Amsterdam, 4 maart 2015 De kans dat banken de komende 10-‐15 jaar een ingrijpende metamorfose zullen ondergaan acht ik nagenoeg 100%. Zowel de particuliere als de zakelijke kant van banken staan aan de vooravond van grote veranderingen. Laat ik beginnen met de particuliere kant. Zoals bekend levert een bank in de basis 3 diensten aan consumenten : sparen, betalen en lenen. Het businessmodel is er op gebaseerd dat men tegen lage kosten geld aantrekt bijvoorbeeld middels spaargeld of op de kapitaalmarkt inkoopt en tegen een hogere rente uitleent. Het verschil hiertussen, de zogenaamde marge, is de basis van het verdienmodel. Het uitlenen van het geld gebeurt voor een aanzienlijk deel door middel van hypotheken. In principe is dat een aantrekkelijke business omdat tegenover de lening het onderpand van het huis staat maar ook omdat de Nederlander een gedisciplineerde betaler is van de rente van de hypotheekschuld. Dat gaat in minder dan 1% van de gevallen mis. Waar is de bank kwetsbaar voor nieuwe toetreders? In eerste instantie voor het betaalverkeer. Dat kan relatief eenvoudig worden overgenomen door anderen en dat zien we dan ook : de creditcardmaatschappijen penetreren steeds verder, net als de PayPal’s van deze wereld en ook de grote technologie ondernemingen tonen steeds meer belangstelling. ApplePay komt eind van het jaar ook naar Europa en Google toont zich ook hier actief in deze markt. Facebook zal niet achterblijven. Vanwaar de belangstelling voor betaalverkeer? Omdat betaalverkeer alles zegt over het menselijk koopgedrag en dan komen we op het terrein van de Big Data. Als je het koopgedrag van een consument kent en kunt voorspellen dan is die informatie zeer veel geld waard. Ik zal u straks uitleggen waarom. Verliest een bank zijn betaalverkeer dan blijven sparen en lenen over. Sparen is voornamelijk een administratieve vaardigheid die zeer eenvoudig kan worden
gekopieerd en bij lenen zit de vaardigheid vooral in de inschatting die men maakt van de risico’s. Als je eenmaal het betaal en spaargedrag kent dan is de inschatting van leenrisico’s betrekkelijk eenvoudig. Er zal een nieuw soort bank ontstaan die gebaseerd is op Big Data en belangrijke delen van de betaal, spaar en leenmarkt zal veroveren. Ze hebben daarbij het voordeel dat ze niet beschikken over een kantorennetwerk en dat ook niet nodig hebben. De klassieke banken houden hun bestaansrecht deels overeind zolang hypotheken een belangrijke rol blijven spelen en cash geld. Hypotheken zullen niet verdwijnen maar cash geld heeft zijn langste tijd gehad. Het is waarschijnlijk dat het particuliere deel van de bank zwaar zal moeten inboeten aan businessvolume. En het betaalverkeer en een deel van het sparen en lenen zal kwijt raken aan door internet en Big Data gedreven technologie concerns. De vraag is of Apple en anderen dit een aantrekkelijke markt vinden, de vraag is niet of ze dit kunnen realiseren. En als de Apple’s van deze wereld niet in banking stappen dan zal er toch een nieuw type bank ontstaan. Die zonder de balast van een kantorennetwerk en omvangrijke groepen mensen op de payroll de zaak zullen opschudden. Een goed voorbeeld hiervan is Virgin Money dat zowel in de UK als in Australië zeer succesvol is. Een bank die volledig virtueel werkt. Wat is het geheim achter dit succes? Het merk Virgin. In de UK en Australië wordt Virgin gezien als een Trustbrand, terug te voeren tot het volledig vertrouwen dat beide naties en hun inwoners hebben in Richard Branson. Een van de weinige Britse global entrepreneurs en bovendien een moderne Robin Hood. De bank van de toekomst zal zijn wortels moeten vinden in een dergelijk Trustbrand en dan zijn Apple, Google, Facebook en Microsoft zeker grote kanshebbers. Recent maakte een aantal kranten gewag van het feit dat de banken bevreesd zijn voor Apple, Google en Facebook omdat deze van Brussel het groene licht dreigen te krijgen voor het gebruik van betaalgegevens van Europese consumenten. Deze IT reuzen weten dus binnenkort wat ons betaalgedrag ( en dus consumptiegedrag) is. Dat kunnen ze doorverkopen aan allerhande bedrijven die hiermee hun
doelgroepen zeer goed kunnen bewerken. Marketing in optima forma. De banken verzetten zich heftig met als argument dat zij deze betaalgegevens zelf niet kunnen verkopen aan adverteerders omdat dan de hel over ze wordt uitgestort. Ze een orkaan van kritiek krijgen. Daar hebben ze gelijk in want toen vorig jaar een topman van ING in een interview vertelde dat men met deze gedachte speelde kwam hem dat te staan op een stortvloed van ongekend negatieve reacties. Tot in de Tweede Kamer. Dit ondanks het feit dat ING natuurlijk de consument de keuze liet of ze dit wel wilde. Mocht niet baten, de boodschapper van het slechte nieuws werd geslachtofferd en deze vorm van potentiele ‘dienstverlening’ door de banken stierf een snelle dood. Nu Apple, Google en Facebook er met de buit vandoor dreigen te gaan voelen de banken zich achtergesteld. Er is geen sprake van een level playing field meer is de stelling want de IT reuzen krijgen deze storm van kritiek niet over zich heen. De omgekeerde wereld…………want de banken krijgen nu de rekening gepresenteerd voor jarenlang wangedrag. En de rekening