 en om 15.30 uur » » Duur: 1 uur »»

Meer over de Koninklijke Leuvense Gidsenbond De gediplomeerde gidsen van de Koninklijke Leuvense

Finse Zeemanskerk © Yasmin Broos/Nele Geirnaert

Tentoonstelling

Migrantenverenigingen in Vlaanderen KADOC (Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving) In samenwerking met Sint-Lukas Brussel, Vereniging voor Ontwikkeling en Emancipatie van Moslims (VOEM) vzw

Vlaanderen staat bekend om zijn zeer rijk vereni­ gingsleven. Ook de vele migranten die zich hier heb­ ben gevestigd, komen op regelmatige basis samen om hun gemeenschappelijk verleden te koesteren, om hun geloof te vieren of om gewoon samen te zijn.

Gidsenbond staan klaar voor iedereen die Leuven een beetje beter wil leren kennen. Zij bezoeken wat jij wilt en trakteren je op leuke en interessante verhalen uit de geschiedenis van de stad. Zo kom je waarschijnlijk op plaatsen waar je anders niet zou komen. Ze organiseert ieder jaar ook zelf een aantal wandelingen via Toerisme Leuven. Toerisme Leuven,

Fotografiestudenten van Sint-Lukas brengen hun eigen­ zinnige kijk op dit diverse verenigingsleven van migranten in het Vlaanderen van vandaag: van Chinezen, Afrikanen en Oekraïeners, over Russen, Grieken en Italianen, tot Turken, Indiërs en Noren. Deze fototentoonstelling sluit aan bij de cultuurhistorische tentoonstelling ‘Vlaamse migranten in Wallonië, 1850-2000’, die van 15 april tot 12 juni in het Caemersklooster in Gent te zien is.

Naamsestraat 1, 3000 Leuven, +32 (0)16 20 30 20, [email protected] of [email protected], www.gidsenleuven.be

Om 14 uur geeft een afgevaardigde van VOEM een lezing over het fenomeen van de armoede­ belasting in de islam. » » Locatie: KADOC

Vlamingenstraat 39, 3000 Leuven

» » Stadsplan locatie !0

» » Open van 10 tot 18 uur » » Lezing om 14 uur

»» Deze activiteit loopt na Erfgoeddag nog tot 11 juni 2011

– PAGINA 24 –

»»

ProGrAmmA leuVeN

meer over kadoc KADOC bewaart en ontsluit het erfgoed

meer over sInt-lukas Brussel

inzake de wisselwerking tussen religie,

De Hogeschool Sint-Lukas

cultuur en samenleving in Vlaanderen

Brussel biedt opleidingen aan

meer over verenIgIng voor ontWIkkelIng en emancIPatIe van moslIms (voem) vZW

in zijn Belgische en internationale context.

op het gebied van Bouw en

VOEM is de Vereniging voor

Het stelt dit erfgoed ook ter beschik-

Interieurvormgeving en op het

Ontwikkeling en Emancipatie van

king voor onderzoek. Zelf organiseert

vlak van de Audiovisuele en Beel-

Moslims vzw. Zij telt verschillende

KADOC een veelheid van onderzoeks-

dende Kunst. Zij is geassocieerd

afdelingen over heel Vlaanderen en

initiatieven op dit themaveld.

met de K.U. Leuven.

richt allerlei activiteiten in.

Vlamingenstraat 39, 3000 Leuven,

www.sintlukas.be

www.voem-vzw.be

+32 (0)16 32 35 00, [email protected], http://kadoc.kuleuven.be Groot Begijnhof © Toerisme Leuven

rondleiding

beGIjNeN eN Armoede de koerIer VAN NAVArrA VzW Rond het midden van de 13de eeuw ontstaan de begijnhoven met vrouwen van verschillende klassen. Sommigen verbleven in riante huizen en anderen bewoonden een sobere kamer in een convent. De begijnenbeweging deelde in de armoedebestrijding, zowel in de eigen als in de externe gemeenschap. Enkele gebouwen in het Groot Begijnhof in Leuven verwijzen hiernaar: de H. Geesttafel en de Infirmerie (nu Faculty Club) bijvoorbeeld. Het Begijnhof participeerde ook in Les Hospices Civils, de latere openbare onderstand die uitmondde in het OCMW. Daarnaast zijn er in het Begijnhof ook minder opvallende tekenen van armoede te ontdekken.

