programma 4 maart 2015

n

re

le

n

be le ve

programma 4 maart 2015

ho ps

in sp ira tie

w or ks

ne tw er ke n

m ar kt

samenvatting programma van de Expeditie 12:00 uur

Ontvangst met markt van cultuuraanbieders

13:00 uur

Opening door dagvoorzitter Hadassah de Boer met

gedeputeerde Cultuur van de provincie Overijssel, Hester Maij en Jan Brink, wethouder Cultuur in Zwolle. Hemminkzaal Schouwburg Odeon

•

ke

n

Keynote met: Arthur Kruisman en Patrick Donath. Vrije Denkers bij SLTN Inter Access. “Hoe kunnen onderwijs en cultuuraanbieders beter aansluiten op ‘het nieuwe denken én doen van nu en in de toekomst?”

cu ltu

ur

ne

tw

er

14:15 uur

15:00 uur

informatie over Alice Moves, het Zwolse beleid voor scholen en nog veel meer. Diverse zalen

•

Deelsessies ronde 1

16:00 uur

Deelsessies ronde 2

17:00 uur

Plenaire terugblik en inspiratie Hemminkzaal Schouwburg Odeon

17:30 uur

Afsluiting met borrel en markt van cultuuraanbieders

n le ve be

Actieve pauze met markt van cultuuraanbieders,

•

inhoudsopgave

6 - Urgentie 7 - Hadassah de Boer, dagvoorzitter 8 - Key note

9 - Deelsessies ronde 1 18 - Deelsessies ronde 2

27 - Stand van zaken in Overijssel / Zwolle 28 - Zoeken en vinden

31 - Betekenisvol onderwijs 33 - Impuls muziekonderwijs 34 - Inspiratie 35 - Contact 38 - Aantekeningen

Urgentie Iedereen is op zoek anno 2015. Naar zichzelf, naar een nieuwe samenleving, naar nieuwe manieren van leren. De wereld verandert continue, maar we leven nu in een tijd waarin ontwikkelingen extra snel lijken te gaan. Digitalisering, mondialisering, concurrentie, robotisering, innovatie. De nieuwe werkelijkheid vraagt om nieuwe vaardigheden en competenties. Creatief denken, oplossingen zoeken, experimenteren, durven vallen en opstaan. Vaardigheden die kinderen leren door cultuureducatie. Bij uitstek een manier om te onderzoeken, betekenis te geven, te relativeren en nieuwe perspectieven te zien. Cultuureducatie, of –onderwijs, ontwikkelt niet alleen leerkrachten en kinderen, maar ook het onderwijs zelf. Creatief denken zorgt er voor dat ook andere vakken zoals rekenen en taal veranderen. Karin Kotte laat dat bijvoorbeeld heel mooi zien in haar sessie over procesgericht werken. In de praktijk is cultuureducatie een uitdaging voor veel scholen en leerkrachten. Het is fantastisch om te zien hoe zij deze uitdaging aangaan. Want: hoe begin je? Hoe zorg je ervoor dat leerkrachten zelf de juiste kennis en vaardigheden hebben? Hoe maak je een goed programma, een goede doorgaande leerlijn? Hoe vind je de juiste cultuuraanbieders om je te helpen? Wat betekent het voor het curriculum? Hoe meet je de opbrengst? Vragen waar Expeditie Cultuureducatie een antwoord op wil geven. Er zijn al heel veel scholen en dus heel veel kinderen in Overijssel die cultuuronderwijs krijgen. En, natuurlijk zetten we in op verdere verbetering en vooral op verankering. Het mag geen eenmalig project zijn, cultuureducatie is altijd hard nodig. Niet in de laatste plaats omdat het kinderen en leerkrachten heel erg veel plezier geeft -en met plezier leer je beter- maar zeker voor onze toekomst. Werkgevers hebben creatieve doeners en denkers nodig om te innoveren, de samenleving om zich te ontwikkelen. Nu is het moment om hier verder op in te zetten en cultuureducatie te verankeren binnen het onderwijs. Scholen, maar ook cultuuraanbieders hebben daarin een belangrijke rol. Tijdens Expeditie Cultuureducatie kunt u uw uitrusting aanvullen en uw weg vinden, om verder te ontwikkelen. Op naar de toekomst. Expeditie Cultuureducatie 2015 is georganiseerd door Stadkamer en Rijnbrink Groep voor iedereen uit Overijssel die zich in zet voor cultuuronderwijs in het primair onderwijs.

Hadassah de Boer Dagvoorzitter

Hadassah de Boer was jaren lang het culturele gezicht van de Nederlandse televisie. Zo presenteerde zij samen met Matthijs van Nieuwkerk voor de NPS twee seizoenen het dagelijkse cultuur- en mediaprogramma TV3. Ook nam zij enkele seizoenen de presentatie van het zondagmiddagprogramma NPS Arena voor haar rekening, waarin zij met gasten uit de culturele actualiteit de kijkers op de hoogte hield van het culturele nieuws. Naast haar interesse voor kunst en cultuur heeft Hadassah zich altijd ingezet voor meerdere goede doelen. Zo reisde ze voor Llink en Plan Nederland naar Liberia en bezocht ze met Stichting Vluchteling het grootste vluchtelingenkamp ter wereld in Dadaab, Kenia. In 2012 ontving ze uit handen van Prinses Mary van Denemarken. De Ecco Walk In Style Award. Hierdoor mocht ze 36.000 euro besteden aan een goed doel naar keuze. De laatste jaren is Hadassah actief als regisseur. Ze maakte een documentaire over de frontman van Golden Earring: Barry Hay, Kissing a dream. En ze regisseerde een zesdelige televisieserie voor RTL4: Mannen van een zekere leeftijd.

Vraag en aanbod

Tijdens Expeditie Cultuureducatie kunnen scholen en cultuuraanbieders elkaar ontmoeten bij het speciale meetingpoint. Hier kunt u uw vraag en aanbod laten zien en elkaar zoeken en vinden.

Aangeboden

Naam: E-mail:

Gevraagd

cultuureducatie

Organisatie: School:

Telefoonnummer:

6

7

Key Note

Deelsessies ronde 1 15:00 uur 1

Cultuureducatie binnen het Steve JobsSchool onderwijs Door: Joris Jeurlink, Steve Jobsschool Kampen

Hoe kunnen onderwijs en cultuuraanbieders aansluiten op het nieuwe denken én doen van nu en in de toekomst? Dat is de vraag die centraal staat tijdens het plenaire deel van Expeditie Cultuureducatie 2015. Sprekers zijn Arthur Kruisman en Patrick Donath, beide FBA (Functie Bepaling Achteraf). Zij zijn werkzaam in het team Vrije Denkers binnen een ICT-organisatie (SLTN Inter Access). Beiden hebben zij hun sporen verdiend in de ICT. Patrick meer in commerciële en managementrollen. Arthur meer in de business development en marketingrol. De wereld verandert in razend tempo. Tot voor kort konden we sneller leren dan dat de veranderingen plaatsvonden, maar die tijd is definitief voorbij. De wereld verandert sneller dan ons lerend vermogen kan bijbenen. Dat betekent dat we op andere manieren met veranderingen zullen moeten omgaan. Volgens Jan Rotmans, hoogleraar transitiekunde aan de Erasmus Universiteit leven we ook niet meer in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperken. Meer dan ooit zullen we kinderen dus niet naar dat ene antwoord moeten duwen, maar naar een diversiteit aan vragen moeten uitnodigen. De wijze van ontdekken is veel belangrijker geworden dan de ontdekking zelf. Cultuuronderwijs kan hierin een grote rol spelen.