komt nu eens niet van de overheid ( Dijsselbloem c.s.) maar van de eigen klanten. Hebben Apple, Google en Facebook ondeugdelijk renteswaps geïntroduceerd, woekerpolissen verkocht, de Liborrente gemanipuleerd, perverse beloningsystemen gehanteerd en onsportief hoge marge gemaakt ( de hoogste in Europa) op de hypotheekrente ? Het wantrouwen in banken is nog steeds groot. Vreemd is dat niet maar het zijn niet Apple of Google die dat hebben veroorzaakt. Het is alsof een voetbalteam dat zich heel onsportief gedraagt en 3 rode kaarten krijgt voor de rust, in de rust besluit dat ze niet verder willen spelen omdat er geen level playing field meer is ( 8 tegen 11). Spijtig voor de banken dat ze betaalgegegevens niet kunnen doorverkopen, maar dat ligt toch heel nadrukkelijk is de sfeer van dikke bult, eigen schuld. Overigens meen ik dat de banken het gewoon wel moeten doen en dat negatieve reacties snel zullen wegebben, zeker als Apple, Google en Facebook het ook doen. Op termijn zal het
gebruik van betaalgegevens ( met toestemming) heel normaal zijn. Door wie dan ook aangeboden. Het gevolg van dit alles is veel ingrijpender dan we ons realiseren. Als we straks een diep inzicht hebben in het koopgedrag van een individuele consument dan we kunnen geweldig goed anticiperen, doen wat Amazon reeds doet met haar klanten maar dan op grote schaal. We kunnen consumenten rechtstreeks aanbiedingen doen, wijzen op nieuwe producten. Of bestaande producten onder de aandacht brengen. Met een zeer hoge trefkans. We confronteren de consument immers alleen met proposities en ideeen waarvan we nagenoeg zeker weten dat de interesse daarvoor hoog is. Dan de zakelijke kant van de markt. Vooral kijkende naar het MKB. Tot voor 2007 was het betrekkelijk eenvoudig om aan geld te komen. Banken verstrekte zowel aan particulieren als aan het MKB met groot gemak leningen. Met als gevolg dat het Europese bedrijfsleven – vele malen meer dan het Amerikaanse – werd gefinancieerd door bankleningen. Het kritisch beoordelen van krediet aanvragen voor 2007 stond op een laag pitje met als gevolg dat veel MKB bedrijven overeind blijven door de soepele financiering en niet zo zeer door hun prestaties. Ik durf zelfs te stellen dat dit in een aantal gevallen zal hebben geleid tot entrepreneural overmoed. Het grotendeels dichtdraaien van de kredietkraan door banken kwam als een schok maar zal een ‘blessing in disguise’ blijken te zijn. Het MKB kaf werd na 2007 eindelijk van het koren gescheiden. Banken zeggen dat ze in ruime mate krediet willen verschaffen en ook de middelen hebben maar dat er onvoldoende goede plannen zijn. Hoewel daar waarschijnlijk een kern van waarheid in zit is de andere waarheid dat ze ook veel risicomijdender zijn geworden. En dat lijkt in menig opzicht door te slaan. Uiteraard is dat slecht nieuws maar het heeft zeker op de lange termijn een gunstig effect.
Bedrijven worden gedwongen op zoek te gaan naar nieuwe vormen van financiering en praten met hele andere partijen dan met banken. Venture capital, vermogende particulieren ( veelal oud ondernemers), crowd funding en andere vormen van funding komen in de schijnwerpers te staan. Het goede van deze aanbieders is dat ze vele malen deskundiger en vooral ondernemender kijken naar bedrijven en hun financieringsbehoefte. Ze zijn een veel betere sparringpartner en financier dan banken ooit waren. Zeker geldt dat voor het MKB want 9 van 10 bankmedewerkers scoren laag op de schaal van het ondernemerschap en hoog tot zeer hoog op de schaal van zekerheid en risicomijding. Kortom de klassieke banklening als financieringsinstrument is op zijn retour en dat is – zeker gezien op de lange termijn – goed nieuws voor het MKB. Ze krijgen meer te maken met professionele en ondernemende partijen als financier en komen meer op afstand te staan van de banken alwaar het meedenken en vervullen van de rol van sparringpartner op een laag tot zeer laag niveau staat. En ik spreek uit ervaring omdat wij participeren in meer dan 20 bedrijven en dus regelmatig aanlopen tegen financieringsvraagstukken. En enige malen per maand ook te maken hebben met banken. Dit geldt voor het MKB, voor grote bedrijven ligt dat wezenlijk anders. Die krijgen wel het echte talent aan tafel als het gaat over de financiering. Ze hebben wel toegang tot wat wel de echte bankier wordt genoemd. De toekomst is aan partijen die een portfolio aanbieden van verschillende financieringsinstrumenten. Een mix van bankleningen, venture capital, seed capital, crowd funding, factoring, obligaties, fondsen en family offices en dergelijke. Zij die dit aanbieden en organiseren enerzijds en zij die de weg daar naar toe weten te vinden anderzijds zijn de winnaars van de toekomst. Ze krijgen niet alleen geld maar ook goede sparringpartners. Dat is voor het hele MKB lange termijn gezien heel goed nieuws. Ik sluit af met een quote van Alister Darling ex-‐minister van financiën in de UK ;
“ Despite many banks becoming increasingly restricted with respect to funding their corporate clients, this situation may prove a strong opportunity for both alternative financiers , and the corporates, pethaps, had previoisly been over-‐reliant in bank funding”. Roland van Kralingen