meer over over de koerIer van navarra vZW De Koerier van Navarra ontstond in 1991 als een kring rond de idee van de Hispanoflamencos. Op aanvraag organiseert de Koerier een verhalentocht doorheen het Leuvens Groot Begijnhof: een prachtig en evocatief

» » LOcATIE: VERZAMELEN AAN DE FOYER VAN HET

decor waar de Koerier zijn vertelling focust op sporen

BEGIJNHOFcONGRESHOTEL

van Spanje in Leuven. De Koerier van Navarra maakte

groot»begijnhof»15,»3000»Leuven

eveneens enkele publicaties, dvd’s en cd’s die gerelateerd

» » StadSpLan»Locatie»!2

zijn aan de historische band met Spanje.

» » reServatie:»[email protected]»of»+32»(0)16»23»84»16

Tervuursevest 130, 3000 Leuven,+32 (0)16 23 84 16,

» » vertreK»om»16»uur

» » maximum»25»perSonen »» »

[email protected], www.kovana.com

– PAGINA 25 –

Begeleide parcours Parcours toegankelijk voor mensen met een beperkte mobiliteit Begeleiding door een stadsgids

Voormiddag: start 09.50 uur – einde 12 uur 09.50 uur Verzamelen op het binnenplein van het Rijksarchief (Vaartstraat 24, 3000 Leuven) 10.00 uur Tentoonstelling “Studentenarmoede: rijke colleges en arme studenten te Leuven (15de -18de eeuw)” (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën Leuven, zie ook p. 19) 11.00 uur Tentoonstelling “Armoede een rijke bron voor de genealoog” (Vlaamse Vereniging voor Familiekunde, afdeling Leuven, zie ook p. 20) 12.00 uur Einde voormiddagprogramma VRIJE LUNCHPAUZE Namiddag: start 13.30 uur – einde 16.00 uur 13.30 uur Verzamelen aan de pui van het stadhuis (Grote Markt 9, 3000 Leuven) 13.40 uur Bezoek stadhuis: tentoonstelling “Sociale woningbouw van Renaat Braem” (Stadsarchief Leuven, zie ook p. 12-13) 14.40 uur Tentoonstelling: “Gered door de bel?!” (vzw Cultureel erfgoed Annuntiaten Heverlee, zie ook p. 16-18) 15.40 uur Vertrek naar M – Museum Leuven (Leopold Vanderkelenstraat 28, 3000 Leuven) 16.00 uur Drankje in het M-café en aansluitend mogelijkheid tot bezoek museum

Parcours toegankelijk voor mensen met een visuele beperking Begeleiding door stadsgids David Mellaerts (gespecialiseerd in rondleidingen voor mensen met een visuele beperking)

Voormiddag: start 09.50 uur – einde 12 uur 09.50 uur Verzamelen aan het Gidsenhuis (Vlamingenstraat 114, 3000 Leuven) 10.00 uur Vertelling van “Het verhaal over de rijkdom van de armentaal” (Academie voor het Leuvens dialect, zie ook p. 23) 10.40 uur Vertrek naar het stadhuis (Grote Markt 9, 3000 Leuven) 11.00 uur Bezoek aan stadhuis: Tentoonstelling “Gered door de bel?!” (vzw Cultureel erfgoed Annuntiaten, zie ook p. 16-18) 12.00 uur Beiaardconcert “Musica Povera” (Campanae Lovanienses, zie ook p. 9) en drankje in café Rubens (Grote Markt 1, 3000 Leuven) VRIJE LUNCHPAUZE Namiddag: start 13.45 uur – einde 16 uur 13.45 uur Verzamelen aan campus Sint-Rafaël, HistarUZ (Kapucijnenvoer 33, 3000 Leuven) 13.55 uur Tentoonstelling “De verlichte fabriek – nieuwe muziek & sociaal engagement” (MATRIX, zie ook p. 8) 15.00 uur Tentoonstelling “Gezondheidszorg doorbreekt klassenverschil: arm en rijk gelijk” (HistarUZ, zie ook p. 4-7)