Onze organisaties alsook het onderwijs en de culturele sector kampen nog steeds met de nasleep van de structuren, processen en het command / control adagium uit het industriële tijdperk. Een tijdperk waarin exacte vakken beduidend hoger in aanzien stonden dan de vakken die de kunsten vertegenwoordigen. Een tijdperk ook waarin het denken aan de managers en het doen aan de uitvoerders is toebedeeld. Wij tonen aan dat denken en doen bij elkaar horen en dat vaardigheden zoals fouten maken, initiatief, durf, lef, vertrouwen, improviseren en experimenteren noodzakelijk zijn in de 21e eeuw. 8

Binnen scholen die werken volgens het Steve JobsSchool concept is een duidelijke rol weggelegd voor cultuureducatie. Hierbij neemt talentontwikkeling een belangrijke rol in. Door gebruik te maken van de ‘community’ rond de school kunnen leerlingen met zeer veel diverse aspecten van cultuur in contact komen. Het ‘in contact komen met’ andere culturen heeft vooral tijdens de lessen wereldoriëntatie een belangrijke rol. Door leerlingen te interesseren, te stimuleren en uit te dagen gaan zij zelf op zoek naar andere culturen. Na een loopbaan van circa 15 jaar als basisschoolleerkracht, voornamelijk op Nederlandse scholen in het buitenland, is Joris Jeurlink sinds 2013 onderwijskundig coördinator van O4NT (de organisatie achter het Steve JobsSchool concept). Resultaat: Inspiratie over de inzet van de talenten van leerlingen, ouders en omgeving. Eigentijds en toekomstgericht. 2

Zelftest: hoe staat mijn school ervoor?! Door: Stadkamer

Een stevige culturele basis is belangrijk voor scholen als het gaat om cultuureducatie. Om dit voor elkaar te krijgen moet je inzicht hebben in waar de school staat. Wat doet jouw school al op het gebied van cultuureducatie en waar moet nog aan worden

9

gewerkt? In deze praktische workshop krijgen deelnemers door het beantwoorden van vragen een duidelijk startpunt om cultuureducatie binnen hun school te verankeren. De test is gebaseerd op een aantal kwaliteitscriteria die de diverse aspecten van cultuuronderwijs op school laten zien. Deze aspecten zijn voor alle scholen van toepassing, zowel voor scholen uit Zwolle als voor scholen uit andere gemeentes in Overijssel. De kwaliteitscriteria worden stap voor stap doorlopen en je krijgt inzicht in waar je als school staat en wat er extra aandacht nodig heeft. Resultaat: Een actieve, laagdrempelige zelftest met een visuele uitkomst die de deelnemers mee kunnen nemen om te gebruiken om cultuureducatie verder te verankeren op hun school. 3

Robinson & C-zicht: een digitaal leerlingontwikkelsysteem voor cultuuronderwijs Door: Cultuurmij Oost, Kim Harsta

Wat leert een kind nu eigenlijk van onderwijs met kunst en cultuur, en hoe kun je die leeropbrengsten stimuleren en volgen? Cultuurmij Oost ontwikkelt samen met het primair onderwijs Robinson: een leerondersteunend digitaal systeem voor het volgen en stimuleren van de culturele ontwikkeling van de leerling. Het biedt een portfoliofunctie, maakt gebruik van gamification en helpt leerlingen met het stellen van persoonlijke leerdoelen. Het biedt leerkrachten handvatten om een reflectiegesprek te voeren. Robinson is gebaseerd op de herziene versie van C-zicht, waarin de zes culturele competenties van begrijpelijke gedragsindicatoren zijn voorzien.

Resultaat: Eerste kennismaking met Robinson: digitaal leerling-ontwikkelsysteem voor het volgen, stimuleren en beoordelen van de  culturele ontwikkeling van leerlingen in het primair onderwijs. 4

School vol Theater

Door: Ilona Kevelham, Yvon Haan en Tom Strik van The Young Ones Ervaringsworkshop voor basisschooldocenten waarin deelnemers zich een beeld vormen van de visie en werkwijze van The Young Ones door mee te doen aan een korte training en het bijwonen van een presentatie van de ontwikkelde leerlijnen theater. Speldoelen van het programma ‘School vol theater’ voor basisschoolleerlingen zijn: bevorderen van (spel)durf, expressie, samenspel, zelfbeeld, op een andere manier aanspraak maken op talent, ontdekken van de wereld en jouw plek daarin. Door gebruik te maken van de programma’s kunnen docententeams inspiratie opdoen, materiaal (spelopdrachten) verzamelen, een voorstelling maken, krijgen ze handvatten en inzicht om theaterlessen te geven en kan gewerkt worden aan teambuilding. The Young Ones is een cultureel broeinest, dat theater gebruikt als communicatiemiddel over onze maatschappij. Zowel Young Ones-voorstellingen als –educatieprogramma’s voorzien in een continue voeding van persoonlijke ontwikkeling en leergierigheid van jonge mensen, vanuit de overtuiging dat kunst en cultuur bijdragen aan het ontdekken van eigen mogelijkheden, de wereld en hoe zij zich daartoe willen verhouden. Resultaat: Inzicht in het lesprogramma ‘School vol theater’, dat bestaat uit 4 verschillende leerlijnen theater voor de hele basisschool en door basisschooldocenten kan worden uitgevoerd.

   Kim Harsta is adviseur voor Cultuurmij Oost. Zij is specialist op het gebied van het beoordelen van leeropbrengsten door kunst- en cultuureducatie en is betrokken bij het programma Cultuureducatie met Kwaliteit in Gelderland. Cultuurmij Oost is Expertisecentrum voor cultuur en samenleving.

