Professionalisering ondernemers winkelcentrum Boulevard Zuid te Rotterdam

Eindverslag Bachelorthesis Onderwijskunde

Professionalisering ondernemers winkelcentrum Boulevard Zuid te Rotterdam.

“Kunnen de ondernemers op de Boulevard Zuid1 te Rotterdam naar succesvoller ondernemerschap worden begeleid?”

Dave van Limborgh, 935 23 09

Maaike Slingerland, 033 68 31 Ilse van Eck, 030 13 53 Gertjan van Hemert, 030 89 703

Datum: 3 juli 2006 Tijdsbestek: semester 2, periodes 3 en 4. Begeleider: dr. B. Versloot Coördinator: prof.dr. K.M. Stokking 1

Boulevard Zuid bestaat uit de Groene Hilledijk en Beijerlandselaan in Rotterdam Zuid.


Professionalisering ondernemers Boulevard Zuid

Inhoudsopgave Inleiding

4

1

Praktijkprobleem en onderzoeksvraag

6

1.1

Huidige situatie

6

1.2

Aanpak tot nu toe

7

1.3

Gewenste situatie

8

1.4

Onze doelstelling

8

1.5

Hypothese

9

2

Theoretisch kader

10

2.1

Wat is ondernemerschap?

10

2.2

Invalshoeken ondernemerschap

10

2.3

Algemene ondernemerscompetenties

12

2.4

Ondernemers Competentie model

13

2.5

Ontwikkelen van competenties

14

2.6

Allochtoon ondernemerschap

14

2.7

Motivatie van allochtone ondernemers

16

2.8

Knelpunten

17

2.9

Concepties

18

3

Onderzoeksmethode

20

3.1

Onderzoeksontwerp

20

3.1.1

Algemene overwegingen

20

3.1.2

Soort onderzoek

22

3.1.3

Aard van de relaties

25

3.2

Design

26

3.2.1

Dataverzameling

26

3.2.2

Onderzoekseenheden

26

3.2.3

Instrumenten

27

3.2.3.1

Competentielijst

27

3.2.3.2

Semi open interview participerende ondernemers

27

3.2.3.3 Semi open interview ondersteunende organisaties

28

3.3

Algemene aanwijzingen

28

3.4

Critical Incidents Methode (CIM)

28

3.5

Haalbaarheid

29

2 van 99



3.5.1

Externe factoren

29

3.5.2

Interne factoren

30

3.6

Uitgevoerd onderzoek

31

4

Analyse en interpretatie resultaten

34

4.1

Uitgevoerde analyse

34

4.2

Data-analyse interviews ondernemers

35

4.2.1

Achtergronden ondernemers

34

4.2.2

De levenscyclus van ondernemingen

36

4.2.3

De ondernemerskenmerken

37

4.2.4

Strategie

37

4.2.5

Voorbereiding

38

4.2.6

Overig

38

4.2.7

Ondernemerskwaliteiten

39

4.3

Subconclusie gedeelte ondernemers

44

4.4

Data-analyse interviews experts

46

4.5

Subconclusie gedeelte experts

50

5

Conclusie

52

5.1

Vergelijking resultaten ondernemers versus experts

52

5.2

Vergelijking resultaten versus theorie

53

5.3

Hypothese aannemen of verwerpen?

54

5.4

Antwoord op de onderzoeksvraag

54

6

Discussie

55

6.1

Kritische beschouwing

56

6.2

Discussie op basis van een aantal paradoxen

57

7

Aanbevelingen

57

8

Literatuurlijst

59

9

Bijlagen

61

3 van 99



Inleiding Nabil Ahmar el Hwak: “Ik heb een winkel geopend zonder kennis van ondernemen. Ik heb nooit gedacht dat er zoveel regels zouden zijn. Weet ik veel dat je belasting moet betalen voor lichtbakken die je buiten hebt hangen. Ik zie nu in dat de inrichting van de winkel anders had gemoeten en dat ik beter reclame had moeten maken” (Algemeen Dagblad, 2005).

Nabil Ahmar el Hwak is niet de enige ondernemer die op de Boulevard Zuid in Rotterdam een winkel opent en vervolgens tegen de verschillende facetten van het ondernemerschap aanloopt. Volgens een meting in maart 2006 staat maar liefst 20% van het totaal aantal winkels in deze winkelstraat leeg. Dit gegeven maakt wel duidelijk dat het voor de ondernemers vaak moeilijk is om te overleven. Van de 210 ondernemers aan de Boulevard Zuid zijn er 107 van allochtone afkomst. Vooral zij hebben moeite met het rendabel houden van een winkel, de weten regelgeving op het gebied van ondernemen en de Nederlandse taal.

Er zal geïnvesteerd moeten worden om de allure van vroeger terug te krijgen. Op 15 november 2005 startte in dit kader het project: ‘Kennis voor een gevulde winkelwagen’. Dit is een project, geïnitieerd door het Albeda College2 in samenwerking met het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam (OBR), Deelgemeente Feijenoord, Winkeliersvereniging Boulevard Zuid, Eigenarenplatform, KC Handel en Rabobank dat zich richt op de ondernemers op het winkelgebied Boulevard Zuid in Rotterdam. Het doel van dit project is om de Boulevard Zuid als geheel te ‘upgraden’. Dat wil zeggen van de Boulevard Zuid een prettig winkelgebied te maken en te zorgen voor een goed ondernemersklimaat. Om dit bereiken wordt getracht, vanuit het project, ondernemers op de Boulevard Zuid te professionaliseren.3

Onze bachelorthesis heeft betrekking op dit project. De bachelorthesis, die in het kader van de studie Onderwijskunde uitgevoerd moet worden, is gericht op de volgende doelen (Studiegids Bacheloropleiding Onderwijskunde 2005/2006, 2005): •

Integratie en verdere ontwikkeling van kennis, vaardigheden en houdingen voor het zelfstandig

en

in

samenwerking

opzetten,

uitvoeren

en

presenteren

van

onderwijswetenschappelijk onderzoek op bachelorniveau,

2 3

Albeda College is een Regionaal Opleidings Centrum in Rotterdam Aanvraag ESF-EQUAL 2004 ‘Kennis voor een gevulde winkelwagen’ 4 van 99


•


Afronding van academische vorming op bachelorniveau, met name op de domeinen kritisch analyseren, synthetiseren, onderzoeken, schrijven, samenwerken en mondeling presenteren;

•

Afrondende beoordeling van het portfolio academische vorming, inclusief explicitering en motivering van de keuze voor de volgende loopbaanstap.

Ilse van Eck, Gertjan van Hemert, Dave van Limborgh en Maaike Slingerland.

Studenten Onderwijskunde aan Universiteit Utrecht, studiejaar 2005/2006

5 van 99


1


Praktijkprobleem en onderzoeksvraag In dit hoofdstuk bespreken we een aantal facetten van de huidige situatie van de Boulevard Zuid.

Daarna zullen we aangeven wat er tot nu toe ondernomen is om de huidige situatie te verbeteren. Hierna komt de gewenste situatie aan bod waar door middel van de verschillende projecten naartoe wordt gewerkt. Vervolgens bespreken we de doelstelling van dit onderzoek en tenslotte stellen we een korte hypothese met daarin onze verwachtingen over de uitkomsten.

1.1

Huidige situatie

De Boulevard Zuid (bestaande uit de Groene Hilledijk en de Beijerlandselaan) is één van langste en oudere winkelstraten in Rotterdam, bestaande uit 240 bedrijfsruimten. Hiervan staan er echter twintig leeg. Door de komst van het overdekte winkelcentrum Zuidplein in Rotterdam Zuid en de veranderingen in de bevolkingssamenstelling zijn autochtone ondernemers en bewoners geleidelijk aan weggetrokken. Op de Boulevard Zuid vestigen zich nu hoofdzakelijk allochtone ondernemers en veranderen winkels regelmatig van eigenaar. Tevens wordt de branchering in de winkelstraat eenzijdiger.

Het imago van het winkelgebied leidt onder het feit dat er maar weinig winkels langer blijven bestaan. Ondernemers bouwen hierdoor geen vast klantenbestand op. Het gevolg is dat klanten wegblijven en kiezen voor een winkelgebied waar ze wel alles in een keer kunnen kopen wat ze nodig hebben en waar ze de zekerheid hebben dat de winkels de volgende maand nog bestaan. De Boulevard is op die manier in een negatieve spiraal terecht gekomen.

Het negatieve imago van de Boulevard Zuid wordt ingegeven door leegstand, jongerenoverlast, geweldsdelicten en vervuiling. Het veiligheidsgevoel is hier debet aan (Informatiekrant PvdA Rotterdam, 2006). Uit onderzoek blijkt dat de onveiligheidsgevoelens onder ondernemers

en

passanten

vooral

spelen

in

de

avonduren,

na

sluitingstijd.

Naast

onveiligheidsgevoelens noemden de ondervraagden ook andere problemen zoals rommel op straat, hondenpoep, parkeeroverlast en overlast van jongeren. Ondernemers willen vooral dat iets gedaan wordt aan de verkeer- en parkeerproblemen. Tevens blijkt uit het onderzoek dat extra toezicht van politie, Stadstoezicht en een particulier beveiligingsbedrijf werkt. Minder ondernemers dan in voorgaande jaren zijn slachtoffer geworden van diefstal, bedreiging of bekladden van de winkel, maar dit alles is nog niet voldoende om het vroegere imago weer te herstellen.

6 van 99



Voor het starten van een winkel zijn geen papieren, zoals een vestiging- en een vakdiploma meer nodig. Dit biedt ongekwalificeerde ondernemers een kans om een winkel te beginnen. De eerste financiële inzet is vaak door eigen gelden met behulp van familie, vrienden en kennissen afgedekt. Het betrekken van een pand vormt geen struikelblok, maar bij het draaiende houden van een winkelonderneming volgen de hindernissen elkaar op. Vooral (de) startende allochtone ondernemers hebben weinig of geen gerichte scholing gevolgd, terwijl de gevraagde kennis en vaardigheden zijn toegenomen. Het aanbod van scholing en cursussen voor ondernemers is te theoretisch en is ook moeilijk te vertalen naar de praktijk, temeer omdat het Nederlands (lezen, schrijven) voor hen vaak een belemmering vormt. Ondernemers hebben te maken met veel wettelijke regelingen en bepalingen, waardoor ze in gebreke blijven en problemen ondervinden met onder meer de ARBO wet, hygiënevoorschriften, de poortwachterwet en de belastingwetgeving (ESF - Equal Aanvraag, 2004).

1.2

Aanpak tot nu toe

Om achterstandswijken in Rotterdam een positieve impuls te geven is de pilot ‘Economische Kansenzones’ van start gegaan.. Het project Kansenzones loopt van 2005 tot en met 2008 en richt zich op het versterken van het vestigingsklimaat voor ondernemers en op het stimuleren van investeringen in bedrijfsvastgoed. In de huidige Kansenzones, waaronder de Boulevard Zuid, maken ondernemers onder meer aanspraak op een investeringssubsidie van vijftig procent (OBR Gemeente Rotterdam, n.d).

Daarnaast is een fonds voor onroerend zaak belasting (ozb) in het leven geroepen. Per jaar wordt twee miljoen euro aan ozb ingezet in de Kansenzones. Samen met ondernemers wordt bekeken waaraan dat geld kan worden besteed. Te denken valt aan het opknappen van de buitenruimte of aan gezamenlijke promotieactiviteiten (Algemeen Dagblad, 2005).

Het Albeda College is ook actief bezig met het ondersteunen en begeleiden van de ondernemers. Het Albeda College doet veel moeite het niveau van allochtone ondernemers op te krikken omdat de school hoopt zo stageplekken te kunnen regelen, vooral voor de allochtone leerlingen (Algemeen Dagblad, 2005). In november 2005 is het project ‘Kennis voor een gevulde winkelwagen’ van start gegaan. Dit project heeft betrekking op het winkelgebied Boulevard Zuid, bestaande uit de Groene Hilledijk en de Beijerlandselaan. Op de Boulevard Zuid is de Scholingswinkel geopend waar twee Boulevarddocenten/coaches werkzaam zijn. Het Albeda College hoopt hiermee het winkelgebied te verbeteren, de leerlingen aan een stageplaats te helpen en de ondernemers te scholen.

7 van 99


1.3


Gewenste situatie

In het toekomstbeeld van de deelgemeente Feijenoord wordt de Boulevard Zuid gezien als het grootste en belangrijkste winkelcentrum van Feijenoord, dat zich ontwikkelt tot een wervelende winkelstraat op stadsdeelniveau. Het winkelbestand moet op een positieve manier aansluiten bij de gekleurde bevolking. Als het winkelgebied op verschillende manieren aantrekkelijker en diverser wordt, zullen de klanten weer terugkeren naar de Boulevard Zuid. De winkelstraat moet een positiever imago en beter aanzien krijgen. Dit moet nieuwe en vooral ‘goede’ ondernemers trekken waardoor het gebied weer in een opwaartse spiraal terecht kan komen. Daarbij is als wensbeeld geschetst te komen tot een winkelboulevard met een exotisch karakter. Uit onderzoek van Seinpost structuur Feijenoord is gebleken dat het winkelgebied kan voorzien in een verzorgingsfunctie van de omgeving (ESF - Equal Aanvraag, 2004).

1.4

Onze doelstelling

Het project ‘Kennis voor een gevulde winkelwagen’ is een driejarig project terwijl de bachelorthesis, binnen vier maanden afgerond moet zijn waardoor het onderzoek van een beperktere omvang moet zijn. De doelstelling van ons onderzoek is een bijdrage te leveren aan de oplossing van het hiervoor geschetste praktijkprobleem. Anders geformuleerd: de ondernemers aan de Boulevard Zuid slagen er onvoldoende in om een succesvol bedrijf te runnen en falen om van de Boulevard Zuid een succesvolle winkelstraat te maken met een voldoende en gevarieerd winkelaanbod. Wij willen onderzoeken hoe de bestaande ondernemers op de Boulevard Zuid naar succesvoller ondernemerschap begeleid kunnen worden.

Onze onderzoeksvraag luidt dan ook:

Kunnen ondernemers op de Boulevard Zuid naar succesvol ondernemerschap worden begeleid?

Voor het beantwoorden van deze onderzoeksvraag kijken we naar twee aspecten. Het eerste is succesvol

ondernemersschap.

Nandram

(2000)

heeft

in

haar

onderzoek

een

aantal

ondernemerskwaliteiten bij succesvolle ondernemers gevonden waarmee zij zich onderscheidden van niet-succesvolle ondernemers. In dit onderzoek wordt gekeken in welke mate ondernemers over deze ondernemerskwaliteiten beschikken volgens experts en de ondernemers zelf, op basis van ‘kritieke situaties’ (Critical Incidents).

8 van 99



Voor het tweede aspect hebben wij gezocht naar een context waarin ondernemerskwaliteiten geplaatst kunnen worden. De context bepaalt ons inziens of ondernemers op de Boulevard Zuid begeleid kunnen en willen worden. Om tot inzicht te komen wat succesvol ondernemerschap inhoudt, zullen we een theoretische verkenning doen naar kenmerken en kwaliteiten van ondernemers in het algemeen. Vervolgens zullen we empirisch onderzoeken welke knelpunten experts en de ondernemers op de Boulevard Zuid ervaren bij het exploiteren van hun onderneming. Op deze wijze willen wij achterhalen in welke mate zij beschikken over succesvolle ondernemerskwaliteiten en -kenmerken en welke competenties zij extra bezitten. Het verschil tussen kenmerken en kwaliteiten worden door Driessen (2005) als volgt beschreven. “Persoonkenmerken komen overeen met de eigenschappen van een individu die betrekking hebben op het zijn. Het behoort tot de kern van een persoon en daardoor niet beïnvloedbaar. Daarentegen hebben kwaliteiten betrekking op vaardigheden die wel kunnen worden beïnvloed of aangeleerd”.

1.5

Hypothese

Wij vermoeden dat veel ondernemers wel beschikken over (succesvolle) eigenschappen maar een aantal (succesvolle) kwaliteiten missen, of minder goed ontwikkeld zijn. Enerzijds kunnen zij dus een tekort hebben aan de kenmerken en kwaliteiten die belangrijk zijn om als ondernemer succesvol te zijn. Te denken valt aan de beheersing van de Nederlandse taal. Anderzijds bestaat er vermoedelijk een overmoed om te beginnen aan het ondernemerschap, wat gepaard gaat met onvoldoende voorbereiding. Wij veronderstellen dat de betreffende ondernemers de gevolgen van een slechte voorbereiding niet inzien. Daarom bestaat ook niet de behoefte dit op te lossen of zich aan te passen. Zeker niet als men eerst geld moet investeren en pas in een later stadium de vruchten ervan kan plukken. Een bekend spreekwoord luidt; “Eerst zaaien, dan oogsten…” Vanwege de complexe problematiek lijkt het ons zinvol om te na te gaan hoe experts en ondernemers tegen deze problematiek aankijken. Bij het begeleiden van de ondernemers zal dan ook rekening moeten worden gehouden met de verschillende concepties van ondernemers en andere betrokkenen op de Boulevard Zuid. Het lijkt ons dat alleen op die manier voldoende draagvlak kan worden gecreëerd en eendrachtig kan worden gewerkt aan de begeleiding van de ondernemers waardoor het aanzien van de Boulevard Zuid wordt verbeterd. Ter onderbouwing van de geformuleerde hypothese is een conceptueel model en de beschrijving hiervan opgenomen in de bijlage 1.

9 van 99


2


Theoretisch kader In dit hoofdstuk zullen wij het praktijkprobleem vanuit de theorie interpreteren. Ten eerste zullen

we stilstaan bij het begrip ondernemerschap en de verschillende invalshoeken die hierbij bestaan. Vervolgens zullen we ingaan op kenmerken en kwaliteiten van ondernemers. Daarna volgen inzichten die verkregen zijn naar aanleiding van eerder uitgevoerde onderzoeken naar allochtoon ondernemerschap.

Tevens zullen wij aandacht besteden aan het begrip concepties. Door rekening te houden met de verschillende concepties kan er voldoende draagvlak worden gecreëerd en eendrachtig worden gewerkt aan een verbetering en begeleiding van de ondernemers op de Boulevard Zuid.

2.1

Wat is ondernemerschap?

Ondernemerschap begint met het idee om ‘iets’ te gaan ondernemen. Iemand ziet een kans of een mogelijkheid en overweegt daarop in te spelen. Die kans kan worden gezien in iets dat nog niet bestaat. Of een kans die zich voordoet door bestaande producten of diensten te verbeteren, omdat het naar de mening van de gebruiker of bedenker niet goed werkt. Maar het kan natuurlijk ook worden gezien als een mogelijkheid omdat het altijd al iemands droom is geweest een eigen bedrijf te hebben of gewoonweg omdat er geen beter alternatief is op dat moment. Om van wens of keuze naar werkelijkheid te komen, moet de kans ook worden benut. Het bedenken moet ook worden gevolgd door doen (Driessen, 2005).

Driessen (2005) definieert het ondernemerschap als volgt: “Kansen zien en benutten door middel van een eigen bedrijf of binnen een (groter) bedrijf waarmee waarde wordt gecreëerd voor het individu en de omgeving”.

2.2

Invalshoeken ondernemerschap

In de literatuur wordt ondernemerschap vanuit drie afzonderlijke disciplines bestudeerd, namelijk vanuit de economische, sociologische en psychologische invalshoek. (Driessen, 2005)

De economische invalshoek behandelt het ondernemerschap vanuit het kenmerk van vernieuwing. Volgens Schumpeter (in Nandram, 2000) is ondernemerschap het toevoegen van nieuwe combinaties en is van tijdelijke aard. De ondernemer innoveert en stuurt aan en bepaalt welke doelen van belang zijn zonder in te vullen hoe dit moet worden gerealiseerd. Hij is niet iemand die risico

10 van 99



neemt of kapitaal aanbiedt. Volgens Schumpeter (in Nandram, 2000) is ondernemerschap een tijdelijke positie. Alleen innovaties houden ondernemerschap langer in stand (Nandram, 2000). Gartner (1985) stelt het krachtiger: ondernemen is het creëren van een nieuwe organisatie. Lumpin & Dess (1996) zien ondernemerschap als het betreden van bestaande markten met nieuwe producten.

Vanuit een sociologische invalshoek wordt gekeken naar demografische, context- en omgevingsfactoren die leiden tot de start van een bedrijf. Daarnaast wordt gekeken naar de attitudes en houding ten aanzien van het ondernemerschap en op welke manieren die beïnvloed kunnen worden. Zowel volgens de economische als sociologische definitie streeft men bij ondernemerschap naar winstmaximalisatie (Driessen, 2005).

De psychologische invalshoek richt zich meer op de karaktereigenschappen en persoonlijkheid waarmee de ondernemende persoonlijkheid verklaard kan worden. Timmons (1985) heeft uitgebreid onderzoek gedaan en omschrijft de eigenschappen en gedragingen van ondernemers als volgt:

“Entrepreneurship is the ability to create and build something from practically nothing. It is initiating, doing, achieving and building an enterprise or organisation, rather than just watching, analysing or describing one. It is the willingness to take calculated risk, both personal and financial – and then do everything possible to get the odds in your favour.”

In de loop der tijd zijn er verschillende theoretische modellen ontwikkeld om de persoonlijkheid van de ondernemer systematisch te bestuderen (Nandram, 2000). Een van deze modellen is de trait-benadering.

In de trait-benadering wordt belang gehecht aan de persoonlijkheidskenmerken van de ondernemers. Deze benadering legt de nadruk op het identificeren van de persoonlijkheid van ondernemers en niet-ondernemers. Het oorspronkelijke uitgangspunt voor de ontwikkeling van deze benadering was dat er mogelijke unieke karakteristieken voor ondernemers bestaan (Nandram, 2000). Er kan echter (nog) geen eenduidig onderscheid gemaakt worden tussen ondernemers en nietondernemers. Volgens Driessen (2005) is dit begrijpelijk. De vergelijking met niet-ondernemers gaat mank, omdat er geen herkenbare controlegroep is. Iemand die geen ondernemer is, kan wel heel ondernemend zijn en dus hoog scoren op de persoonskenmerken die aan ondernemers worden toegedicht.

11 van 99



Nandram (2000) concludeert dat kennis van de persoonlijkheidstructuur een belangrijke bron van informatie is. Driessen (2005) geeft ook aan dat persoonskenmerken een rol spelen bij succesvol ondernemerschap. Wij zullen daarom in dit onderzoek vooral uitgaan van de sociologische en psychologische benadering. Als leidraad gebruiken we de algemene ondernemerscompetenties van Nandram (2005).

2.3

Algemene ondernemerscompetenties

Nandram (2000) geeft aan dat een aantal eigenschappen van een succesvolle ondernemer zijn te onderscheiden van een niet-succesvolle ondernemer. Succesvolle ondernemers zijn: •

Pro-actief (initiatief en assertief)

•

Prestatiegericht (ziet en benut mogelijkheden, efficient, werk van hoge kwaliteit, systematische planning en controle)

•

Commitment aan derden (hecht waarde aan zakelijke contacten)

Eerder genoemde demografische variabelen (zoals onderwijsniveau, beroep van ouders, eerdere werkervaring en aantal uren werk per week) bleken niet significant van invloed voor het hebben van een succesvolle onderneming. Niet iemands positie in het leven, maar persoonlijke karakteristieke en vaardigheden dragen het meest bij tot het succes van de onderneming, concludeert Nandram (2000).

Nandram (2000) geeft in haar onderzoek een overzicht van relevante kenmerken en kwaliteiten van ondernemers. Het verschil tussen kenmerken en kwaliteiten worden door Driessen (2005) als volgt beschreven. Persoonskenmerken komen overeen met de eigenschappen van een individu die betrekking hebben op het zijn. Het is zo sterk aan een persoon verbonden dat het voor anderen zichtbaar en herkenbaar is. Het behoort tot de kern van een persoon en daardoor niet beïnvloedbaar. Daarentegen hebben kwaliteiten betrekking op vaardigheden die wel kunnen worden beïnvloed of aangeleerd.

De lijst van kenmerken en kwaliteiten van ondernemers zoals opgesteld door Nandram (2000) is in de bijlage 2 te vinden.

12 van 99


2.4


Ondernemers Competentie model

De competentietheorie heeft de laatste jaren veel aandacht gekregen en geeft een goed beeld van persoonlijkheidsfactoren. Aan de hand van het model van Gerrickens (in Driessen, 2005), dat overeenkomt met de vier elementen van een competentie die in de literatuur worden genoemd, wordt de ondernemerscompetentie uitgewerkt. Volgens dit model bestaat een competentie uit vier elementen. •

Motivatie

willen

•

Persoonskenmerken (eigenschappen)

zijn

•

Vaardigheden (kwaliteiten)

kunnen

•

Kennis en ervaring

weten

Motivatie heeft te maken met hoe graag iemand iets wil. De motivatie hangt af van de ambitie, drijfveren en waarden van een individu. In de literatuur wordt ook wel de term attitude gebruikt. Attitude is een breed begrip omdat het gedrag, gevoel en cognitie omvat die niet in dezelfde richting hoeven te wijzen. Pas als de motivatie er voor een bepaalde taak is, kunnen de overige elementen van de competentie ‘echt’ worden aangesproken. Iemand met veel kennis van vaardigheden voor een bepaalde taak, maar met weinig motivatie voor die taak zal die kennis en vaardigheden niet (snel) inzetten.

Persoonskenmerken komen overeen met de eigenschappen van een individu. Eigenschappen hebben dus betrekking op het zijn die zo sterk verbonden zijn aan een persoon dat het voor anderen zichtbaar en herkenbaar is. In die zin wordt er dus gesproken over traits.

Vaardigheden kunnen in tegenstelling tot eigenschappen worden aangeleerd. Het heeft betrekking op het kunnen. Daardoor zijn vaardigheden minder ‘eigen’ aan de persoon. Ze staan verder van de kern van een persoon af . Vaardigheden zijn situatie- of taakgebonden.

Kennis heeft betrekking op het weten. Om een bepaalde taak uit te kunnen voeren of een situatie aan te kunnen, moet je weten hoe dat gedaan moeten worden. Welke regels, procedures en wetmatigheden gelden er? Vaardigheden hebben ook een relatie met kennis, bijvoorbeeld bij het geven van feedback. Het is handig om te weten welke regels daarbij gehanteerd dienen te worden. Persoonskenmerken hebben geen relatie met kennis. Je hoeft er niets voor te weten om het te zijn.

13 van 99


2.5


Ontwikkelen van competenties

Competenties kunnen worden ontwikkeld volgens Driessen (2005) maar slechts tot op zekere hoogte. Het hangt af van iemands temperament, intelligentie en persoonlijkheid. Deze zijn voor een groot deel genetisch bepaald en kunnen binnen een bepaald bereik nog worden ontwikkeld.

2.6

Allochtoon ondernemerschap

Ondanks de conclusie van Nandram (2005) dat demografische variabelen minder invloed hebben op succesvol ondernemerschap dan psychologische variabelen, denken we dat het voor dit onderzoek toch relevant is om de ontwikkelingen van allochtoon ondernemerschap in Nederland nader te belichten. Meer dan de helft van de ondernemers aan de Boulevard Zuid is namelijk van allochtone afkomst.

Allochtoon ondernemerschap is te definiëren als het geheel van winkels, restaurants, diensten en ambachten opgezet door allochtone minderheden (Bovenkerk, 1983; Leman & Vanhaverbeke, 1988; Vanhoren, 1992).

Het aantal niet-westerse allochtone ondernemers is de afgelopen tien jaar sterk toegenomen. Tussen 1994 en 2004 is dit aantal met maar liefst 181% gestegen. Het aantal ondernemers dat al langer dan een jaar actief is, is zelfs met 221% gestegen. In dezelfde periode is het aantal autochtone ondernemers met 65% toegenomen en de toename van autochtone ondernemers die al langer dan 1 jaar actief zijn, bedraagt 78%. Van de grote allochtone groepen hebben Turken het vaakst een eigen bedrijf (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2005).

De kans dat autochtone ondernemers na een jaar nog actief zijn is aanzienlijk hoger dan bij allochtone ondernemers, maar de afgelopen tien jaar is deze kans voor allochtone ondernemers wel toegenomen. Deze stijging doet zich vooral voor bij Marokkanen en Surinamers (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2005). De grafieken hieronder zullen dit verduidelijken.