– PAGINA 26 –

Begeleide parcours Parcours toegankelijk voor mensen met een auditieve beperking Begeleiding door een stadsgids en een tolk Vlaamse gebarentaal

Voormiddag: start 09.50 uur – einde 12 uur 09.50 uur Verzamelen aan de pui van het stadhuis (Grote Markt 9, 3000 Leuven) 10.00 uur Bezoek aan stadhuis: Tentoonstelling “Gered door de bel?!” (vzw Cultureel erfgoed Annuntiaten, zie ook p. 16-18) 11.00 uur Tentoonstelling “Sociale woningbouw van Renaat Braem” (Stadsarchief Leuven) 12.00 uur Drankje in café Rubens (Grote Markt 1, 3000 Leuven, zie ook p. 12-13) VRIJE LUNCHPAUZE Namiddag: start 13.50 uur – einde 16 uur 13.50 uur Verzamelen op het binnenplein van het Rijksarchief Leuven (Vaartstraat 24, 3000 Leuven) 14.00 uur Tentoonstelling “Studentenarmoede: rijke colleges en arme studenten te Leuven (15e-18e eeuw)” (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën Leuven, zie ook p. 19) 15.00 uur Tentoonstelling “Armoede een rijke bron voor de genealoog” (Vlaamse Vereniging voor Familiekunde, afdeling Leuven, zie ook p. 20)

Maximum aantal deelnemers per parcours: 20 personen Inschrijven vóór woensdag 27 april via [email protected] of +32 (0)16 27 22 85/88 Je kan je inschrijven voor het voormiddag- en/of het namiddagprogramma

– PAGINA 27 –

JONGERENWORKSHOP

Foto genomen tijdens Erfgoeddag 2010 ‘FAKE?’ door An Cornelissen © CJP

JONGERENWORKSHOP CJP haalt Erfgoeddag voor de lens van de camera! Ben je tussen 16 en 26 jaar jong? En hou je van fotografie of wil je hierrond leren en experimenteren? Doe dan mee met CJP op Erfgoeddag! Dertig jongeren trekken op 1 mei door Leuven om Erfgoeddag vast te leggen op de gevoelige plaat. Na een stoomcursus fotografie in Bibliotheek Tweebronnen zwermen ze, onder begeleiding van professionele fotografen, uit over de stad… Het thema van dit jaar is ‘Armoe Troef’! Aan de jongeren om dit rijkelijk in beeld te brengen.

Meer over CJP CJP wil het onderste uit de kan halen om een brug te slaan tussen jongeren en cultuur. Hun missie luidt: ‘Meer jongeren, meer laten participeren aan meer vormen van cultuur’. Het gaat over cultuur in de breedste betekenis van het woord: van Wii tot Van Gogh, van de musical Daens tot Picasso en

»» Locatie: Bibliotheek Tweebronnen»

Kunst in Huis.

»» start om 10 uur (tot 18 uur)

Sainctelettesquare 19,

Diestsestraat 49, 3000 Leuven

»» Reservatie: [email protected] »

1000 Brussel,

»» maximum 30 plaatsen

[email protected] , www.cjp.be

(met vermelding van Erfgoeddag Leuven)

»»

– PAGINA 28 –

+ 32 (0)2 203 02 00,

ProGrAmmA buurGemeeNteN

WEEK VAN DE AMATEURKUNSTEN 2011 VANAF VRIJDAG 22 APRIL TOT EN MET ZONDAG 1 MEI 2011 Programma Leuven We zijn het er allemaal over eens: er heerst continu creativiteit en enthousiasme onder amateurkunstenaars. Om dit extra in de kijker te plaatsen, organiseert het Forum voor Amateurkunsten jaarlijks de Week van de Amateurkunsten, afgekort de WAK. Ook Leuven laat zich niet onbetuigd. OP ZONDAGNAMIDDAG 1 MEI PRESENTEREN EEN hELEbOEL LEUVENSE AMATEURGEZELSchAPPEN ZIch OP DE GROTE MARKT. TIJDENS DE WEEK VAN DE AMATEURKUNSTEN KAN JE OOK EEN FOTOTENTOONSTELLING bEZOEKEN, AAN WORKShOPS DEELNEMEN, cONcERTEN bIJWONEN, LANGSLOPEN IN ATELIERS VAN LOKALE KUNSTENAARS, … Voor het volledige Leuvense programma surf naar http://wakinleuven.wordpress.com/. www.wak.be.