10

11

5

De bewegende leerlijn (sport) als inspiratie voor culturele talentontwikkeling van kinderen Door: sportservice Zwolle, Roger Knoops

6

Ontdek de mogelijkheden van een doorlopende leerlijn media-educatie Door: Carola Oldemaat, adviseur mediawijsheid, Rijnbrink Groep en Marijke Schauikes, adviseur cultuureducatie, Plein C

In deze deelsessie worden deelnemers meegenomen via de mediawijsheidcirkel naar een concrete doorlopende leerlijn media educatie. Scholen hebben de opdracht gekregen leerlingen mediawijs te maken. De uitvoering van deze opdracht wordt helemaal aan het onderwijs zelf gelaten. Maar hoe doe je dat? Er zijn weinig duidelijke leerlijnen, er is weinig theorie over mediawijsheid in het onderwijs en bestaand lesmateriaal is vaak lastig te vinden. Nog afgezien van het feit dat docenten zich niet vaardig genoeg voelen om zichzelf te zien als docent mediawijsheid. Daarnaast is mediawijsheid en mediaeducatie erg breed: welke verschillende vormen zijn er en hoe maak je hier een keuze in als school?

SportService Zwolle wil aan de hand van een kwalitatief goed sport- en beweegaanbod in de vorm van een doorgaande leerlijn zoveel mogelijk Zwollenaren in de leeftijd van 0 tot en met 18 jaar actief aan het sporten en bewegen brengen én houden (lifetime sportparticipatie), bij voorkeur in georganiseerd verband.

Na een algemeen deel wordt er in het tweede deel van deze sessie ingegaan op een van de keuzemogelijkheden binnen de mediawijsheidcirkel: een creatieve inzet van media educatie. De door Plein C ontwikkelde leerlijn Mediaspoor benadert media als communicatie- en expressiemiddel en is een doorlopende leerlijn voor groep 1 tot en met groep 8 in het basisonderwijs. Lokale cultuuraanbieders spelen een belangrijke rol in Mediaspoor. Kunstenaars, bibliotheken en archieven laten vanuit hun eigen expertise zien hoe media worden gebruikt om een verhaal te vertellen.

SportService heeft de methodiek ‘Bewegende Leerlijn’ ontwikkeld om het sportaanbod in het onderwijs, de buurt en bij de sportvereniging met elkaar te verbinden. Aansluitend op de leerlijnen van het bewegingsonderwijs wordt binnen het bewegingsonderwijs en de naschoolse sport- en beweegactiviteiten een verbinding gelegd met de leerlijnen van de NOC*NSF-sporten. Ook vindt doorstroming plaats naar sportverenigingen.

Sinds 2009 is Carola Oldemaat werkzaam in team Bibliotheek Inhoudelijk Advies bij Rijnbrink Groep. Op verschillende terreinen ondersteunt zij bibliotheken en educatieve instellingen. Van 2012 tot 2014 werkt zij bij Bibliotheek Twenterand als mediacoach. Diverse scholen in het primair onderwijs heeft zij ondersteund bij het ontwerpen van een mediaplan.

In deze deelsessie gaan de deelnemers onderzoeken hoe een dergelijke aanpak voor culturele talentontwikkeling van kinderen er uit zou kunnen zien en welke partners daar een rol in zouden kunnen spelen.

Marijke Schauikes werkt sinds 7 jaar bij Plein C, eerst als adviseur erfgoededucatie, later als adviseur cultuureducatie. Zij geeft voornamelijk cursussen, werkt mee aan het blad Prikkels voor het basisonderwijs, doet projecten zoals Mediaspoor en adviseert bij CMK. 

Resultaat: Inspiratie en concrete ideeën voor het stimuleren van culturele talentontwikkeling door binnenschools en buitenschools cultuuraanbod met elkaar te verbinden.

Resultaat: deelnemers weten na afloop van deze sessie welke verschillende vormen van media-educatie en mediawijsheid er zijn en hebben informatie gekregen over een concrete invulling voor een doorlopende leerlijn media-educatie.

12

13

7

Eigen-wijs Digitaal: een doorgaande leerlijn cultuur en muziek

Door: Meesters in muziek: Frans Haverkort, Rinze van der Lei en Lieuwe Noordam

is fulltime ontwikkelaar van muziekeducatief materiaal. Hij was verbonden als docent muziek aan Pabo Windesheim te Zwolle. Daarvoor was hij leerplanontwikkelaar/ projectleider bij de SLO. Lieuwe Noordam is docent muziek aan Pabo Windesheim te Zwolle en hoofdvakdocent opleiding docent muziek aan het Prins Clausconservatorium te Groningen. Resultaat: De deelnemers krijgen leuke direct te gebruiken voorbeelden van muzieklessen op het digibord en kunnen deze plaatsen in een doorgaande leerlijn. 8

Focus op het proces! Door: Karin Kotte

Reflecteren is makkelijk en leuk voor zowel de leerkracht als de kinderen, als de activiteit gegeven wordt vanuit een betekenisvolle uitdaging. Aan de hand van praktische voorbeelden worden de deelnemers meegenomen langs: • De mogelijkheden van de beproefde langlopende leerlijn in school: 450 liederen uit Eigen-wijs en Kleuter-wijs, nieuwe Engelse liedjes en de digitale vernieuwingsslag van 160 lessen uit de methode Moet je Doen-muziek; • De wijze waarop de methode is ingezet voor cultuureducatie bij steunfuncties, muziekscholen, koren, harmonie en fanfare; • Hoe de digibord-lessen opnieuw worden uitgewerkt met aandacht voor het creatieve proces, aansluitend bij het nieuwe leerplankader Kunstzinnige oriëntatie en TULE. Een levendige maar vooral ook informatieve workshop! Frans Haverkort is hoofdvakdocent opleiding docent muziek aan het ArtEZ conservatorium te Zwolle. Daarvoor was hij docent muziek aan Pabo Windesheim te Zwolle, Pabo Iselinge te Doetinchem en vakspecialist muziek in het basisonderwijs. Rinze van der Lei 14

Karin Kotte

“Kinderen gaan gemotiveerd aan de slag, doorlopen een creatief proces en maken persoonlijk werk.” Dat is een heel mooi doel, maar hoe zorg je er als leerkracht voor dat het kind gaat onderzoeken, inspirerende voorbeelden vindt en persoonlijke keuzes maakt? Waarop reflecteer je tijdens het proces? Hoe doe je dat? Ruimte geven om eigen keuzes te maken, en tegelijkertijd uitdagen en inkaderen? In deze workshop ontdek je het plezier dat ontstaat bij het doorlopen van een proces; inspirerend en leerzaam.

15

Karin Kotte was twaalf jaar lang opleidingsdocent en docent kunsteducatie aan de PABO van Hogeschool Iselinge in Doetinchem. Sinds januari 2011 heeft zij haar focus verlegd van ‘studenten’ naar leerkrachten. Karin is actief als trainer cultuureducatie en ondernemend onderwijs, met name in het primair onderwijs. Karins visie is haar passie en met veel plezier deelt zij deze met de scholen.