14 van 99



Totaal aantal ondernemers en aantal ondernemers langer dan 1 jaar actief naar etnische groep, 1994-2004 (in absolute aantallen x1.000 en procentuele toename 1994-2004)

15 van 99


2.7


Motivatie van allochtone ondernemers

In de jaren ’80 zijn veel theorieën en modellen ontwikkeld als gevolg van de vaststelling dat veel migranten zich toe leken te leggen op het ondernemerschap. Jenkins (1984) en Bovenkerk (1983) hebben beiden een bruikbare indeling van drie modellen gemaakt.

Model 1: Economisch kansenmodel of theorie van de allochtone infrastructuur. Volgens dit model ontstaat de allochtone middenstand in concentratiebuurten, omdat op deze manier voorzien wordt in de behoeften en wensen van de eigen allochtone groep. Bovendien heeft het ook een sociale functie: het zorgt voor de nodige communicatie en informatie.

Model 2: Reactiemodel of theorie van werkloosheid en discriminatie Volgens het reactiemodel beginnen allochtonen een eigen zaak om de economische situatie en de discriminatie op de arbeidsmarkt te ontvluchten.

Model 3: Culture model of theorie van de oorspronkelijke ondernemersmigratie Volgens dit model is het allochtoon ondernemerschap niet het gevolg, maar de oorzaak van de migratie: men komt naar Nederland met het doel een eigen bedrijf op te zetten.

16 van 99



Lambrecht en Verhoeven voegen nog een vierde model toe:

Model 4: Ondernemersmodel of theorie van de ondernemingsdrang Buiten de doelen die speciaal betrekking hebben op het allochtone aspect, bestaat er ook de algemene drang eigen baas te zijn die zich ook bij autochtonen voordoet.

Uit het onderzoek “Allochtone ondernemers of ondernemende allochtonen” dat door Universiteit Leuven is uitgevoerd, blijkt dat de laatstgenoemde motivatie voor het grootste deel van de allochtone ondernemers van toepassing was (Lambrecht en Verhoeven, n.d.).

Waldinger heeft een indeling van etnisch ondernemerschap in vier typen gemaakt:

Hoge

etnische Lage

etnische

bevolkingsconcentratie

bevolkingsconcentratie

Hoge specialisatie aanbod

Ethnic niche

Middleman minority

Lage specialisatie aanbod

Replacement minority

Economic assimilation

Volgens hem kent het etnisch ondernemerschap verschillende fases. Het ontstaat als een vorm van replacement minority, wordt dan een ethnic niche om tenslotte via de middleman minority te komen tot economic assimilation. De vier typen variëren op de criteria ‘specialisatie aanbod’ en ‘etnische bevolkingsconcentratie’, zoals in bovenstaande tabel te zien is. Naarmate een ondernemer zich langer heeft gevestigd, zal de specialisatie eerst toenemen en vervolgens afnemen en de ruimtelijke verspreiding zal groter worden. (Lambrecht en Verhoeven, n.d.)

2.8

Knelpunten

Ondanks het grote aantal allochtone ondernemers (7,4 % van de Nederlandse beroepsbevolking) blijken er nog steeds veel knelpunten te zijn om als allochtoon een eigen onderneming te starten. Voor elke jaargroep van allochtone starters geldt dat circa een kwart het eerste jaar niet overleeft. Belangrijke oorzaken voor deze uitval liggen in het feit dat veel allochtone ondernemers: •

Onvoldoende kennis verzamelen en hebben over hun afzetmarkt;

•

Nauwelijks deel uit maken van een netwerk waar zij informatie advies of potentiële klanten/zakenpartners aan kunnen treffen;

•

Onvoldoende opleiding genoten hebben (onderwijs, de Nederlandse taal wordt onvoldoende beheerst);

•

Niet altijd op de juiste locatie gehuisvest zijn (InburgerNet, n.d.). 17 van 99



Uit een studie van het ITS in opdracht van de ministeries van Economische Zaken en Binnenlandse Zaken blijkt dat etnische ondernemers zich sterker moeten gaan richten op autochtone markten, om eenzijdige 'insluiting' te voorkomen.

Allochtone bedrijven komen meer voor in stedelijke gebieden en meer in het westen van het land, waar zich ook de grootste concentraties van allochtone bevolkingsgroepen bevinden. Het blijkt dat de allochtone bedrijven goed en soepel inspelen op de behoeften van de eigen groep, waarbij de rol van familiebanden en informele netwerken belangrijk is, zowel in financiële als personele zin. Daarmee blijken veel bedrijven een verzorgingsstructuur te hebben ontwikkeld die vooral op de eigen groep gericht is. Hierin schuilt het gevaar van een te eenzijdige benadering van de markt. Het feit dat ook autochtone bedrijven meer oog krijgen voor allochtone markten, kan er namelijk ook toe leiden dat allochtone bedrijven worden 'opgesloten' in een bepaalde hoek, waarbij de kans bestaat dat ze de concurrentieslag uiteindelijk verliezen. Daarbij komt kopieergedrag binnen de allochtone bedrijvigheid veel voor. Vaak gaat dit gepaard met zeer scherpe prijsconcurrentie of illegale praktijken. Ondanks dat het daarom beter zou zijn als allochtone bedrijven zich ook op de autochtone markt zouden gaan richten, blijken de allochtone ondernemers veel drempels te ervaren om toe te treden in de autochtone markt (InburgerNet, n.d.).

Een van de verklaringen waarom de allochtone bedrijvigheid vaak op de eigen interne groepen gericht is, is de informele sfeer waarin bedrijven ontstaan. Het opstarten van bedrijven met hulp van informele, familie- en vriendenrelaties wordt enerzijds veroorzaakt door de soms voorzichtige opstelling van formele kredietverstrekkers, maar anderzijds wordt er door allochtone ondernemers ook wel eens te snel uitgegaan van een geringe slaagkans om het bedrijf formeel te starten. Allochtone ondernemingen maken in het algemeen erg weinig gebruik van formele instanties, ook niet van de instanties waar zij vooral hun voordeel mee kunnen doen, zoals vak- en brancheorganisaties en commerciële

samenwerkingsverbanden

(InburgerNet,

n.d.).

Positief

aan

het

allochtoon

ondernemerschap is wel, dat allochtone ondernemers vaak allochtone werknemers in dienst nemen, waardoor de werkloosheid in deze groep afneemt.

2.9

Concepties

Om ondernemers goed te kunnen begeleiden en om hun uiteindelijk iets te leren, is het verstandig om de beleveniswereld van de ondernemer op de Boulevard te begrijpen. De beleveniswereld is een beschrijving van de wereld/omgeving die in het hoofd zit van de ondernemer, oftewel conceptie. Wanneer ondernemers de problematiek op de Boulevard anders zien en

18 van 99



interpreteren dan de organisaties die betrokken bij Boulevard, dan is de kans groot dat veel tijd en energie verloren gaat. Dit geldt dan ook voor de begeleiding van de ondernemers. Laurillard (2002) besteed in haar boek ‘Rethinking University Teaching’ veel aandacht aan het begrip concepties. Zij geeft aan dat het belangrijk is om de concepties van studenten te bij te stellen om op die manier het ‘diepe leren’ te bevorderen. Dit wil zeggen dat het kennisnetwerk van de student niet van buitenaf wordt opgelegd, maar van binnenuit wordt gemotiveerd.

Zij formuleert het zelf als volgt:

‘…that it is important for teachers to know how their students think. Without this, we build on sand. Teachers must address and challenge those fundamental misconceptions, but first they need to know what they are’ (Laurillard, 2002).

‘It is important for teachers to know which conceptions of learning their students incline to, and to take responsibility for helping them develop this most fundamental aspect of what they bring to their learning’ (Laurillard, 2002).

Om ondernemers goed te kunnen begeleiden zal aandacht moeten worden besteed aan mogelijke misconcepties bij ondernemers. Alleen op die manier kunnen ondernemers worden overtuigd om het anders te doen. Dit betekent dat ondernemers van binnenuit gemotiveerd moeten zijn om zaken anders aan te pakken. Het bijstellen van de concepties kan er toe leiden dat ondernemers anders naar instanties en organisaties gaan kijken waardoor meer wordt samengewerkt en de individuele ondernemer succesvoller wordt.

19 van 99


3


Onderzoeksmethode In dit hoofdstuk bespreken we de algemene onderzoeksopzet en worden keuzes voor de

ondernemerskenmerken van dit onderzoek verantwoord. Hierin komen onder andere de taakanalyse en de Critical Incidents Methode aan bod. Ook wordt het design van het onderzoek uiteengezet. Tenslotte wordt ook de haalbaarheid van het onderzoek beoordeeld.

3.1

3.1.1

Onderzoeksontwerp

Algemene overwegingen

Primaire gerichtheid Het onderzoek is grotendeels theorie gestuurd en exploratief. Het theoretisch kader vormt een belangrijk deel van het onderzoek. Het is gespecificeerd naar theorie over competenties voor succesvol ondernemersschap, kenmerken en kwaliteiten van ondernemers en allochtoon ondernemerschap. Naar aanleiding van de theorie hanteren we een lijst van competenties waarvan we verwachten dat ze relevant zullen zijn voor deze groep van ondernemers. Ook vermeldt deze lijst in welke mate we verwachten dat de ondernemers deze beheersen (Stokking, 2002). De competentielijst zal worden gebruikt als norm voor de ondernemers op de Boulevard Zuid. Het onderzoek toetst de relevante theorie aan de specifieke praktijk: In hoeverre beschikken de ondernemers over de gevonden theoretische ondernemerskwaliteiten? Op welk niveau kunnen deze worden onderscheiden? Over welke ondernemerskwaliteiten die niet in de theorie genoemd worden, beschikken deze ondernemers extra? Wat is de meerwaarde daarvan?

Echter, het onderzoek is ook deels praktijkgestuurd: De huidige situatie op de Boulevard Zuid is hierbij het uitgangspunt. Het onderzoek vervult een praktische maatschappelijke functie, in het kader van probleemoplossend handelen: situatie analyseren en probleem formuleren, theorie toetsen aan werkelijke situatie, resultaten analyseren, mogelijke oplossing ontwerpen, en eventueel toepassen en evalueren in de praktijk. Met andere woorden: in dit onderzoek wordt de empirische cyclus ingezet voor praktijkdoeleinden (Stokking, 2002).

20 van 99



Gegevensbenadering Kwalitatief onderzoek wil de objectiviteit van een onderzoek zoveel mogelijk intact laten door een open, interpretatieve houding aan te nemen. De gegevens komen vanuit de respondenten zelf. Kwantitatief onderzoek echter gaat veel meer voorgestructureerd en analyserend te werk (Stokking, 2002). Dit onderzoek combineert beide benaderingen.

Zoals hierboven vermeld, wordt bij het verzamelen van de gegevens een competentielijst gebruikt die voortkomt uit het theoretisch kader. In die zin is het onderzoek voorgestructureerd en kwantitatief. Aan de hand van deze competentielijst zijn vervolgens interviewvragen voor de ondernemers en ondersteunende partijen opgesteld.

De interviews zelf volgen een semi-open structuur, waarin veel ruimte is voor de respondent om zijn verhaal te vertellen. Dit komt overeen met de omschrijving die Robson (2002) geeft voor kwalitatief onderzoek, of ‘flexible design’: deze soort van onderzoek houdt minder vast aan vooraf vastgestelde methoden, staat open voor aanpassingen in verschillende fasen van het onderzoek en geeft vaak steeds meer inzicht in de onderzochte onderzoeksvraag naarmate het onderzoek zich ontwikkelt. Dit is precies waar we op hopen tijdens het uitvoeren van dit onderzoek.

Grondvorm onderzoek De definitie van een case study is volgens Robson (2002) als volgt:

‘Case study is a strategy for doing research which involves an empirical investigation of a particular contemporary phenomenon within its real life context using multiple sources of evidence’. (p.178)

Dit onderzoek heeft de vorm van een case study: het richt zich op één specifieke situatie, namelijk die van de ondernemers op de Boulevard Zuid te Rotterdam. Deze situatie wordt empirisch onderzocht en geanalyseerd met het doel conclusies te trekken over hoe de ondernemers aan de Boulevard Zuid succesvoller kunnen gaan ondernemen. De demografische context van het project wordt meegenomen in het onderzoek, zodat er geen geïsoleerde situatie wordt onderzocht. Daarbij worden meerdere groepen respondenten gebruikt (zie paragraaf 2), een geoperationaliseerde competentielijst en theoretisch vooronderzoek. In het bijzonder is hier sprake van een case study van een realistische economische situatie (Robson, 2002).

21 van 99


3.1.2


Soort onderzoek

Taakanalyse Een taakanalyse kan verschillende functies hebben. Het kan gaan om het achterhalen van de noodzakelijke kennis en vaardigheden die nodig zijn om een bepaalde functie of (deel)taken van die functie naar behoren uit te voeren. Ook kan een taakanalyse gebruikt worden om psychologische activiteiten en attitudes in kaart te brengen (Bergenhenegouwen hoofdstuk 6.4.2; Jonassen et al., 1989). Voor dit onderzoek zijn we op zoek naar beiden.

Een taakanalyse heeft drie functies ( Morrisson,, 2004). 1. Het geeft aan welke inhoud nodig is voor oplossing van een probleem en hoe tegemoet moet worden gekomen aan een behoefte; 2. Een subject matter expert moet stapje voor stapje aangeven hoe het werk echt gedaan moet worden; 3. De ontwerper van een Instructional Design Plan wordt in het perspectief van de lerende geplaatst en komt op ideeën voor de instructie.

Met name de eerste functie van de taakanalyse is voor dit onderzoek van belang, namelijk het achterhalen van de inhoud voor een oplossing van een behoefte. De term ‘succesvol ondernemerschap’ zal inhoud moeten krijgen zodat de problemen (zoals geschetst in hoofdstuk 1) voor een deel opgelost kunnen worden. Het is daarbij de behoefte van de ondernemers op de Boulevard Zuid om beter te kunnen functioneren en hun onderneming op een professionele manier te kunnen exploiteren.

We willen dit begrip definiëren in termen van competenties (ondernemerskenmerken en ondernemerskwaliteiten), omdat dit een bondige, puntsgewijze visie oplevert die gemakkelijk aan anderen gepresenteerd kan worden. Bovendien bieden competenties een handvat bij het vertalen van de theorie naar een praktijksituatie. Ze zijn goed om te zetten naar criteria, zodat de verwachte competenties ook daadwerkelijk gemeten kunnen worden. Een taakanalyse is hiervoor uitermate geschikt: het is een hulpmiddel om ‘ondernemersperformance’ op te delen in kenmerken en kwaliteiten specifieke onderdelen en daarbij behorende beheersingsniveaus aan te geven (Robson, 2002). Zo kan de ontwikkeling van bijvoorbeeld succesvol ondernemerschap gecontroleerd en indien nodig bijgestuurd worden.

22 van 99



Critical Incident Method De Critical Incident Method (CIM) probeert de handelingen van een persoon en omstandigheden in specifieke situaties te beschrijven. Hierbij wordt gezocht naar de kritieke (‘critical’) elementen van bepaalde werkzaamheden, vaardigheden of taken door deze te isoleren en uit te werken. Met name is deze techniek geschikt voor het analyseren van interpersonele vaardigheden en houding (Jonassen et al., 1989; Morrisson, Ross en Kemp, 2004). Ook kan deze methode van dienst zijn wanneer een situatie niet aan bepaalde eisen voldoet, zoals in dit onderzoek het geval is.

De CIM methode helpt bij de analyse van het functioneren in de dagelijkse praktijk en de factoren die daarbij een rol spelen. Door het analyseren van wat er daadwerkelijk gebeurt, blijkt het mogelijk om greep te krijgen op de impliciet aanwezige kennis en ervaring, die van belang zijn voor het succesvol functioneren in een praktijksituatie (Dirkse-Hulscher & van Noort, 1998). De praktijksituatie is in dit geval de omstandigheden waar de ondernemer zich in bevindt. Meerdere onderzoeken hebben uitgewezen dat deze methode valide en betrouwbare resultaten oplevert wanneer goed uitgevoerd (Flanagan, 1954; Bitner e.a., 1994; Roos, 2002).

Een ‘incident’ wordt door Flanagan (1954) gezien als een afgebakende activiteit waaruit voorspellingen gedaan kunnen worden over de persoon die de activiteit uitvoert. Een ‘kritiek’ incident is volgens hem een incident waarvan de consequenties duidelijk zijn zodat er geen twijfel is over de effecten van het incident. Flanagan paste deze methode toe op situaties waar vaak sprake was van ineffectieve of effectieve gedragingen.

Zemke en Kramlinger (1991) omschrijven critical incidents als verslagen of beschrijvingen van dingen die mensen naar eigen zeggen hebben gedaan of andere mensen hebben zien doen. Deze beschrijvingen kunnen door deskundigen op het gebied als effectief of ineffectief worden geclassificeerd wat betreft nagestreefde resultaten. Bitner e.a. (1994) definiëren de Critical Incident Method als een systematische procedure voor het vastleggen van geobserveerde gedragingen die tot succes of falen leiden met betrekking tot een bepaalde taak.

Zowel Flanagan als andere auteurs stellen dat het van belang is dat het bij ‘critical incidents’ moet gaan om feitelijkheden. Dit zijn specifieke verslagen van waargenomen gedrag. Het gaat niet om percepties, meningen of generalisaties maar juist om zoveel mogelijk ‘bewijsmateriaal’ voor percepties te verzamelen (Flanagan, 1954; Zemke & Kramlinger, 1991).

23 van 99



Volgens Zemke en Kramlinger (1991) is deze methode het meest geschikt voor de analyse van functies en beroepen waarvan niet altijd de ‘juiste’ gedragswijze valt aan te wijzen. Een voorbeeld is het ondernemerschap waarbij het van de context van de situatie afhangt welke manier van handelen het beste is.

De informatie die met behulp van de Critical Incident Methode wordt verzameld, moet volgens Jonassen et al. (1989) de volgende elementen bevatten: -

de omstandigheden voor het kritieke incident;

-

beschrijving van wat de persoon deed;

-

waarom het incident belangrijk was voor het doel van de onderneming;

-

wanneer het incident precies gebeurde;

-

beschrijving van de taken van de persoon;

-

assessment van het ervaringsniveau van de persoon.

Deze elementen worden voor dit onderzoek dan ook verwerkt in de interviewvragen.

Flanagan (1954) omschrijft de vijf belangrijkste stappen in de ‘procedure’ van de Critical Incidents Methode. De eerste vier stappen van dit proces worden hieronder kort uitgewerkt voor dit onderzoek.

Stap 1: Doelen formuleren •

De kenmerken en kwaliteiten (competenties) van de ondernemers op de BZ (of het gebrek daaraan) in kaart brengen;

•

Unieke extra beschikbare competenties beschrijven en beschrijven wat hiervan de meerwaarde is.

Stap 2: Afbakening van de analyse Het gaat om het ondernemerschap in het Midden en Klein Bedrijf – MKB op de Boulevard Zuid te Rotterdam.

Stap 3: Dataverzameling Flanagan (1954) stelt dat het de voorkeur heeft om observaties van respondenten te verzamelen wanneer deze nog vers in het geheugen liggen, al zal dit niet altijd mogelijk zijn. Hij geeft ook aan dat wanneer een observatie heel erg uitgebreid is, vol details, men er vanuit kan gaan dat de herinnering accuraat is. Vage observaties echter laten zien dat de precieze situatie niet goed meer herinnerd kan worden. De auteur geeft vier procedures om de observaties te verzamelen: •

Interview 24 van 99


•

Groepsinterview

•

Vragenlijsten

•

Formulieren


Een nadeel van een vragenlijst is dat het heel moeilijk is om een goede vragenlijst te maken die leidt tot de juiste resultaten. Zoals eerder gezegd is er bij een deel van de ondernemers bovendien sprake van een taalbarrière, waardoor schriftelijke vragenlijsten gemakkelijk verkeert begrepen kunnen worden. Een groepsinterview is niet haalbaar omdat ondernemers weinig tijd hebben en deskundigen op het gebied van ondernemerschap bij verschillende organisaties werken en volle agenda’s hebben.

Daarom is er gekozen voor het individuele interview. Hoewel erg tijdrovend, is de kans groot dat uit een gesprek de resultaten worden verkregen die antwoord geven op de onderzoeksvraag.

Stap 4: Data-analyse De verzamelde data moeten worden samengevat en worden omschreven op een efficiënte manier, zodat ze effectief kunnen worden gebruikt. De analyse heeft tot doel om op eenvoudigere wijze de condities voor effectief gedrag te rapporteren.

3.1.3

Aard van de relaties

De onderzoeksgroep bestaat uit vier personen. Eén persoon (Dave van Limborgh) direct betrokken is bij het project ‘Kennis voor een gevulde winkelwagen’. Dave is boulevarddocent op het Albeda College, en zal de gehele periode van drie jaar meewerken aan het project. Dave en zijn collega proberen vanuit de Scholingswinkel allerlei activiteiten te ontplooien in het kader van het project. De Scholingswinkel is een winkelpand waar ondernemers terecht kunnen met problemen en vragen over alle aspecten van het ondernemersschap. Enerzijds moet de onderzoeksgroep rekening houden met het feit dat Dave op sommige punten bevooroordeeld kan zijn, of een subjectieve visie zal hebben op bepaalde aspecten. Anderzijds is Dave ook de subject matter expert en kan hij zorgen voor de nodige informatie De overige drie onderzoekers hebben geen directe relatie met het project.

Het project wordt vanuit dit onderzoek benaderd met de sterke intentie onafhankelijk te onderzoeken en analyseren. Er is geen druk uitgeoefend door bepaalde organisaties of instanties om met het onderzoek een richting op te sturen. De onderzoeksvraag en de focus van het onderzoek heeft de groep zelf kunnen bepalen.

25 van 99



Wat de instanties die dit project hebben geïnitieerd met het uiteindelijke rapport zullen doen, is vooralsnog onduidelijk. Er is geen directe opdrachtgever.

3.2

3.2.1

Design

Dataverzameling

Zoals hiervoor al is aangegeven, zal de dataverzameling plaatsvinden in de vorm van interviews. Er is hierbij gekozen voor semi-gestructureerde interviews (Robson, 2002). Hierbij zijn wel vooraf een aantal vragen en onderwerpen vastgesteld, maar de volgorde kan nog worden veranderd naarmate het interview vordert. Ook is er ruimte om door te vragen, of de bewoording van vragen ter plekke te veranderen.

De interviewvragen zullen worden opgesteld aan de hand van de ondernemerscompetenties uit de theorie. Hiervoor gebruiken we een geoperationaliseerde competentielijst en de aanwijzingen van Jonassen (1989) en Flanagan (1954). Bij deze interviews moet een afweging worden gemaakt over eventuele opname van het gesprek: bij geluidsopname moet (schriftelijke) toestemming worden gevraagd. Bovendien zijn respondenten bij het maken van geluidsopnamen zich heel erg bewust van wat er gezegd wordt. Dit kan de spontane gegevensverzameling belemmeren. Bij notatie van de antwoorden zal dit minder het geval zijn; echter, het bijhouden van alle relevante gegevens is hierbij bijna onmogelijk. We kiezen er echter toch voor om de antwoorden schriftelijk bij te houden, waarbij twee mensen tegelijk zullen noteren.

3.2.2

Onderzoekseenheden

Binnen dit onderzoek zijn er twee groepen respondenten: de ondernemers van de Boulevard Zuid en experts uit de participerende organisaties in het project: ‘Kennis voor een gevulde winkelwagen’

Ontwikkelingsbedrijf

Rotterdam

(OBR),

Deelgemeente

Feijenoord,

Winkeliersvereniging Boulevard Zuid en Kamer van Koophandel,)

De ondernemers vormen de groep die direct onderzocht gaan worden. Het voornemen is om minstens vijftien ondernemers te interviewen. Aangezien we kwalitatieve interviews houden en we rekening houden met matige bereidheid onder de ondernemers (zie paragraaf 3.3.1) lijkt dit ons voldoende. Hierbij worden overigens evenveel autochtone als allochtone ondernemers ondervraagd. Ook zal worden geprobeerd om zowel startende als ervaren ondernemers op de Boulevard Zuid te interviewen. Dit om de betrouwbaarheid van het onderzoek te zovee mogelijke te waarborgen

26 van 99



De experts van de participerende organisaties zullen waarschijnlijk een andere kijk op de kenmerken en kwaliteiten van de ondernemers en de problematiek van de Boulvard Zuid hebben. Door deze groep te interviewen hopen we de ‘andere kant’ van de problematiek te kunnen belichten. Dit sluit aan bij de 360 graden feedback methode. Deze methode wordt door Bergenhenegouwen als volgt beschreven: “Een van de belangrijkste oogmerken van 360 graden feedback is confronteren en bewust maken hoe mensen in de ogen van anderen in de organisatie functioneren en het zichtbaar maken van sterken en zwakten daarin”. Deze respondenten zijn bovendien veelal specialisten op het gebied van ondernemersschap. We hopen minimaal drie medewerkers van de verschillende organisaties te kunnen interviewen. . 3.2.3

Instrumenten

3.2.3.1 Competentielijst

Deze lijst wordt gebruikt om gerichte interviewvragen op te stellen. Maar met name wordt de lijst na het onderzoek gebruikt om de verkregen kwalitatieve gegevens uit de interviews te analyseren.

Om antwoord te kunnen geven op de onderzoeksvraag, moet het begrip ‘succesvol ondernemerschap’ duidelijk zijn. Dit begrip is een zogenaamd ‘mantelbegrip’ (Stokking, 2002), waarin weer verschillende andere theoretische begrippen kunnen worden onderscheiden. In dit geval zijn dat de specifieke ondernemerscompetenties, die aan de hand van de theorie zijn vastgesteld (zie bijlage 1). De term succesvol ondernemersschap is geoperationaliseerd naar concrete kenmerken en kwaliteiten, die vervolgens uit de interviewgegevens gefilterd kunnen worden.

3.2.3.2 Semi-open interview participerende ondernemers

Zoals gezegd gebruiken we semi-gestructureerde interviews. Voor het opstellen van de vragen gebruiken we de aanwijzingen van de Critical Incidents Methode zoals beschreven in hoofdstuk 4 en de competentielijst van Nandram (2005). De structuur van de interviews is als volgt: introductie; lijst van onderwerpen en bijbehorende essentiële vragen; set geassocieerde termen en/of extra vragen; en een afsluitende tekst.

Toch is het niet ongewoon bij een semi-gestructureerd interview dat delen van het interview beter gestructureerd zijn dan dit (Robson, 2002). Dit zal vooral het geval zijn bij onderdeel twee. Er wordt echter voldoende ruimte gelaten voor spontane vragen en reacties. De vragen zullen worden geformuleerd met het doel positieve en negatieve ‘kritieke incidenten’ te identificeren die plaats hebben gevonden tijdens de aanwezigheid van de respondent op de Boulevard Zuid.

27 van 99



3.2.3.3 Semi-open interview ondersteunende organisaties

Als aanvulling op de verkregen data van de geïnterviewde ondernemers zullen enkele personen van instanties als de Kamer van Koophandel, de winkeliersvereniging, Ontwikkelings Bedrijf Rotterdam en eventueel een respondent van deelgemeente Feijenoord geïnterviewd worden. Hiermee ontstaat een veelzijdige dataverzameling en het is een mogelijkheid om de situatie met dezelfde vragen vanuit een ander oogpunt te bekijken. De interviewvragen zullen opgesteld worden wanneer duidelijk is welke informatie nog verkregen moet worden. Vanwege het open karakter van het interview is er ook veel ruimte voor informatie waar we niet expliciet naar zullen vragen.

3.3

Algemene aanwijzingen

De mogelijkheden die Robson (2002) noemt voor het uitvoeren van een kwalitatieve analyse, lopen van heel systematisch en gestructureerd, naar een geheel ongestructureerde analyse.

Voor de gegevens die uit de interviews voort zullen komen, wordt in dit onderzoek de redelijk systematische blauwdruk-benadering gebruikt. Het typische aan de blauwdruk-benadering is het gebruik van een matrix, modellen, schema’s en diagrammen bij het analyseren van de data (Robson, 2002). In dit geval zal de analyse met name plaatsvinden aan de hand van de eerder genoemde competentielijst. Deze lijst is de ‘blauwdruk’ die over de ruwe gegevens wordt gelegd, zodat er structuur in ontstaat. Het is de bedoeling dat delen van de data die overeenkomen, of juist erg verschillen van de lijst worden geïdentificeerd. De benadering is echter wel zo flexibel dat aanpassingen aan de blauwdruk tijdens de analyse nog mogelijk zijn (Robson, 2002).