oPen monumentendag Open Monumentendag is op zondag 11 september 2011 aan zijn 23ste editie toe. Traditioneel zet het evenement monumenten, landschappen en archeologische sites in de kijker. Dit jaar staat het thema ‘conflict’ centraal waarbij erfgoed belicht wordt dat ontstaan is naar aanleiding van, tijdens of na gewapende en andere conflicten . Het lijkt op het eerste zicht een negatief thema, maar met een thema als ‘conflict’ kan ‘verzoening’ niet ver uit de buurt zijn!

ZOnDag 11 sepTeMber 2011 van 10 TOT 18 uur op verschillende locaties in Leuven inFo Toerisme Leuven naamsestraat 1 • 3000 Leuven Tel.: +32 (0) 16 27 22 71 [email protected] • wwww.leuven.be /omd

programma buurgemeenten BERTEM

BIERBEEK

Tentoon­ stelling

Concert

Armoe? Zorg voor alle tijden! Erfgoedkamer Bertem vzw In samenwerking met OCMW Bertem, Lokaal Dienstencentrum De Blankaart

De tentoonstelling geeft een overzicht van de armoedezorg gedurende de eeuwen heen tot op heden. Markante figuren in de geschiedenis van drie dorpen, Bertem, Korbeek-Dijle en Leefdaal, komen aan bod. De tijdsgeest wordt opgeroepen met documenten en foto’s.

Orgelconcert thema armoede

helemaal vrijblijvend? Met foto’s en informatie licht de dienst Vrije Tijd deze eerste armen-initiatieven verder toe. Een stukje onbekende geschiedenis van de gemeente Bierbeek!

Gemeente Bierbeek – dienst Vrije Tijd

»» Locatie: Sint-Hilariuskerk

In samenwerking met CC De Borre, Kerkraad Sint-Hilarius Bierbeek

»» Open van 11 tot 16 uur en van »

Hoe gingen componisten in het verleden om met armoede? In tal van psalmen en andere Bijbelse teksten wordt heel expliciet naar Jezus als voorbeeldige arme verwezen. Kom luisteren naar deze muziek, gespeeld op het historische, pas gerestaureerde Robustelly-orgel uit 1775. Er wordt gezorgd voor de nodige context en duiding bij het programma.

Dorpsstraat 26, 3360 Bierbeek 17 tot 18 uur

»»

Wandeling

Armoede in Bierbeek Gemeente Bierbeek – dienst Vrije Tijd

» » Deze activiteit loopt nog tot en

»» Concert om 16 uur (duur ca. »

Een natuurhistorische wandeling doorheen Bierbeek, met verhalen over kommer en kwel, seizoensarbeid en nog veel meer... Waar en wanneer was er sprake van armoede? Hoe leefden de seizoensarbeiders en welke impact hadden de wereldoorlogen op het plattelandsleven? Je komt het allemaal op Erfgoeddag te weten.

»»

»»

»» Locatie vertrek:

Meer over Erfgoedkamer Bertem vzw

Tentoon­ stelling

»» Vertrek wandeling om 14 uur

» » Locatie: Lokaal Diensten­ centrum De Blankaart»

Egenhovenstraat 22, 3060 Bertem » » Open van 10 tot 18 uur met 8 mei 2011

De vereniging wil voor de dorpen Bertem, Korbeek-Dijle en Leefdaal de lokale geschiedenis, de heemkunde, de volkskunde, het archeologisch, landschappelijk en bouwkundig erfgoed, en

»» Locatie: Sint-Hilariuskerk

Dorpsstraat 26, 3360 Bierbeek

1 uur)

Tafels van de Heilige Geest te Bierbeek Gemeente Bierbeek – dienst Vrije Tijd

de genealogie opsporen, verzamelen, bestuderen, beschermen, bewaren, bekendmaken en onderzoeken. Erfgoedkamer Bertem vzw, Oude Tervuursebaan 32, 3060 Bertem, www.erfgoedkamerbertem.be

