Proeftuinen van vernieuwend zorgaanbod
Vlnr Janneke Heesen, Aad Koster, Patricia Geerts
Met het verschijnen van dit vierde en laatste tabloid, is de daadwerkelijke overheveling van de geriatrische revalidatiezorg van de AWBZ naar de Zvw bijna een feit. Toch is het belangrijk om ons te realiseren dat we in een overgangsfase zitten. De aankomende jaren zullen er nog veel veranderingen op ons afkomen. Dit vraagt om aanpassingen van zowel bestuurders als medewerkers. ActiZ zal zich hard maken voor goede randvoorwaarden die doorontwikkeling mogelijk maken.
Innovatief In het staartje van 2012 kunnen we concluderen dat er hard gewerkt is door de branche om te zorgen dat de overheveling van de geriatrische revalidatiezorg ook echt doorgang kan vinden. De energie die de overheveling teweeg heeft gebracht is groot. De 16 proeftuinen hebben in 2011 en 2012 innovatief zorgaanbod binnen de geriatrische revalidatiezorg mogelijk gemaakt. Daarnaast is een groep van 39 voorloperinstellingen gestart met het vastleggen van de DBC-registratiegegevens. Uit de procesevaluatie van de proeftuinen komt naar voren dat de vernieuwingen uit de proeftuinen met name betrekking hebben op: • Optimalisering van het zorgproces • Triage in het ziekenhuis • Intensivering van behandeling • Samenwerking in de keten van ziekenhuis, verpleeghuis en thuiszorg • Efficiënter werken
Samenwerking Aanleiding genoeg om in dit tabloid extra aandacht te besteden aan de keten van geriatrische revalidatiezorg. Wij nemen u daarvoor mee langs twee proeftuinen (meer reportages vindt u in vorige tabloids), die vernieuwend zorgaanbod hebben vormgegeven en laten hierbij niet alleen de zorgaanbieders zelf aan het woord, maar ook de betrokken ziekenhuizen. Zoals de proeftuin Zorggroep Zuid Gelderland (ZZG) in Nijmegen, een zorgaanbieder die met meerdere ziekenhuizen de samenwerking heeft gezocht. Evean Oostergouw in Zaandam heeft, ook door de fysiek geringe afstand, korte lijnen rond de zorg voor geriatrische revalidanten gerealiseerd. Dat afstemming binnen de keten belangrijk is, blijkt ook uit het interview met Maria Dolders, beleidsmedewerker Verenso (vereniging voor specialisten ouderengeneeskunde). Zij legt de betekenis van het triage instrument uit, dat voor deze groep cliënten straks de plaats van de huidige CIZ-indicatie zal innemen. Drukke tijden Het zijn drukke tijden voor aanbieders van geriatrische revalidatiezorg. Door aandacht te geven aan de ontwikkelingen en initiatieven die binnen de geriatrische revalidatiezorg plaatsvinden, hopen wij een inspirerende bijdrage te leveren aan meer kwaliteit van zorg en een goed afgestemde keten van zorg met als uiteindelijk doel: een hogere kwaliteit van leven voor de cliënt. De kaders waarbinnen deze zorg vanaf 1 januari 2013 geleverd gaat worden, zijn het afgelopen jaar grotendeels duidelijk geworden. Zo is in de zomer van 2012 de aanspraak in de zorgverzekeringswet voor geriatrische revalidanten vastgesteld en zijn de DBC’s, de tarieven en de beleidsregels bekend gemaakt. Vooruitblik Zoals gezegd: we zijn er nog niet. Aan diverse landelijke stakeholders hebben we gevraagd wat zij als belangrijkste aandachtspunten voor de toekomst zien. Doorontwikkeling is er daar een van. Dit vereist ook voor het komend jaar: durven en doen en de samenwerking opzoeken. Ik wens iedereen daarbij veel inspiratie en succes toe. Aad Koster directeur ActiZ
Een tabloid over de overheveling van de geriatrische revalidatiezorg naar de Zorgverzekeringswet.
Proeftuin ZZG zorggroep Nijmegen:
Personeel uitruilen biedt kennisvermeerdering In Nijmegen is de proeftuin geriatrische revalidatiezorg CVA twee jaar na de start een goed geoliede machine. Uvit Zorgkantoor verleende er toestemming voor. Vanwege het succes zijn initiatiefnemer ZZG zorggroep en deelnemer het Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis ook met een traject heupfracturen gestart, zonder financiële steun van het Zorgkantoor. “Achteraf dom dat we dat niet meteen hebben meegenomen.” Nu plukken zes organisaties, zo’n 100 CVA- en 140 orthopediepatiënten jaarlijks de vruchten. En meer vernieuwingen staan op de rol.