De keuze voor dit type analyse is gebaseerd op het feit dat we een grote hoeveelheid gegevens verwachten. Een lijst of schema geeft hierbij voldoende houvast om de essentie eruit te kunnen halen, zonder teveel te moeten interpreteren.

3.4

Critical Incidents Methode (CIM)

De CIM en de daarop volgende analyse bestaat volgens Jonassen (1989) uit vier fasen. In dit onderzoek zullen deze fasen zoveel mogelijk gevolgd worden, in combinatie met de algemene aanpak zoals in de vorige paragraaf vermeld. Elke stap wordt hieronder kort beschreven.

28 van 99



Stap 1. Verzamel de incidenten Fase van dataverzameling. De ‘kritieke’ incidenten worden in dit onderzoek verzameld door middel van semi-gestructureerde interviews.

Stap 2. Vat de incidenten samen in ‘statements’ Begin van data-analyse. De gegevens moeten worden samengevat in korte, zinvolle statements. Er moet dan vooral worden gericht op het gedrag, de condities, de uitkomst, en de uitvoerder tijdens het kritieke incident. Bij het samenvatten is de competentielijst van toepassing: de ruwe antwoorden zullen worden omgezet in bondige zinnen met het oog op de competenties. Hierbij is een stukje interpretatie van de analyticus altijd noodzakelijk.

Stap 3. Test de statements op kritiekheid De incidenten die uit de interviews voortkomen zullen niet allemaal even ‘kritiek’ zijn. Ook zullen sommige incidenten heel specifiek zijn, en dus niet van nut of generaliseerbaar naar de rest van de ondernemers op de Boulevard Zuid. In deze fase moet daar een onderscheid in worden aangebracht. Dit zou idealiter moeten gebeuren door een of meerdere ondernemers zelf, maar zal in dit geval wegens praktische redenen waarschijnlijk plaatsvinden door de onderzoekers zelf (er bevindt zich immers wel een subject matter expert in de groep).

Stap 4. Organiseer de statements De laatste fase bestaat volgens Jonassen weer uit drie subfasen. Eerst moet het onderzoeksdoel weer voor ogen worden gehaald. In dit geval is het doel een uitspraak te kunnen doen over de ondernemers om succesvoller ondernemersschap te kunnen bewerkstelligen. Vervolgens worden de statements (met competenties) gegroepeerd onder een aantal hoofdonderwerpen. Dit gebeurt inductief – dat wil zeggen, eerst worden vergelijkbare statements bij elkaar gezet, en vervolgens gelabeld naar de eigenschappen die ze gemeen hebben. Dit kan enkele keren op steeds grotere schaal plaatsvinden, totdat er een betekenisvolle organisatie ontstaat. Tenslotte moeten de groepen in een logische volgorde worden gearrangeerd. Dit gebeurt in dit geval volgens de hoofdcategorieën in de competentielijst.

3.5

3.5.1

Haalbaarheid

Externe factoren

We verwachten bij de respondenten, en vooral de ondernemers, een aantal weerstanden. Dit heeft te maken met de concepties van ondernemers. Zij zullen het nut van een dergelijk onderzoek niet (willen) inzien en daarom geen tijd willen vrij maken voor een interview. Ook is er de mogelijkheid 29 van 99



dat door de taalbarrière de ondernemers onbenaderbaar blijken te zijn. Daarom is het doel zoveel mogelijk ondernemers te benaderen voor medewerking. Ook wat betreft de participerende organisaties zullen we zoveel mogelijk bedrijven en medewerkers benaderen, omdat uit onze ervaring met vorige cursussen blijkt dat het moeilijk is contact te leggen met specifieke personen binnen een organisatie. Vanwege het korte tijdsbestek waarbinnen dit onderzoek wordt uitgevoerd en gegeven eerdergenoemde verwachte moeilijkheden, worden de respondenten wel voornamelijk verzameld op basis van hun bereidwilligheid om mee te doen. Dit wordt ook wel ‘convenience sampling’ genoemd.

Verder kan het zijn dat de interviewvragen niet de gewenste gegevens opleveren. Als er niet genoeg gegevens verkregen zijn na het aantal beoogde respondenten, kan er voor worden gekozen om (indien beschikbaar) nog een aantal ondernemers te ondervragen met een aangepaste versie.

De stand van de voorkennis is redelijk uitgebreid. Aangezien onderzoeker Dave van Limborgh een ‘subject matter expert’ is op het gebied van de Boulevard Zuid en ook toegang heeft tot veel concrete informatie over het project, is het theoretisch kader wat dit betreft naar onze mening vrij compleet. Ook is de theorie over ondernemerscompetenties en allochtone ondernemers voldoende uitgediept.

De techniek (Crictical Incident Methode) en de bijbehorende instrumenten (competentielijst, semi-gestructureerde interviews) zijn helder wat betreft de manier waarop ze uitgevoerd dienen te worden. Alle personen uit de onderzoeksgroep hebben ervaring met het opstellen van geoperationaliseerde (competentie)lijsten, en het ontwikkelen van verschillende soorten interviews. De moeilijkheid lijkt zich vooral te bevinden in het verwerken van de Critical Incident Methode in de interviews. Er moet goed beraadslaagd worden over hoe er wordt gevraagd naar kritieke incidenten, en wat er precies wordt verstaan onder een ‘critical incident’.

Verder is het belangrijk nauwkeurig vast te leggen hoe uit de interviewgegevens bepaalde competenties (ondernemerskenmerken en ondernemerskwaliteiten) gefilterd worden. Dit gebeurt in de analysefase. Het zal lastig zijn om een heldere, ondubbelzinnig en praktische analyse te maken. Geen van de groepsleden heeft hier heel veel ervaring mee. Dit is echter uiteraard essentieel voor de verwerking van de gegevens, en zal met veel energie, toewijding en onderlinge feedback zeker haalbaar zijn.

3.5.2

Interne factoren

De onderzoekservaring van deze groep is redelijk. Alle leden studeren Onderwijskunde, en hebben tijdens verschillende cursussen onderzoeksvaardigheden geoefend. Het grootste deel van deze 30 van 99



onderzoeken was ook gericht op de praktijk, wat bijdraagt aan de inzet voor een gedegen en bruikbaar onderzoek. We menen dat het bundelen van de ervaringen genoeg is om ook hier een bruikbaar en valide onderzoek neer te zetten.

De onderlinge communicatie binnen de groep is in de eerste maanden een heikel punt geweest. Door de uiteenlopende samenstelling van de groep (voltijd- en deeltijdstudenten, baan, woonplaats) was het niet mogelijk om elke week bijeen te komen voor overleg. Ook afspraken met de begeleider kunnen niet altijd door iedereen bijgewoond worden. Het contact verloopt veelal per e-mail. Helaas zijn hierdoor boodschappen soms verkeerd overgekomen. Door expliciet te omschrijven wat wordt bedoeld moet dit voorkomen worden. Ook treed de begeleider op als adviseur en bemiddelaar.

De groepsleden zijn gemotiveerd en bereid zich in te zetten. Elk lid brengt een andere bijdrage aan het onderzoek, door verschillende interesses en expertises in te zetten. Iedereen zet zich in voor een goed eindproduct en hoopt dat dit onderzoek een tastbare bijdrage levert aan een bloeiende en professionele Boulevard Zuid.

Binnen de gestelde tijdslimieten is het onderzoek in principe haalbaar. Er zal echter wel strak volgens een schema moeten worden gewerkt, zeker vanwege de beperkte contactmogelijkheden. Elke fase van het onderzoek moet voor de groep duidelijk zijn, evenals de taakverdeling.

3.6

Uitgevoerd onderzoek

Tijdens het uitvoeren van het onderzoek ging niet alles zoals gepland in de opzet. Het benaderen van de ondernemers viel, zoals verwacht, niet mee. Na het bellen van circa 30 ondernemers en het persoonlijk aanspreken van nog zo’n 25 ondernemers aan de Boulevard Zuid, hebben we acht interviewafspraken kunnen maken. Dat komt neer op een respons van 14,5 %. We hebben dan ook ons gestelde doel van 15 ondernemers niet gehaald. Van deze ondernemers waren er drie autochtoon en vijf allochtoon. Helaas hebben we vooral ondernemers geïnterviewd die al langer ondernemer zijn, waardoor de heterogene verdeling op dat gebied niet is zoals we gewild hadden. De participerende partijen wilden wel meewerken, waardoor we vier in plaats van drie experts hebben kunnen interviewen.

31 van 99



De samenstelling van de totale groep respondenten is als volgt: De Prijzenslag (autochtoon, 15 jaar ondernemer, 6 jaar deze winkel) Sema Silver (allochtoon, 2,5 jaar ondernemer) Pretty Petit Hair (allochtoon, 10 jaar ondernemer, 5 jaar deze winkel) T for Telecom (allochtoon, sinds 4 jaar bedrijfsleider, sinds 2 maanden in deze vestiging) Slagerij Edessa (allochtoon, 10 jaar ondernemer, 1,5 jaar deze winkel) Tabakspeciaalzaak Schoevers (autochtoon, 16 jaar ondernemer) Candyshop (autochtoon, 26 jaar ondernemer, 5 jaar deze winkel) Gurbuz computershop (allochtoon, sinds 1,5 jaar ondernemer)

Winkeliersvereniging Boulevard (ex-voorzitter) Atlas Financieel Adviesbureau (bedrijfsadviseur) Kamer van Koophandel (voorlichter) Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam (projectleider)

We hebben bij het benaderen van de ondernemers uitgelegd dat het verzoek tot medewerking ging om een project voor school over ondernemerschap aan de Boulevard Zuid, waarbij we een interview van drie kwartier tot een uur zouden afnemen. We hebben met opzet voor de woorden ‘project voor school’ gekozen, omdat dit laagdrempeliger klinkt dan ‘een onderzoek voor de Universiteit Utrecht’. Aangezien er recent al redelijk wat onderzoeken en enquêtes zijn gehouden in de Boulevard Zuid, waren we bang dat de ondernemers misschien wat ‘onderzoeksmoe’ zouden kunnen zijn. Met deze benadering hoopten we sneller toezeggingen te kunnen krijgen. Wanneer we hierna toestemming kregen, hebben we in overleg met de ondernemer een datum en tijd gepland. Hierbij is geprobeerd zoveel mogelijk interviews op een dag te plannen, om overbodig heen en weer reizen te voorkomen.

De interviews zijn uitgevoerd in tweetallen om sneller te kunnen werken in de periode die we hadden gesteld voor het afnemen van de interviews. Ook meenden we dat twee personen voldoende zouden zijn om alle nodige taken te vervullen tijdens een relatief kort interview. Bovendien zouden vier personen tegenover één respondent zeker als intimiderend kunnen worden ervaren, waardoor de antwoorden negatief beïnvloed zouden kunnen worden.

Aan het begin van elk interview stelden wij ons voor en werd uitgelegd waar het interview over ging. Tijdens het interview stelde één persoon de vragen, terwijl de ander luisterde en noteerde. We hebben ervoor gekozen om de interviews niet op te nemen, omdat hiervoor officieel toestemming nodig is van de ondernemer. Dit, plus het zichtbaar aanwezig zijn van opnameapparatuur, kan naar

32 van 99



onze ervaring de spontaniteit van de antwoorden en de bereidwilligheid van ondernemers om eerlijk en uitgebreid te antwoorden, danig verkleinen. Hier hebben we dus vanaf gezien.

Bovendien had zowel de interviewer als de notulist een exemplaar van de interviewvragen bij de hand. Aangezien de interviews in redelijk veel topics zijn opgedeeld, konden de antwoorden vrijwel altijd goed bijgehouden en genoteerd worden. Helaas levert deze methode wel een indirecte uitwerking op, die nooit zo gedetailleerd en interpretatievrij kan zijn als wanneer het interview wordt opgenomen. Dit hebben we deels proberen te ondervangen door de interviews zo snel mogelijk na het afnemen uit te werken.

Tijdens de interviews was het aan de interviewer om te bepalen welke vragen bij welke topics wel of niet gesteld werden. Ook was er tijdens het gehele interview ruimte voor zowel doorvragen door de interviewer als aanvullingen en spontane opmerkingen van de respondent. Dit geldt vooral voor de algemene vragen. Bij de vragen over ondernemerskwaliteiten (opgedeeld in A t/m G) hielden we ons strikter aan het aantal opgezette vragen, zodat we zoveel mogelijk informatie (en dus hopelijk critical incidents) konden verzamelen.

Helaas kwam de Critical Incidents methode niet helemaal zo uit de verf als we hadden gehoopt. Zelfs na veel aandringen en doorvragen konden de meeste ondernemers niet snel met concrete situaties komen, en bleven de voorbeelden vaag. Gelukkig hebben we naast de Critical Incidents nog veel meer bruikbare informatie uit de interviews verkregen. Resultaat is wel dat we bij de analyse onze aandacht moeten verleggen van kritieke incidenten naar meer algemene beschrijvingen van ondernemerskwaliteiten.

We merkten dat de ondernemers het vooral moeilijk vonden om zichzelf te beoordelen op een Likert-schaal, en kregen vaak antwoorden die algemeen beschrijvend waren wat betreft hun eigen ondernemerskwaliteiten. Verder merkten we wel dat het merendeel van de ondernemers enthousiast waren om te praten over hun eigen zaak en de Boulevard Zuid.

De interviews duurden meestal korter dan verwacht, ongeveer een half uur tot drie kwartier. Dit kwam doordat niet alle vragen op elke ondernemer van toepassing waren en konden dus worden overgeslagen. Ook was de ene ondernemer bondiger dan de ander.

33 van 99


4


Analyse en interpretatie resultaten In dit hoofdstuk presenteren we de analyse van de gegevens uit de interviews. We gaan hierbij

uit van de theorie van Robson (2002), die algemene aanwijzingen geeft voor de analyse van interviewgegevens, en de aanwijzingen van Jonassen (1989) over de analyse bij gebruik van de Critical Incident Methode.

4.1

Uitgevoerde analyse

Na het verzamelen van de resultaten met behulp van interviews kwam de fase van data-analyse. Dit hebben we gedaan in een aantal stappen.

Eerst hebben we een datamatrix opgezet, met horizontaal (per kolom een van) de respondenten, en verticaal (per regel een van) de topics. Deze matrix hebben we vervolgens systematisch ingevuld voor zowel de ondernemers als de experts. Hiervoor is per interview met de markerfunctie een selectie van steekwoorden gemaakt, die de kern vormden van de antwoorden. Deze steekwoorden hebben we overgezet naar de matrix. Voor de matrix van de experts en ondernemers verwijzen we naar bijlage 3 en 4.

Na het invullen van de matrix kon per kolom (dus per respondent) en per regel (dus per topic) een subconclusie worden getrokken. Hierdoor konden we op vier manieren naar de resultaten kijken: wat het beeld van elke individuele ondernemer is van de Boulevard Zuid, het visie van elke individuele expert op de Boulevard, het totale beeld per topic en op de kruising van alle visies de totale samenvatting van alle antwoorden.

De uitgewerkte interviews geven overigens hetzelfde overzicht als in de datamatrix, alleen dan met lange en letterlijk uitgeschreven antwoorden. Hiernaast hebben we ook een overzicht gemaakt van de letterlijke antwoorden onder elkaar, verzamelt per topic. Zie voor deze samenvoegingen van de resultaten van de ondernemers bijlage 5 en voor de experts bijlage 6.

Naast deze datamatrix hebben we per ondernemerskwaliteit geprobeerd minstens één critical incident uit de antwoorden te filteren. Deze critical incidents hebben we alleen in de interviews van de ondernemers gevonden. De experts hebben helaas geen concrete situaties vermeld. Dit is echter ook begrijpelijk, aangezien zij zich alleen op een afstand met de Boulevard Zuid bezighouden, en niet dagelijks in een praktijksituatie verkeren. De gevonden critical incidents geven ons meer inzicht in de

34 van 99



concrete situaties waar de ondernemers mee te maken hebben. Bovendien leveren de incidents bruikbare voorbeelden op om de resultaten mee te illustreren.

Hierna hebben we de conclusie van de experts en de conclusie van de ondernemers uit de matrix omgeschreven naar een lopend verhaal. Deze subconclusies zijn hieronder terug te vinden in hoofdstuk 5. Met behulp van deze subconclusies, de critical incidents en de datamatrix hebben we vervolgens onze eindconclusie en antwoord op de hoofdvraag geformuleerd.

4.2

4.2.1

Data-analyse interviews ondernemers

Achtergronden van de ondernemer

Motivatie ondernemerschap Zelfstandigheid, het zoeken van een uitdaging en het zijn opgegroeid met een onderneming worden genoemd als motivatie voor het ondernemerschap. Ook wordt door enkele respondenten aangegeven dat het bij het werken voor een baas vaak aan waardering ontbreekt.

Familie met eigen bedrijf Het merendeel (5/8) van de respondenten heeft familie die ook een bedrijf heeft (gehad). Dit heeft meegespeeld met het beginnen van een eigen zaak. Een enkele respondent geeft aan dat het een sprong in het diepe was.

Diploma Een kwart (2/8) van de ondernemers heeft geen diploma met betrekking tot het ondernemerschap of de branche. De helft van de ondernemers (4/8) heeft een middenstandsdiploma. Het overige kwart (2/8) heeft een diploma met betrekking tot de branche, zoals een slagers- of zilversmiddiploma.

4.2.2

De levenscyclus van ondernemingen

Problemen De meerderheid (5/8) van de ondernemers geeft aan geen problemen te hebben ervaren bij het starten van de onderneming. Een enkele ondernemer geeft aan het eerste half jaar problemen gehad te hebben met het betalen van de huur.

Alle ondernemers geven aan nu wel problemen te ondervinden. Problemen die genoemd worden zijn vooral van financiële aard: het betalen van rekeningen (gemeenten, verhuurders, 35 van 99



leveranciers) en het bestaan van wanbetalers en diefstal. Daarnaast worden de algemene bezetting en de omgang met klanten als probleem genoemd.

Overlevingskansen ondernemers vergroten Wij vroegen de ondernemers wat de verschillende instanties (zoals KvK, OBR, Deelgemeente Feijenoord) zouden moeten doen om de overlevingskansen van zowel de beginnende als de gevestigde ondernemers op de Boulevard Zuid te vergroten.

Ten eerste wordt genoemd dat de huurprijzen naar beneden moeten of huursubsidie verleend moet worden. De huurprijs op de Boulevard Zuid is gebaseerd op een A-locatie, terwijl de buurt behoorlijk achteruit is gegaan de afgelopen 20 jaar.

Ten tweede wordt genoemd dat de buurt aantrekkelijker gemaakt moet worden. De panden zijn slecht en oud en de straat is vies. Verder wordt genoemd dat er eisen gesteld moeten worden aan de ondernemers die zich vestigen. “Je ziet spullen buiten staan waardoor het lijkt alsof het hier een markt is. Maar het is hier een Boulevard. Daarnaast zijn veel spullen van marktkwaliteit tegen marktkraam prijzen, spullen van 5 euro. Dat zijn spullen die je op de markt vindt. Veel ondernemers kunnen beter een marktkraam gaan beginnen. Daarnaast kopiëren ondernemers elkaar. Als de een fietsten gaat verkopen gaat de ander ook fietsen verkopen.”

Tevens moet er een betere branchering komen en moeten er meer kwalititeitswinkels komen. Dat stimuleert de komst van klanten. Verder wordt genoemd dat er meer eenheid moet komen. Openingstijden verschillen. Het is voor de klant niet prettig winkelen als de helft van de winkels gesloten is.

Tenslotte wordt het betaald parkeren als groot probleem genoemd. “Een klant van mij kocht een doos bonbons maar kreeg ook gelijk een bekeuring van 47 euro. Die klant komt hier nooit meer, die ben ik dus kwijt.” Parkeervrije zones voorkomen dit.

Een respondent vindt dat de instanties nu hun aandacht op totaal de verkeerde zaken richten: “Waarom maakt iedereen zich druk om rolluiken, laten we eerst eens proberen de buurt gezellig te maken. Voor mij is het niet belangrijk of ik subsidie krijg of niet. Veel belangrijker vind ik dat de kwaliteitswinkels momenteel in de minderheid zijn. Veel winkeliers stouwen de rekken, posterhouders en dergelijke na sluitingstijd de winkel in, helemaal voorin. Dan kan je wel transparante rolluiken nemen, maar het publiek ziet alleen maar deze spullen staan. Ik durf te stellen dat de buurt behoorlijk achteruit is gegaan, het soort rolluik maakt op dit moment dus niet zo veel uit.” (Maasstad weekbladen, 2006).

36 van 99


4.2.3


Ondernemerskenmerken

Eigenschappen Belangrijke eigenschappen die ondernemers moeten bezitten volgens de respondenten zijn doorzettingsvermogen, klantenbinding en het durven nemen van risico’s. Een kwart (2/8) van de respondenten geeft aan dat alleen diploma’s belangrijk zijn, bijvoorbeeld voor het leren omgaan met belasting, administratie en in- en verkoop.

Succesvolle ondernemers Succesvolle ondernemers moeten volgens de respondenten geloven in hun werk en streven naar perfectie, om zich heen kijken (wat biedt mijn concurrent? Wat wil mijn klant?) en klantvriendelijk zijn. Ook wordt kennis hebben over je producten als eigenschap van succesvolle ondernemers genoemd.

4.2.4

Strategie

Concurrentie Een kwart (2/8) van de respondenten zegt geen directe concurrenten te hebben. Een kwart van de respondenten heeft elk twee grote concurrenten. Daarnaast ondervindt een respondent

veel

concurrentie van grote supermarkten.

Klanten Vrijwel alle ondernemers (4/8) zeggen zich op iedereen te richten. Een respondent zegt zich vooral op Nederlandse klanten te richten, omdat allochtone klanten altijd minder willen betalen dan de prijs die gevraagd wordt.

4.2.5

Voorbereiding

Ondernemingsplan Op een enkele respondent na heeft geen van de ondernemers voor de huidige zaak een ondernemingsplan geschreven. De reden die hiervoor wordt gegeven is dat het niet nodig was om een bank te overtuigen. De respondent die wel een ondernemingsplan geschreven heeft, had het nodig voor inschrijving bij de Kamer van Koophandel en heeft het daarna niet meer als referentie gebruikt.

37 van 99



Marktonderzoek Een kwart (2/8) van de respondenten is gevraagd naar het verricht hebben van marktonderzoek. Zij gaven aan voordat zij de winkel gestart hebben een paar keer langsgelopen te zijn om te kijken wat voor buurt het was en wat de concurrentie was.

Wet- en regelgeving De ondernemers lijken goed op de hoogte zijn van de weten regelgevingen waar zij mee te maken hebben. Er is bijvoorbeeld de regel dat je reclame-uitingen niet verder dan een meter van de winkel mag hebben staan. Daarnaast zijn er ook branchespecifieke regels, zoals kledingvoorschriften voor de slager en het verbod om sigaretten te verkopen aan jonger onder de 16 jaar voor de tabakzaak.

4.2.6

Overig

Branche Een kwart (2/8) van de respondenten is gevraagd of zij voor dezelfde branche zouden kiezen als zij opnieuw zouden mogen beginnen. Beide respondenten geven aan voor een andere branche te kiezen. De eigenaar van de kapsalon, omdat hij moe wordt van het vele contact met klanten en naar het buitenland gaan om inkopen te doen. De slager, omdat hij zijn vlees moet weggooien als hij het niet verkoopt en hij veel moet opruimen en schoonmaken.

Het leukst aan ondernemen De omgang met mensen, zelfstandig werken, vrijheid, verantwoordelijkheid hebben en handelen zijn aspecten die genoemd worden die leuk zijn aan het ondernemerschap.

Minst leuk aan ondernemen Het minst leuk aan het ondernemen is dat je er constant mee bezig bent volgens de respondenten. “Je kan niet zomaar stoppen, je bent altijd bezig iets te bereiken.” “Zelfs in bed denk je er nog aan.” Ook wordt stress en concurrentie als een minder leuk aspect door een enkele respondent genoemd. 4.2.7 Ondernemerskwaliteiten Kunnen onderhandelen Eén ondernemer geeft aan dat onderhandelen een kwaliteit is waar je dagelijks mee te maken hebt. Je leert het als ondernemer door ervaring op te doen in de praktijk.

38 van 99



Alle ondernemers geven aan dat onderhandelingen in de dagelijkse praktijk vooral plaatsvinden met leveranciers en klanten. Je bent daardoor afhankelijk van andere partijen, maar, zo zegt een van de ondernemers, je moet wel in je eigen voordeel kunnen onderhandelen. Alles moet in het teken staan van de zaak. Het is belangrijk om te kijken wat het beste resultaat oplevert, terwijl je tegelijk zorgt voor een win-win situatie voor zowel jezelf als de klant.

Een andere ondernemer licht dit toe: je moet de klant tevreden zien te houden, en toch je eigen rekeningen kunnen betalen. Onderhandelen over prijzen is belangrijk, en soms moet je daarbij zelf wat inleveren en korting geven aan de klant. Inzicht in de goede verhouding van inkoop- en verkoopprijs is daarbij essentieel. Ook wordt aangegeven door enkele ondernemers dat het belangrijk is door onderhandelingen klanten aan je te binden en een vaste klantenkring op te bouwen.

Een vlotte babbel, zakelijkheid en openheid zijn belangrijke praktische aspecten in een onderneming. Ook moet je als ondernemer duidelijke grenzen stellen en je niet laten overhalen.

Critical incident: (Sema Zilver) “Vertegenwoordigers komen hier en willen graag spullen aan je verkopen, maar dat doe ik gewoon niet. Zo wilde een bepaalde leverancier dat ik ook goud ging verkopen - maar dat wil ik niet. Ik verkoop alleen zilver. Ik laat me dan ook niet overhalen. Ik wil best onderhandelen met klanten maar als ik een definitieve prijs aanbied dat blijf ik ook daarbij. Anders is het nadelig voor jezelf.”

Communicatieve vaardigheden Het is volgens de meeste ondernemers belangrijk om altijd vriendelijk, aardig en beleefd te blijven. Netjes praten en een goede houding helpen ook bij het goed presenteren van de zaak. Je moet als ondernemer (en dus expert op het gebied van de onderneming) niet teveel in details treden, en regelmatig vragen of de klant je begrijpt. Advies wat je geeft moet praktisch zijn. Een ander noemt ook een passieve opstelling als een valkuil voor ondernemers. Mensenkennis en invoelend vermogen worden ook als belangrijk aangemerkt. Je moet klanten met een open mind tegemoet treden.

Verder geeft een ondernemer in letterlijke bewoordingen aan dat de klant koning is. Daarbij moet je je aanpassen aan de klant en dus flexibel zijn. Een ondernemer concludeert: de klant moet met een tevreden gevoel de zaak verlaten.

Wat betreft allochtone klanten moet je als ondernemer op de Boulevard Zuid vindingrijk zijn. Op verschillende niveaus kunnen communiceren is essentieel, en dan zowel verbaal als non-verbaal. Verder willen de allochtone ondernemers die geïnterviewd zijn graag vaardiger worden in het Nederlands. Ze zijn nu erg bang om fouten te maken.

39 van 99



Critical incident: (Kapsalon Pretty Petit Hair) “Ik had ruzie met een man met rastahaar. Daar is een special soort vet voor, om te zorgen dat het haar niet gaat pluizen en het gezond blijft. Dat had die man voor € 5,35 gekocht bij de kapsalon. Hij gaat de deur uit, komt terug en zegt hij het verderop voor € 5,00 heeft gezien. En hij begint me uit te schelden voor dief, voor 35 cent! Dus heb ik hem uitgelegd dat ik ook winst moet maken, en dat daar de prijs ook op is berekend. Het product kan immers niet tegen inkoopsprijs verkocht worden. Uiteindelijk was de ruzie een beetje over en begreep hij het wel. Toen is hij weggegaan.”

Leiding kunnen geven Het is volgens alle ondernemers belangrijk om een goede sfeer te creëren in de zaak. Je moet niet boven het personeel gaan staan, en niet commanderen. Het is dus belangrijk om altijd vriendelijk te blijven en het gezellig houden. Aan de andere kant moet het in de winkel wel gaan zoals jij dat wil. Personeel moet zich aanpassen aan de visie van de baas.