– PAGINA 30 –

Voor en na het orgelconcert is er in de kerk een tentoonstelling over de vroegere, zogenaamde Tafels van de Heilige Geest in de kerk. Wat deden deze verre voorlopers van de huidige OCMW’s allemaal? Waren die initiatieven

Sint-Hilariuskerk» Dorpsstraat 26, 3360 Bierbeek (duur: ca. 1,5 uur)

»» Sint Hilariuskerk Bierbeek © Gemeente Bierbeek

programma buurgemeenten Meer over Gemeente Bierbeek – Dienst vrije Tijd

»» Locatie: Erfgoedhuis Kortenberg

Bierbeek is erg rijk aan erfgoed. Denk

Dorpsplein 16, »

aan de prachtige glooiende land-

3071 Kortenberg – Erps-Kwerps

schappen met de vierkantshoeven, de statige parken van de psychiatrische instellingen en de talrijke beschermde

»» Open van 10 tot 18 uur »»

dorpsgezichten. In de beleids­

Meer over Erfgoedhuis Kortenberg:

periode 2008-2012 zetten we onze

Erfgoedhuis Kortenberg VZW coördi-

inspanningen inzake de inventarisatie

neert 5 verenigingen: de Cultuur-His-

en ontsluiting van het Bierbeekse

torische Vereniging van Erps-Kwerps,

erfgoed onverminderd verder.

het Comité 1000 jaar Meerbeek, de

monumenten, landschappen en

Gildenkamer van Midden-Brabant, Vrijetijdscentrum De Borre,

Heemkring van de deelgemeente

Speelpleinstraat 10, 3360 Bierbeek,

Kortenberg, het Prinsdom Everberg

+32 (0)16 46 14 00, www.deborre.be

en de Archeologische Werkgroep

behoeftige mensen werd tijdens de middeleeuwen en ook later tot aan de Franse Periode op het einde van de 18e eeuw, praktisch in iedere parochie een tafel van de Heilige Geest opgericht. Deze armentafel werd bestuurd door armenmeesters en gefinancierd met schenkingen van de rijken. De Franse bezetters maakten van deze tafels een liefdadigheids­ bureel. Na 1830 werd deze instelling omgedoopt in een Commissie van de Openbare Onderstand, later onder de naam Openbaar Centrum van Maatschappelijk Welzijn (OCMW).

Kortenberg.

KORTENBERG – ERPS-KWERPS

Tentoon­ stelling

500 jaar Armoe troef in Kortenberg Erfgoedhuis Kortenberg In samenwerking met Cultuurdienst gemeente Kortenberg

500 jaar geschiedenis van armoede en van armoede­ bestrijding in Kortenberg komen aan bod. De Tafel van de H.-Geest van Meerbeek zorgde voor de brooduitdeling in de 17de eeuw. De ‘moillekesmannen’ van Everberg trokken met hun ‘moilleke’ (knapzak) naar de fabrieken van Zaventem. En heel wat in­woners trokken naar de steenkoolmijnen in Wallonië op zoek naar een beter leven.

Het Erfgoedhuis Kortenberg geeft het tijdschrift Curtenberg uit, dat in 2011 zijn 20ste verjaardag viert. In samenwerking met de Cultuurdienst van Kortenberg organiseert het Erfgoedhuis de jaarlijkse Erfgoeddag en Monumentendag.

»» Locatie: Vrijetijdscentrum ‘de Mena’ (verdieping 2), »

Provinciebaan 2, 3110 Rotselaar »» Open van 10 tot 18 uur

Meer over Heemkring Groot-Rotselaar Provinciebaan 1, 3110 Rotselaar,

Erfgoedhuis Kortenberg,

Adres voorzitter: Torenstraat 38,

documentatiecentrum,

3110 Rotselaar, +32 (0)16 44 74 83

Dorpsplein 16, 3071 Erps-Kwerps, www.erfgoedhuis-kortenberg.be Mena Rotselaar © Heemkring Groot-Rotselaar

