ZWEMWATERPROFIEL Katwijk aan Zee, Boulevard Zuid
Colofon Titel:
Katwijk aan Zee, Boulevard Zuid
Uitgegeven door:
Rijkswaterstaat Zee & Delta
Opgesteld door:
ARCADIS/H2Oké Water & Gezondheid Advies
Betrokken provincie:
Provincie Zuid-Holland
Dagelijks beheerder / Exploitant zwemwaterlocatie:
Gemeente Katwijk
Status:
Definitief
Datum:
29 februari 2016
BWID-code:
NLBW95_KATWNBSD
Donar-code:
KATWNBSD
Disclaimer Aan de inhoud van dit zwemwaterprofiel kunnen geen rechten worden ontleend. De in dit zwemwaterprofiel opgenomen informatie is met de grootst mogelijke zorg samengesteld, de volledigheid en actualiteit kan echter niet worden gegarandeerd. Let hiervoor ook op de datum van het opstellen of actualiseren van het zwemwaterprofiel. Rijkswaterstaat aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade als gevolg van onjuistheden in en/of onvolledigheid van de aangeboden informatie noch voor schade die geleden wordt als gevolg van het gebruik, op welke wijze dan ook, van de aangeboden informatie in dit zwemwaterprofiel. Het zwemwaterprofiel heeft de status van een onderzoek. Rijkswaterstaat aanvaardt geen verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de in dit rapport voorgestelde maatregelen.
2
Inhoudsopgave 1 2
Inleiding ....................................................................................................................... 4 Beschrijving zwemwaterlocatie ........................................................................................ 4 2.1 Kenmerken ........................................................................................................... 4 2.2 Zwemzone ............................................................................................................ 5 2.3 Beheer ................................................................................................................. 6 2.4 Potentiële bronnen van verontreiniging..................................................................... 6 2.5 Kans op bloei blauwalgen........................................................................................ 7 3 Gezondheidsrisico’s ........................................................................................................ 7 3.1 Beoordeling hygiëne............................................................................................... 7 3.2 Zwemwaterkwaliteit ............................................................................................... 8 4 Aanbevelingen voor maatregelen ..................................................................................... 9 Bronvermelding.................................................................................................................. 11
3
1
Inleiding
Voor elke zwemwaterlocatie wordt op grond van de Zwemwaterrichtlijn een zwemwaterprofiel opgesteld. Voor u ligt het zwemwaterprofiel van Katwijk aan Zee, Boulevard Zuid. De Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) is in 2006 vastgesteld met als doel het beschermen van de gezondheid van zwemmers in oppervlaktewateren. De richtlijn bevat bepalingen met betrekking tot de monitoring, de indeling van de zwemwaterkwaliteit in kwaliteitsklassen (uitstekend, goed, aanvaardbaar en slecht) en het informeren van zwemmerspubliek en de Europese Commissie over de zwemwaterkwaliteit. Voor elke zwemwaterlocatie moet een zwemwaterprofiel worden opgesteld. Het beheer moet erop gericht zijn om minimaal een aanvaardbare zwemwaterkwaliteit te bereiken en om te streven naar een goede zwemwaterkwaliteit. In het zwemwaterprofiel worden de kenmerken van de zwemwaterlocatie beschreven. Er wordt ingegaan op mogelijke gezondheidsrisico’s voor de zwemmers en de oorzaken daarvan. Het zwemwaterprofiel vormt de basis voor communicatie tussen de betrokken partijen over te treffen beheersmaatregelen. Uit het zwemwaterprofiel kan blijken dat aanvullend onderzoek nodig is om adequate beheersmaatregelen te kunnen treffen. Het zwemwaterprofiel is tevens bedoeld voor communicatie over de kwaliteit van de zwemwaterlocatie en de genomen beheersmaatregelen naar de geïnteresseerde burger. 2 2.1
Beschrijving zwemwaterlocatie Kenmerken