Tekst Ingrid Damen
Volkomen vreemden
Uit het kantoor van Ine Cox klinkt vrolijk gelach. De medisch directeur en specialist ouderengeneeskunde van ZZG zorggroep heeft overleg met Monique Royen van het Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis (CWZ) in Nijmegen over geriatrische revalidatie. Royen bekleedt een brede functie. Zij is als manager van onder meer het transferpunt bij de proeftuin betrokken. Beide dames hebben onmiskenbaar een klik met elkaar. “Onze verstandhouding heeft de proeftuin een flinke impuls gegeven”, zegt Royen. “Wij weten elkaar blindelings te vinden, eventueel ad hoc. Goed persoonlijk contact is bij zo’n traject dus van groot belang, zelfs groter dan ik zou wensen.” Ine Cox knikt instemmend. Naast het CWZ en ZZG namen ook het Radboud ziekenhuis en de Maartenskliniek deel aan de proeftuin. Inmiddels profiteren ook twee andere verpleeghuizen van het project. Want de klant is autonoom. Die heeft zelf in de hand waar hij wil vertoeven. Dat vindt de kartrekker geen enkel probleem.
De partijen in de keizerstad waren vóór het proeftuintijdperk overigens geen vreemden voor elkaar. Al in 1998 zetten de ouderenzorgbranche en de ziekenhuizen de eerste stappen op het pad van een CVA-keten. Cox droogjes: “Maar die contacten waren inmiddels wel verwaterd.” De specialist ouderengeneeskunde herkende onmiddellijk de mogelijkheden toen ze in 2010 las over het fenomeen proeftuinen. ZZG beschikte in Verpleeghuis Margriet over een verouderd verpleeghuis met tientallen lege bedden op voornamelijk tweeen vierpersoonskamers. Directeur bedrijfsvoering Hans Blanjaar juichte haar idee toe. Daarna richtte hij een stuurgroep op waaraan Cox en Royen en twee verpleegkundig specialisten deelnamen. “Twee jaar terug kwamen we als stuurgroep maandelijks bij elkaar”, aldus Cox, “maar inmiddels hanteren we een frequentie van vier keer per jaar.” De stuurgroep krijgt input van werkgroepen van ZZG en het CWZ.
Vanuit het CWZ gingen een geriater, een specialist, de chirurg of de neuroloog, de verpleging, een revalidatiearts en duizendpoot Royen om tafel om het proces te beschrijven. De laatste was al vanaf 2006 bezig met oplossingen voor de ‘verkeerdebeddenproblematiek’. Cox sloot als specialist ouderengeneeskunde aan bij dit veelzijdige gezelschap. De werkgroepen staken aanvankelijk zeker eens per week de koppen bij elkaar, nu nog eens per maand. De inspanningen resulteerden in een zorgpad voor geriatrische revalidatie bij CVA en later ook heupfracturen. De inhoud van de zorg, het proces en de samenhang tussen de zorgprocessen, alles wordt in het zorgpad beschreven. Het begint met triage: voor welk revalidatietraject komt de persoon in aanmerking. Luidt het advies specialistische klinische, intensieve of reguliere geriatrische revalidatie? Naast de specialist van het ziekenhuis en de specialist ouderengeneeskunde van ZZG speelt ook de revalidatiearts van de Maartenskliniek een rol. Dit traject is onlangs afgerond en de uitvoering is een feit.
Goedkopere zorg De ziekenhuizen profiteren volop van de nieuwe gang van zaken. “Sinds het begin van de proeftuin twee jaar terug is de ligduur van de CVA-patiënten aanzienlijk verkort”, aldus Royen, “gemiddeld vijf tot zes dagen! Dat heeft de zorg voor ons goedkoper gemaakt.” Voorheen lag iemand ook na de acute fase nog in een ziekenhuisbed omdat de familie pas een paar dagen na opname kon gaan kiezen waar de betreffende patiënt naartoe zou gaan. “Nu krijgt de patiënt direct op de eerste dag een brief. Die
Triage door specialist ouderengeneeskunde Verenso is de beroepsvereniging van specialisten ouderengeneeskunde en sociaal geriaters en houdt zich bezig met de kwaliteit van zorg, de positionering
en uitgangspunten, zoals de uniformering van de toewijzing van patiënten en het (uitwisselbaar) format waarin dit plaatsvindt.
van specialisten ouderengeneeskunde en wet- en regelgeving. Maria Dolders werkt als beleidsmedewerker nu 4 jaar bij Verenso en is actief op deze onderwerpen én betrokken bij het triage instrument voor de geriatrische revalidatiezorg (GRZ). Wij vroegen haar om een toelichting op het ontwikkelde instrument.