Eén ondernemer geeft aan dat je moet proberen problemen te voorkomen in plaats van brandjes blussen. Een ander noemt het op tijd bijsturen van personeel als iets er verkeerd gaat. Je moet daarbij kunnen uitleggen waarom dingen op een bepaalde manier moeten gebeuren. Secuur en consequent zijn helpt hierbij.

Een ondernemer vindt het moeilijk om zich zakelijk op te stellen en een andere richting op te willen dan het personeel. Een ander geeft aan soms moeite te hebben met vergelijkbare zaken als planning en controle. Een cursus zou hierbij volgens hem kunnen helpen.

Critical incident: (De Prijzenslag) “Ik heb in het verleden wel eens problemen gehad met mijn personeel. Mensen die lui waren of pikten. Op zo’n moment moet je bijsturen als ze iets verkeerd doen. Je waarschuwt ze, en toen dat niet hielp, heb ik ze ontslagen.”

Critical incident: (Kapsalon Pretty Petit Hair) “Ik heb eens een meisje ontslagen dat met niemand op kon schieten, zowel niet met klanten als met het andere personeel. Ik vermoedde dat ze drugs gebruikte, want ze zag er elke keer steeds slechter uit. Ze wisselde ook veel van stemming en houding en zo.”

Inzicht in externe markt/organisatie De ondernemers noemen veel verschillende vormen van PR. Mond/tot/mond reclame, advertenties, folders, (landelijke) acties, e-mails en call-centres zijn de belangrijkste strategieën.

40 van 99



Reclame wordt gezien als een middel dat (wanneer je het regelmatig doet) naamsbekendheid oplevert. Ook heeft het dan vaak een toename van klanten als effect.

Verder is het volgens enkele ondernemers belangrijk om up-to-date te blijven en je voortdurend aan te passen aan de markt. Je moet je eigen positie in de markt bepalen en daarbij weten wat de klant wil. Het introduceren van nieuwe producten en trends is hierbij van belang. Ook moet je op de hoogte blijven van wat concurrenten doen.

De kleinere ondernemers geven aan dat advertenties vaak niet genoeg opleveren voor kleinere ondernemingen. Die moeten het vooral hebben van hun status als buurtwinkel en van mond-tot-mond reclame. Een ander vat samen: het effect van PR ligt dus vaak aan de grootte en het soort onderneming.

Critical incident: (Pretty Petit Hair) “Ik doe op vijf manieren aan promotie: 1. reclame op de Antilliaanse televisie 2. reclame op de Rotterdamse televisie 3. flyers en kaartjes om uit te delen 4. kaartjes voor feesten verkopen in de winkel 5. mondelinge reclame, mensen die mij herkennen of die ik aanspreek De reclame gaat eigenlijk altijd wel goed en ik krijg er wel reactie op. Ik geef verder bijvoorbeeld ook vaak mijn kaartje aan mensen die ik op straat of tijdens het uitgaan tegenkom. Dan krijgen ze tien procent korting als mensen met hun kaartje hierheen komen.”

Critical incident: (T for Telecom) “Er wordt regelmatig vanuit het hoofdkantoor een nieuw boekje uitgegeven, en er staan vaak advertenties en acties in kranten en folders. Dat levert zeker een bepaald effect op. Soms komt het dan wel voor dat bepaalde producten tijdelijk uitverkocht zijn, dat is dan wel vervelend. Dan moeten de klanten later terugkomen, maar we proberen het wel zo goed mogelijk op te lossen.”

Inzicht in marketing Twee ondernemers geven aan dat je het seizoen (en seizoensgebonden producten) en de trends goed in de gaten moet houden, en daarop moet inspelen bij het inkopen. Je zoekt met andere woorden wat op dat moment nodig is in de markt. Een goed en aangepast assortiment is daarvan het resultaat. Een andere ondernemer noemt dit ‘doelgericht inkopen’, dus datgene verkopen wat klanten willen.

Een andere ondernemer verwoordt marketing als regelmatig nieuwe producten plaatsen, de inrichting van de winkel regelmatig veranderen en de prijzen scherp houden. Ook is de algemene

41 van 99



gedachte dat je jezelf als ondernemer op de hoogte moet houden van productontwikkelingen. Een goed marketinginzicht en hoge kwaliteit van de producten komen professioneel over.

Ook wordt aangegeven dat vooral op de Boulevard Zuid het kijken naar en rekening houden met de voorkeuren van de verschillende bevolkingsgroepen belangrijk is. De doelgroep is cultureel gezien heel breed.

Verder is het in het begin vooral uitproberen en leren van fouten en producten die niet lopen. Als dat gebeurt, zo geeft iemand aan, dan moeten ze soms tegen kostprijs weg.

Critical incident: (Slagerij Edessa) “Nu is het zomertijd aan het worden, en dus komt het barbecueseizoen eraan. En nu komt er steeds meer vraag naar lamsvlees en kippenvleugels voor op de barbecue. Dan doe ik de prijzen voor lamsvlees en kip omhoog, omdat je daarop moet inspelen en zo meer winst binnenhalen met bepaalde producten.”

(Tabakszaak Schoevers) “We hebben laatst oranjepantoffels in de vorm van klompen ingekocht, in het kader van het komende WK. Maar die blijken voor geen meter te verkopen, dus moeten we worden afgeprijsd. Of op de komende braderie voor een euro worden verkocht ofzo.”

Inzicht in financiële zaken De ondernemers geven allen aan dat financiële zaken veel tijd kosten. Daarom hebben sommige ondernemers een boekhouder in dienst. Zelf leer je als ondernemer vooral in de praktijk hoe om te gaan met financiën.

Twee ondernemers geven aan dat ze niet alleen contante transacties uitvoeren, maar dat klanten ook wel eens op rekening kopen. Een van de twee zegt daarbij dat allen bij betrouwbare klanten gebeurt. Er zijn helaas nog wel eens problemen mee.

De financiën zijn voor veel ondernemers het belangrijkste aan ondernemen. Daar betaal je uiteindelijk de rekeningen van en dat het bepaalt het inkomen. Voortdurende controle van je geldstromen is daarom belangrijk. Nauwkeurig werken kost meer moeite en tijd maar levert uiteindelijk meer geld op. De houding die volgens één ondernemer heerst op de Boulevard Zuid (‘het komt wel’), zorgt ervoor dat veel ondernemers niet rond kunnen komen.

Eén allochtone ondernemer geeft aan een cursus te willen volgen, omdat hij beter op de hoogte wil zijn. Ook begrijpt hij veel termen en begrippen niet. Dit zou indicatief kunnen zijn voor veel ondernemers op de Boulevard Zuid.

42 van 99



Critical incident: (De Candyshop) “Ik controleer altijd de inkoopprijzen. Het is wel eens gebeurd dat ze oude (hogere) prijzen rekenden terwijl er een aanbieding was, en daar gaat je voordeel dan! Ook controleer ik altijd het aantal. Je bestelt 15 dozen maar je krijgt er maar 14. Dat scheelt natuurlijk wel.”

Strategisch denken Het is volgens de meeste ondernemers erg belangrijk om de ontwikkelingen van je producten ook op de lange termijn bij te houden en de marktontwikkelingen te volgen.

Je moet altijd blijven luisteren naar de klanten, leveranciers en concurrenten om in de markt blijven. Iemand geeft aan dat je niet kan afwachten als ondernemer, want de concurrentie is moordend. En dus moet je ze voorblijven. Daarbij is het belangrijk om heel veel risico te durven nemen. En soms moet je juist eerst een stap terug voordat je verder kunt.

Ook noemt een ondernemer het stellen van doelen waarop je je kan richten als essentieel. Pas dan heb je een richting om te werken, dan kun je activiteiten op de lange termijn plannen en gedegen voorbereiden.

Verder is bij deze kwaliteit volgens een aantal ondernemers een opleiding en het volgen van cursussen belangrijk.

Critical incident: (Gurbuz computershop) “Wij bieden de klant altijd koffie aan. Een gezegde in het Turks luidt dat een kop koffie bij een klant een warm gevoel geeft van binnen, en veertig jaar later blijft dit nog hangen. Op zo’n moment heb je indruk gemaakt met je onderneming! De prijs is op een dergelijk moment niet meer van belang, de klant komt terug vanwege de indruk die je hebt gemaakt.”

43 van 99


4.3


Subconclusie gedeelte ondernemers

In geen van de topics blijkt een opmerkelijk verschil te zijn tussen de antwoorden van allochtone versus autochtone ondernemers en startende versus ervaren ondernemers. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat de respondenten als overeenkomst hebben dat ze gemotiveerde ondernemers zijn en open houding hebben, getuige hun medewerking aan dit onderzoek.

De respondenten zijn over het algemeen positief over hun ondernemerskwaliteiten. Ze scoren zichzelf gemiddeld met een 1,9 (op een schaal van 1 tot 5, waar 1 het hoogst is en 5 het laagst) op het totale pakket ondernemerskwaliteiten. De respondenten scoren zichzelf gemiddeld het hoogst op de kwaliteit financieel inzicht (1,4) en het laagst op de kwaliteit leidinggeven (2,8). De ondernemers vinden de ondernemerskwaliteiten stuk voor stuk belangrijk (gem. 1,5). Strategische houding vinden zij gemiddeld (1,1) de belangrijkste kwaliteit voor een ondernemer. Tabel 14 Waardering

4

Beoordeling

1 = heel belangrijk

uitstekend

2 = belangrijk

goed

3 = redelijk

redelijk

4 = niet belangrijk

slecht

5 = helemaal niet belangrijk

helemaal niet

Gemiddelde

Gemiddelde

waardering

beoordeling

Onderhandelen

1,4

1,7

Communicatie

1,5

1,5

Leiding kunnen geven

1,5

2,8

Inzicht in externe markt

1,9

2,3

Inzicht in marketing

1,4

1,8

Inzicht in financiële zaken

1,4

1,4

Strategische houding

1,1

2,0

Uitgebreide tabel zie bijlage 7 44 van 99



De ondernemers ondervinden voornamelijk financiële problemen, zoals het betalen van rekeningen en veel wanbetalers. Getuige de hoge zelfbeoordelingen van de ondernemerskwaliteiten, en met name van financieel inzicht, blijken de respondenten de problemen eerder aan de achteruitgang van de buurt en het beleid dat de gemeente voert te wijten dan aan hun eigen capaciteiten. De respondenten zijn het er over eens dat de huurprijzen op de Boulevard Zuid naar beneden moeten of huursubsidie verleend moet worden, de panden oud zijn en in slechte staat verkeren en de straat vies is, er een betere branchering moet komen inclusief kwaliteitswinkels en er afgestapt moet worden van het betaald parkeren.

De respondenten hebben zich over het algemeen matig voorbereid op het starten van de onderneming. Op een enkele respondent na heeft geen van de ondernemers voor de huidige zaak een ondernemingsplan geschreven. Wel lijken de respondenten goed op de hoogte zijn van de weten regelgevingen waar zij mee te maken hebben.

De respondenten vinden het volgen van opleidingen en cursussen belangrijk, maar het opknappen van de buurt lijkt voor hen een hogere prioriteit te hebben dan het werken aan ondernemerskwaliteiten. Het slechte imago van de buurt in combinatie met de hoge huurprijzen maakt het voor veel ondernemers moeilijk om het hoofd boven water te houden. Wel moet hier de kanttekening bij geplaatst worden dat de ondernemers die wij geïnterviewd hebben in elk geval Nederlands spraken en niet de minst succesvolle ondernemers waren. Bij de ondernemers die wij niet hebben kunnen bereiken is wellicht wel sprake van een onvoldoende beheersing van ondernemerskwaliteiten.

45 van 99


4.4


Data-analyse interviews experts

Hebben beginnende ondernemers andere problemen dan ondernemers die al langer bestaan op de Boulevard Zuid?

Beginnende ondernemers hebben andere problemen dan bestaande ondernemers. De problemen bij de beginnende ondernemer zitten in de voorbereiding en het starten van een eigen zaak. Door een geringe voorbereiding zijn beginnende ondernemers erg opportunistisch en overzien zij niet de gevolgen van hun beslissingen. Problemen waar zij tegen aan lopen hebben te maken financiële aspecten, zoals de BTW afdracht, voorfinanciering en het bijhouden van de administratie. Bestaande ondernemers hebben de nodige ervaring opgedaan en zijn daardoor minder kwetsbaar. De problemen van bestaande ondernemers hebben dan ook te maken met een lage omzet veroorzaakt door het geringe aantal klanten op de Boulevard Zuid. De ondernemer zal klantvriendelijker moeten zijn in zijn houding en gedrag en actief moeten proberen om klanten te trekken. Wanneer bestaande ondernemers aankloppen voor hulp is het vaak al te laat. Ze gaan vaak te lang door met alle gevolgen van dien.

Waarin onderscheidt de succesvolle ondernemer zich van de ondernemers die niet of minder succesvol op de Boulevard Zuid?

Succesvolle ondernemers kenmerken zich door een dynamisch karakter. Ze gaan ervoor, zijn vindingrijk, hebben goede contactuele eigenschappen, hanteren een sociaal beleid en kunnen goed met andere mensen omgaan. De acties die ze doen zijn doordacht en weten wat ze doen. Daarnaast zijn ze in staat om te erkennen dat ze verkeerde beslissingen hebben genomen. Ondernemers die dit niet kunnen zijn door hun standvastigheid destructief met alle gevolgen van dien. Men moet zijn eigen zaak netjes op orde hebben, de winkel moet schoon zijn, de ondernemer moet vriendelijk zijn. Het zijn de kleine basisprincipes maar o zo belangrijk.

Wat moet er volgens u gebeuren om de overlevingskansen van zowel de beginnende als reeds gevestigde ondernemers op de Boulevard Zuid te vergroten?

Begeleiding bij subsidieaanvragen door één persoon is heel belangrijk. Hierdoor wordt er vertrouwen gekweekt. Een ondernemer kan dan één persoon aanspreken voor een subsidieaanvraag en subsidiemogelijkheden. Ondernemers zijn slecht op de hoogte van subsidiemogelijkheden.

46 van 99



De huren zijn te hoog in verhouding tot de omzet. De pandeigenaren moet doordrongen worden van het feit dat de huren te hoog zijn. Beginnende ondernemers moeten daarom advies inwinnen hoe zij hiermee kunnen omgaan. Het is moeilijk om het vertrouwen te winnen van de ondernemer en deze laat zich niet snel adviseren. De ondernemer is eigenwijs en laat zich moeilijk coachen. De beginnende ondernemer is meer bereid om te luisteren naar andere en laat zich makkelijker adviseren.

De ondernemer op de Boulevard moet veel actiever zijn. Je kunt als ondernemer zoveel doen zonder dat dit veel geld kost. Bijvoorbeeld: •

Winkel schoonmaken

•

NAW gegevens verzamelen van klanten

•

Klanten vragen wat ze van je winkel vinden

•

Je winkel op een leuke en creatieve wijze presenteren

•

Gebruik je persoonlijkheid. Het product is bijzaak.

•

Kruip in de huid van de klant – waarom kom je naar deze winkelstraat en/of winkel?

Kunnen onderhandelen Het is belangrijker dat de ondernemer eerst zijn eigen zaken goed voor elkaar heeft. In tweede instantie moet de ondernemer inzien dat het belangrijk is om samen te werken met anderen zoals via een winkeliersvereniging. Een winkeliersvereniging kan juist heel veel betekenen voor zowel de Boulevard als de individuele ondernemer. Alleen willen of zien veel ondernemers dit niet in en zijn dan ook geen lid van de winkeliersvereniging.

Communicatieve vaardigheden Dit is heel belangrijk. Een ondernemer moet in eerste instantie zichzelf proberen te verkopen. Hij moet hiervoor goed kunnen communiceren met klanten. Dit betekent dus beheersing van de Nederlandse taal en goed kunnen/leren communiceren zowel verbaal als non-verbaal met de klant en collega ondernemer.

Leiding kunnen geven Leidinggeven wordt met name belangrijk als je gaat uitbreiden met personeel. Het is belangrijk dat werknemers klant en service gericht kunnen en leren werken. Het is dan ook belangrijk dat de ondernemer het goede voorbeeld geeft. Hier staat natuurlijk wel een goed salaris en een schouderklopje tegenover.

47 van 99



Inzicht in externe markt/organisatie Dit is belangrijk en moet zeker verbeterd worden. Veel ondernemers hebben oogkleppen op en staan niet open voor meningen van anderen en hebben beperkte informatiebronnen. Klantgerichtheid en serviceverlening moeten de speerpunten zijn van de ondernemers op de Boulevard en moeten niet vervallen in kopieergedrag. Ze moeten duidelijk naar buiten brengen wat ze te bieden hebben als individuele ondernemer maar ook als winkelstraat. Ook hier kan de winkeliersvereniging een belangrijke rol in spelen door gezamenlijk reclame te maken zodat consumenten weten wat ze kunnen halen op de Boulevard.

Inzicht in marketing Dit is belangrijk. Een aantal ondernemers hebben voldoende en een aantal weinig tot geen inzicht in marketing. Terwijl het wel allemaal om marketing draait. Je moet producten aanbieden waar vraag naar is en je moet achterhalen hoe je dat op de juiste wijze kan doen. Dit kan verbeterd worden door als ondernemer iets bijzonders te doen. Gebruik de kennis en informatie die er al is, kijk naar je eigen land, zet dat neer in je winkel, benut dat om extra aandacht te krijgen, wees vernieuwend en houd je producten up to date.

Inzicht in financiële zaken Dit is belangrijk maar het is belangrijker om een goed commercieel inzicht te hebben. De financiële kennis moet ondersteunend zijn aan je commerciële activiteiten. Je kunt niet in alles goed zijn en ‘schoenmaker blijf bij je leest’. Je kunt de administratie ook uitbesteden. Over het algemeen hebben de ondernemers hun financiële zaken redelijk in orde. Toch zijn er problemen met de administratie en de belasting. Het is van belang dat men het gevoel er bij krijgt en dat men leert kostenbesparend te werken.

Strategische houding Het is belangrijk om je voor te bereiden op de toekomst. Een ondernemer moet rekening houden met veranderende omstandigheden. Uiteraard gaat het om het nu. Op dit moment moet je voldoende omzet zien te halen. Strategisch gezien zijn ondernemers onvoldoende voorbereid. Vooral de allochtonen ondernemers zijn opportunistisch. Ze werken meer vanuit hun gevoel dan met hun verstand. Het is belangrijk om een goed product te kiezen om te verkopen en niet domweg de zaak vol gooien met allemaal verschillende producenten en dan hopen dat het wel goed gaat komen. De 2e en 3e generatie allochtonen doen dit beter. Ze overwegen en nemen beslissingen meer met hun verstand. Ze gaan minder intuïtief te werk. Als tip kunnen we meegeven: luister en kijk kritisch naar je zelf en verkoop eventueel het assortiment tegen dump prijzen en durf wat anders erbij te verkopen.

48 van 99



Aanbevelingen experts Belangrijk is het bevorderen van: •

De collegialiteit

•

Deelname aan winkeliersvereniging waardoor het collectieve belang wordt bevorderd

•

MKB en brancheorganisaties moeten cursussen aanbieden en de ondernemer moet bereid zijn hierin te investeren.

•

Het eigenarenplatform moet er een andere mentaliteit op na houden (respondent 1).

De ondernemers op de Boulevard doen naar eigen inzicht hun best. Ze werken hard en maken veel uren. De verschillende organisaties moeten ervoor waken dat er te veel verschillende projecten lopen op de Boulevard Zuid, te veel verschillende subsidies en te veel verschillende mensen. Het is nu zelfs zo dat andere bedrijven op naam van de gemeente/andere instanties een voet tussen de deur bij de ondernemers proberen te krijgen. Ook wordt er te veel onderzoek gedaan waardoor te hoge verwachtingen worden gewekt. Ondernemers worden er moe van. De ondernemers weten overigens op den duur niet meer bij wie ze moeten zijn en worden van het kastje naar de muur gestuurd. We moeten streven naar één contactpersoon voor de ondernemers en een website met de promotie en presentatie van de winkelier erop.

Om zaken te veranderen op de Boulevard moet je extreem zijn in de benadering naar de ondernemers. Stel zaken zwart/wit voor. De ondernemers moeten wakker worden geschud, maar benader ze positief dan krijg je contact en vertrouwen. Houd het begrijpbaar, giet het in leuke en simpelere vormen en confronteer ze.

49 van 99


4.5


Subconclusie gedeelte experts

In geen van de topics blijkt een opmerkelijk verschil tussen de antwoorden van de experts. Uiteraard heeft elke expert een ander perspectief en is op een andere wijze bij de ondernemers op de Boulevard betrokken.

De experts zijn over het algemeen gematigd negatief over de ondernemerskwaliteiten. Ze gaven een gemiddelde score van 3,5 voor alle ondernemerskwaliteiten (op een schaal van 1 tot 5, waar 1 heel goed en 5 heel slecht is). De gemiddelde score die experts gaven voor de mate waarin ondernemers moeten beschikken over ondernemerskwaliteiten kwam op 1,5. Dit geeft aan dat de experts vinden dat de ondernemerskwaliteiten duidelijk verbeterd kunnen worden. Tabel 25 Waardering

Beoordeling

1 = heel belangrijk

uitstekend

2 = belangrijk

goed

3 = redelijk

redelijk

4 = niet belangrijk

slecht

5 = helemaal niet belangrijk

helemaal niet

Gemiddelde

Gemiddelde

waardering

beoordeling

verschil

5

Onderhandelen

1,75

3,6

Communicatieve vaardigheden

1,25

3

Leiding geven

1,75

3,6

Inzicht in externe markt

1,5

4


1,5

3,6

Inzicht in financiële zaken

1,5

3

Strategische houding

1,5

4

Uitgebreide tabel zie bijlage 8 50 van 99



Hieruit blijkt dat vooral de ondernemerskwaliteiten inzicht in de externe markt en strategische houding verbeterd kunnen worden volgens de experts.

Tevens hechten zij veel belang aan het lidmaatschap van de winkeliersvereniging. Vooral de winkeliersvereniging kan opkomen voor de belangen van de ondernemers. Daarnaast kunnen zij zorgen voor een gezamenlijke promotie en werken aan een beter imago van de Boulevard Zuid.

Ook kan de individuele ondernemer veel zelf doen. De ondernemer kan zijn presentatie van zijn winkel en producten op eenvoudige wijze verbeteren. Daarnaast kan de ondernemer bij verschillende instanties informatie en advies krijgen maar dit vraagt een actieve houding van de ondernemer.

51 van 99



5 Conclusie 5.1

Vergelijking resultaten ondernemers versus experts Er zijn een aantal verschillen op te merken tussen de resultaten van de interviews met

ondernemers versus de resultaten van de interviews met de experts.

Ten eerste zijn de ondernemers positief over de mate waarin zij de ondernemerskwaliteiten bezitten (score 1,9 op een schaal van 1 tot 5 waarbij 1 is het hoogst en 5 het laagst), terwijl de experts gematigd negatief zijn over de ondernemerskwaliteiten van de ondernemers aan de Boulevard Zuid (score 3,5). Wel komt de mate waarin ondernemers en experts de ondernemerskwaliteiten belangrijk vinden overeen (score 1,5).

Een tweede verschil is de manier waarop ondernemers en experts denken over de aanpak van de Boulevard Zuid. Volgens de expert moet de ondernemer veel actiever worden. De winkel moet bijvoorbeeld schoongemaakt worden, klanten moet gevraagd worden wat ze van de winkel vinden, de winkel moet op leuke en creatieve wijze gepresenteerd worden. De ondernemers daarentegen vinden dat het de instanties en de gemeente zijn die de overlevingskansen van ondernemers moeten vergroten. Kwaliteitswinkels moeten worden aangetrokken, er moeten parkeervrije zones komen de buurt moet gerenoveerd worden, etc. De ondernemers en de experts zijn het er wel over eens dat de huurprijzen voor de panden op de Boulevard Zuid veel te hoog zijn.

Uit de resultaten blijkt dat de ondernemers vooral aangeven problemen te ondervinden bij het langer bestaan van de onderneming en in mindere mate bij de start van de onderneming. Hierbij moet wel opgemerkt worden dat de door ons geïnterviewde ondernemers vooral ervaren ondernemers waren. Volgens de experts ondervinden vooral startende ondernemers problemen. Ondernemers en experts zijn het er over eens dat problemen bij het ondernemen van vooral van financiële aard zijn.

Succesvolle ondernemers moeten volgens de ondervraagde ondernemers geloven in hun werk en streven naar perfectie, om zich heen kijken en klantvriendelijk zijn. De experts voegen hier nog aan toe dat succesvolle ondernemers in staat zijn om te herkennen dat ze verkeerde beslissingen hebben genomen.

52 van 99



We kunnen concluderen dat experts en ondernemers naar elkaar wijzen wat betreft de aanpak van de Boulevard Zuid. De ondernemers vinden dat instanties hun aanpak moeten veranderen en de instanties vinden dat de ondernemers hun houding moeten veranderen.

5.2

Vergelijking resultaten versus theorie

Allochtone ondernemers In het theoretisch kader is de motivatie van allochtone ondernemers besproken aan de hand van vier modellen. Op de door ons geïnterviewde ondernemers blijkt vooral model 4 van toepassing: het ondernemersmodel of de theorie van ondernemingsdrang. Dit model verklaart het starten van een onderneming door allochtonen door het bestaan van de algemene drang eigen baas te zijn die zich ook bij autochtonen voordoet. Ook uit het onderzoek “Allochtone ondernemers of ondernemende allochtonen” dat door Universiteit Leuven is uitgevoerd, blijkt dat de laatstgenoemde motivatie voor het grootste deel van de allochtone ondernemers van toepassing was (Lambrecht en Verhoeven, jaartal niet bekend).

Een ander aspect uit het theoretisch kader betreft de knelpunten waar allochtone ondernemers mee te maken hebben. Belangrijke oorzaken voor uitval liggen in het feit dat veel allochtone ondernemers: •

Onvoldoende kennis verzamelen en hebben over hun afzetmarkt;

•

Nauwelijks deel uit maken van een netwerk waar zij informatie advies of potentiële klanten/zakenpartners aan kunnen treffen;

•

Onvoldoende opleiding genoten hebben (onderwijs, de Nederlandse taal wordt onvoldoende beheerst);

•

Niet altijd op de juiste locatie gehuisvest zijn (InburgerNet, n.d.).

Op de door ons geïnterviewde ondernemers lijkt vooral het laatste aspect van belang te zijn in combinatie met het tweede aspect.

Uit een studie van het ITS in opdracht van de ministeries van Economische Zaken en Binnenlandse Zaken bleek dat etnische ondernemers zich sterker moeten gaan richten op autochtone markten, om eenzijdige 'insluiting' te voorkomen. Bij onze respondenten bleek dit niet van toepassing te zijn omdat zij zich zowel op autochtone als allochtone klanten richten. Door een allochtone ondernemer werd zelfs aangegeven de voorkeur voor de autochtone markt te hebben, vanwege de consequente wijze van betalen.

53 van 99


5.3


Hypothese aannemen of verwerpen?

Wij begonnen dit onderzoeksverslag met de hypothese dat de ondernemers aan de Boulevard Zuid een tekort hebben aan kwaliteiten die belangrijk zijn om als ondernemer succesvol te zijn met de Nederlandse taal hierbij als een belangrijke barrière. Bovendien vermoedden wij een overmoed om te beginnen aan het ondernemerschap, gepaard gaande met onvoldoende voorbereiding. Uit ons uitgevoerde onderzoek is gebleken dat de door ons geïnterviewde ondernemers geen groot tekort hebben aan ondernemerskwaliteiten, maar wel weinig voorbereidingen treffen. De context blijkt van grote invloed te zijn. De hoge huurprijzen, het slechte imago van de buurt en de uitstraling blijken het moeilijk voor de ondernemers te maken om succesvol te zijn. De hypothese moet dus gedeeltelijk verworpen worden.

5.4

Antwoord op de onderzoeksvraag

Kunnen ondernemers op de Boulevard Zuid begeleid worden naar succesvol ondernemerschap?