ROTSELAAR

Tentoon­ stelling Armoe Troef

Heemkring Groot-Rotselaar Armoede is universeel en van alle tijden. Alhoewel velen onder ons nu vrij veel luxe kennen, is dat in het verleden niet altijd zo geweest. Voor de opvang van de

– PAGINA 31 –

PrAktIsch eN coloFoN Praktisch

Colofon

Coördinatie en info Erfgoeddag Leuven

Samenstelling en coördinatie

Erfgoedcel Leuven, Professor Roger Van Overstraetenplein 1, 3000 Leuven +32 (0)16 27 22 85 [email protected] www.erfgoedcelleuven.be

Tiny T’Seyen, Lena Lansbergen en Karen De Windt (Erfgoedcel Leuven)

Vormgeving Jeroen Houtmeyers, www.gramma.be

Auteurs deelnemende organisaties

Infopunten Erfgoeddag

Eindredactie

Stadhuis

Tiny T’Seyen, Lena Lansbergen en Karen De Windt (Erfgoedcel Leuven)

Op zondag 1 mei 2011 staat er een infostand in de wandelzaal van het stadhuis.

V.U.

Je kan er terecht voor vragen i.v.m. het Erfgoeddag-programma en je kan er bovendien gratis programma brochures verkrijgen. Open van 10 tot 18 uur

Toerisme Leuven Ook bij het toeristisch kantoor van Leuven kan je programma brochures van Erfgoeddag afhalen. Naamsestraat 1 3000 Leuven +32 (0)16 20 30 20 [email protected] Open van 10 tot 17 uur

Denise Vandevoort, schepen van cultuur Prof. Van Overstraetenplein 1, 3000 Leuven

Met speciale dank aan alle partners voor hun medewerking! Erfgoeddag Leuven 2011 is een gezamenlijke organisatie van Academie voor het Leuvens dialect, Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën Leuven, ATD, Bibliotheek Tweebronnen, Buurtwerk ’t Lampeke, Campanae Lovanienses, Centrum Vlaamse Architectuurarchieven, Mathias Cheyns (CAG), Ria Christens (vzw Cultureel erfgoed Annuntiaten Heverlee), CJP, Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (KADOC), De Koerier van Navarra vzw, De Kunstbank vzw, Dienst welzijn stad Leuven (Kristel Wildiers), HistarUZ, Joorzangers, Koninklijke Leuvense Gidsenbond, Magda Guelinckx (Heemkundige Kring Glabbeek), Leren Ondernemen vzw, M – Museum Leuven, MATRIX, OCMW Archief Leuven, Sint-Lukas Brussel, Stad & Architectuur, Stadsarchief Leuven, Steunpunt Industrieel en Wetenschappelijk Erfgoed vzw, Marat Van Oekelen (Heemkundige Kring Libbeke), Verbond der Jaartallen Leuven vzw, Vereniging voor Ontwikkeling en Emancipatie van Moslims (VOEM) vzw, Vlaamse Vereniging voor Familiekunde afdeling Leuven, Jo Vranckx (historische weekkalender De Roets), Wijkbureau Mannenstraat Erfgoeddag is een initiatief van FARO, Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed vzw, in samenwerking met de erfgoedgemeenschappen in Vlaanderen en Brussel. Erfgoeddag krijgt de volle steun van de Vlaamse overheid. Erfgoeddag is mogelijk dankzij de steun van:

– PAGINA 32 –

bereikbaarheid/openbaar vervoer 1 HistarUZ Vanaf het NMBS-station volg je de Bondgenotenlaan tot aan de Grote Markt. Je wandelt naar rechts de Grote Markt over en neemt daar de Brusselsestraat. Je wandelt die verder door tot aan de vierde straat links. Dit is de Kapucijnenvoer. Je kan ook de bus nemen op perron 2 (lijn 3, 333, 370 en 371), perron 4 (lijn 7 en 8), perron 8 (lijn 337) of perron 10 (lijn 316) tot aan de halte Sint-Rafaëlkliniek. Er vertrekt elke 5 minuten een bus.

2 Stadhuis en Sint-Pieterskerk Vanaf het NMBS-station wandel je via de Bondgenotenlaan tot aan de Grote Markt.

3 Universiteitsbibliotheek Vanaf het NMBS-station volg je de Bondgenotenlaan tot aan het standbeeld Justus Lipsius en ga dan schuin links via de Koning Leopold I-straat naar het Ladeuzeplein.