Katwijk aan Zee, Boulevard Zuid is een kustlocatie aan de Noordzee in de gemeente Katwijk. Het betreft een zoutwaterlocatie. Het strand heeft meerdere opgangen (genummerd 1 t/m 20 volgens lokale bebording) en grenst aan de Scheveningen strandboulevard. Op de luchtfoto (figuur 2.1) zijn de belangrijkste kenmerken en mogelijke bronnen van verontreiniging van de locatie weergegeven. De zwemlocatie ligt aan de kust, ten noordwesten van Katwijk aan Zee en ten noorden van het uitwateringskanaal. Het strand wordt begrenst door een boulevard, met daarachter bebouwd gebied. Meer zuidelijk gaat het strand over in een duingebied. Langs het hele strand staan recreatie- en horeca voorzieningen, bestaand uit strandtenten, strand huisjes en kleedhokjes. Toiletvoorzieningen en ander sanitair bevinden zich in de strandpaviljoen; elk strandpaviljoen is voorzien van sanitair en aangesloten op de riolering. In het Uitwateringskanaal ligt gemaal Katwijk, welke het achterland (o.a. Leiden en de Zwamburgerpolder) bemaalt. In het Uitwateringskanaal ligt tevens jachthaven Katwijk. De monding van het uitwateringskanaal vormt de scheiding tussen strand Boulevard Noord en strand Boulevard Zuid. De uitstroom is vooral richting strand Noord, de stroming voor de kust volgende. Op het strand geldt een honden verbod tussen 1 april en 1 oktober, tussen 9:00 en 19:00. Buiten deze tijden mogen honden wel op het strand. Voor paarden geldt hetzelfde verbod. Bij de strandopgangen zijn officiële zwemwater informatieborden geplaatst. Op het strand staan herkenningsborden voor kinderen om de weg niet kwijt te raken. Tijdens het veldbezoek was een trekker bezig het zand te zeven, om schelpen te verwijderen. In de smalle duin achter het strand zijn parkeergarages aangelegd; deze zijn ondergronds, waardoor afspoeling of vervuiling van parkeerplaatsen zeer beperkt is. Vanuit de garages lopen voetpaden door de duin naar het strand. Al bij de strandopgang staan vuilnisbakken. In bijlage 1 zijn foto’s van de locatie en een verslag van het veldbezoek in zwemseizoen 2015 opgenomen.
4
Figuur 2.1. 2.2
Overzicht zwemwaterlocatie Katwijk aan Zee, Boulevard Zuid
Zwemzone
De zwemzone is weergegeven in figuur 2.2. De achtergronden van de afbakening van de zwemzone zijn beschreven in het rapport ‘Optimalisatie van zwemzones Noordzee’ (RHDHV, 2012). De zwemzones zijn niet afgebakend. Ook is er geen gemarkeerde, beveiligde zwemzone. De zwemzone is in 2015 aangepast. Door deze aanpassing laat Rijkswaterstaat de zwemzones op elkaar aansluiten. Waar in het verleden slechts de drukst bezochte gedeeltes werden gedekt door de zwemzone, zijn deze nu dekkend voor de hele kustlijn (mits geschikt als zwemlocatie).
5
Figuur 2.2. 2.3
Zwemzone en ligging meetpunt
Beheer
Katwijk aan Zee, Boulevard Zuid behoort tot de gemeente Katwijk en bevindt zich in de provincie Zuid-Holland. De provincie is verantwoordelijk voor de aanwijzing van zwemwaterlocaties. Op de zwemwaterlocaties draagt de provincie zorg voor de fysieke veiligheid en gezondheid van de zwemmers. De provincie voert hiertoe periodiek het onderzoek naar de fysieke veiligheid uit. De Omgevingsdienst Midden-Holland voert een aantal taken rondom gezondheid uit namens de provincie. Rijkswaterstaat Zee & Delta is waterbeheerder van de zwemwaterlocatie Katwijk aan Zee, Boulevard Zuid. Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor het zwemwaterprofiel. Rijkswaterstaat controleert de zwemwaterkwaliteit, licht de provincie hierover in en adviseert, zodat de provincie het publiek kan informeren over eventuele gezondheidsrisico’s. De provincie kan een waarschuwing of een negatief zwemadvies afgeven of zelfs een zwemverbod instellen. Indien de zwemwaterkwaliteit niet aan de vereisten van de Zwemwaterrichtlijn voldoet, neemt Rijkswaterstaat het initiatief om samen met de andere betrokken partijen na te gaan hoe de zwemwaterkwaliteit verbeterd kan worden. De gemeente Katwijk zorgt voor het dagelijks beheer van de zwemwaterlocatie. Zij is verantwoordelijk voor het strand en de algemene voorzieningen. De ondernemingen die op het strand aanwezig zijn, zijn verantwoordelijk voor eigen voorzieningen en voor het verzamelen en afvoeren van afval op eigen terreindelen. Afvalbakken worden dagelijks gecontroleerd en geleegd. Het strand wordt met regelmaat gereinigd, door middel van een beach-cleaner. Het Hoogheemraadschap Rijnland beheert de harde keringen en zandige kust. Daarnaast regelt zij dat strandtenten zijn aangesloten op de riolering. Ook beheert zij het gemaal Katwijk bij het Uitwateringskanaal. 2.4
Potentiële bronnen van verontreiniging
De Zwemwaterrichtlijn schrijft voor dat het zwemwater gecontroleerd dient te worden op de aanwezigheid van bacteriën die afkomstig zijn van feces (uitwerpselen) van mens en dier. Op basis
6
van de gebiedsbeschrijving, het veldbezoek, de analyse van historische data, kaartmateriaal en de informatie van de waterkwaliteitsbeheerder en locatiebeheerder is de volgende lijst met alle potentiële verontreinigingsbronnen en -routes voor fecale verontreiniging op de locatie Katwijk aan Zee, Boulevard Noord opgesteld.