Het door ons onderzochte probleem is erg breed. Het strekt veel verder dan een onderwijskundig probleem. Zelfs voor de ondernemers die alle ondernemerskwaliteiten op het hoogste niveau zouden bezitten is het door contextfactoren als geringe klantenaantallen, hoge huurprijzen en slecht imago van de buurt nog niet vanzelfsprekend dat zij succesvol zijn. Om de geschetste problemen aan te pakken, moeten er op verschillende niveaus interventies worden ingezet. Wel denken wij dat scholing /begeleiding een van de stappen naar succes zou kunnen zijn. Hiervoor zal wel de conceptie van zowel de ondernemers als van gemeentelijk instanties en betrokken partijen moeten worden bijgesteld. De meningen over de oorzaak van de problematiek lopen nu sterk uiteen. Door open en eerlijk met elkaar te communiceren kan gewerkt worden aan de vertrouwensrelatie. Een manier om een vertrouwensrelatie op te bouwen is via personificatie. Alle betrokken partijen moeten een ‘gezicht’ krijgen. Het zou ideaal zijn wanneer ondernemers een persoon kunnen spreken die de juiste contacten heeft met de verschillende instanties. Vooral de allochtone ondernemers hechten veel belang aan het persoonlijke contact. Daarnaast is één aanspreekpunt voor de ondernemers heel duidelijk en overzichtelijk in plaats dat er veel verschillende personen van verschillende instanties op de Boulevard bezig zijn. Op basis van een vertrouwensrelatie kan je begeleiden en aandacht besteden aan ondernemerskwaliteiten. Volgens de experts moet vooral aandacht worden besteed aan de ondernemerskwaliteiten inzicht in externe markt en strategische houding.

54 van 99


6


Discussie In dit hoodfstuk bespreken we een aantal kritische punten die naar ons idee extra aandacht

verdient.

6.1

Kritische beschouwing

1. In totaal hebben een beperkt aantal ondernemers meegewerkt aan het onderzoek. Van de 200 ondernemers op de Boulevard hebben 8 ondernemers hun medewerking verleend. Hier zijn een aantal redenen voor aan te geven: •

In de loop der tijd hebben al een aantal onderzoeken plaats gevonden die werden uitgevoerd in opdracht van verschillende gemeentelijke instanties. Echter, de concrete resultaten van deze onderzoeken zijn voor de ondernemer op de Boulevard niet of nauwelijks merkbaar geweest. Hierdoor is de bereid om mee te werken aan onderzoek afgenomen.

•

Cultuur en taal kunnen een barrière vormen waardoor vooral allochtone ondernemers niet willen of kunnen meewerken met het onderzoek. Allochtone ondernemers hechten veel waarde aan een persoonlijke benadering. Het winnen van vertrouwen kost dan ook veel tijd en intensieve contactmomenten. Een stagiair van Turkse afkomst heeft voor ons als tolk gefungeerd. Hierdoor verliep het contact makkelijker en nam de kans op gewenste antwoorden af. Indien wij meer tijd tot onze beschikking hadden was het wellicht mogelijk geweest om met meer ondernemers een vertrouwensrelatie op te bouwen waardoor we meer ondernemers bereid hadden gevonden om mee te werken aan het onderzoek.

2. Het is de vraag of de respondenten die hebben meegewerkt aan het onderzoek representatief zijn voor de gehele populatie. De ondernemers die wel hebben meegewerkt stonden positief tegenover het onderzoek. Wellicht dat de groep ondernemers die niet mee wilde werken andere antwoorden had gegeven op de vragen. Deze controle is gezien het tijdsbestek waarin het onderzoek moet plaats vinden, niet uitgevoerd.

3. We hebben ondernemers gevraagd zelf te beoordelen in welke mate zij over de verschillende ondernemerskwaliteiten beschikken. Uiteraard is dit een subjectieve en niet controleerbare beoordeling. Om dit te ondervangen hadden we met een 360

55 van 99



graden feedback kunnen werken. Dit was gezien het tijdsbestek organisatorisch niet haalbaar.

4. Een belangrijk onderdeel van de bachelorthesis was het samenwerken met andere studenten. Gebleken is dat communicatie heel belangrijk is om goed met elkaar te kunnen samenwerken. In het begin van de samenwerking waren er een aantal misverstanden maar na verloop van tijd ging de communicatie steeds beter en hierdoor de samenwerking. Dit kwam omdat onze groep bestond uit drie voltijdstudenten en één deeltijdstudent die ver van elkaar wonen. Daarom werd Blackboard en solismail veelvuldig gebruikt om met elkaar te communiceren.

6.2

Discussie op basis van een aantal paradoxen De ondernemers die subsidies het hardst nodig hebben, kunnen moeilijk of niet profiteren van deze subsidies. Hoe meer en beter een beginnende ondernemer zich voorbereidt hoe kleiner de kans dat hij start als ondernemer. Een ondernemer heeft weinig tijd maar neemt wel uitgebreid de tijd om dit te vertellen.

56 van 99



7 Aanbevelingen Naar aanleiding van dit onderzoek hebben we een viertal aanbevelingen geformuleerd. De aanbevelingen zijn bedoeld om richting te geven aan eventueel vervolg onderzoek ten behoeve van het bevorderen van ondernemerskwaliteiten op de Boulevard Zuid.

Uit het onderzoek kwam naar voren dat ondernemers en experts anders tegen de problematiek op de Boulevard Zuid en de mate waarin ondernemerskwaliteiten worden beheerst aankijken. Daarom luidt de eerste aanbeveling:

‘Maak het verschil in concepties van de ondernemers en betrokken partijen op de Boulevard Zuid inzichtelijk’.

We hebben gemerkt dat ondernemers op de Boulevard en betrokken partijen op de Boulevard anders tegen het ondernemerschap aankijken en verschillende verwachtingen van elkaar hebben. Dit verschil in conceptie maakt het moeilijk om met elkaar in gesprek te raken en om een constructieve relatie met elkaar aan te gaan. Vanwege de complexe problematiek op de Boulevard Zuid is het belangrijk dat alle betrokken partijen met elkaar willen samenwerken waarbij ook rekening wordt gehouden met tegengestelde belangen.

Om concepties te kunnen aanpassen zal men, de ondernemers en betrokken partijen, duidelijk en op adequate wijze met elkaar moeten communiceren. De tweede aanbeveling luidt dan ook:

‘Onderzoek wat de meeste adequate wijze is waarop ondernemers en andere betrokken partijen op de Boulevard Zuid met elkaar kunnen communiceren?’

We hebben gemerkt dat er veel informatie beschikbaar is met betrekking tot subsidiemogelijkheden en faciliteiten voor ondernemers. Echter, deze informatie komt niet of nauwelijks bij de ondernemer terecht. Wij denken dat een andere wijze van communicatie er toe kan leiden dat ondernemers goed kunnen worden geïnformeerd waardoor zij meer en optimaal gebruik kunnen maken van subsidies en faciliteiten voor ondernemers.

57 van 99



De derde aanbeveling luidt:

‘Laat informatie en contact met ondernemers zo veel mogelijk via één persoon verlopen die regelmatig persoonlijk contact heeft met de ondernemer’

Wanneer ondernemers één aanspreekpunt hebben voor verschillende soorten vragen en problemen wekt dit veel vertrouwen bij de ondernemers. De ondernemer hoeft dan zijn verhaal maar één keer af te steken en wordt het ‘van het kastje naar de muur’ effect vermeden. Vooral de allochtone ondernemers hechten veel waarde aan persoonlijk contact. Deze persoonlijke aandacht geeft blijk van respect en betrokkenheid bij de ondernemers. Personificatie is ons inziens een belangrijk instrument om draagvlak te creëren en vertrouwen te wekken bij ondernemers.

Voor het bijstellen van concepties en een adequate communicatie tussen ondernemers en betrokken partijen op de Boulevard Zuid speelt een actieve winkeliersvereniging naar onze mening een cruciale rol. Daarom luidt onze laatste aanbeveling:

‘Stimuleer ondernemers om lid te worden van de winkeliersvereniging en help ze bij het goed laten functioneren ervan’

Juist de winkeliersvereniging kan veel betekenen voor de ondernemers op de Boulevard Zuid. Zij kunnen opkomen voor de belangen van de ondernemers en het contact onderhouden met verschillende instanties zoals de Deelgemeente en het Ontwikkelings Bedrijf Rotterdam. Tevens kunnen zij activiteiten organiseren zoals braderieën en zorg dragen voor de promotie van de Boulevard Zuid.

58 van 99



8 Literatuurlijst Algemeen Dagblad, 14 september 2005

Bergenhenegouwen, G.J., Mooijman, E.A.M. & Tilleman, H.H. (2002) Strategisch opleiden en leren in organisaties. Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff BV.

Dagevos, J., & Gesthuizen, M. (2005). Niet-westerse allochtonen met een stabiele arbeidsmarkpositie: aantallen en ontwikkelingen. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.

Driessen, M. (2005). E-scan ondernemerstest: beoordeling en ontwikkeling ondernemerscompetentie. Entrepreneur Consultancy BV.

ESF - Equal Aanvraag (2004). Kennis voor een gevulde winkelwagen. Verdere gegevens onbekend.

Gartner, H.A. (1985). Conceptual framework for describing the phenomenon of venture creation. Academy of Management Review, 10 (4), 696-708.

Hoffman, D.D., & Voigt, J. (1998). Bezieling en kwaliteit in organisaties. Den Haag: Servire.

InburgerNet

(n.d.).

Allochtoon

Ondernemerschap.

Gevonden

op

22

maart

2006,

op

http://www.degeschiedenisvaninburgering.nl/

Informatiekrant PvdA Rotterdam (2006). Verdere gegevens onbekend.

Jonassen, D.H., Hannum, W.H., & Tessmer, M. (1989). Handbook of Task Analysis Procedures. New York, USA: Praeger Publishers.

Lambrecht, H., Verhoeven, H., & Artens, A. (n.d.). Allochtone ondernemers of ondernemende allochtonen? Ondernemers! Leuven: Katholieke Universiteit Leuven.

Laurillard, D. (2002). Rethinking University Teaching: a framework for the effectieve use of learning technologies. New York, and London: RoutledgeFalmer.

Lohuizen, S. van (2005). Crises, communicatie, competenties. Twente: Universiteit van Twente.

59 van 99



London, M., & Smither, J.W. (2002). Feedback orientation, feedback culture, and the longitudinal performance management process. Human Resource Management Review, 12, 81-100.

Lowyk, J., & Elen, J. (2004). Linking ICT, knowledge domains, and learning support for the design of learning environments. In: N.M. Seel, & S. Dijkstra (Eds.), Curriculum, Plans, and Processes in Instructional Design. Mahwaj, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.

Lumpkin, G.T. & Dess, G.G. (1996). Clarifying the entrepreneurial orientation construct and linking it to performance. Adacemy of Management review, verdere gegevens onbekend.

Maasstad Weekbladen, 10 mei 2006.

Morrison, G.R., Ross, S.M., & Kemp, J.E. (2004). Designing Effective Instruction. New York: John Wiley & Sons, Inc.

Nandram, S.S., & Samson K.J. (2000). Succesvol ondernemen: Eerder een kwestie van Karakter dan van Kennis. Breukelen: Universiteit Nijenrode.

OBR

Gemeente

Rotterdam

(n.d.).

Gevonden

op

10

april

2006,

op

http://80.95.161.43/smartsite.dws?id=34983

Robson, C. (2002). Real World Research. Second Edition. Oxford, UK: Blackwell Publishing.

Stikkelbroek, Y.A.J. (2005). Cursus onderzoeksvaardigheden 2 (code: 20030009104).

Stokking, K. (2006). Bouwstenen voor onderzoek in onderwijs en opleiding. Bouwstenen Online. Gedownload op 18 maart 2006, van http://edugate.fss.uu.nl/~jj/bouwstenen/index.htm

Studiegids Bacheloropleiding Onderwijskunde 2005/2006 (2005). Gevonden op 10 april 2006, op http://www.uu.nl/content/Ba_Doc_OWK_0506_3.pdf

Timmons, J.A. (1985). New Venture Creation. Irwin: Homewoord.

60 van 99


9


Bijlagen

Bijlage

1

Conceptueel model

2

Kwaliteiten en kenmerken van ondernemers

3

Datamatrix ondernemers

4

Datamatrix experts

5

Uitwerking per topic ondernemers

6

Uitwerking per topic experts

7

Tabel ondernemerskwaliteiten volgens de ondernemers

8

Tabel ondernemerskwaliteiten volgens de experts

9

Foto’s winkels van de respondenten

61 van 99



Bijlage 1 - Conceptueel model

Beschrijving van het conceptueel model

Overheidsbeleid: Het ministerie van Economische Zaken heeft de volgende speerpunten in zijn beleid: •

Kenniseconomie en innovatie

EZ wil Nederland tot één van de aantrekkelijkste kenniseconomieën maken om in te innoveren. Het kabinet trekt daarom voor onderwijs en kennis, ondanks de moeilijke budgettaire situatie, ad 800 miljoen euro uit. Maar geld alleen is niet genoeg. Ook is de vraag aan de orde wat bedrijfsleven en kennisinstellingen zelf kunnen bijdragen aan een groter innovatievermogen. Er is behoefte aan een coherente strategie en de inzet van alle betrokken partijen.

•

Ruimte om te ondernemen

Op de internationale ranglijsten van meest aantrekkelijke vestigingsplaatsen daalt Nederland. (Startende) bedrijven hebben niet voldoende ruimte om te ondernemen. Ze zuchten onder administratieve lasten en bureaucratie, hebben last van slechte bereikbaarheid en criminaliteit en kampen met onvoldoende goede fysieke ruimte om te ondernemen. EZ gaat specifieke knelpunten

62 van 99



aanpakken bij de start, groei en overdracht van een bedrijf. Wat betreft de start kan gedacht worden aan het vergroten van de aandacht voor ondernemerschap in het onderwijs en het vergemakkelijken van het starten van een onderneming.

Gemeentelijk beleid: Sinds 18 april 2005 kent Rotterdam acht zones in Charlois en Feijenoord waar ondernemers in aanmerking kunnen komen voor een investeringspremie van maximaal 100.000 euro. Inmiddels hebben al 130 ondernemers een beroep gedaan op de regeling die gefinancierd wordt door het Rijk en de gemeente. Door investeringen in vastgoed, ontstaat een aantrekkelijker bedrijfs- en woonomgeving. De acht wijken krijgen zo een beter vestigingsklimaat voor ondernemers en meer werkgelegenheid. Bovendien vloeien OZB-opbrengsten niet langer in de gemeentekas, zij worden voor 100 procent geïnvesteerd in de kansenzones. Ondernemers mogen zelf meebeslissen welke bestemming het geld krijgt: opknappen van de openbare ruimte, veiligheidsprojecten of bijvoorbeeld promotie

van

het

gebied.

(http://www.leefbaarrotterdam.nl/index.php/weblog/comments/kansenzone_afrikaanderwijk)

Boulevard Zuid: wordt gevormd door de Groene Hilledijk en de Beijerlandselaan waar 210 winkels zijn gevestigd.

Consumenten: Zij bepalen het bestaansrecht van de ondernemingen op de Boulevard Zuid. Een slecht imago, een eenzijdige branchering, onveiligheid, onduidelijke winkelformule kan ertoe leiden dat de klant wegblijft. Ondernemers: hebben wel de kenmerken maar missen geheel of slechts gedeeltelijk de kwaliteiten en kennis om als ondernemer succesvol te kunnen zijn. Dit vertaalt zich in lage omzetten met als uiteindelijk gevolg faillissement. Daarnaast kan een minder professionele uitstraling van de winkel leiden tot een algemeen minder professional imago van de Boulevard Zuid als geheel.

Partijen project: Kennis voor een gevulde winkelwagen: KC Handel, Deelgemeente Feijenoord,

Ontwikkelingsbedrijf

Rotterdam,

Winkeliersvereniging

Boulevard

Zuid,

Eigenarenplatform en de Rabobank vinden het belangrijk dat de Boulevard Zuid weer een prettig winkelgebied wordt en waar een goed ondernemersklimaat heerst.

Onderzoek: richt zich op de kenmerken en kwaliteiten van ondernemers in het algemeen en ondernemers op de Boulevard Zuid in het bijzonder.

Ondernemerskenmerken en ondernemerskwaliteiten: in plaats van competenties praten we hierover kenmerken die niet beïnvloedbaar zijn en kwaliteiten die wel beïnvloedbaar zijn.

63 van 99



Bijlage 2 - Kwaliteiten en kenmerken van ondernemers

Kwaliteiten van de ondernemer – wel beïnvloedbaar •

Kunnen onderhandelen: de persoon moet gevoel hebben voor verschillende belangen, zich daarin kunnen verplaatsen maar tegelijkertijd vanuit een positieve houding op zoek gaan naar gemeenschappelijkheden om tot oplossingen te komen.

•

Communicatieve vaardigheden: de persoon moet klanten vast kunnen houden, contacten kunnen leggen, hulp durven vragen, advies durven vragen, kunnen delegeren, netwerken kunnen aanboren.

•

Leiding kunnen geven: de persoon moet in staat zijn te motiveren en te stimuleren tot nieuwe ideeën en uitdagingen. Hij moet kunnen zorgen voor een veilige, uitdagende en inspirerende structuur en omgeving.

•

Inzicht in externe markt/organisatie: de persoon moet zich naar de omgeving richten. Kunnen werken aan de PR, naamsbekendheid en goed imago van zijn producten en diensten. De persoon moet inzicht hebben in zijn concurrenten.

•

Inzicht in marketing: de persoon moet zijn diensten en producten kunnen relateren aan andere en inzicht hebben in sterktes en zwaktes.

•

Inzicht in financiële zaken: de persoon moet gevoel hebben voor cijfers, snel overzicht kunnen krijgen over inkomsten, uitgaven, geldstromen kunnen verantwoorden.

•

Strategische houding: de persoon moet strategische keuzes kunnen maken ten aanzien van anderen en daarnaar handelen.

Kenmerken van de ondernemer: - niet beinvloedbaar •

Ideeënrijk:

Creativiteit – de persoon toont intellectuele nieuwsgierigheid. Staat open voor nieuwe, onconventionele ideeën en is bereid die te overwegen.

64 van 99



Inlevingsvermogen – de persoon toont begrip bij anderen. De persoon kan zich verplaatsen in ervaringen en argumenten van anderen. •

Waarden vast:

Kritisch denkvermogen – De persoon heeft een kritische zoekende houding en is niet snel tevreden met het bereikte resultaat. De persoon heeft een voortdurende neiging om te streven naar het verbeteren van prestaties. De persoon ergert zich aan eigen fouten.

Alertheid – de persoon stelt zich alert op tegenover de buitenwereld en tegenover eigen handelingen en toont een zoekende houding. De persoon is sterk gericht op het voorkomen van problemen. •

Dominantie:

Durf tonen – de persoon heeft geen enkele moeite om zich te profileren, anderen ergens mee te confronteren, af te wijken van de norm, neemt voortdurend initiatieven, is bereid zijn nek uit te steken ook al gaat dat gepaard met risico’s voor zichzelf. •

Zelfdiscipline:

Doorzettingsvermogen – de persoon streeft ernaar om eenmaal begonnen taken af te maken ook als hij het niet meer boeiend vindt of teveel risico ziet. •

Betrouwbaarheid:

Zorgvuldig – de persoon overweegt ethische principes en normen bij zijn handelingen.

Betrouwbaarheid – de persoon komt zijn beloften en afspraken na. •

Doelmatigheid:

Doelmatigheid – de persoon streeft ernaar bekwaam, verstandig, effectief te handelen. Legt zichzelf daartoe eisen op waarnaar hij probeert te handelen.

Besluitvaardigheid – de persoon is in staat om beslissingen te nemen ook onder druk van anderen. 65 van 99



Pragmatisme – de persoon is in staat prioriteiten te stellen en te handelen naar de situatie zoals die zich voordoet. •

Ambitieus:

hard werken – de persoon heeft een sterke wil om te presteren en een hoog aspiratieniveau. Hij werkt op hoog niveau om zijn doelen te bereiken. Is ijverig en doelgericht.

Zelfvertrouwen – de persoon gelooft in eigen visies, heeft een hoge mate van vertrouwen daarin en handelt daar ook naar. •

Onkwetsbaarheid:

Daadkracht – de persoon kan beslissingen nemen ook indien zij negatieve consequenties hebben voor anderen. Hij is niet gevoelig voor zijn populariteit. De persoon is bijvoorbeeld in staat om veranderingen door te voeren ook als er tegenstand is.

Vastbeslotenheid – de persoon twijfelt niet en gaat recht door zee.

Emotionele stabiliteit – de persoon kan omgaan met veeleisende situaties en kan eigen standpunten overeind houden.

66 van 99



Bijlage 3 - Datamatrix ondernemers (Zie Excel bestand)

67 van 99



Bijlage 4 - Datamatrix experts (Zie Excel bestand)

68 van 99



Algemeen Achtergronden van de expert

projectleider kansenzones

Financieel

levenscyclus ondernemingen 1. verschil in problematiek tussen startende en bestaande ondernemers?

startende moet voorfinancieren en goed voorbereiden bestaande te weinig klanten, moet zorgen voor promotie succesvolle ondernemer heeft dynamisch karakter en

2. Wat is het onderscheidt tussen succesvolle en niet succesvolle ondernemer?

geven

3. Wat moet er gebeuren om de overlevingskansen van de ondernemers op de Boulevard te vergroten?

lid worden van de winkeliersvereniging

huren moe

informeren over subsidies

onderneme

fouten toe

onderneme Ondernemerskwaliteiten Kunnen onderhandelen 1. In welke mate is deze kwaliteit belangrijk voor een ondernemer? Motivatie?

eigen problemen eerst aanpakken

is belangri

2. In welke mate voldoet een ondernemer op de Boulevard Zuid aan deze kwaliteit? Motivatie?

ze moeten lid worden van de winkeliersverening

wordt rede

3. Vindt u dat deze kwaliteit voor verbetering vatbaar is? Zo ja, op welke wijze moet dit dan gebeuren?

nvt

training ad

4. Wat kan uw organisatie hierin betekenen?

stimuleren middels gesprekken, via laanmanagers

advies

niet alleen product maar ook zichzelf verkopen

is belangri


presentatie ondernemers gemiddeld niet goed

wordt rede


ja

training ad


winkeliersverenigingen (samen sta je sterk)

advies

1. In welke mate is deze kwaliteit belangrijk voor een ondernemer? Motivatie?

is heel belangrijk: service klantvriendelijkheid

is belangri


redelijk

wordt onvo


training en lidmaatschap winkeliersvereniging

training ad


nvt

advies


is belangrijk

is belangri


onvoldoende: ondernemers hebben oogkleppen op

wordt onvo


nvt

training ad


nvt

advies


is belangrijk

is belangri


redelijk beheerst

wordt onvo


nvt

training ad


nvt

advies

is belangrijk

is heel bela


nvt

wordt hele


nvt

personeels

Communicatieve vaardigheden: 1. In welke mate is deze kwaliteit belangrijk voor een ondernemer? Motivatie?

Leiding kunnen geven

Inzicht in externe markt/organisatie


Inzicht in financiële zaken 1. In welke mate is deze kwaliteit belangrijk voor een ondernemer? Motivatie?

71 van 99




problemen administratie en belasting

adviserend

is heel belangrijk: voorbereiden op de toekomst

nvt

Strategische houding 1. In welke mate is deze kwaliteit belangrijk voor een ondernemer? Motivatie? 2. In welke mate voldoet een ondernemer op de Boulevard Zuid aan deze kwaliteit? Motivatie?

nvt

nvt


nvt

nvt


scholing + praktijk van elkaar leren

nvt

Zuid/?

collegialieit, lidmaatschap winkeliersvereniging

één contacp

Conclusie weergegeven per respondent

lid worden van winkeliersvereniging

onderneme

Wat verder ter tafel komt Zijn er nog zaken die u kwijt wilt? Kunt u in een zin een advies geven of statement doen over de Boulevard

72 van 99



Bijlage 5 - uitwerking per topic - ondernemers

Uitwerking interviews met ondernemers

De Prijzenslag (autochtoon, 15 jaar ondernemer, 6 jaar deze winkel) Sema Silver (allochtoon, 2,5 jaar ondernemer) Pretty Petit Hair te Rotterdam (allochtoon, 10 jaar ondernemer, 5 jaar deze winkel) T for Telecom (allochtoon, sinds 4 jaar bedrijfsleider, sinds 2 maanden in deze vestiging) Slagerij Edessa (allochtoon, 10 jaar ondernemer, 1,5 jaar deze winkel) Tabakspeciaalzaak Schoevers (autochtoon, 16 jaar ondernemer) Candyshop (autochtoon, 26 jaar ondernemer, 5 jaar deze winkel) Gurbuz computershop (allochtoon, sinds 1,5 jaar ondernemer)

Achtergronden van de ondernemer Waarom heeft u ervoor gekozen ondernemer te worden? Ik werk liever zelfstandig dan voor een baas. Ik ben een geboren ondernemer! Mijn vader had ook een bedrijf. Ik hielp al in het bedrijf toen ik zes jaar was. Met mijn eigen zoontje doe ik hetzelfde, die loopt nu hier ook in de zaak. Ik deed veel kleine werkjes in het bedrijf, ben opgegroeid met de zaak. Na school, in vakanties... Mijn vader had een schoenenwinkel. Het is een spannende job. Het is een uitdaging: je werkt met targets en mensen. Ondanks dat T for telecom een keten is, heb je toch een stukje eigen winkel waarbij je je eigen wensen kunt vervullen. Ik wilde graag op eigen poten staan, niet voor een baas werken. Dat was namelijk niet super, je wordt vaak niet gewaardeerd. Ik heb vijf jaar voor een baas gewerkt, en – nee. En daarom ging ik een zaak in vlees beginnen. Straks misschien ook nog levensmiddelen, dat weet ik nog niet. Voor een baas hard werken is leuk, maar het ontbreekt vaak aan waardering. Ik heb 17 jaar lang voor een baas gewerkt. -

Hoe lang bent u ondernemer? Bent u eerder een bedrijf begonnen? Deze zaak heb ik nu negen jaar. Hiervoor heb ik ook al 6 jaar een zaak gehad in een andere branche. 2,5 jaar Deze winkel ben ik in 2001 begonnen. Hiervoor had ik een zaak in centrum noord, rond 1997, dus dat ik nu tien jaar geleden. Daar ben ik begonnen. Ik voel me zeker thuis in bedrijven! 73 van 99



Vanaf mei dit jaar ben ik bedrijfsleider van deze vestiging. Vanaf september 2004 was ik dat in Gouda. Daarvoor

had ik op het Neude in Utrecht een internetwinkel. Daar was ik twee jaar

bedrijfsleider. Het was eerst van KPN. Ik heb het overgenomen met personeel en al als eenmanszaak. Daar waren korte lijnen. Bij T for Telecom is alles van bovenaf geregeld vanuit het hoofdkantoor. Ik heb deze vestiging van iemand overgenomen. Ik ben alweer anderhalf jaar slager. Dit is beter dan voor een baas, maar ik moet wel vroeg beginnen. Hiervoor had ik ook al iets in Lombardije, in levensmiddelen. Ik ben op mijn negentiende namelijk al begonnen, ik ben heel vroeg begonnen dus. En daarvoor had ik ook nog een zaak. Vroeger, rond 1997, was het wel beter qua winst, je verdienden veel meer dan nu zo met de euro. 16 jaar. Ik heb nog een sigarenwinkel vlakbij. Ik ben 26 jaar ondernemer. Eerst heb ik met mijn vader en broer een viszaak gehad en sinds 5 jaar heb ik een snoepwinkel op de Boulevard Zuid. Ik zelf heb een Turkse achtergrond, jaren gewerkt voor het ministerie van sociale zaken en als hobby in de vrije avond uren en vrije dagen computers gemaakt van kennissen en langzaamaan werd het een fulltime baan, sinds 2004/2005 ben ik een computerwinkel begonnen en de stap gedaan om voor me zelf te gaan werken. Sinds kort zijn we het pand aan de Boulevard Zuid aan het inrichten. We doen de inrichting van de winkel door speciale Turkse vakmensen uit Turkije. Het is goedkoper dan het te laten inrichten door Nederlandse bedrijven. Door dit hebben we nu wel een probleem, eer dat onze vitrines en etalages binnen zijn (ze komen met de boot naar Nederland over)kan de winkel niet open. We hebben nu alles los in de winkel staan en de gehele inrichting wordt door de Turkse collega’s gedaan. Dit betekent dat we nu omzet mislopen, onder tussen alweer een maand. Via de website & telefoon draaien we nog wel door (als helpdesk voor bestaande klanten).(een paar dagen geleden hadden we een extra probleem dat we telefonisch niet te bereiken waren, “de telefoonmaatschappij had per ongeluk de telefoonkabel geraakt” bestaande klanten dachten dat we failliet waren gegaan, gelukkig zijn we nu wel weer te bereiken.) We teren nu overigens wel in op ons eigen vermogen, maar ik heb er alle vertrouwen in dat het goed gaat komen!