10

Verdieping van kunstzinnige oriëntatie binnen Meervoudige Intelligentie

Door: TETEM Kunstruimte, Sonja Lassche en Jacomijn Schellevis

Resultaat: Deelnemers raken bewust van de waarde van procesgericht werken en dat dit niet alleen gekoppeld is aan de kunstvakken, maar dat het alle vakken versterkt. 9

Post-HBO-opleiding Cultuurbegeleider Door: Yvonne Lievaart van Hogeschool Windesheim

In deze deelsessie krijgen deelnemers informatie over de post-hbo-opleiding Cultuurbegeleider die in september 2015 van start gaat bij Windesheim Zwolle. De opleiding is bedoeld voor leraren die werkzaam zijn in het primair of voortgezet onderwijs en de basisopleiding interne cultuurcoördinator (ICC-er) hebben gevolgd. In de opleiding Cultuurbegeleider ontwikkelt u zich tot inhoudelijk deskundige op het brede veld van cultuureducatie in school. U gaat collega’s in dit thema begeleiden. U krijgt feedback op zowel het leerproces als de ontwikkeling van uw competenties. Windesheim werkt als kennisinstelling aan kwalitatief hoger onderwijs, onderzoek en ondernemen. Met ruim 20.500 studenten, duizenden cursisten en 2.000 medewerkers in de vestigingsplaatsen Zwolle en Almere is Windesheim één van de grotere hboinstellingen in Nederland. Resultaat: Informatie over de opleiding Cultuurbegeleider voor leerkrachten.

Cultuureducatie maakt leren leuker.

Cultuureducatie leert kinderen om oplossingsgericht te denken, de wereld om hun heen zorgvuldig waar te nemen en om een mening te vormen.

Tijdens het project Creatief doceren op de Levensboom in Rouveen, begeleidt Jacomijn Schellevis (projectleider TETEM Kunstruimte) de leerkrachten bij het uitbreiden en verdiepen van het beeldend onderwijs. Samen met Sonja Lassche (ICC’er op De Levensboom) is onderzocht hoe het procesgericht werken in de beeldende vakken kan aansluiten bij het Meervoudige Intelligentie model waar Jacomijn Schellevis, de school mee werkt. Jacomijn ontwikkelde TETEM kunstruimte kaarten waarbij de kinderen zelfstandig aan de slag gaan met beschouwen en onderzoeken. Jacomijn en Sonja vertellen waarom de school hier voor gekozen heeft, op welke manier de verbinding tussen Meervoudige Intelligentie en procesgericht werken is gemaakt en hoe dit werkt in de praktijk. Jacomijn Schellevis is digit docent en projectleider bij TETEM Kunstruimte en begeleidt diverse CMK projecten. Werkzaam als beeldend kunstenares en kunstdocente, volgde ze verschillende trainingen, zoals de BIK (Beroepskunstenaar In de Klas) en OOK (Organiseren en ondernemen door kunstenaars). Sonja Lassche is leerkracht en ICC’er bij basisschool De Levensboom. Resultaat: Inzicht in het koppelen van procesgericht werken in de beeldende vakken aan het Meervoudige Intelligentie model en in het werken met kaarten voor beschouwing, onderzoek en experiment.

Drs. Yvonne Lievaart, Docent Kunstgeschiedenis, Kunsttheorie, Cultuureducatie

16

17

Deelsessies ronde 2 16:00 uur 1

“Talent begint met belangstelling, talent begint met ergens plezier in hebben.”

Talentontwikkeling, wereldoriëntatie en cultuur in de 21ste eeuw Door: Karin Sperber, Het Talent te Lent

21-ste eeuwse vaardigheden: Dat gaat over onderzoeken, ontwerpen en problemen oplossen. Over vragen, redeneren en fascinatie. Kortom: over talentontwikkeling. Creativiteit is hierbij cruciaal. En, creativiteit wordt ontwikkeld door creatieve vakken. Liefst geïntegreerd met andere vakken zoals wereldoriëntatie. In deze sessie komen deelnemers alles te weten over hoe Het Talent in Lent dit aanpakt. Op Het Talent gaan kinderen in het ‘activiteitencentrum’ met verschillende modules aan de slag. Beeldende vorming, drama, muziek, koken, proefjes, filosofie en yoga, wetenschap en techniek. Samenwerken vanuit verschillen, de kerndoelenproef, onderzoeken en ondernemend leren voor ieder kind, uitgaand van de onderzoeksvragen van kinderen zelf. Karin Sperber is werkzaam op basisschool HET TALENT en runt daarnaast een eigen praktijk voor creatief leren. Resultaat: In deze sessie maakt u kennis met de werkwijze van en visie op talentontwikkeling van Basisschool Het Talent te Nijmegen-Lent. 2

Leerplankader kunstzinnige oriëntatie

Door: Marieke Hagemans en Inge Roozen van SLO (nationaal expertisecentrum voor leerplanontwikkeling) In deze sessie maken deelnemers kennis met het leerplankader kunstzinnige oriëntatie. U bekijkt hoe u dit leerplankader in uw praktijk kunt gebruiken. In opdracht van het

18

ministerie van OCW heeft SLO, nationaal expertisecentrum voor leerplanontwikkeling, een leerplankader kunstzinnige oriëntatie ontworpen. Deze opdracht maakt deel uit van de Regeling Cultuureducatie met kwaliteit en geeft scholen en culturele instellingen inhoudelijk richting voor de invulling van kunstzinnige oriëntatie. Daarbij dient het leerplankader als gemeenschappelijke taal voor scholen, culturele instellingen en andere belanghebbenden op het gebied van kunstzinnige oriëntatie. Het is één van de vele initiatieven om de kwaliteit van cultuureducatie te verhogen. Marieke Hagemans is co-auteur van het SLO leerplankader Kunstzinnige Oriëntatie voor dans en drama. Daarvoor was zij adviseur theater bij Kunstfactor, sectorinstituut amateurkunst. Momenteel is zij projectleider Cultuureducatie met Kwaliteit in Enschede (Culturage). Inge Roozen is leerplanontwikkelaar/docent beeldende vakken bij SLO voor kunst en cultuur primair onderwijs en medeontwikkelaar van het SLO leerplankader kunstzinnige oriëntatie. In het verleden was zij werkzaam bij de afdeling onderwijs van Kunstencentrum Muzerie in Zwolle. Resultaat: In haar presentatie zal SLO, aan de hand van een lesvoorbeeld, het leerplankader presenteren. Daarbij kunnen deelnemers bekijken hoe ze dit leerplankader in hun eigen praktijk kunnen toepassen. 3

Hoe bepaal ik kwaliteit van cultuuronderwijs?