Tabel 2.1. Potentiële bronnen Katwijk aan Zee, Boulevard Zuid Potentiële bron Beschrijving Bezoekers
Huisdieren
Watervogels
Beroeps- en recreatievaart
Jachthavens
Boezemgemaal Katwijk
2.5
Op mooie dagen bezoeken gemiddeld 5.000 bezoekers per dag de zwemwaterlocatie, op drukke dagen komen er 5.000 a 20.000 bezoekers. De strandpaviljoenen zijn voorzien van toiletten. Er geldt een honden- en paardenverbod tussen 1 april-1 oktober, tussen 9:00-19:00. Er is geen hondenpoep op het strand aangetroffen, wel veel verse pootafdrukken. Er zijn tijdens het veldbezoek groepen meeuwen waargenomen op en rond het strand. In totaal gaat het om enkele tientallen meeuwen. Op een paar plekken zijn uitwerpselen waargenomen. Geschat wordt dat er dagelijks 680 beroepsvaartuigen gebruik maken van het water voor de kust. De afstand tot de kust is ongeveer 3 km. De recreatievaart bij de kust is beperkt en aan vergunning onderhevig. Jachthaven Katwijk ligt in het Uitwateringskanaal, dat direct in de zwemwone uitmond. De jachthaven is voorzien van een vuilwaterinnamepunt en is in het verleden benoemd tot Blauwe Vlag haven. Via het Uitwateringskanaal komt water van het Katwijkse boezemgemaal de Noordzee in. Het gemaal heeft een capaciteit van maximaal 94 m³/s, het gemiddelde zomerdebiet is 18 m³/s. De kwaliteit van het boezemwater wordt ondermeer beïnvloed door de aanwezige overstorten in het achterland. Aangezien het Katwijks kanaal direct grenst aan de zwemzone en er zich geen strekdammen bevinden is de verwachting dat de invloed van deze bron groot is, zeker bij eb.