Hadden (hebben) uw ouders of andere familieleden een bedrijf? Familie van me had ook een eigen zaak, dat speelde zeker mee bij het beginnen van een eigen zaak, ja. Mijn vriend had een eigen zaak en deze vestiging heb ik overgenomen van mijn broer. Nou, nee... O jawel, mijn broer. Maar die is nu gestopt en werkt voor een baas. Toen ik begon dacht ik ook: “Hee, ik begin ook een winkel.” Nee, dit was een sprong in het diepe. -

74 van 99



Heeft u een diploma met betrekking tot ondernemerschap/ uw branche? Ik heb uiteraard een ondernemersdiploma. Nee. Ik heb wel een zilversmid opleiding gevolgd van 3 weken in Turkije. In de opleiding is aandacht besteed aan reparatie van zilveren sieraren en het taxeren van de kwaliteit. Ik heb verschillende opleidingen gevolgd. Ik heb een middenstandsdiploma, en ik heb onder andere bedrijfseconomie en wiskunde gestudeerd in verschillende landen. Ik heb een hbo-opleiding: Management, Economie en Recht. Ik heb een slagersdiploma, maar nog geen ondernemersdiploma. Dat komt nog. Ik heb ook gestudeerd aan het LBO (Lager Beroepsonderwijs) voor elektro, en later aan het KMBO. Ik heb dan ook certificaten voor elektro. Daarna ben ik wel gestopt met school. Ik heb later ook bij een lichtreclamebedrijf gewerkt voor een baas. 1 jaar middenstand. Ik heb geen diploma’s gehaald. Ik was vroeger vrij ondeugend en zat meer op het politiebureau dan op school. Nee, eigenlijk is het heel langzaam gegroeid, een ondernemersplan heeft wel een voordeel om bijvoorbeeld aan startkapitaal te komen voor beginnende ondernemers. Het startkapitaal blijft een probleem bij beginnende ondernemers.

Zou u een bedrijf starten wanneer u opnieuw zou beginnen? (Waarom wel/niet?) Ja, ik zou zeker weer een eigen bedrijf beginnen als ik opnieuw mocht beginnen. Ik heb nergens spijt van. Er zijn nu veel winkels gesloten, vooral door stijging van de huur – het is ook een A-locatie qua huur. Er is wel een actie opgezet voor 50% huursubsidie van de gemeente. Maar dat heb ik nog niet aangevraagd. Het was eigenlijk nog niet nodig. Ik heb het er wel over gehad met mijn boekhouder, en die zou er achteraan gaan. Maar ik heb er in het begin geen gebruik van gemaakt. Ja, hoor. -

De levenscyclus van ondernemingen Welke problemen heeft u ervaren bij starten van uw onderneming op de Boulevard Zuid? Welke problemen ervaart u nu? Zijn dit andere dan bij het starten van de onderneming?

75 van 99



Tja, je hebt altijd wel problemen in een onderneming. Er waren in ieder geval geen grote problemen, gewoon de dingen die je tegenkomt als je net begint. De telefoon deed het bijvoorbeeld eerst niet, de aanleg van de apparatuur was even lastig, dat soort dingen. Ik vind het moeilijk om voorbeelden te noemen. Ik had natuurlijk ook al ervaring met een zaak, dus het viel allemaal wel mee. Ik heb geen problemen gehad met het starten van een onderneming op de Boulevard. Klanten en andere ondernemers zeiden dat ik een mooie winkel heb en het eerste jaar heb ik een goede omzet gedraaid. Ik had maar 2.500 euro in mijn hand toen ik begon. Leveranciers – van sieraden en inventaris - uit Turkije hebben mij goed geholpen. Zij hadden vertrouwen in mij en vonden het een goed idee dat ik een zaak in Nederland ging openen. Ik heb daar wel geluk mee gehad. Het starten was niet moeilijk maar in de loop van de tijd komen de rekeningen van de gemeente, verhuurder, leveranciers en dan moet je betalen en dat blijft terug komen. Dit geldt niet alleen voor je zaak maar ook privé. De combinatie maakt het zwaar. Er komt veel op je af en je hebt veel verantwoordelijkheden. Zeker wanneer het wat slechter gaat met je zaak voel je de druk toenemen. Tja, overal waar mensen zijn, zijn eigenlijk wel problemen. Misverstanden kunnen altijd en overal tussen mensen ontstaan, zoals ruzie of onenigheid. Mensen zijn niet perfect. Omgaan met problemen moet je leren, maar ik was het al gewend omdat ik dus al eerder een zaak had gehad en in de winkel van mijn vader. Het was niet nieuw, de problemen kwamen zeker niet onverwacht. Problemen met personeel. Het is vaak druk. Als alle mensen wegvallen, ontstaan er problemen. De algemene bezetting is het grootste obstakel. En ik moest er even aan wennen dat dit meer is dan internet. Ik heb me moeten bijscholen. Ik ben pas een paar weken bezig, maar nu gaat het wel netjes. Ik heb wel moeten wennen aan deze buurt. Er zijn veel wanbetalers. Van onveiligheid hier werk ik weinig. De verhalen worden aangedikt. Een groot probleem is dat ik hier alleen ben in de zaak. Ik had de eerste vijf, zes maanden ook best wel problemen met de huur. En je moet natuurlijk met de klanten kennismaken. Als je spullen niet verkoopt moet je ze weggooien, dat soort dingen moet je allemaal zelf uitvinden. Ik heb nog steeds wel een beetje problemen. Ik heb nog geen goed personeel kunnen vinden, want het vertrouwen in anderen is niet zo goed. En soms moet je door weinig winst dingen uit eigen zak betalen. Geen problemen. De locatie is wel minder geworden. Vroeger was het een A-locatie, maar nu is het een stuk minder. Dat scheelt veel in de omzet. Nee, ik heb problemen gehad bij het starten van mijn bedrijf. De problemen die ik nu ervaar zijn problemen met allochtonen klanten. Ze hebben vaak een dominante houding en willen of eisen dat je direct voor ze klaar staan. Een vriendelijk woord kan er dan niet vanaf. Daarnaast proberen ze vaak over de prijs te onderhandelen terwijl de prijs al zo laag is. Ik heb last van derving. Er wordt veel gestolen uit mijn winkel dat komt natuurlijk omdat het kleine producten zijn en ook buiten staat opgesteld. Ik en het personeel kunnen niet altijd alles overzien. Ik heb ook regelmatig breuk. Met name chocolade figuren worden met de vingers en handen aangeraakt en niet altijd zachtzinnig waardoor het figuurtje kapot gaat. Die kan dus niet meer

76 van 99



verkopen. De camera’s die geplaatst zijn helpen voor mij niet daarvoor zijn de producten te klein en als de klant met zijn rug naar de camera toe staat kan de camera de diefstal niet zien. In het begin geen directe, nu promotie en financiering.

Wat moeten de verschillende instanties zoals, KvK, OBR, Deelgemeente Feijenoord, volgens u voornamelijk doen om de overlevingskansen van zowel de beginnende als de gevestigde ondernemers op de Boulevard Zuid te vergroten? Ze kunnen alle startende bedrijven hier stimuleren en grote bedrijven (zoals de Hema, etc) aantrekken. Hierdoor kunnen kleine bedrijven zich ook weer vestigen. Maar het hoort vooral vanuit de ondernemers zelf te komen, vind ik. De buurt moet ook gerenoveerd worden, en het publiek moet gemengd zijn. Het is vooral handig om een plan op de lange termijn te hebben. De huurprijzen moeten zeker naar beneden - we betalen hier voor een A-locatie! Of de gemeente moet subsidie geven. Ook een goede, frisse uitstraling voor de buurt is belangrijk om het weer aantrekkelijk te maken hier. De buurt is al 20 jaar aan het verpauperen, dus het zal ook lang duren voordat het weer loopt. Toch zou ik het zo weer doen hier! Veel ondernemers kunnen veel baat hebben bij huursubsidie. De huren zijn te hoog. Je moet veel omzetten om de huur te kunnen betalen terwijl niet mensen komen op de Boulevard omdat de Boulevard er niet zo aantrekkelijk uit ziet. Daarnaast moet de gemeente en verhuurders ondernemers soepelere betalingsregelingen aanbieden. Je moet op de eerste dag van de maand de huur overmaken anders heb je een probleem. Waarom zou je niet de vijftiende kunnen betalen? Kansenzones is een goede regeling hierdoor kunnen ondernemers hun winkel opknappen en aantrekkelijker maken. Het beveiligingsbeleid en het plaatsen van de beveilingscamera’s heeft ervoor gezorgd dat criminaliteit is afgenomen. Ze moeten hier alles gaan verbouwen. Heel veel panden zijn gewoon slecht en oud. Het is niet veilig zo. Alles is kapot of vies, en heel onpraktisch. Eenheid is belangrijk. Die is nu ver te zoeken. De openingstijden verschillen, terwijl dat juist de basis is. Ook is de straat smerig. Ja, de instanties geven dus die 50% subsidie. Maar dat zouden ze ook op de huur moeten doen! Ik betaal elke maand veel huur, en Eneco, dat kost ook veel geld. De Boulevard is wel veranderd ten opzichte van vroeger. Ik heb liever dat ze helpen met de huur en de buurt weer aantrekkelijk maken. Het parkeren is hier heel lastig. Als een klant voor twee minuutjes bij mij iets wil kopen, koopt hij geen kaartje. En dan komen ze na twee minuten weer naar buiten en dan hebben ze een boete. En dan komen ze soms niet meer! Ze pakken het nu verkeerd aan. Ze geven ieder die nu start een subsidie in de vorm van een starterkapitaal van 80.000 euro. Dat wordt niks, ze zijn verkeerd bezig. Wij krijgen geen medewerking. De autochtoon voelt zich gediscrimineerd.

77 van 99



Betere winkels trekken beter publiek. Het publiek trekt nu naar nieuwere winkelcentra waar weinig allochtone ondernemers gevestigd zijn. Het beleid is krom. Ze moeten juist de zittende ondernemers subsidie geven. Een betere branchering moet er komen, maar niet met dure winkels zoals Douglas. De Boulevard moet gezelliger worden gemaakt met vlaggetjes, bloembakken en verlichting. Daarnaast moet de bank makkelijker ondernemers een krediet geven. Alleen met geld kunnen ondernemers hun winkel aantrekkelijker maken. KvK, OBR en deelgemeente moeten meer voorlichting geven aan startende ondernemers over de problematiek van de Boulevard zodat zij beter zijn voorbereid. Parkeervrije zones moeten er komen. Een klant van mij kocht een doos bonbons maar kreeg ook gelijk een bekeuring van 47 euro. Die klant komt hier nooit meer, die ben ik dus kwijt. Je ziet ook mensen die komen alleen boodschappen doen, maar niet gezellig winkelen. Dat was vroeger wel anders. Men moet een duidelijk doel naar buiten brengen.

Ondernemerseigenschappen Wat zijn de belangrijkste eigenschappen die een ondernemer volgens u moet bezitten? Zeker doorzettingsvermogen. Je moet ook een droom hebben, iets willen bereiken. En visie hebben op in welke markt of branche je bezig bent. Als ondernemer moet je voorbereiden op winst maken. Je hebt een proces nodig om te leren wat belangrijk is. Een opleiding is heel belangrijk om te kunnen ondernemen. Je hebt procedures nodig om vaardigheden te kunnen leren. Omgaan met belasting, administratie, in- en verkoop. Ik heb dat geleerd tijdens opleidingen in Frankrijk, Martinique, Curaçao en hier in Rotterdam. Doorzettingsvermogen en klantenbinding. Dat zie ik ook bij vrienden. T for telecom zorgt wel voor folders, maar bij een eigen onderneming is het belangrijk om klanten te kunnen binden. Je neemt grote risico’s, dat is wel belangrijk. Risico’s met de belasting, of je aan het einde van het jaar geld terugkrijgt of dat je moet bijbetalen. Ondernemen is echt moeilijk. Je kunt nooit vrij nemen. Er zitten altijd wel problemen in je hoofd, en je moet alles bijhouden – zoals waar je vlees vandaan komt. Dat noteer ik ook allemaal, voor als de Keuringsdienst van Waren langskomt. Dan komen ze eens in de zoveel tijd langs, geef ik ze een kop koffie. Ze controleren of ik alles bijhoud. Anders krijg ik een waarschuwing en later kun je zelfs een boete krijgen vanaf 500 euro! Maar de Keuringsdienst is al vaak geweest, en het is altijd netjes. Persoonlijkheid maakt niet uit, diploma’s zijn belangrijk. -

78 van 99



Waarin onderscheidt een succesvolle ondernemer zich van de ondernemer die niet of minder succesvol is op de Boulevard Zuid? Om succesvol te zijn moet je geloven in je werk en streven naar perfectie. Je moet kwaliteit bieden. Bijvoorbeeld je verpakkingenmaterialen moeten netjes zijn. Een plasticzakje is niet netjes. Je moet letten op de details in de winkel, verpakking, producten . Alles moet verzorgend en netjes eruit zien. Je moet ook als ondernemer het goede voorbeeld geven. Je moet uitnodigend zijn. Sommige ondernemers zetten hun producten op straat en verkopen ze voor een lage prijs. Hierdoor verliest de Boulevard aan aantrekkingskracht en gaat de Boulevard op een markt lijken. Terwijl de Boulevard meer een chique winkelstraat moet worden. -

Je moet als ondernemer actief zijn. Je moet als ondernemer om je heen kijken, wat biedt mijn concurrent? wat wil je klant? Vriendelijk zijn voor de klant. Je hebt hier ondernemers die staan pal voor de opening van hun winkel dat schrikt af. Zorgen dat je nette en verzorgde winkel heb en dat begint al bij de ondernemer en het personeel. Kennis hebben over je producten. Kennis is macht! Je moet de kennis wel rustig opbouwen, zie het net als de fundering van je huis. Deze moet goed zijn voor het geheel veilig en degelijk af te maken, voor nu en in de toekomst. De boulevard is op dit moment heel passief, meer doen aan promotie, laten zien dat je hier zit.

In welke mate bent een succesvolle ondernemer? Motivatie? Ik zet me voor 100% in, ben gemotiveerd en serieus. Ik ben succesvol omdat ik de enige ben die een snoepwinkel heeft op de Boulevard en ook nog eens goedkoop ben. Ik ben eigenlijk een specialist met een uitgebreid assortiment en een winkel met uitstraling. Daarnaast heb ik een goede omzet en ben ik aangesloten bij een inkooporganisatie waardoor ik lage inkoopprijzen kan bedingen en goede marge op mijn producten heb. Met name de inkoopcombinatie is erg belangrijk daar moet ik op kunnen vertrouwen.

79 van 99



Welke dingen moet een ondernemer zien te vermijden? Je moet goed op de kosten letten! Als je dat niet op orde hebt, dan lukt het niet. Gemakzucht en laksheid. Soms is de vriendelijkheid bij winkeliers ver te zoeken, dan lijkt het alsof ze maling hebben aan de klant. In Overschie is een eigen opleidingscentrum van T for telecom. Daar leren we bijvoorbeeld over klantvriendelijkheid. De fulltimers worden getraind door trainers van T for telecom. Soms wordt er extern iets geregeld, bijvoorbeeld teambuilding. -

Wat wilt u als ondernemer bereiken? (verschil korte/lange termijndoelen?) Ja... Je doel is je droom als ondernemer. Je wil graag een goedlopend bedrijf hebben. Iets waarin je ook nog een groot stuk privé overhoudt. Dat lukt alleen helaas niet altijd. Er bestaan harde jaartargets voor T for Telecom. Die moet ik zien te halen. Ten tweede wil ik een vaste klantenkring. Je moet klanten behouden, want je bent ervan afhankelijk. Eigenlijk heb ik nog niet echt een doel. Ik wil gewoon de winkel draaiende houden. Ik hoef ook niet heel groot te worden, maar ik wil graag in dit tempo doorgaan. Het moet eigenlijk nog wel iets beter worden. Strategie Wat voor soort bedrijf heeft u? Het is eigenlijk een soort doe-het-zelf zaak. Zo kan ik het denk ik het beste omschrijven. Het is best lastig om precies te omschrijven. Dit is een kapsalon. T for telecom is een bedrijf in telecommunicatie, internet, bellen en accessoires. Een slagerij.

80 van 99



Detailhandel -

Wie zijn uw belangrijkste concurrenten? Hier in de buurt heb ik geen directe concurrenten, zoals je ziet. Schuin tegenover deze zaak zit nog een kapsalon, en er zitten er nog twee verderop. Twee daarvan zijn combineren een kapsalon en haarstukken, net als ik. Belcompany en Phone house op abonnementniveau. Ook zijn er belhuisjes, maar die zie ik niet echt als concurrenten. Mijn concurrenten zijn eigenlijk vooral de grote supermarkten - Super de Boer, Edah... Ze verkopen verpakt vlees. Dat is langer houdbaar. En het is goedkoper. Ik verkoop echt kwaliteitsvlees, maar dat is dan iets duurder. Als een kilo gehakt in de supermarkt 3 euro kost, en kwaliteitsvlees bij mij 3.50, dan gaan de mensen naar de supermarkt. Gemak staat boven kwaliteit voor een hoop mensen. De grote supermarkten maken zo de kleine ondernemers kapot. Ik heb niet echt concurrenten. Er is wel een Primera in de buurt. -

Hoe onderscheidt u zich ten opzichte van uw concurrenten? Wij zijn de grootste kapsalon in de buurt, en we bieden veel keus aan producten. -

Op welke klanten richt u zich en wat kenmerkt deze klanten? Tja, gewoon mensen uit de wijk. Iedereen vindt hier wel wat als ze de winkel binnenlopen. Iedereen die hier binnenloopt is klant, iedereen is welkom. We hebben klanten van alle nationaliteiten Op iedereen, maar vooral jongeren zijn aantrekkelijk. Wij zijn ook bezig met de 25+-ers naar de winkel te krijgen.

81 van 99



Ik heb veel Nederlandse klanten, bijvoorbeeld een aantal uit Barendrecht. Turkse, Marokkaanse en Surinaamse klanten nemen geen genoegen met de prijs, die willen altijd minder betalen. Ik zou zeggen dat ik 80% Nederlandse en 20% verschillende (Turkse, Surinaamse, enzovoort) klanten heb. Een aantal zijn ook vaste klanten, zoals dus uit Barendrecht, vooral Nederlandse. Er komen zelfs mensen uit Hoek van Holland om bij mij vlees te kopen! Ik richt me op alle klanten. -

Had u een strategie waarmee u zich een positie in de markt verwierf? Welke? Ik heb nog helemaal geen reclame gemaakt. Die mensen uit Barendrecht, die waren hier op een braderie, en zo ging het via mondelinge reclame eigenlijk. Ik heb veel mond-tot-mond reclame. Nee. Dit kwam op m’n pad. -

Voorbereiding Heeft u een ondernemingsplan geschreven voordat u het bedrijf begon? Waarom wel/niet? Had u dat nodig om zakenpartners/ banken te overtuigen? Voor deze zaak had ik geen ondernemingsplan toen ik begon, nee. Ik heb er wel ooit een aantal geschreven. Dat was dan inderdaad vooral om de bank te overtuigen. Nee. Wel heb ik voor het huren van dit pand het ondernemersplan mondeling moeten toelichten bij de makelaar. Zij vonden het goed idee en hadden vertrouwen in mij. Voor het starten van de onderneming heb ik afspraken gemaakt met leveranciers uit Turkije voor de sieraden en inventaris. Ik heb namelijk het inventaris en de sieraden heb ik uit Turkije gehaald. Elke maand moet ik een bedrag overmaken aan naar Turkije. Dit is wel noodzakelijk. Het openen maar met name het draaiende houden van een onderneming is moeilijk. In het begin is makkelijk maar in de loop van de tijd komt er veel op je af zowel zakelijk als privé daarom is het belangrijk om goed voorbereid te zijn voor het starten van een onderneming. Een ondernemingsplan moest ik hebben voor de Kamer van Koophandel, om een vergoeding aan te kunnen vragen. Dat was een van de voorwaarden om te beginnen. Ik had het niet nodig voor de bank, omdat ik niet met de bank heb gewerkt. Het bedrijf was van mijn vader. Mijn ex was ook kapster, we werkten samen in de vorige zaak. Toen ging het uit, en bleef ik.

82 van 99



Dat is niet van toepassing. Ik heb het wel bij m’n oude baan gedaan. Dat was pittig. Wij namen toen een grof risico en moesten bij KPN aankloppen. Nee, ik had geen uitgeschreven plan, maar ik had ook geen zaken met de bank. Het is in het begin vooral kijken hoe het loopt en hoe het gaat met de zaak. Nee. Dit was niet relevant, omdat ik het niet nodig had om de bank te overtuigen. Nee, ik heb geen ondernemersplan geschreven. Ik kon toentertijd met mijn eigen geld een onderneming starten. Tegenwoordig heb je een ondernemersplan nodig om geld te kunnen lenen van de bank. Dat is logisch. Alleen je kan dingen heel mooi op papier zetten maar je moet het wel in de praktijk kunnen brengen. En daar gaat het om. Nee, zie vorige vraag. Wat ik wel gebruik is een soort (taak-)planning. Mijn mening is; je kunt dingen heel mooi op papier zetten maar je moet het wel in de praktijk kunnen brengen. En daar gaat het uiteindelijk om, mooie grafieken zijn leuk maar je kunt er weinig mee.

Heeft u marktonderzoek verricht voordat u uw onderneming startte? Ik ben de winkel zonder financiële hulp gestart, en heb ook niet echt gekeken naar de behoefte in de buurt. Ik ben een paar keer langsgelopen om te kijken hoeveel mensen hier langskwamen, wat voor mensen en wat voor buurt het was. Jazeker. Het is belangrijk om te weten met wat voor mensen, wat voor buurt je te maken hebt. Waar je gaat zitten, hoe je de zaak in gaat richten. Is het wel mogelijk om winst te maken hier? Je wil natuurlijk niet failliet gaan. Ik heb hier langs winkels gelopen, de buurt en winkels bekeken. Ik was de eerste kapsalon voor black én white, iedereen kan hier komen. Marktonderzoek gaat natuurlijk altijd door. Je blijft producten en prijzen vergelijken uit andere winkels. -

Wanneer u een ondernemingsplan hebt geschreven, heeft u het daarna nog gebruikt als referentie? Later heb ik het plan niet meer gebruikt, dat was niet meer van toepassing. Er komen altijd dingen om de hoek kijken. Personeelskosten bijvoorbeeld. Er zijn veel sociale voorzieningen. De personeelskosten vielen mij tegen, ze zijn heel hoog. -

83 van 99



-

Weet u met welke weten regelgeving u te maken heeft? Heeft u bijvoorbeeld vergunningen nodig? Iedereen heeft met de wet te maken, mensen leven onder de wet. De wet regelt ook alles, alles moet erin staan. Er zijn bijvoorbeeld regels voor de reclame buiten, die mag niet meer dan één meter van de winkel staan. Je hebt als bedrijfsleider een certificaat als bedrijfshulpverlener nodig. Dat heeft de ARBO verplicht gesteld. In Gouda waren er weleens controles van de brandweer. Het hoofdkantoor van T for telecom neemt veel uit handen wat betreft weten regelgeving. Gemeentes doen vaak moeilijk. Natuurlijk wat ik al zei, met de Keuringsdienst van Waren. Hygiëne en schoonmaken zijn heel belangrijk. Verder mag je van de Kamer van Koophandel als je slager bent ook alleen maar vlees verkopen. Dus niet zoals andere zaken hier, die bijvoorbeeld ook nog groenten en aardappelen hebben liggen. Dat mag eigenlijk niet. Ook zijn er kledingvoorschriften: als er een klant binnenkomt, moet ik mijn witte slagersschort voorhebben. En dingen als dat kinderen onder de acht jaar niet achter de toonbank mogen komen, vanwege de gevaarlijke apparatuur en de messen en zo. Daar let ik ook op. Ik heb te maken met de winkel- uitstalvergunning. Het precariorecht stelt perken aan reclame-uitingen. Zo mag je maar een beperkt aantal meters op de stoep gebruiken voor reclame-uitingen. Verder mogen er geen sigaretten verkocht worden aan jongeren onder de 16 jaar. -

Wat verder ter tafel komt Bent u lid van een netwerkorganisatie, belangenvereniging of winkeliersvereniging? Nee, ik ben geen lid van een vereniging, daar heb ik totaal geen behoefte aan. Ik ben tenslotte ook zelfstandig ondernemer. Ja, ik ben lid van de winkeliersvereniging, dat is verplicht. Ze geven ook service. We hebben hier best veel last van kleine diefstal, en de security wordt door de vereniging verzorgd. De straat wordt schoongemaakt, er zijn boxen opgehangen voor muziek, en er wordt een braderie georganiseerd die zorgt voor sfeer in de buurt. Hierdoor wordt het een verzorgde buurt. Winkeliersvereniging wil ik wel. Qua openingstijden is er bijvoorbeeld wel wat te regelen. Het is me nog niet echt duidelijk wie het aanspreekpunt van die vereniging is.

84 van 99



Ik ben nog geen lid van een organisatie, maar mijn boekhouder gaat het regelen - of het is al geregeld. Hij is er mee bezig, maar hij is nu op vakantie. -

Indien u vandaag een bedrijf zou beginnen, welke branche zou u kiezen? Dan zou ik iets anders kiezen dan een kapsalon. Ik ben er een beetje moe van. Ik doe het al tien jaar natuurlijk. Ik word moe van het vele contact met klanten, alsmaar praten en veel verschillende situaties en mensen. Ik moet telkens naar het buitenland om dingen te kopen. Ik wil misschien ooit een hypotheekshop of zoiets, nette mensen adviseren op kantoor. Ik wil meer tijd maken voor mezelf. Eerlijk gezegd, als ik nu opnieuw zou kunnen beginnen, dan zou ik iets anders doen. Een schoenenwinkel, of een zaak in matrassen... Mijn buurman sluit om zes uur de winkel af, en gaat naar huis. Ik sluit ook wel om zes uur, maar bij een winkel waarbij je vlees verkoopt, moet je nog tot acht uur opruimen en schoonmaken. Slager is een van de moeilijkste vakken. Als iets bedorven is, kun je het weggooien. -

Wat is volgens u het interessantst (leukst) aan ondernemen? De vrijheid! Ik vind het heel erg leuk om met mensen om te gaan en ze mooie dingen te verkopen. Wanneer een klant tevreden weggaat dan ben ik dat ook. Daarnaast vind het prettig om zelfstandig werken. Niemand vertel mij wat ik moet doen. Ik heb verder geen diploma’s dus als ik geen ondernemer ben dan moet ik misschien ergens gaan schoonmaken of ik krijg een uitkering en dat wil ik helemaal niet. Het moeilijk om zonder diploma’s werk te vinden. Het in loondienst zijn heeft ook zijn voordelen je weet tenminste wat je elke maand verdient. Dat je zelf dingen kunt bereiken en beslissen. Je doet zelf de financiën. Het leukst is om je ei kwijt te kunnen. Je hebt je eigen inbreng, je moet samenwerken, je hebt verantwoordelijkheden, er is afwisseling. Je hebt elke dag met mensen te maken. Het leukste vind ik de bekendheid, mensen die je groeten op straat. Je maakt een naam, je bouwt aan je reputatie. Je hebt het aanzien van een eigen winkel, en dat denken mensen ook als ze je zien. En je

85 van 99



hebt altijd geld in je zak. Je ziet het geld ook draaien, en dat is belangrijk. Je krijgt klanten, je betaalt leveranciers... Als je voor een baas werkt, krijg je alleen salaris. Van de rest zie je niks. Het is nog steeds leuk. Het is leuk jezelf te kunnen zijn. Je bent 24 uur per dag voor jezelf bezig. Het omgaan met mensen is heel leuk. Vroeger was die omgang leuker. Daarnaast je kan zelf handel maken. Je koopt in, je stelt je eigen zakken snoep samen en je hebt een nieuw product om te verkopen. Je maakt dus zelf handel. Je bepaalt je eigen inkomen. Als je goed kan handelen en hard werkt kan je wat verdienen. Want je moet natuurlijk wel blijven luisteren en om je heen kijken. Bijvoorbeeld naar de concurrentie; hoe pakt die dingen aan? wat verkoopt ie? Mijn dochter vroeg om dynamiet staven (snoep goed) want die zijn lekker zei ze. Dus ik koop een doos om te proberen en nu verkoop ik 2 dozen in de week ervan. Kijk dat is handelen. De omgang met mensen is heel leuk. Vroeger had ik een commerciële(verkoop) functie nu komt deze ervaring zeker van pas. Het leuke is dat ik nu personeel in dienst heb en dat je je kennis kan overdragen naar degene. Iemand wat kan leren, investeren in de toekomst. Als kanttekening moet ik er wel bijplaatsen dat het niveau van stagiaires erg tegen valt (verwachtingspatroon soms te hoog) ze leren een basiskwalificatie en daar moet je het maar mee doen. Zo’n jongen/meisje moet ook enthousiast zijn voor het vak! Dan komt de rest vanzelf. Zelf neem ik alleen stagiaires aan als ik het gevoel heb dat zo iemand wat in zijn mars heeft. Mijn strategie is voor een stagiair: 1ste 2 maanden rondkijken in bedrijf, 2de 2 maanden onder begeleiding, 3de zelfstandiger werken ligt aan vorderingen die degene maakt. Zoals je begrijpt moet je veel tijd investeren in zo’n jongen/meisje, dus ik neem alleen stagiaires voor langere periodes aan.