4 Sint-Geertruikerk Vanaf het NMBS-station volg je de Bondgenotenlaan tot aan het Fochplein. Voor de Sint-Pieterskerk sla je rechtsaf richting het Margarethaplein en de Jodenstraat. Je blijft rechtdoor lopen tot aan de Mechelsestraat en deze volg je tot op de Vismarkt. Aangekomen op de Vismarkt, neem je het vervolg van de Mechelsestraat. Deze loop je door tot je rechts de Halfmaartstraat vindt met de Sint-Geertruiabdij.

5+ 6 Sint-Maartensdal en Miniemeninstituut Leuven Vanaf het NMBS-station volg je de Bondgenotenlaan. Je neemt de eerste straat rechts, de Louis Melsenstraat en loopt die uit tot het begin van de Jan-Pieter Minckelersstraat. Hier aan de hoek met de Diestsestraat bevindt zich het Miniemeninstituut. Loop de Jan-Pieter Minckelersstraat verder af en je vindt links Sint-Maartensdal.

7 Rijksarchief Leuven Vanaf het NMBS-station volg je de Bondgenotenlaan en neemt dan de vierde straat rechts, de Leopold Vanderkelenstraat. Deze straat gaat over in de Vaartstraat.

8 Leren Ondernemen Vanaf het NMBS-station volg je de Bondgenotenlaan en neemt dan de vierde straat rechts,de Leopold Vanderkelenstraat. Deze straat gaat over in de Vaartstraat. Volg de Vaartstraat tot je links de Halfmaartstraat vindt. In deze straat neem je de eerste straat rechts, de Sluisstraat. Deze volg je tot je links de Glasblazerijstraat kan nemen. De Valkerijgang vind je hier aan je linkerkant.

9 M Leuven Vanaf het NMBS-station volg je de Bondgenotenlaan tot aan het standbeeld Justus Lipsius. Ga dan schuin links via de Koning Leopold I-straat naar het Ladeuzeplein. Steek het Ladeuzeplein schuin over en je komt in de Vanderkelenstraat.

KADOC en Gidsenhuis

!0+!1 Vanaf het NMBS-station volg je de Bondgenotenlaan tot aan het standbeeld Justus Lipsius. Ga

dan schuin links via de Koning Leopold I-straat over het Ladeuzeplein en Hooverplein tot voor het Stadspark. Daar sla je links de Tiensestraat in om dan meteen rechts de Vlamingenstraat te vinden.

!2 Begijnhofcongreshotel Vanaf het NMBS-station volg je de Bondgenotenlaan tot op de Grote Markt. Je neemt de Naamsestraat en gaat tot de achtste zijstraat rechts, de Sint-Beggaberg. Onderaan deze straat wandel je het Begijnhof binnen. Op het einde van deze hoofdweg ga je links. Op de volgende splitsing vind je dan rechts het Begijnhofcongreshotel. Je kan ook de bus nemen op perron 3 (lijn 616) of perron 6 (lijn 1 en 2) tot aan de halte Naamse Poort. (Er rijdt een bus om het half uur.) Wandel verder op de Tervuursevest. Net voor je de Dijle oversteekt vind je aan de rechterkant de ingang van het Begijnhof.

– PAGINA 33 –

8

4 5 6

7 1

2

!1

9

3

!0

!2

1 HistarUZ Kapucijenvoer 33 2 Stadhuis en Sint-Pieterskerk Grote Markt 3 Universiteitsbibliotheek Monseigneur Ladeuzeplein 21 4 Sint-Geertruikerk Halfmaartstraat 26 5+6 Sint-Maartensdal en Miniemeninstituut Leuven Minckelersstraat en Diestsestraat 163 7 Rijksarchief Leuven Vaartstraat 24 8 Leren Ondernemen Valkerijgang 26 9 M Leuven Leopold Vanderkelenstraat 28 !0+!1 KADOC en Gidsenhuis Vlamingenstraat 39 en 114 !2 Begijnhofcongreshotel Groot Begijnhof 15 Bereikbaarheid openbaar vervoer zie p. 33