Door: Piet Hagenaars (senior adviseur beleid en onderzoek, Landelijk kennisinstituut voor Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA) en Jorien Schulten (educatief medewerker Rijksmuseum Twenthe) Veel scholen en cultuuraanbieders die bezig zijn met de ontwikkeling van cultuuronderwijs, willen graag weten hoe ze de kwaliteit daarvan waarborgen en wat het kinderen oplevert. Het Kwaliteitskader Kunstzinnige Oriëntatie geeft inzicht in de verschillende indicatoren die samen de kwaliteit van cultuuronderwijs bepalen. In deze deelsessie ontdekken de deelnemers verschillende mogelijkheden om

19

de kwaliteit van kunstvakken zoals muziek en beeldend onderwijs vorm te geven. Welke leeropbrengst levert de leerlijn mijn school op? Welke verschillende keuzes zijn hierin te maken? De leeropbrengst bij kinderen is een van de indicatoren van het kwaliteitskader om de kwaliteit van het cultuuronderwijs te bepalen. Aan de hand van het Overijsselse CMK project Museum van Verbeelding van Rijksmuseum Twenthe werkt Piet Hagenaars met Jorien Schulten – samen met de deelnemers - aan een praktische vertaling van dit kwaliteitskader. Piet Hagenaars was directeur van Cultuurnetwerk Nederland (2001-2012) en daarvoor van rechtsvoorganger LOKV. Van oorsprong is hij docent beeldende vorming en kunstgeschiedenis. Piet Hagenaars heeft veel gepubliceerd over kunst- en cultuureducatie(beleid) en vervulde uiteenlopende rollen in adviescommissies en besturen, waaronder de Raad voor de Kunst en de Raad voor Cultuur. Resultaat: Handvatten voor het beoordelen van kwaliteit van cultuuronderwijs. 4

Dansend door de canon! Hand in hand: geschiedenisonderwijs en kunsteducatie Door: Benno Hubner

De 50 vensters van de canon van Nederland bieden veel aanknopingspunten voor cultuureducatie. Kinderen worden nieuwsgierig gemaakt naar de Nederlandse geschiedenis, maar niet alleen op een ‘talige’ manier. Juist door de combinatie van cognitieve en creatieve leerwijzen beklijft de lesstof beter. Geschiedenis wordt zo een belevenis met het hele lijf! Niemand vergeet meer wie Rembrandt was, hoe het leven eruit zag in de Gouden Eeuw en wat de Romeinen hier kwamen doen. Naast dans kan er ook gekozen worden voor de aanvullende disciplines muziek, theater en beeldend. Benno Hubner, afgestudeerd aan de Dansacademie Arnhem (HBO), is danser, choreo-

20

graaf en docent. Hij maakt voorstellingen en geeft workshops dans voor alle typen onderwijs. In zijn toegankelijke benadering weet hij deelnemers te inspireren en ontdekken zij (opnieuw) wat een plezier dansen geeft! Resultaat: Tijdens deze deelsessie krijgen deelnemers inzicht in de werking van dit bijzondere project en ervaren zij zelf hoe het voor kinderen is om mee te doen. Het is een concreet voorbeeld van hoe een horizontale verbinding eruit kan zien en hoe dit ingezet kan worden op scholen. 5

Intervisie voor cultuuraanbieders die met een Cultuureducatie met Kwaliteit (=CMK) project meedoen Door: José Gieskes

Deze intervisiebijeenkomst is voor cultuuraanbieders die graag in contact komen met andere cultuuraanbieders die meedoen aan een CMK project. Tijdens deze deelsessie is er ruimte voor het inbrengen en het bespreken van elkaars ingebrachte casussen over het opzetten en uitvoeren van projecten in het primair onderwijs. Deelnemers worden gevraagd voorafgaand aan deze deelsessie een casus (in 1 zin!) in te brengen.

Resultaat: Nieuwe ideeën en oplossingen voor ingebrachte knelpunten over het opzetten en uitvoeren van CMK projecten in het primair onderwijs.

Wij willen kinderen hun leefwereld laten ontdekken en hun gezichtsveld verruimen, waardoor ze verschillen kunnen waarderen en respecteren, kritisch kunnen beoordelen en een mening kunnen vormen. Jan Hommes, directeur de Marshof in Zwolle

21

6

Praktisch plan voor cultuuronderwijs maken Door: Karin Kotte

Verankering van cultuureducatie in het onderwijs is één van de doelen van ‘Cultuureducatie met Kwaliteit’. In totaal heeft het ministerie van OCW vier doelen geformuleerd waar scholen een kwaliteitsslag in moeten gaan maken. Hoe doe je dat stap voor stap? Hoe maak je, samen met je team een realistisch “Plan voor Cultuuronderwijs”? In deze workshop krijgen deelnemers handvatten en inspiratie over het ontwikkelen van doorgaande leerlijnen, handvatten om te starten met plannen maken of bestaande beleidsplannen opnieuw te belichten. Karin Kotte was twaalf jaar lang opleidingsdocent en docent kunsteducatie aan de PABO van Hogeschool Iselinge in Doetinchem. Sinds januari 2011 heeft zij haar focus verlegd van ‘studenten’ naar leerkrachten. Karin is actief als trainer cultuureducatie en ondernemend onderwijs, met name in het primair onderwijs. Karin’s visie is haar passie en met veel plezier deelt zij deze met de scholen.

In deze deelsessie vertellen directeur en ICC-ers wat zij hebben gedaan om te komen tot waar zij nu staan: een brede school, met een duidelijk cultuurprofiel, dat gedragen wordt door het team, met cultuuronderwijs, cultuurdagen en leerlijnen. Welke stappen zijn gezet, wie hebben zij hierbij betrokken, hoe is aan draagvlak gewerkt, welke problemen zijn zij daarbij tegen gekomen en hoe hebben zij die opgelost? Resultaat: Inzicht in het proces dat het team van De Marshof / Flores Radewijnsschool heeft doorlopen om zich te ontwikkelen tot een cultuurprofielschool. 8

Hoor eens wat ik kan! Leerlijn muziek in het Speciaal Onderwijs

Door: Ria Hempenius van de Twijn (ICC’er), Jeroen van Dijk (cellodocent)

Resultaat: Na deze sessie weten deelnemers hoe zij plannen voor Cultuuronderwijs met Kwaliteit concreet, werkbaar en realistisch kunnen maken. 7

Hoe creëer je een duidelijk cultuurprofiel?

Door: Jan Hommes (directeur), Hein Teyken (ICC-er) en Ietje Pompert (ICC-er) van de Marshof

Onderwijscentrum de Twijn verzorgt passend onderwijs aan leerlingen tussen de 4 en 12 jaar, die een belemmering ervaren in het doorlopen van hun schoolloopbaan in het regulier onderwijs. Het onderwijs op deze school onderscheidt drie uitstroomprofielen: vervolgonderwijs, arbeid en dagbesteding.

Toen de Marshof in 2012 ontstond door het samengaan van de Marsweide en de Gerenhof was dat voor het team het moment om zich te bezinnen op de profilering van deze nieuwe school.

22

In deze deelsessie vertellen Ria Hempenius en Jeroen van Dijk hoe het muziekonderwijs op de Twijn er uitziet, en hoe het zich heeft ontwikkeld tot een muziekleerlijn gebaseerd op de kerndoelen voor het speciaal onderwijs. Zij schetsen welke betekenis dit heeft voor hun leerlingen en hoe groepsleerkrachten en vakdocenten elk vanuit hun eigen expertise samenwerken.