Wat is volgens u het moeilijkst of minst leuk aan ondernemen? Dat er verschrikkelijk veel tijd in gaat zitten. Je bent altijd met de zaak bezig, zelfs als je in bed ligt denk je er nog aan. Het moeilijkst is evenwicht vinden. Je bent constant bezig om iets te bereiken, je kan niet zomaar even stoppen. Ik ben altijd bezig met de winkel. Soms is het druk en soms is het minder druk. Het minst leuk is als het heel stil is. Ik vind december irritant. Dan moet je zo veel open zijn, hoewel dat hier wel meevalt. Het moeilijkste is stress, en concurrentie. Er is altijd wel een winkel die dezelfde soort aanbiedt voor een lagere prijs. Ook heb je verlies doordat je soms je vlees niet verkoopt, en dan moet je het weggooien. En je hebt haast nooit ene vrije dag. Er zijn wel problemen, maar die zijn na een dag weer over.

Hoe ziet u uzelf als bedrijfsleider? Ik ben duidelijk, ambitieus, dat moet wel, en ik wil iedereen een eerlijke kans geven.

86 van 99



Afsluiting Zijn er nog zaken die u kwijt wilt? Kunt u in een zin een advies geven of statement doen over de Boulevard Zuid/? Ze kunnen alle startende bedrijven hier stimuleren en grote bedrijven (zoals de Hema, etc) aantrekken. Hierdoor kunnen kleine bedrijven zich ook weer vestigen. Maar het hoort vooral vanuit de ondernemers zelf te komen, vind ik. De buurt moet ook gerenoveerd worden, en het publiek moet gemengd zijn. Het is vooral handig om een plan op de lange termijn te hebben. De huurprijzen moeten zeker naar beneden - we betalen hier voor een A-locatie! Of de gemeente moet subsidie geven. Ook een goede, frisse uitstraling voor de buurt is belangrijk om het weer aantrekkelijk te maken hier. De buurt is al 20 jaar aan het verpauperen, dus het zal ook lang duren voordat het weer loopt. Toch zou ik het zo weer doen hier! Ik wil graag meer kwaliteitswinkels op de Boulevard Zuid. Ik vraag mezelf af ‘Wat moet ik als klant op de Boulevard kopen?’ ik weet het niet. Je ziet spullen buiten staan waardoor het lijkt alsof het hier een markt is. Maar het is hier een Boulevard. Daarnaast zijn veel spullen van marktkwaliteit tegen marktkraam prijzen, spullen van 5 euro. Dat zijn spullen die je op de markt vindt. Veel ondernemers kunnen beter een marktkraam gaan beginnen. Daarnaast kopiëren ondernemers elkaar. Als de een fietsten gaat verkopen gaat de ander ook fietsen verkopen. Je vindt hier op de Boulevard veel internet, belhuizen en shoarmazaken. De Boulevard wordt alleen aantrekkelijker als hier merkwinkels hier gaan vestigen zoals, MEXX, ESPRIT en H & M. Er moeten afspraken worden gemaakt met gemeenten en eigenaren over wie een pand mag huren. Ze moeten kritischer welke ondernemer op de Boulevard komt. Ze moeten hier alles gaan verbouwen. Heel veel panden zijn gewoon slecht en oud. Het is niet veilig zo. Alles is kapot of vies, en heel onpraktisch. Er moet betere samenwerking komen. Dat is heel belangrijk. Het is niet aantrekkelijk hier. Er zijn dingen die gewoon beter kunnen. Mensen laten hier heel vaak hun honden uit, en dan ligt er allemaal viezigheid op de stoep. En als je hier dan etenswaren verkoopt, en mensen moeten dat op straat opeten... Dat is niet fris. Ook het parkeren kost veel te veel geld. Wat ik al zei± mensen komen hier niet meer omdat ze voor een minuut veel geld moeten betalen, terwijl ze alleen even binnenkomen. Ook zitten er heel veel dezelfde winkels, en ook heel veel onervaren mensen. Er zijn veel ondernemers die een slager beginnen en niet eens een diploma hebben. Of ze werken illegaal, zwart, en ze hebben hun zaken niet op orde. En dan komt soms de Belastingdienst langs... Wat ik ook nog wil zeggen: ik kan wel heel goed communiceren met mijn buren, er is een goed vertrouwen. Ik zou willen dat het weer net zo wordt als vroeger. Ik denk dat er over twintig jaar leegstand is. Ik denk dat het erger gaat worden. De instanties zijn bezig met de verkeerde dingen. Zo zijn ze bezig met cameratoezicht en maken ze zich druk om rolluiken. Dat zijn details. Ze durven niet te luisteren, omdat ze bang zijn te discrimineren. Veel allochtonen zijn op elke zondag open, terwijl wij dat niet mogen.

87 van 99



Ze zeggen geen Nederlands te begrijpen wanneer zij hier op aangesproken worden. Het is krom. Er zijn geen strakke regels. Vroeger had je een diploma nodig, maar nu mag alles. Veel winkels hier trekken verkeerd publiek. Er zijn veel van die goedkopere winkels die van alles verkopen. Dat is zonde. Bij mijn andere vestiging gaat dat hetzelfde, maar hier is de huur twee keer zo hoog. Ik heb veel vaste klanten.

Zou het een reden kunnen zijn dat allochtone ondernemers een eigen zaak beginnen, omdat ze bij een baas niet makkelijk aan de slag komen? Nee, veel meiden zijn gemotiveerd en doen vwo. De jongens hoeven niet. Mevrouw Schoevers in een artikel in de Maasstad weekbladen (10 mei 2006): “Waarom maakt iedereen zich druk om rolluiken, laten we eerst eens proberen de buurt gezellig te maken. Voor mij is het niet belangrijk of ik subsidie krijg of niet. Veel belangrijker vind ik dat de kwaliteitswinkels momenteel in de minderheid zijn. Veel winkeliers stouwen de rekken, posterhouders en dergelijke na sluitingstijd de winkel in, helemaal voorin. Dan kan je wel transparante rolluiken nemen, maar het publiek ziet alleen maar deze spullen staan. Ik durf te stellen dat de buurt behoorlijk achteruit is gegaan, het soort rolluik maakt op dit moment dus niet zo veel uit.”

1. Vrij parkeren. Het betaald parkeren en agressief parkeerbeleid kost klanten. 2. Met Kerst, Sinter Klaas, Pasen moet iets georganiseerd worden. 3. Bij een braderie moeten alle winkels meedoen en niet een handje vol want dat is ook een aanfluiting die paar kraampjes die er dan staan. 4. De puinhoop op straat moet worden aangepakt. De Roteb maakt schoon maar later op de dag is het weer een zooitje. 5. Het moet gezelliger en aantrekkelijk worden. Kijk zo zag de Boulevard er 50 jaar geleden uit. Gezellig he? 1

Uitstraling, er goed uitzien als presentatie en als geheel als boulevard.

2

subsidie van de kansenzone, leuke zaak maken.

3

klanten kring opbouwen, netwerken

88 van 99



Antwoorden ondernemerskwaliteiten

Slagerij Edessa (allochtoon, 10 jaar ondernemer, 1,5 jaar deze winkel) Candyshop (autochtoon, 26 jaar ondernemer, 5 jaar deze winkel) Tabakspeciaalzaak Schoevers (autochtoon, 16 jaar ondernemer) T for Telecom (allochtoon, sinds 4 jaar bedrijfsleider, sinds 2 maanden in deze vestiging) Gurbuz computershop (allochtoon, sinds 1,5 jaar ondernemer) Pretty Petit Hair (allochtoon, 10 jaar ondernemer, 5 jaar deze winkel) De Prijzenslag (autochtoon, 15 jaar ondernemer, 6 jaar deze winkel) Sema Silver (allochtoon, 2,5 jaar ondernemer)

A. Kunnen onderhandelen De persoon moet gevoel hebben voor verschillende belangen, zich daarin kunnen verplaatsen maar tegelijkertijd vanuit een positieve houding op zoek gaan naar gemeenschappelijkheden om tot oplossingen te komen.

Met onderhandelen heb ik wel een beetje te maken. Over het algemeen gaan de onderhandelingen met leveranciers en klanten goed. Ik ben wel makkelijk over prijzen. Als het vlees iets minder van kwaliteit is, dan kan ik soms wel in mijn eigen voordeel onderhandelen. Dan vraag ik of ze iets van de prijs af willen doen. Maar het lukt niet altijd.

Het ligt wel aan de klant. Maar ik houd vaak wel voet bij stuk bij vervelende klanten.

Je moet 100% voor je zaak gaan. Alles moet in het teken staan van je zaak. Dus constant kijken waar wordt je beter van.

Ik heb een vlotte babbel en niet verlegen maar ben ook zakelijk.

Nee, je hoeft niet echt te onderhandelen [in mijn zaak].

Onderhandelen moet in je zitten.

89 van 99



Ik heb elke dag met onderhandelingen te maken. Je zorgt altijd voor de beste deal, zodat er een winwin situatie ontstaat. Bijvoorbeeld over abonnementen wordt onderhandeld. Soms valt er niet te onderhandelen, als de kloof te groot is tussen wat er geboden wordt en de prijs waarvoor wij het aanbieden.

Je hebt er dagelijks mee te maken.

Verdien je bij de inkoop. Kwaliteit tevreden houden bij de klant.

Redelijke prijs, niet te hoge marges 100 euro(inkoop), 130(verkoop), 150(te hoog). Je kunt beter minder marge hebben en juist een hoge omzet hebben dan uiteindelijk maar 1 of 2 producten ervan verkopen.

60% marge groei heb ik nu, advies moet niet te theoretisch zijn, bij moeten ze niet met theoretische opmerkingen komen. Men gaf aan dat ik te kleine marges tussen de producten hou om te kunnen blijven voldoen aan de huur van het pand aan de Boulevard Zuid. De praktijk wijst het volgende jaar uit.

Een incident wat pas gebeurde: ik had ruzie met een man met rastahaar. Ik heb daar een speciaal soort vet voor, zodat het niet gaat plushen en het gezond blijft. Dat had die man voor € 5,35 bij mij gekocht. Hij gaat de deur uit, komt terug en zegt dat hij het verderop voor € 5,00 heeft gezien. En hij begint me uit te schelden voor dief, voor 35 cent! Dus ik heb hem uitgelegd dat ik ook winst moeten maken, en dat ik daar de prijs ook op berekend heb. Ik kan het product niet tegen inkoopsprijs verkopen! Uiteindelijk was de ruzie een beetje over en begreep hij het wel. Toen is hij weggegaan.

Zeker met inkoop van goederen gaat het onderhandelen prima. Soms gebeurt er wel eens wat met het verkopen. Ik onderhandel ook wel eens over prijzen. Meestal ging dat wel goed, ik ben geen echte grote problemen tegengekomen. Ik vind het belangrijk om klanten te houden en een vaste klantenkring op te bouwen. Soms krijgen vaste klanten ook wel eens korting.

90 van 99



Je moet goed kunnen onderhandelen omdat dit voordelig is voor jezelf. Overal ja opzeggen is nadelig voor jezelf. Je moet wel geld verdienen dus ook naar de klanten toe moet je niet overal ja opzeggen .Ik moet ook rekeningen betalen van mijn zaak maar ook privé.

Vertegenwoordiger komen hier en willen graag ook andere spullen aan je verkopen maar dat doe ik gewoon niet. Zo wilde een leverancier dat ik ook goud ging verkopen maar dat wil ik niet ik verkoop alleen zilver. Ik laat me dan ook niet overhalen.

Ik wil best onderhandelen met klanten maar als ik definitieve prijs aanbied dat blijf ik ook daarbij. Nogmaals, anders is het nadelig voor jezelf.

Ik ben afhankelijk van andere partijen zoals, leveranciers en klanten maar ik stel duidelijke grenzen en laat me niet overhalen en ben niet gevoelig voor vleierij. Sommige leveranciers proberen door complimenten te maken spullen aan mij te verkopen.

Ik denk wel dat dit wel verbeterd kan worden. Ik zal niet zeggen dat ik perfect ben en alles goed beheers. Ik kan dit leren met door ervaring op te doen denk ik.

Communicatieve vaardigheden De persoon moet klanten vast kunnen houden, contacten kunnen leggen, hulp durven vragen, advies durven vragen, kunnen delegeren, netwerken kunnen aanboren.

Communicatie is heel belangrijk. Sommige klanten kunnen hier heel stressig binnenkomen. Ik blijf altijd lief tegen de klanten. Ik ben altijd aardig en beleefd. Ze zeggen ook dat de klant koning is, toch? Ik wil altijd een goed product aanbieden. Als ik een dag merk dat het vlees niet zo goed is als zou kunnen, zeg ik soms dat ze beter de volgende dag terug kunnen komen.

Ik blijf altijd vriendelijk. Als je streng of chagrijnig doet tegen klanten, gaan ze weg.

Je moet met je klant kunnen communiceren want daar leef je van.

Ik heb mensenkennis en kan situaties goed aanvoelen. Ik weet wanneer een klant zin in praatje heeft en wanneer niet. Ik pas me aan aan de klant.

Je moet het altijd recht zien te breien. 91 van 99



Vooral bij allochtone klanten is dit belangrijk. Je moet op verschillende niveaus kunnen communiceren. Je moet mensentaal spreken en niet te veel in details treden. Soms moet je handen en voeten gebruiken of Engels of Spaans bijvoorbeeld. Ik ben zelf Marokkaans.

Ik denk soms te snel dat mensen mij begrijpen. Ik moet soms een stapje terug doen door te vragen of ze het begrijpen.

De klant moet met een tevreden gevoel je zaak verlaten. Sommigen zijn goed op de boulevard, er zitten er toch wel een aantal in die te passief zijn en dat kost je klanten.

In 10% van de gevallen gebeurt het dat een klant niet helemaal naar wens geknipt is. De kapster heeft het niet helemaal goed gedaan, of de klant heeft niet duidelijk genoeg gezegd wat ze wilde... En dan kun je er natuurlijk niks meer aan doen. Soms kunnen ze daar wel boos om worden. Dan doe ik soms wat van de prijs af, bijvoorbeeld € 12 in plaats van € 20. Ik praat een beetje op ze in van: “Sorry, het moet eigenlijk goed zijn. De volgende keer zullen we weer ons best doen om alles gewoon goed te doen.” Het is ook mijn taak om dit op te lossen, zodat de kapster en de klant even af kunnen koelen.

Ik weet hoe ik goed met klanten om moet gaan.

Ook hier kom ik niet echt grote problemen tegen. Soms loopt het wat minder, maar dat gebeurt altijd wel eens.

Je moet heel goed met klanten kunnen omgaan zowel verbaal als non-verbaal. Je moet netjes praten en ook je houding moet goed zijn. Je moet bijvoorbeeld niet boos kijken of chagrijnig zijn, dat vinden klanten niet leuk. Je moet ook open minded zijn. Je ontmoet veel verschillende klanten; leuke, niet leuke klanten, gekke klanten, normale klanten. Je moet dus met alle klanten kunnen opschieten. Ik wil eerlijk, aardig en flexibel zijn naar klanten. Zo biedt ik klanten soms een soepele betalingsregeling aan.

92 van 99



Dit vind ik moeilijk. Ik denk dat een ander [mij] beter kan beoordelen. Eigenlijk zou ik een enquête moeten houden onder mijn klanten. Ik ervaar zelf eigenlijk weinig problemen met klanten.

Ja, waarom niet [verbeteren]. Ik vind dat ik nog onzeker ben. Misschien dat een cursus Nederlands helpt om mij beter te kunnen uitdrukken zodat ik wat vrijer kan praten op bijvoorbeeld een ondernemersoverleg. Ik ben dan bang dat ik verkeerde dingen zeg en niet op de juiste Nederlandse woorden kan komen. Dat vind ik wel jammer want in mijn eigen taal en winkel voel ik me vrijer om te praten.

B. Leiding kunnen geven De persoon moet in staat zijn te motiveren en te stimuleren tot nieuwe ideeën en uitdagingen. Hij moet kunnen zorgen voor een veilige, uitdagende en inspirerende structuur en omgeving.

Ik heb geen personeel. De vraag is dus niet van toepassing. Als ik wel leiding zou geven, zou ik in ieder geval mijn personeel niet commanderen. Ik vind dat je altijd aardig moet blijven, en moet vragen of je personeel alsjeblieft iets kan doen.

Het is heel belangrijk dat het in je winkel gaat zoals jij dat wilt. Het personeel moet zich dan ook aan jou aanpassen. Dit doe ik door uit te leggen waarom ik bepaalde zaken op een bepaalde manier gedaan wil hebben.

Ik ben een gevoelsmens en hou daarom soms te veel rekening met gevoelens van anderen. Ik vind het dan ook moeilijk om me hard en zakelijk op te stellen.

Dit is [bij mij] zeker voor verandering vatbaar. Wellicht dat er zo iets bestaat als een cursus gesprekstechnieken.

Ik heb zes werknemers. Ik heb geen problemen met personeel. Je moet het gezellig houden. Samenwerken in plaats van er boven staan. Ik ben absoluut geen leider.

Ik geen leiding aan vijf man.

93 van 99



Ja, in de oude winkel [had ik wel eens problemen]. Iedereen heeft z’n dag. Er kan ruzie ontstaan, omdat iemand bijvoorbeeld te laat is. Ik vind dat je secuur moet zijn. Je spreekt ze aan, nog een tweede keer en bij de derde keer ontstaat er bonje. Het leidinggeven gaat goed. Ik heb het geleerd. Wij worden getraind. In het begin vond ik de trainingen niet waardevol, maar nu wel. Er zijn nu pop-gesprekken. Je leert van elkaar.

Organisatorisch zou ik nog wat kunnen leren. Ik moet geen brandjes blussen, maar proberen te voorkomen. Je bent afhankelijk van factoren. Soms ben ik te laks. Voor planning & controll zijn ook trainingen.

Wij bieden de klant koffie aan, een gezegde (vertaalt uit Turks) mmmmh, lastig vertalen naar Nederlands maar luidt dat een kop koffie bij de klant een warm gevoel van binnen geeft, 40 jaar later blijft dit nog hangen. Je heb indruk gemaakt met de onderneming! De prijs is op een dergelijk moment niet meer van belang.

Ik heb hier zes man personeel onder me. Ik moet toezicht houden op de dames, en af en toe is er natuurlijk wel eens ruzie. Ik heb een keer een meisje ontslagen dat met niemand op kon schieten, zowel niet met klanten als met personeel. Ik vermoedde dat ze drugs gebruikte, ze zag er steeds slechter uit. Ze wisselde ook veel van stemming en houding en zo.

Als je niet kunt leidinggeven loopt alles fout.

Ik maak soms wel een foutjes, dat ik iets te snel geïrriteerd ben, maar ze moeten ook wel doorwerken. Soms is het moeilijk ze te motiveren, dan moeten ze aangepakt worden. Maar wel altijd aardig en met respect.

Zoals je ziet heb ik één man personeel (zit ten tijde van het interview achter de toonbank). Het leiding geven gaat super op het moment. In het verleden heb ik wel eens wat problemen gehad, dat ik personeel had waar het niet zo mee liep. Mensen die lui zijn, of pikken, die moet je bijsturen als ze iets verkeerd doen. En als dat niet helpt, dan ze maar ontslaan.

94 van 99



Ik denk dat dit belangrijk is maar ik kan dit niet goed beoordelen omdat ik zelf geen mensen in dienst heb. Of ik wel of geen leiding kan geven moet een ander een ander aangegeven.

Ik denk dat het wel voor verbetering vatbaar is. Een cursus lijkt mij de beste mogelijkheid.

C. Inzicht in externe markt/organisatie De persoon moet zich naar de omgeving richten. Kunnen werken aan de PR, naamsbekendheid en goed imago van zijn producten en diensten. De persoon moet inzicht hebben in zijn concurrenten.

Voor mij gaat het vooral door mond-tot-mond reclame. Ik heb nog geen echte reclame gemaakt. De oude naam van de zaak die hiervoor erin zat, staat nog op de gevel. Dat vind ik wel iets hebben. Ik heb zelf de letters op de etalageruit gemaakt (Edessa is Grieks), ik heb zelf in de reclame gezeten. Verder stuur ik geen folders of zo. Ik heb binnen anderhalf jaar best veel bekendheid gekregen. Vooral mijn zelfgemaakt worst in heel populair. Ik ben van plan om binnenkort ook etiketten te gaan maken voor mijn worst, voor Edessa-worst.

Reclame vind ik wel heel belangrijk. Door reclame wordt je groot. Dan moet je echt naam maken met acties en folders. Acties heb ik wel, op het reclamebord wat buiten op de stoep staat. Deze week zijn het bijvoorbeeld sukadelappen. En dat heeft ook zeker effect!

Up to date blijven. Je moet weten wat er om je heen gebeurt en aanpassen aan de culturen en klanten en met nieuwe producten komen. Altijd spekjes eten wordt je natuurlijk ook een keer zat.

Ik ga vaak langs bij concurrenten en collega’s en kijk welke producten zij aanbieden en op wat voor manier zij dit doen. Daar leer ik veel van.

Advertenties leveren niet genoeg op. Wel doen we mee aan landelijk acties, bijvoorbeeld van de Staatsloterij. Daar merk je wel effect van.

Er zijn weleens krantjes niet of verkeerd bezorgd, maar dat was de fout van een derde. Daar hebben we toen ook niet voor betaald. Dat was [eigenlijk meer] onderhandelen.

95 van 99



De marketing is centraal geregeld bij zo een groot bedrijf als T for Telecom. Er zijn folders, er gaan emails uit, bestaande klanten worden benaderd via het call-centre en er wordt gewerkt met direct mailing. Daarnaast verschijnen er advertenties in de krant.

Wij merken een toename van de klanten als er een boekje wordt uitgegeven.

Soms wordt er geadverteerd terwijl iets niet op voorraad is. Daar komen we wel uit, maar het is wel vervelend.

geen antwoord

Ik doe op vijf manieren aan promotie: 6.

reclame op de Antilliaanse televisie

7.

reclame op de Rotterdamse televisie

8.

flyers en kaartjes om uit te delen\

9.

kaartjes voor feesten verkopen in de winkel

10.

mondelinge reclame, mensen die mij herkennen of die ik aanspreek

De reclame gaat eigenlijk altijd goed. Ik geef bijvoorbeeld ook 10% korting als mensen met hun kaartje hierheen komen. Het loopt goed.

Ik doe niet gek veel aan promotie. Ja, ik sta in de Gouden Gids, en daar merk je wel eens wat van. Ik heb ook wel eens advertenties gezet in een regionale krant, maar dat leverde geen effect op. Ik heb ook vooral een buurtwinkel. Ik heb ook een keer met een artikeltje in de krant gestaan, daar kreeg ik wel wat reactie op. De effecten van regelmatig adverteren zijn wel groot natuurlijk. En scherpe acties werken ook wel.

Het ligt eraan wat voor onderneming je hebt.

Je moet je eigen positie binnen de markt bepalen. Ik kijk goed naar wat klanten willen hebben. Surinamers houden van grove ringen terwijl Nederlanders houden van fijne ringen. Dit weet ik uit ervaring en door goed te kijken naar de klant. Wat hebben klanten aan voor kleding? dragen ze veel

96 van 99



sieraden? Wat voor sieraden zijn het? Ik wil graag aparte dingen verkopen met een hoge kwaliteit. Ik kijk dus eigenlijk niet naar mijn concurrenten maar ga uit van mijn eigen ervaring en ideeën.

Ik ga veel naar beurzen en reis regelmatig naar Turkije om rond te kijken. Wat zijn de nieuwste trends en welke producten zijn er allemaal? Heel veel mooie zilveren sieraden komen uit Turkije, Italië en Thailand. Daar zou ik graag meer tijd aan willen besteden. Maar wie staat er dan in mijn winkel?

Ik zou eigenlijk meer moeten rondreizen – Italië, Turkije - en naar beurzen gaan.. Zo wil ik graag naar Thailand om te kijken wat voor zilveren sieraden zij daar hebben.

Inzicht in marketing De persoon moet zijn diensten en producten kunnen relateren aan andere en inzicht hebben in sterktes en zwaktes.

Marketing is niet zo heel belangrijk voor een slager - tenminste, je kunt niet zoveel op het gebied van vernieuwingen. Je hebt wel bepaalde seizoensdingen. Zoals nu de zomertijd, dan is er veel vraag naar lamsvlees en kippenvleugels, voor de barbecue. Met de zomer gaan de prijzen voor lamsvlees en kip dan ook wel omhoog, omdat heel veel mensen dan gaan barbecuen en daar moet je op inspelen. Dit vind ik ook wel heel belangrijk.

De klant bepaalt welk product hij kopen. Ik leg regelmatig nieuwe producten in mijn winkel. Die stel ik zelf samen. Soms lopen die producten niet dan stel ik een nieuw zakje snoep samen met een ander prijsje en dan loopt het wel. De klant bepaalt.

Vooral voor kinderen zijn er nieuwe producten. Vaak is dit seizoensgebonden: knikkertijd, waterballonnen, etc. Nu is het oranjetijd.

De oranjepantoffels lopen niet. Dan worden ze afgeprijsd of op braderieën voor een euro verkocht.

Het inzicht groeit. Aan het begin is het minder. Je begint met het vullen van de winkel en dan is het uitproberen.

97 van 99



Ik houd me uit mezelf op de hoogte, want ik heb er affiniteit mee. Het vergemakkelijkt het werk. Het gebeurt onbewust, want het is een interesse. In de winkel kan je zelf tot op bepaalde hoogte je eigen indeling aangeven. Het winkelbeleid is algemeen, want dat is belangrijk voor de herkenning.

[Het is belangrijk], je moet op de hoogte zijn.

Sommige aan de boulevard komen professioneel over.

Ik volg de trends via Internet, via tijdschriften en via een speciaal kappersblad dat ik toegestuurd krijg. Ik hou ook muziekstijlen en de mode bij, want die hebben veel invloed op de haarmode. Vaak ben ik wel wat te laat met trends, zoals nu met Braziliaans haar. Er kwamen veel klanten vragen of ik ook Braziliaans haar had, maar dat kende ik niet. Maar eigenlijk wil ik natuurlijk niet achterlopen.

Het hebben van een goed assortiment is belangrijk. Je zoekt naar wat nodig is in de markt. Ik koop bijvoorbeeld geen videosnoertjes als blijkt dat DVD’s veel populairder zijn. Je moet doelgericht inkopen als ondernemer. En soms loopt een product niet, dan moet je het tegen kostprijs wegdoen.