Kans op bloei blauwalgen
Behalve een controle op fecale verontreinigingen schrijft de Zwemwaterrichtlijn ook voor dat in het zwemwaterprofiel een beoordeling plaatsvindt van de mogelijke bloei van blauwalgen. Den Haag Zwarte Pad is een zoutwaterlocatie langs de Nederlandse kust. Blauwalgen komen in de Nederlandse kustwateren niet tot overmatige bloei en vormen daarom geen gezondheidsrisico. 3 3.1
Gezondheidsrisico’s Beoordeling hygiëne
Volgens de Zwemwaterrichtlijn wordt de kwaliteit van het zwemwater gecontroleerd aan de hand van de parameters Escherichia coli (E. coli) en intestinale enterococcen. Beide typen bacteriën zijn afkomstig van feces (uitwerpselen) van mens en dier en worden daarom fecale bacteriën genoemd. Deze typen bacteriën zijn indicatorsoorten voor de aanwezigheid van ziekteverwekkende bacteriën en virussen die voornamelijk maag- en darmklachten kunnen veroorzaken. Op basis van de (langdurige) concentraties fecale bacteriën wordt volgens de Zwemwaterrichtlijn onderscheid gemaakt tussen verschillende kwaliteitsklassen. In tabel 3.1 zijn de indeling en de bijbehorende grenzen voor ‘uitstekende’, ‘goede’ en ‘aanvaardbare’ kwaliteit weergegeven. Als een zwemwaterlocatie niet in deze 3 klassen zit, wordt het beoordeeld als ‘slecht’. Daarnaast wordt de
7
zwemwaterkwaliteit ook gedurende het badseizoen beoordeeld. Na elke afzonderlijke meting wordt getoetst aan de signaalwaarden (tabel 3.1). Een overschrijding van een signaalwaarde is aanleiding tot extra onderzoek. Mede op basis van het extra onderzoek kan de provincie besluiten (tijdelijk) een negatief zwemadvies in te stellen. Tabel 3.1. Parameter
Normen voor zwemwaterkwaliteitsklassen voor zoete wateren Uitstekende Goede Aanvaardbare kwaliteit* kwaliteit* kwaliteit**
intestinale enterococcen 200 400 330 (kve/100 ml) Escherichia coli 500 1000 900 (kve/100 ml) * gebaseerd op een 95-percentiel van de meetreeks over periode van 4 jaar ** gebaseerd op een 90-percentiel van de meetreeks over periode van 4 jaar
3.2
Signaalwaarde
400 1800
Zwemwaterkwaliteit
Rijkswaterstaat controleert de zwemwaterkwaliteit gedurende het badseizoen dat loopt van 1 mei tot 1 oktober. In het geval van slechte of aanvaardbare zwemwaterkwaliteit wordt tweewekelijks gemeten, in geval van goede of uitstekende zwemwaterkwaliteit vierwekelijks. Bij de controles worden de concentraties E. coli en intestinale enterococcen gemeten. Daarnaast worden bijzonderheden zoals schuimvorming, stank, de aanwezigheid van afval, dode vissen of vogels en het aantal dieren (honden, paarden) in het water genoteerd. De ligging van het meetpunt voor Katwijk aan Zee, Boulevard Zuid is weergegeven in figuur 2.2. Het meetpunt ligt op de locatie waar de meeste zwemmers aanwezig zijn (vastgesteld in rapport ‘Optimalisatie van zwemzones Noordzee’, RHDHV, 2012). Op basis van de metingen in de periode 2012–2015 is de locatie beoordeeld als ‘uitstekend’. Dit volgt uit afzonderlijke beoordelingen ‘uitstekend’ voor Escherichia coli en ‘uitstekend voor intestinale enterococcen. Tabel 3.2.
kwaliteitsklasse Katwijk aan Zee, Boulevard Zuid 2012-2015
Parameter
Kwaliteitsklasse
intestinale enterococcen
Uitstekend
Escherichia coli
Uitstekend
De concentraties van intestinale enterococcen en E. coli in de zwemseizoenen van 2012-2015 zijn weergegeven in figuur 3.1 en figuur 3.2. Op 31 augustus 2012 is overschrijding van de signaalwaarde voor E. coli geconstateerd. Op 11 september is de concentratie weer gedaald tot ruim onder de signaalwaarde. Er is geen negatief zwemadvies ingesteld gedurende deze periode. In 2013-2015 zijn er geen overschrijdingen geweest van de signaalwaarden voor intestinale enterococcen en E. coli.
8
Figuur 3.1.
Concentratie E. coli van 2012-2015
Figuur 3.2.
Concentratie intestinale enterococcen van 2012-2015
Bronnenanalyse In het vorige zwemwaterprofiel van Katwijk aan Zee, Boulevard Zuid (Grontmij 2010) is een bronnenanalyse uitgevoerd met behulp van spreadsheetmodel ZWEMPROF. Uit deze analyse is enkel het boezemgemaal Katwijk als zijnde van grote invloed op de waterkwaliteit benoemd. Het gemaal loost tot 94 m3/s direct ten noordoosten van de zwemzone. De stroomrichting is voornamelijk noordelijk gericht, maar er bestaat een risico dat het vervuilde water ook de zwemzone van boulevard zuid bereikt.