23

Toen de Twijn in 2011 mee kon doen met ‘Kinderen maken muziek’ gaf dat een inspirerende impuls aan hun muziekonderwijs en kregen alle leerlingen wekelijks muziekles van een team muziekdocenten. De oudere leerlingen (vanaf 9 jaar) kregen les op muziekinstrumenten. Ria Hempenius is ICC-er van onderwijscentrum de Twijn in Zwolle. Jeroen van Dijk is cellodocent en verzorgt sinds een aantal jaren de instrumentale muzieklessen op de Twijn. Resultaat: Inzicht in de praktijk van een muziekleerlijn binnen het speciaal onderwijs.

Onderwijs waarin kunst, cultuur en filosofie de verbinding maken met techniek en wetenschap: dat is voor mij onderwijs waarin democratie en menswording centraal staan. De tactiek om dat te doen is door verwondering en nieuwsgierigheid te voeden. Beoordeling van leeropbrengst moet dit proces altijd ondersteunen. Kim Harsta, adviseur Cultuurmij Oost

9

Twee Overijsselse leerlijnen muziek

Door: Marijke Albers (Kaliber Kunstenschool), Mirjam Slats en Alieke Ramos Marta (Scala)

gedurende hun basisschoolperiode meerdere keren in contact met het musiceren in een muziekvereniging en spelen een half jaar in een leerorkest. Hiermee verdiepen leerlingen hun vaardigheden en kunnen zij hun talenten ontdekken en verder ontwikkelen. In Scala’s Muziek met Kwaliteit staat de ontwikkeling van een binnen en buitenschoolse leerlijn muziek centraal. Docenten krijgen een aantal trainingen waarin ze op een laagdrempelige manier leren om zo up-to-date mogelijk muzieklessen te geven, gebruik makend van moderne middelen. De talentontwikkeling gaat na schooltijd verder. Er wordt samengewerkt met koren, muziekverenigingen en musicalklassen; binnen- en buitenschools spelen en zingen kinderen in een Klassenkoor, in een Leerorkest en krijgen ze musicalcoaching. Marijke Albers is projectleider cultuureducatie en docent 0 – 4 jarigen (Muziek op Schoot). Zij heeft aan het conservatorium schoolmuziek en hobo gestudeerd en heeft onder andere gewerkt als hobodocent, consulent/ vakleerkracht muziek en als beleidsambtenaar cultuur. Mirjam Slats ( Scala) is werkzaam op ArtEZ en als vakleerkracht muziek op De Wendakker te Zwolle. Alieke Ramos Marta, is naast pilotleider CmK bij Scala muziekdocent, musicus en voorzitter van de Commissie Culturele Activiteiten van de gemeente Zwolle.

In deze ervaringsworkshop geven Kaliber Kunstenschool en Scala Centrum voor de Kunsten u een indruk van twee verschillende doorgaande leerlijnen muziek die worden ontwikkeld binnen de regeling Cultuureducatie met Kwaliteit.

Resultaat: deelnemers hebben een duidelijk beeld van de inhoud en impact van twee Overijsselse muziek leerlijnen.

In Muziektalent van Kaliber Kunstenschool wordt een binnenschoolse doorgaande leerlijn muziek ontwikkeld in samenwerking met een muziekvereniging. Leerlingen komen

24

25

10 5

Leerlijn Erfgoed: “Wat er is herinnert je aan wat je al wist” Door: Het Oversticht

In de deelsessie “Wat er is, herinnert je aan wat je al wist” maken deelnemers kennis met omgevingsbewust cultuuronderwijs. De erfgoedleerlijn “op ontdekkingsreis door…” laat de geschiedenis van de eigen leefomgeving en alle facetten die daarbij komen kijken zien. Een leerlijn erfgoededucatie is allang geen saaie geschiedenisles meer, maar legt verbindingen tussen diverse vakken als geschiedenis, aardrijkskunde, Nederlands of biologie. Het kijken en begrijpen van de eigen, nabije cultuur staat centraal, want als je snapt waar je vandaan komt weet je ook waar je naar toe gaat. Maartje van Hellemondt: Maartje is architectuurhistoricus en werkt aan diverse erfgoedprojecten. Daarnaast is zij aanspreekpunt voor erfgoededucatie bij Het Oversticht. Julia Ruhl: Julia is werkzaam als adviseur architectuur/ruimtelijke kwaliteit bij diverse gemeenten zoals Zwolle, Enschede en Lelystad. Zij heeft ervaring met het geven van onderwijs en werkt inhoudelijk aan de diverse erfgoededucatieprojecten vanuit de regeling Cultuureducatie met Kwaliteit. Resultaat Na deze deelsessie weten deelnemers hoe leuk en inspirerend erfgoededucatie is en hoe belangrijk omgevingsbewustzijn voor de algemene ontwikkeling van leerlingen is.

26

Stand van zaken Overijssel Aantal scholen

Aantal kinderen

Aantal leerkrachten

Aantal ontwikkelde projecten/leerlijnen

Aantal aanbieders

2013 en 2014

92

14.000

520

39

22

2015 en 2016

156

19.528

1269

45 in (door) ontwikkeling

21

Bereik CMK Overijssel excl. Zwolle, Deventer, Hengelo en Enschede.

Zwolle Aantal professionals

Aantal leerlingen

51 Zwolse scholen voor PO en (V)SO

800

13680

42 scholen met een ICC-er = 82%

58

11200

15 CmK-scholen

200

4016

90% van de scholen neemt deel aan cultuurprogramma

740

12300

http://cultuureducatie.stadkamer.nl

65 cultuuraanbieders, 280 producten

22 cultuuraanbieders doen mee aan Cultuureducatie met Kwaliteit

Maart 2015

27

Zoeken en vinden Cultuureducatie Zwolle Stadkamer

Stadkamer is op 1 januari 2015 ontstaan door de fusie van kunstencentrum Muzerie, Kunst&Zo en de Bibliotheek Zwolle. Stadkamer voert in opdracht van de gemeente Zwolle de opdracht voor cultuureducatie uit: • • • •

in en rond scholen (PO en VO) in wijken in verbindingen met amateurkunst op het gebied van (ongesubsidieerde) vrijetijdsactiviteiten