Je moet dat gene verkopen wat klanten willen. Doe je dat niet dan verkoop je niet zoveel. Je moet dus goed kijken wat klanten willen.

Ik weet wat klanten willen dus neem ik ook de tijd om spullen te bestellen. Met bepaalde leveranciers doe ik geen zaken omdat zij niet die sieraden en kwaliteit verkopen die ik in mijn winkel wil hebben. Ik bestel nooit grote hoeveelheden dat is duur en daarnaast is het ook niet meer apart of exclusief. Ik wil mooie en aparte sieraden van hoge kwaliteit verkopen. Ik ga af op mijn gevoel en ik denk te weten wat klanten willen..

Zou kunnen. Ik denk dat ervaring heel belangrijk is en goed kijken naar de voorkeuren van verschillende bevolkingsgroepen.

98 van 99



Inzicht in financiële zaken De persoon moet gevoel hebben voor cijfers, snel overzicht kunnen krijgen over inkomsten, uitgaven, geldstromen kunnen verantwoorden.

Ik heb een boekhouder, want als ik dat ook nog zou moeten doen, naast in mijn eentje in de zaak staan, kost het veel te veel tijd. De meeste klanten betalen hier gewoon contant, maar er zijn ook wel eens paar die op rekening kopen. Dat doe ik alleen bij betrouwbare klanten. Ik heb er namelijk ook wel eens problemen mee gehad. Ik heb hier nog een paar bonnen hangen van mensen die dan vlees kopen en zeggen dat ze het later betalen, en dan zie ik ze nooit meer terug. Ik heb ook een PIN-apparaat, maar die is nog niet aangesloten. Maar meestal is het cash.

Je moet het financiële plaatje altijd goed in de gaten houden. Je marge is het belangrijkste, immers daaruit moeten de kosten worden betaald en bepaalt je inkomen. Ik controleer altijd de inkoopprijzen. Zo moet je aanbiedingen altijd controleren bij inkoop want soms rekenen ze oude (hogere) inkoopprijs en daar gaat je voordeel dan. Daarnaast moet je ook het aantal controleren. Je bestelt 15 dozen maar je krijgt er 14. Dat scheelt natuurlijk.

Ik zou er meer tijd aan moeten besteden. Meer natellen en nacalculeren kost tijd maar levert uiteindelijk wel geld op.

Ik doe [mijn boekhouding] zelf. Ja, [ik ben] voor alles [verzekerd]. Vanaf het begin.

Er zijn klanten die op de pof kopen, maar dat komt goed als je ze tegenkomt. Er zijn niet echt grote problemen.

Dit is echt belangrijk. Het is het voornaamste probleem hier. Ze denken het komt wel.

Niet van toepassing. Het wordt centraal geregeld. De kassa is gelinkt naar het hoofdkantoor.

99 van 99



Het heeft de allerhoogste prioriteit. Anders kan een bedrijf kapot gaan. Het is belangrijk voor de belastingdienst en voor jezelf.

Geen antwoord.

Ik doe mijn financiële zaken niet zelf, daar heb ik een boekhouder voor. Anders zou het teveel tijd kosten. Ik bereid zelf alles voor, en geef het dan door. Ik heb geen problemen met 3wanbetalers, want mensen betalen meteen. Ik geef niet uit of af zonder dat ik eerst mijn geld krijg. Normaal worden mensen boven geknipt, dan komen ze naar beneden, krijgen ze een bon, en betalen ze. Ik heb wel één keer een vrouw in de kapsalon gehad die naar beneden liep, en meteen door naar buiten liep! Ze was de deur uit, dus ik ging haar achterna maar ze was verdwenen. Ik heb haar nooit meer gezien en ook nooit meer de € 14 gehad. Als dat vaak gebeurt, heb je natuurlijk wel een probleem.

Zonder financiën kan een bedrijf niet bestaan, dus heel belangrijk. Ik zit er zelf goed in, en houdt alles nauwkeurig in de gaten.

Ik doe zelf mijn eigen boekhouding. Voor de rest heb ik eigenlijk nooit problemen, alles gaat contact. En indien ik wel problemen heb, neem ik een incassobureau in de arm. Dat doe ik niet zelf, dat geef ik liever uit de hand. Je leert in de praktijk om om te gaan met financiële zaken.

Dit vind ik zelf het belangrijkste voor een ondernemer.

Als je niet weet wat je financiële situatie is kan je failliet gaan. Dus moet je goed weten wat je ontvangsten en uitgaven zijn.

Ik heb een boekhouder die de belastingaangifte voor mij doet dus ik ben niet veel bezig met de boekhouding. Ik weet wel ongeveer wat ik per maand overhoud.

100 van 99



Ik volg op dit moment een cursus boekhouden omdat ik beter op hoogte wil zijn van het boekhouden en het kunnen lezen van een balans. Veel termen en begrippen ken ik niet die gebruikt worden bij het boekhouden.

101 van 99



D. Strategische houding De persoon moet strategische keuzes kunnen maken ten aanzien van anderen en daarnaar handelen.

Ik denk wel vooruit, ja. Ik houd vooral de kwantiteitskorting is de gaten. Als ik wat meer winst heb gemaakt, dan kan ik in plaats van tien dozen kip bij wijze van spreke honderd dozen kopen. Dat is dan goedkoper. Dan kan ik een actie aanbieden voor de kip en zo meer verkopen voor een goedkopere inkoopprijs. Dit is volgens mij een van de belangrijkste kwaliteiten.

Altijd blijven kijken en luisteren naar je klanten, leveranciers en concurrenten. Je moet op die manier in de markt blijven en up to date blijven. De klant moet hier binnen komen en gaat met meer weg dan waar ie voor kwam. Het moet overweldigend zijn. Dit doe ik in mijn presentatie en prijzen. De klant moet het gevoel krijgen ik moet wat kopen hier. Kijk maar naar mijn winkel.

Alles doet zich voor. Deze winkel stond te koop en toen heb ik ‘m gekocht en mijn tweede winkel geopend. Als de straat er uit zag zoals nu had ik het niet gedaan.

De enige strategische keuze is klantvriendelijkheid. Klanten gunnen je wat. Ze komen terug.

Je kan niet afwachten. De concurrentie is moordend. Ik hou er veel rekening mee.

Motivatie blijven houden, nee heb je, ja krijg je…?

Is niet altijd negatief!! Het is een meningsverschil, je gaat gewoon verder, je doet het of niet, zakelijk.

Voordat ik een project start, kijk ik eerst altijd naar de financiële kant. Als de oude apparatuur nog werkt, waarom dan zomaar nieuwe aanschaffen? Ik verplaats wel elke drie maanden alle produkten en de inrichting voor de klanten, zodat ze elke keer iets nieuws zien. Dat is tactiek. Zo had ik een paar producten die uit het zicht lagen en helemaal niet verkochten. Nu staan ze meer in het zicht en verkopen ze ook beter.

102 van 99



Verandering aanbrengen is belangrijk.

Toen de economie inklapte, heb ik wel vooruit gekeken. Hiervoor heb ik vier winkels gehad, samen met mijn vrouw. En dan moet je op zo´n moment op tijd zeggen dat je bedrijven af gaat stoten. Daardoor kun je je dan beter positioneren en toeleggen op één winkel. En soms moet je even naar beneden voordat je weer naar boven kan.

Je moet heel veel risico durven nemen als ondernemer. Anders kom je er ook niet. Daar kun je echt een hoop mee winnen. En strategisch inzicht compenseert weer risico´s die je neemt. Heel belangrijk dus.

Het is belangrijk om met de toekomst bezig te zijn. Je moet doelen stellen waarop je je kan richten. Anders leef je met de dag en heb je geen richting. Je moet weten wat je wilt of moet gaan doen over een jaar dan kan ge activiteiten plannen en je voorbereiden. Anders lukt het niet.

Ik ben bezig met het plannen en de toekomst en stem mijn activiteiten hierop af. Ik wil eigenlijk een leuke zaak hebben waarvan ik goed kan leven. Ik hoef niet rijk te worden van mijn zaak. Ik wil gewoon een leuk en plezierig leven Het is voldoende als ik al mijn rekening kan betalen en iets over houd om nog leuke dingen te doen.

Zonder opleiding is het moeilijk om te bepalen wat beter kan. Als je niets leert weet je ook niet of dingen ook anders kunnen. Een opleiding of cursus lijkt me heel goed.

103 van 99



Bijlage 6 - Uitwerking per topic - experts

RESPONDENT 1 = FRITS MENS VAN HET OBR RESPONDENT 2 = RAMAZAN GONUL VAN EEN ADVIESBUREAU REPSONDENT 3 = J.B. WEENINK EX VOORZITTER WINKELIERSVERENIGING REPSONDENT 4 = ALEX BLONK VOORLICHTER VAN DE KAMER VAN KOOPHANDEL

Hebben beginnende ondernemers andere problemen dan ondernemers die al langer bestaan op de Boulevard Zuid? Beginnende ondernemer moet kunnen voorfinancieren. Het gaat hier met name om de liquiditeit van een ondernemer. Hij moet de huur, energiekosten e.d. kunnen betalen. Tevens moet de ondernemer eigen vermogen hebben. Alleen met eigen vermogen kan een ondernemer geld lenen of makkelijker geld lenen. Wat je ziet is dat beginnende ondernemers weinig of geen voorbereiding treft bij het openen van een ondernemer. De voorbereiding en de uitvoering is soms weinig doordacht waardoor de ondernemer, soms onnodig, veel risico neemt. De beginnende ondernemer is vaak opportunistisch en staat niet stil over eventuele gevolgen van hun beslissingen. Beginnende ondernemers (0 t/m 5 jr) moeten vooral advies halen(maar waar haal je het eigenlijk…?) ze lopen tegen problemen met de administratie, het invullen en bijhouden van de belasting, hoe werkt het met de inkomstenbelasting, de BTW en de afdracht ervan. Men moet het proberen te ondervangen door aan te sluiten bij ondernemersclubs en daar leren van elkaar.

Bestaande ondernemer heeft de beschikken over middelen en ervaring. De bestaande onderneming heeft ervaring met zijn branche en weet wat het is om ondernemer te zijn. Daarnaast heeft de bestaande ondernemer een gevestigde positie en kan vanuit die positie zijn beleid aanpassen. De bestaande heeft ook meer dan een beginnende ondernemer financiële armslag.

Wanneer bestaande ondernemers klagen over een lage omzet omdat er te weinig klanten komen, betekent dat ze hun producten moeten etaleren en moeten promoten, verzorgt pand, reclame schoon aan de buitenzijde, niet stinkt in de winkel, geen krant zit te lezen als er klanten binnen komen, ontvangst moet vriendelijker / openhartiger. Ondernemers zien we helemaal niet terug in de kamer van koophandel. Alleen als men gaat uitbreiden of wanneer het verkeerd dreigt te lopen met de onderneming (wat opvallend is dat veelal allochtonen pas aankloppen bij de KvK als het te laat is (te ver gevorderd stadium) en is de onderneming al niet meer te redden en is faillissement niet meer te voorkomen). Er zijn allerlei regelingen beschikbaar bij de KvK om de ondernemer te helpen indien gewenst kan men via het ministerie van economische zaken faillissement preventie aanvragen (via OKB) maar dan moeten ze wel vroegtijdig komen of het aangeven dat ze het zonder hulp niet redden.

104 van 99



Waarin onderscheidt de succesvolle ondernemer zich van de ondernemers die niet of minder succesvol op de Boulevard Zuid? Succesvolle ondernemers kenmerken zich door een dynamisch karakter.

Ze gaan ervoor, zijn

vindingrijk, hebben goede contactuele eigenschappen, hanteren een sociaal beleid en kunnen goed met andere mensen omgaan. De acties die ze doen zijn doordacht en ze weten wat ze doen. Daarnaast zijn ze instaat om te erkennen dat ze verkeerde beslissingen hebben genomen. Ondernemers die dit niet kunnen zijn door hun standvastigheid destructief met alle gevolgen van dien. Men moet de zaak netjes op orde hebben, vriendelijk, het zijn de kleine basisprincipes maar o zo belangrijk

Wat moet er volgens u gebeuren om de overlevingskansen van zowel de beginnende als reeds gevestigde ondernemers op de Boulevard Zuid te vergroten?

We weten allemaal dat de huisvestingskosten niet hoger mag zijn dan 8-9%. De omzet moet omhoog en men moet de eigenaar beïnvloeden (door cijfers te laten zien + het huurcontract te laten zien wat voor invloed het heeft op de maandelijkse kosten. Wil een ondernemer iets aan het huurcontract kunnen doen zal deze het eerst moeten onderbouwen waarom deze ondernemer een lager huurcontract wil afsluiten. De kwaliteit die een ondernemer mist is de boekhouding. Ondernemers komen te laat bij atlas, eerst moet men altijd advies inschakelen! De meeste ondernemers zitten met de taal, kwaliteit hoeft in hun ogen niet verbeterd te worden. Men durft niet te communiceren/hulp te vragen en de begeleiding is niet tastbaar voor de ondernemer. Men moet met meerdere gesprekken te voeren langzaam aan vertrouwen creëren met de ondernemer. De ondernemer is erg eigenwijs. Er is namelijk met de meeste ondernemers een soort “schijncontact”ze komen vriendelijk en open over, maar zijn dat niet. Zaken doen is hun cultuur heel anders, het gaat om vertrouwen winnen. Een oplossing als onderwijs werkt niet, zeker niet als de ondernemer al 80 uur in de week heeft gewerkt. Deze valt in slaap. Nu vertel is dit wat zwart/wit maar is de werkelijkheid. De laatste jaren merken we wel dat de huidige starters op de markt beter voorbereid op de arbeidsmarkt komen, bestaande bedrijven kan je niet veel sturen. Hooguit saneren en eventueel wegsturen/selectie maken. Beginnende ondernemingen kan je leren omgaan en beter coachen en obstakels verkleinen.

Kijk eens kritisch naar je eigen onderneming. Stel je zelf de vraag wil ik hier mijn inkopen gaan doen? Wat trekt mij aan als ik iets wil kopen. Zie ik dat terug op de boulevard zuid? Wat komen/willen sommige ondernemers bereiken met hun onderneming? Wees creatief, niet “te lui”zijn. Het ontbreekt aan inzicht. De klant loopt in mijn zaak is het dan ok? Nee, het spel begint dan pas. Het gaat om het

105 van 99



gunnen van een dienst/product, haal die klant over de streep bij jou!! Denk ook aan afwisseling in het assortiment. Ook als deze een volgende keer weer binnen stapt en denkt hé, hier is weer veel te ontdekken. De klant moet geprikkeld worden. Een ondernemer denkt aan de boulevard zuid alleen aan zichzelf. zij moeten het met zijn allen doen (alle 240!), de klant komt niet alleen voor 1 zaak helemaal naar de boulevard zuid. Hij moet weten dat er meer te beleven valt en dat hij kan slagen voor alle producten in 1 keer.. let wel op de product kennis, weet wat je verkoopt. Maak de etalage/winkelruimte aantrekkelijk, geef het een persoonlijk tintje mee. Vertel hierover naar je klanten toe. Het ijs is hiermee direct gebroken. De klant heeft ook hobby’s & interesses!! Laat zien dat je mens bent. Geef vertrouwen.

Ondernemen is een bepaalde levens houding. Het is nadenken over het leven; stuk eigen inbreng, ziel en zaligheid erin leggen, manier van opstellen, het kost niets. De persoonlijkheid speelt belangrijke rol, juist de kleine dingen om een klant “persoonlijk”te raken scoren erg hoog. Hiermee hebben we het product al bijna verkocht. Het product is bijzaak geworden. Men kiest voor de ondernemer/zaak.. de ondernemer kan als hulpmiddel een kaartsysteem bijhouden wie zijn klanten zijn en bepaalde aantekeningen maken en wanneer de klant later terug komt ernaar vragen. Dit geeft erkenning bij de klant dat er naar hem wordt geluisterd en hij gewaardeerd wordt.

Kortom de basis moet goed zijn, je proeft het als je een zaak binnen stapt. Er is over bepaalde zaken nagedacht. De klant merkt dit feilloos op.

Leer de klanten eens kennen; leg een papiertje neer en schrijf het volgende op: De woonplaats/wijk waar de klant vandaan komt, wat hij goed en minder goed aan uw zaak vindt. Wat hij graag zou willen kopen bij u. dit is gratis advies. Maar o zo waardevol. Zijn er aanbiedingen? Vraag of de klant op de hoogte gehouden wil worden, gratis mailbestand gecreëerd en weer meer kansen voor een hogere omzet en een kans dat de klant terug bij je komt.

Kunnen onderhandelen: Ik vind het belangrijk maar het is niet heel belangrijk omdat een ondernemer uiteindelijk voor zichzelf moet kunnen kiezen. Per branche afhankelijk. (Voor een autoverkoper is het belangrijk om Klanten binnen te halen.) Uiteindelijk draagt een individuele ondernemer bij aan het algemene belang van de Boulevard. Een ondernemer die goed kan onderhandelen, kan worden afgeleid van eigen problemen. Hij moet juist zijn eigen ‘problemen’ kunnen aanpakken.

De ondernemer kan niet zo goed onderhandelen wanneer je let op de organisatiegraad van de ondernemers. Nog maar weinig ondernemers zijn lid van de winkeliersvereniging terwijl zo’n

106 van 99



vereniging veel kan betekenen voor de Boulevard en de individuele ondernemer. Helaas staan veel ondernemers onverschillig tegen over de winkeliersvereniging. Ondernemers moeten gemotiveerd worden om lid te worden door duidelijk te communiceren en het belang van de winkeliersvereniging te verduidelijken. Duidelijk moet worden wat de winkeliersvereniging kan betekenen van de individuele ondernemer. Wellicht dat de Laanmanagers hier een leidende rol in kunnen spelen. Via training en, advies.

Communicatieve vaardigheden: Dit is heel belangrijk. Ondernemers moeten immers hun producten kunnen verkopen. Hiervoor moeten niet alleen hun producten maar ook zichzelf kunnen presenteren. Ze moeten instaat zijn om de Nederlandse taal te spreken anders raak je de autochtonen klanten kwijt. Ondernemers moeten inzetten op kwaliteit, uitstraling, uniek product en service verlening. Kleine ondernemingen hebben met betrekking tot klantvriendelijkheid een voordeel ten opzichte van grote ondernemingen. Dit voordeel moeten ze uitbuiten, hier liggen de kracht en kansen van de ondernemer. Dit kan verbeterd worden door middel van trainingen en door gewoon lid te worden van de winkeliersvereniging. Door naar elkaar te luisteren en samen te werken kunnen deze vaardigheden worden verbeterd. Advies geven, Nederlands praten, vriendelijk een ieder te woord staan, knikken als iemand binnen komt, krant niet lezen, geef aandacht aan iedere klant. Advies durven de meeste niet te vragen, de sleutel is advies geven!

Leiding kunnen geven: Afhankelijk van uitbreiding van 1manszaak naar grotere onderneming, het is een proces dat moet groeien door ervaring. Het is wennen dat je iemand aanstuurt. Probeer het als ondernemer jezelf zo snel mogelijk aan te leren. Deze kwaliteit kan zeker verbeterd worden omdat veel ondernemers niet voldoende service kunnen bieden en niet voldoende klantgericht zijn. Dit kan middels cursussen worden verbeterd. Deze cursussen moeten worden aangeboden door brancheorganisaties, het M KB, winkeliersvereniging of via een boulevard platform. Niet te vergeten om je zelf te onderscheiden in service, daar tegenover moet natuurlijk wel een goed salaris staan, op zijn tijd een schouderklopje. Bij de werknemer, etc.

Inzicht in externe markt/organisatie: Dit moet zeker verbeterd worden. Veel ondernemers hebben oogkleppen op en staan niet open voor meningen van andere en hebben beperkte informatiebronnen. Klantgerichtheid en serviceverlening moeten de speerpunten zijn voor de ondernemers op de Boulevard. Ze moeten duidelijk naar buiten treden wat ze te bieden hebben. Je kunt wel een fiets hebben in je kluis maar als niemand weet dat je een fiets te koop aanbiedt, blijft de fiets in je

107 van 99



kluis. Ook hier kan de winkeliersvereniging een belangrijke rol spelen door gezamenlijk reclame te maken zodat mensen weten wat ze kunnen halen op de Boulevard.

Inzicht in marketing: Gemiddeld. Een aantal ondernemers heeft voldoende en een aantal weinig tot geen inzicht in marketing. Hier gaat het om. Je moet producten aanbieden waar vraag naar is en je moeten of achterhalen hoe je dat op de juiste wijze kan doen. Pak iets bijzonders, gebruik de kennis die er al is, kijk naar je eigen land, zet dat neer in je winkel, benut dat om extra aandacht te krijgen, wees vernieuwend/up to date houden.

Inzicht in financiële zaken: Het is belangrijk maar niet heel belangrijk omdat commercieel kunnen handelen belangrijker is. Als je heel goed kan boekhouden had je administrateur moeten worden. Je financiële kennis moet ondersteunend zijn aan je commerciële activiteiten. Je kan niet in alles goed zijn. Schoenmaker blijf bij je leest Gewoon uitbesteden. Over het algemeen hebben de ondernemers hun financiële zaken redelijk in orde. Personeelskosten mogen niet meer dan 40% zijn. Toch zijn er problemen met de administratie en de belasting. Ze hebben een eigen kijk op communicatieve vaardigheden, ze willen liever een cursus boekhouden (met name van belang is dat men het gevoel er bij krijgt en dat het kosten besparend kan werken.)

Strategische houding: Het belangrijk om je voor te bereiden op de toekomst. Dus rekening houden met mogelijke veranderingen. Uiteraard gaat het om het nu. Op dit moment moet je voldoende omzet zien te halen. Strategisch gezien zijn ondernemers onvoldoende voorbereid. Vooral de allochtonen ondernemers zijn lichtvaardig. Ze werken meer vanuit hun gevoel dan met hun verstand. Kies het product goed en gooi niet domweg de zaak vol en het zal wel goed komen. De 2e en 3e generatie doet dit beter. Ze overwegen en nemen beslissingen meer met hun verstand dan met hun gevoel. Ze gaan minder intuïtief te werk. Als tip kunnen we meegeven luister en kijk naar je zelf (kritisch) eventueel assortiment tegen dump prijzen verkopen en durf wat anders erbij te verkopen. Indien nodig op te lossen door scholing, praktijk en van elkaar leren.

108 van 99



Afsluiting: Belangrijk is het bevorderen van: •

De collegialiteit

•

Deelname aan winkeliersvereniging waardoor het collectief belang wordt bevorderd

•

MKB en brancheorganisaties moeten cursussen aanbieden en de ondernemer moet bereidt zijn hierin te investeren.

•

Het eigenarenplatform moet er een andere mentaliteit op na houden.

De ondernemers doen hun uitvoering goed ieder naar zijn eigen idee, ze werken hard en maken lange uren in de week. We moeten waken dat er te veel verschillende projecten zijn op de Boulevard Zuid, te veel verschillende subsidies en te veel verschillende mensen. Het is nu zelfs zo dat andere bedrijven op naam van de gemeente/andere instanties een voet tussen de deur bij de ondernemers proberen te krijgen. Dit is heel gevaarlijk(verkoopinstrument) en er is te veel onderzoek. Men wordt er moe van.

De ondernemers weten overigens op den duur niet meer bij wie ze moeten zijn en worden van kastje naar muur gestuurd als we niet opletten. We moeten dit proberen nog meer te minimaliseren en nog toegankelijker te maken. Vooral startende ondernemers zijn moeilijk te bereiken. We moeten 1 contactpersoon houden+ website (met de promotie/presentatie van de winkelier erop) Zeg het extreem naar de ondernemers toe, zwart/wit stellen. Wordt eens wakker, dan bereik je iemand, positief benaderen dan krijg je contact & vertrouwen. (in de waarde laten, vertalen en in leuke vorm gieten) begrijpbaar houden, simpele dingen, vollere kassa? Zelf aan de slag zet vuil tegen schoon af. Wat staat ze te wachten, confronteer ze.

109 van 99



Bijlage 7 - Tabel ondernemerskwaliteiten volgens de ondernemers

1 = Slagerij Edessa (allochtoon) 2 = De Candyshop 3 = Tabakszaak Schoevers 4 = T for Telecom (allochtoon) 5 = Gurbuz Computershop (allochtoon) 6 = Kapsalon Pretty Petit Hair (allochtoon) 7 = De Prijzenslag 8 = Sema Zilver (allochtoon)

1 = heel belangrijk /uitstekend, 2 = belangrijk/goed, 3 = redelijk/redelijk, 4 = niet belangrijk/slecht, 5 = helemaal niet belangrijk/helemaal niet

A

Likkert vraag

1

2

3

Hoe belangrijk is deze kwaliteit bij een ondernemer?

1, 2, 5, 6, 7, 8 4

3

4

5

gemiddelde 1,4

In welke mate vind u dat u voldoet aan deze

B

kwaliteit?

2, 7

1, 4, 6, 8


2, 4, 5, 6, 8

1, 7

kwaliteit?

1, 2, 7

4, 6, 8

1,5


2, 4, 7

3, 6, 8

1,5

1,7 3

1,5


C

In welke mate vind u dat u voldoet aan deze kwaliteit?

D

8

2, 4, 6, 7

2, 4, 6, 8

1

3

kwaliteit?

2

6, 8


1, 2, 6, 7, 8

4

3

1,4

kwaliteit?

2, 8

4, 7

6

1,8


2, 4, 6, 7, 8

3

1

1,4

2, 6, 7

1, 8

1,4

7, 8

6

1,1

2

4, 6, 7


2,8 7

1,9

7

2,3


E


F

In welke mate vind u dat u voldoet aan deze kwaliteit?

1, 2, 3, 4, 5,

G

Hoe belangrijk is deze kwaliteit bij een ondernemer? In welke mate vind u dat u voldoet aan deze kwaliteit?

8

2,0

110 van 99



Bijlage 8 - Tabel ondernemerskwaliteiten volgens de experts RESPONDENT 1 = FRITS MENS VAN HET OBR RESPONDENT 2 = RAMAZAN GONUL VAN EEN ADVIESBUREAU REPSONDENT 3 = J.B. WEENINK EX VOORZITTER WINKELIERSVERENIGING REPSONDENT 4 = ALEX BLONK VOORLICHTER VAN DE KAMER VAN KOOPHANDEL

1 = heel belangrijk /uitstekend, 2 = belangrijk/goed, 3 = redelijk/redelijk, 4 = niet belangrijk/slecht, 5 = helemaal niet belangrijk/helemaal niet vraag A In welke mate moet een ondernemer kunnen handelen?

1

2

3

1, 2, 4

3

4

5

gemiddelde 1,75

In welke mate kunnen ondernemers op de Boulevard onderhandelen?

2

1, 3

3,6

In welke mate moet een ondernemer over communicatieve B vaardigheden beschikken?

1, 3 , 4

2

1,25

In welke mate beschikken ondernemers op de Boulevard over communicatieve vaardigheden?

1, 2, 3

C In welke mate moet een ondernemer leiding kunnen geven?

1

3

2, 3, 4

1,75

In welke mate kunnen ondernemers op de Boulevard leidinggeven?

1

2, 3

3,6

In welke mate moet een ondernemer inzicht hebben in D externe markt?

1, 3

2, 4

1,5

In welke mate heeft de ondernemers op de Boulevard inzicht in de externe markt?

1, 2, 3

4

In welke mate moet een ondernemer in zicht hebben in E marketing?

1,3

2, 4

1,5

In welke mate hebben ondernemers op de Boulevard inzicht in marketing?

1

2, 3

3,6

In welke mate moet een ondernemer inzicht hebben in F financiële zaken?

2, 3

1, 4

1,5

In welke mate hebben ondernemers op de Boulevard inzicht in financiële zaken?

1, 2, 3

3

In welke mate moet een ondernemer beschikken over een G strategische houding? In

welke

mate

beschikken

strategische houding?

3, 4 ondernemers

over

1, 2

1,5

een 1, 2, 3

4

111 van 99



Bijlage 9 – Foto’s winkels van respondenten

Gurbuz – Computerwinkel

Candyshop

112 van 99



Edessa Slagerij

Sema Zilver

113 van 99



T for Telecom

De prijzenslag

114 van 99



Pretty Petit Hair

Schoevers

115 van 99

Professionalisering ondernemers winkelcentrum Boulevard Zuid te Rotterdam

Recommend Documents