4
Aanbevelingen voor maatregelen
De zwemwaterkwaliteit is úitstekend. In 2013-2015 zijn geen overschrijdingen geweest van de signaalwaarden voor E. coli en intestinale enterococcen. Enkel in 2012 heeft zich een overschrijding voorgedaan van de signaalwaarde voor E. coli. Er zijn geen problemen met blauwalgen. Uit een bronnenanalyse blijkt dat de meest waarschijnlijke bron voor fecale verontreiniging boezemgemaal Katwijk is. Het gemaal loost tot 94 m3/s vanuit het achterland, bestaande uit
9
bebouwing, agrarisch land en afvalwaterzuiveringen. Het water vormt een grote bron van potentiële bacteriële verontreiniging. De dominante stromingsrichting is noordelijk, zodat de overlast voor locatie Katwijk aan Zee, Boulevard Zuid beperkt is.
10
Bronvermelding
Royal HaskoningDHV (2012). Optimalisatie van de zwemzones Noordzee: Mogelijkheden om bestaande meetpunten voor zwemwaterkwaliteit breder te benutten. Projectnummer 9X4705.
11
BIJLAGE 1
Verslag veldbezoek
Datum: 3 september 2015 Aanwezigen: Mark van Heukelum (ARCADIS, verslag)
Op 3 september 2015 is een veldbezoek uitgevoerd op zwemwaterlocatie Katwijk aan zee, Boulevard Zuid. Tijdens het veldbezoek is op de locatie en in de omgeving gekeken naar de status van onderhoud, het beheer en mogelijke invloeden op de waterkwaliteit. Tijdens het veldbezoek was het wisselend bewolkt en stond er windkracht 2-3. De zwemlocatie ligt aan de kust, ten westen van Katwijk aan Zee en ten zuiden van de monding van het uitwateringskanaal. Het strand wordt begrenst door een boulevard, met daarachter bebouwd gebied. Meer zuidelijk gaat het strand over in een duingebied. Langs het hele strand staan recreatie- en horeca voorzieningen, bestaand uit strandtenten, strand huisjes en kleedhokjes. Er zijn 20 strandopgangen (nr. 1 t/m 20). Het dagelijks beheer van het strand wordt door de gemeente Katwijk uitgevoerd. Zij is verantwoordelijk voor het strand en de algemene voorzieningen. De ondernemingen die op het strand aanwezig zijn, zijn verantwoordelijk voor eigen voorzieningen en voor het verzamelen en afvoeren van afval op eigen terreindelen. Op het strand staan om de 20-30 meter vuilcontainers geplaatst. Deze worden regelmatig geleegd. Het strand wordt met regelmaat gereinigd, door middel van een beach-cleaner. Toiletvoorzieningen en ander sanitair bevinden zich in de strandpaviljoen; elk strandpaviljoen is voorzien van sanitair en aangesloten op de riolering. Het Hoogheemraadschap Rijnland beheert de harde keringen en zandige kust. Daarnaast regelt zij dat strandtenten zijn aangesloten op de riolering. Ook beheert zij het gemaal Katwijk bij het Uitwateringskanaal. De monding van het Uitwateringskanaal vormt de scheiding tussen strand Noord en strand Zuid. De uitstroom is vooral richting strand Noord, de stroming voor de kust volgende. Op het strand geldt een honden verbod tussen 1 april en 1 oktober, tussen 9:00 en 19:00. Buiten deze tijden mogen honden wel op het strand. Tijdens het veldbezoek (vroeg in de middag) waren een aantal honden op het strand en in de zwemzone aanwezig. Op het strand zijn veel pootafdrukken van honden zichtbaar. Voor paarden geldt hetzelfde verbod. Bij de strandopgangen zijn officiële zwemwater informatieborden geplaatst. Op het strand staan herkenningsborden voor kinderen om de weg niet kwijt te raken. Tijdens het veldbezoek was een trekker bezig het zand te zeven, om schelpen te verwijderen.
12
Blauw zwemwaterbord bij iedere strandopgang
Vuilnisbakken geplaatst bij iedere strandopgang
Op het strand zijn veel sporen van honden zichtbaar
Tijdens het bezoek zijn meerdere honden op het strand en in de zwemzone waargenomen
De monding van het Uitwateringskanaal
Strandpaviljoenen
13
Een trekker zeeft schelpen uit het zand
Vuilnisbakken
De schelpen worden op een hoop gelegd en afgevoerd
14