Stadkamer wil ervoor zorgen dat meer basisscholen en scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs cultuureducatie aanbieden aan hun leerlingen en de kwaliteit van cultuureducatie op deze scholen verbeteren door verdiepende activiteiten, doorlopende leerlijnen en integratie met andere vakken als taal, rekenen of geschiedenis. De motivatie van scholen zelf is de sleutel tot succes! Naast het uitvoeren van de makelaarsfunctie beheert Stadkamer het Fonds Cultuureducatie Zwolle en is Stadkamer penvoerder voor het programma Cultuureducatie met Kwaliteit. Fonds Cultuureducatie Zwolle De gemeente Zwolle heeft voor de financiering van cultuureducatieve activiteiten het Fonds Cultuureducatie Zwolle in het leven geroepen. Het fonds bestaat uit twee delen: een deel voor PO en (V)SO scholen en een deel voor VO-scholen, amateurkunst, wijken en verbinding met vrije tijd activiteiten. Het budget voor PO en (V)SO-scholen wordt vastgesteld op basis van trekkingsrechten per school. De hoogte van de trekkingsrechten is afhankelijk van het ambitie- en ontwikkelingsniveau van de school voor cultuureducatie. Hoe hoger de ambitie en hoe verder de ontwikkeling, hoe hoger de gemeentelijk bijdrage. Meer informatie over het fonds is te vinden op de website van Stadkamer. Cultuureducatie met Kwaliteit Het landelijk programma Cultuureducatie met Kwaliteit (CmK) wordt in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap uitgevoerd door het Fonds voor Cultuurparticipatie. Dit fonds begeleidt gemeenten en provincies die zich hebben verbonden 28

aan de doelstelling van het programma: de kwaliteit van cultuureducatie in het primair onderwijs verhogen en waarborgen. Stadkamer voert het landelijke programma uit in Zwolle van 2013 tot en met 2016. In Zwolle hebben 15 basisscholen zich inmiddels verbonden aan dit programma. Uiteindelijk is het doel dat alle scholen aan de slag gaan met het verhogen van de kwaliteit van cultuureducatie. De vier landelijke hoofddoelen zijn: 1. Verdieping en vernieuwing curriculum (doorgaande leerlijnen ontwikkelen) en cultuureducatie verankeren in de school; 2. Vergroten deskundigheid leerkrachten, cultuuraanbieders en educatief medewerkers van culturele instellingen; 3. Duurzame samenwerking bevorderen tussen scholen en cultuuraanbieders; 4. Het ontwikkelen van een instrumentarium om de leeropbrengsten van leerlingen te kunnen beoordelen. Stadkamer: www.stadkamer.nl Cultuureducatie Stadkamer: http://cultuureducatie.stadkamer.nl

Cultuureducatie Overijssel Rijnbrink Groep

Rijnbrink Groep is de Overijsselse uitvoerder van het project Cultuureducatie met Kwaliteit in de 21 kleine en middelgrote gemeenten. De uitgangspunten van dit programma zijn: 1. Ontwikkelen en versterken van een basisstructuur voor een provinciaal cultuureducatieprogramma 2. Ondersteunen van basisscholen en gemeenten 3. Implementeren van doorgaande leerlijnen 4. Subside van de Provincie Overijssel en het landelijk Fonds Cultuurparticipatie Rijnbrink Groep werkt via verschillende activiteiten aan de ontwikkeling en het versterken van een basisstructuur voor cultuureducatie. Adviseurs Cultuureducatie ondersteunen gemeenten, basisscholen en cultuuraanbieders bij het ontwikkelen en implementeren van doorgaande leerlijnen en deskundigheidsbevordering van leerkrachten op het terrein van kunstzinnige oriëntatie. Voor de uitvoering van het project ontvangt Rijnbrink Groep subsidie van zowel de Provincie Overijssel al het landelijk Fonds voor Cultuurparticipatie.

29

CMK Overijssel voor de 21 kleine en middelgrote gemeenten wordt uitgevoerd door Rijnbrink Groep www.rijnbrinkgroep.nl en www.overijssel.alicemoves.nl In Deventer, Hengelo, Enschede en Zwolle wordt het programma Cultuureducatie met Kwaliteit uitgevoerd door:   CMK Enschede: Culturage www.culturage.nu   CMK Deventer: Leeuwenkuil www.leeuwenkuil.nl   CMK Zwolle: Stadkamer http://cultuureducatie.stadkamer.nl   CMK Hengelo: CREA www.creahengelo.nl

AliceMoves www.overijssel.alicemoves.nl is dé online cultuur community voor onderwijs en cultuur. Hier kunnen scholen makkelijk zoeken in het complete aanbod van alle cultuuraanbieders in Overijssel en daarbuiten. 1. Dé online cultuurcommunity voor onderwijs en cultuur 2. Beter cultuuronderwijs 3. Altijd de beste match

ICC Selectiegroep Overijssel De ICC Selectiegroep Overijssel adviseert Overijsselse cultuuraanbieders over hun cultuureducatieve aanbod in relatie tot behoeftes van het primair (speciaal) onderwijs en nieuwe ontwikkelingen op gebied van cultuureducatie. Op de markt kunnen cultuuraanbieders vragen stellen en een afspraak maken om hun aanbod te laten recenseren. Ook na Expeditie Cultuureducatie is de ICC Selectiegroep beschikbaar voor advies en recensie. Interesse? Neem dan contact op met [email protected]

30

Wat is de ICC Selectiegroep Overijssel? Deze groep Interne Cultuur Coördinatoren, bestaande uit 8 personen uit Overijssel met ruime ervaring op gebied van cultuureducatie, bezoekt allerlei culturele activiteiten van Overijsselse aanbieders voor primair (speciaal) onderwijs en plaatst daarover recensies op Alice Moves Overijssel. Zij hebben hiervoor een training gevolgd bij Rijnbrink Groep. De ICC selectiegroep helpt door haar online beoordeling andere leerkrachten een keuze te maken uit al het cultureel aanbod. Sinds dit jaar kunnen cultuuraanbieders ook advies op maat krijgen over hun aanbod in relatie tot behoeftes van het primair (speciaal) onderwijs. De ICC Selectiegroep is ook benaderbaar om een recensie te schrijven over activiteiten op www.overijssel.alicemoves.nl? De ICC Selectiegroep Overijssel wordt gecoördineerd door Rijnbrink Groep en wordt in 2013 - 2016 mogelijk gemaakt door de provincie Overijssel.

Betekenisvol onderwijs Hé, dat ken ik! Astrid Rass over betekenisvol onderwijs Hoe leert een kind? Daarover gaat betekenisvol onderwijs. Vanuit de gedachte dat kinderen pas echt iets leren als het ook echt betekenis voor hen heeft. Dat wil zeggen dat het leren aansluit bij de belevingswereld van kinderen. Alleen dan kan een kind het geleerde een plek geven en gebruiken. Astrid Rass, werkzaam als onderwijskundige Kunst en Cultuur bij SLO en betrokken bij het leerplankader Kunstzinnige oriëntatie, vindt de ontwikkeling van betekenisvol onderwijs een belangrijk onderdeel in haar werk en vertelt er graag over. Een leerling, maar eigenlijk ieder mens, leert in het licht van iets wat hij herkent. Bij elk nieuw onderwerp of lesonderdeel zal een kind zoeken naar iets wat het weet of herkent. Als de leerinhoud zo nieuw is of zo ver van het kind afstaat, dan kan dat voor stagnatie en afsluiting zorgen. Het kind gaat dan iets anders doen. “Het is dus ontzettend belangrijk dat leerkrachten aanhaken bij wat de leerling al weet, kent, doet, interessant vindt of bij de dingen die passen in zijn leven,” aldus Astrid.

31

Hoe doe je dat dan, de cultuur van de kinderen in kaart brengen en betekenisvol lesgeven? “Het begint met kennen,” zegt Astrid. Zij vindt het de taak van de onderwijsgevende ((gast)docent, groepsleerkracht, etc.) om de cultuur van de leerling goed in kaart te brengen en een keuze te maken voor de mate van aansluiting. “Mensen leren elkaar kennen door met elkaar te praten, door naar elkaar te kijken en te luisteren. Aansluiten bij de leerlingen, dat doet elke docent natuurlijk, maar het gaat er om hoe je dit doet, hoeveel tijd je hiervoor neemt en hoe secuur je dit doet. Tijd nemen, ruimte zien en creëren om de beelden die je krijgt van je leerlingen in te passen in je bestaande lessen dat is de kunst. Heel concreet, bijvoorbeeld bij een les Taal: als een verhaal in de methode gaat over het boerenleven terwijl de leerlingen van de betreffende docent in de stad wonen, zoek dan of je een ander verhaal kunt vinden dat past bij de leerlingen en de lesinhoud.” Ook bij de kunstvakken is het vertrekpunt de aansluiting tussen de kennis en ervaring van leerlingen met het onderwerp, de kunstzinnige technieken en met aspecten van het creatieve proces. Waarbij zowel aandacht is voor het ‘zelf doen’ als het bekijken van professionele of amateurkunst die aansluiten bij de lesinhoud. De opdracht is open en er is niet één goede oplossing. Voor een deel bepalen de kinderen dus zelf hoe ze hun opdracht uitvoeren en hoe hun product eruit komt te zien. Naast SLO werkt Astrid Rass samen met Barend van Heusden (RUG) en Jeroen Tans aan een ’ Handboek voor cultuuronderwijs’. Het Pabo-deel verschijnt in 2016. Tevens is zij betrokken bij de ontwikkeling rond een vereniging voor cultuurprofielscholen in het PO.

Betekenisvol onderwijs: de leerling is leidend, niet de stof! Astrid Rass, onderwijskundige kunst en cultuur bij SLO

Impuls Muziekonderwijs Vorig jaar kondigde minister Bussemaker aan dat er de komende jaren hard gewerkt zal worden aan meer en beter muziekonderwijs voor kinderen op de basisschool. Er komt een extra subsidieregeling bij het Fonds voor Cultuurparticipatie om de deskundigheid van mensen die voor de klas staan te vergroten. Voor de periode 2015-2020 stelt het rijk hiervoor in totaal 25 miljoen euro beschikbaar (5 miljoen per jaar). Onder aanvoering van Joop van den Ende starten private partijen een campagne voor muziekbeoefening. Ook wordt het programma Kinderen Maken Muziek voortgezet tot 2017. Muziek is ontzettend belangrijk voor mensen en dat begint bij kinderen. Daar is de politiek zich vandaag de dag gelukkig van bewust. Door muziek kun je met elkaar in contact komen en elkaar iets vertellen. Het is soms makkelijker om met muziek je gevoel te uiten dan met woorden, het brengt mensen bij elkaar. Ook is het een heel goed instrument voor persoonlijke ontwikkeling van kinderen en jongeren. Het maakt creativiteit los. De samenwerking tussen scholen, muziekscholen en vakdocenten is belangrijk om alle kinderen in Nederland goed muziekonderwijs te geven. Niet alleen de overheid vindt het belangrijk, het Fonds voor Cultuurparticipatie, toont met onderzoek aan dat 85 procent van de ouders het belangrijk vindt dat hun kinderen op school in aanraking komen met muziek. Daar staat tegenover dat slechts 11 procent van de scholen vindt dat hun leraren deskundig genoeg zijn om muziekonderwijs te geven. Jan Jaap Knol, directeur van het Fonds voor Cultuurparticipatie, is verheugd over de plannen om extra op muziekonderwijs in te zetten, vooral omdat het voor alle kinderen is en niet voor een kleine groep. De verbinding met amateurkunst en met poppodia en orkesten is ontzettend belangrijk. Alleen door samenwerking kunnen scholen een eigentijds programma maken dat aansluit bij de belevingswereld van kinderen. Informatie over de Impuls Muziekonderwijs is te vinden bij het Fonds voor Cultuurparticipatie. Aanvragen voor het programma Kinderen maken Muziek gaan via Het Oranje Fonds en kunnen worden ingediend tot 29 maart 2015. Kijk voor Impulsmuziekonderwijs op: www.cultuurparticipatie.nl/subsidies/impuls-muziekonderwijs.html Kijk voor Kinderen maken Muziek op: www.kinderenmakenmuziek.nl

32

33

Contact

Inspiratie Merel ten Elzen van Loveland maakt prachtige films over wat Cultuureducatie met Kwaliteit teweegbrengt bij scholen, kinderen en soms zelfs een hele gemeenschap. Scan de code en geniet van “Muziektalent” in Oldenzaal en Enter en het project School vol Theater van The Young Ones.

Muziektalent

34

Postadres Rijnbrink Groep Postbus 9052 6800 GR Arnhem [email protected] rijnbrink-groep facebook.com/rijnbrinkgroep @Rijnbrink

Bezoekadres Locatie Nijverdal Van Alphenstraat 11 7442 TW Nijverdal 088 - 19 70 301

School vol Theater

Evelien Kemink Adviseur Cultuureducatie [email protected] 06 - 512 91 655

Meriam de Kanter Adviseur Cultuureducatie [email protected] 06 - 444 147 57

Iris Offringa Adviseur Cultuureducatie [email protected] 06 - 512 97 249

Geny Nijboer Programmacoördinator Cultuureducatie [email protected] 06 - 102 54 116

35

Belangrijkste partners Fonds voor Cultuurparticipatie www.fondsvoorcultuurparticipatie.nl Stadkamer Diezerstraat 80 8011 RJ Zwolle [email protected] www.facebook.com/biebzwolle @stadkamer

Elly Cuhfus Adviseur Cultuureducatie en projectleider CMK [email protected] 038 - 85 289 07

Gemeente Zwolle www.zwolle.nl Provincie Overijssel www.overijssel.nl

Colofon Concept en ontwerp Viesrood Ontwerpers Zwolle Karin Visscher Adviseur Cultuureducatie [email protected] 038 - 42 572 22

Jolanda Versluis Adviseur Cultuureducatie [email protected] 038 - 85 289 46

Barbara Winkes Adviseur Cultuureducatie [email protected] 038 - 42 572 21

Ineke van Oort Manager Educatie [email protected] 038 - 42 572 85

36

37

Aantekeningen

38

39

ps

ho

ks

or

w

r

ltu u

cu

le v

be

en

m ar kt