Tekst Jacqueline Donga
Aanleiding Maria: “Door de overheveling van de GRZ naar de zorgverzekeringswet (Zvw), geeft het Centraal Indicatiestelling Zorg (CIZ) geen indicatie meer af voor geriatrische revalidatiezorg. Die taak
ligt nu bij de specialisten ouderengeneeskunde in samenwerking met de revalidatieartsen. Verenso kreeg de opdracht een triage instrument te ontwikkelen om patiënten òf voor geriatrische revalidatiezorg òf voor medisch specialistische revalidatiezorg te indiceren. De triage vindt plaats conform landelijk vastgestelde definities
Juiste zorg Het allerbelangrijkste is ervoor te zorgen dat een patiënt de juiste zorg en de juiste behandeling krijgt op de juiste plaats en op de juiste tijd. Daarvoor is het noodzakelijk dat je naar het proces kijkt vanaf het moment dat een patiënt wordt opgenomen in het ziekenhuis. Moet de specialist ouderengeneeskunde alle patiënten zien of kan dat anders? In het triage instrument starten we daarom met twee screeningsvragen, die gesteld kunnen worden door een zorgprofessional met minimaal niveau 4. Aan de hand van verzamelde gegevens van bijvoorbeeld de fysiotherapeut, ergotherapeut, logopedist, verpleging en
verzorging en andere disciplines, bepalen de revalidatiearts en de specialist ouderengeneeskunde samen welk traject de patiënt ingaat. De revalidatiearts of de specialist ouderengeneeskunde ziet dan de juiste patiënt voor de triage. Door voor zo’n praktische oplossing te kiezen, houd je de lijnen kort en overzichtelijk voor de patiënt.
Gedeelde verantwoordelijkheid Omdat triage plaatsvindt in een zo vroeg mogelijk stadium, moeten de medisch specialisten de voorlopige ontslagdatum zo snel mogelijk aangeven. Gegevens van en over de patiënt moeten door de verschillende disciplines snel en adequaat verzameld worden, zodat de specialist ouderengeneeskunde in samenwerking met de revalidatiearts de juiste indicatie kan stellen. De financiering voor
Even opfrissen vermeldt dat hij na acht dagen het ziekenhuis verlaat. We laten mensen hun handtekening zetten, zodat we trajecten snel in werking kunnen zetten. CWZ heeft zonder meer een kwaliteitsslag gemaakt”, aldus Royen, “en daar zijn de patiënten het mee eens.” Verder is het niveau van de overdracht van het ziekenhuis flink gestegen. Het Radboudziekenhuis en CWZ hanteren dezelfde standaarddocumenten die alle benodigde gegevens van de patiënt bevatten. Dit is voor de ontvangende organisatie praktisch en de patiënt hoeft niet steeds opnieuw zijn relaas te doen. “Wij weten nu welke behandeling het ziekenhuis heeft ingezet zodat we daarop door kunnen gaan. En we zijn op de hoogte van het feit dat een patiënt bijvoorbeeld onlangs haar echtgenoot is verloren.”
Gevulde bedden Ook ZZG zorggroep heeft baat bij de proeftuin. Er is een goede keuze gemaakt. De bedden zijn gevuld geraakt en dat is ook goed voor de inkomsten. “En we hebben zorg van een hoger niveau”, aldus de specialist ouderengeneeskunde. Door uitwisseling van medewerkers doet het team bijvoorbeeld aan kennisvermeerdering: een verpleegkundig specialist orthopedie van ZZG is voor 50% gedetacheerd bij het CWZ, en ZZG heeft een specialistisch CVA-verpleegkundige van het Radboudziekenhuis voor 50% in dienst genomen. “Niet alleen kwalitatief, maar ook kwantitatief is de zorg beter: voortaan bieden we elf uur therapie in de week aan mensen aan in plaats van vier. Dit kan op basis van het transitietarief.
Dat maakt dat patiënten sneller revalideren.” Nadenkend: “De specialisten ouderengeneeskunde klagen wel over de werkdruk; daar moeten we nog kritisch naar kijken. Onder meer de registratie is tijdrovend.”
Geriatrische revalidatiezorg is een vorm van zorg gericht op een specifieke, kwetsbare doelgroep met meerdere problemen. Revalidatiezorg is gericht op herstel en/of verbetering van functioneren. Deze vorm van zorg wordt vaak geleverd in de keten ziekenhuis – verpleeghuis – verzorgingshuis of thuissituatie. Het gaat om verschillende groepen cliënten, zoals cliënten die een CVA hebben gehad, een nieuwe heup of knie krijgen of een heup hebben gebroken.
Hoofdbrekens Verder komt binnenkort een droom uit van Cox: het Herstelhotel van ZZG. Dat opent eind dit jaar in Groesbeek haar deuren voor geriatrisch revalidanten. Enthousiast wijst ze op de foto’s die aan de muur zijn geprikt in de hal van Margriet. Daarop is een mooi gebouw zichtbaar met donkerbruin getinte stenen en veel glas, gelegen midden in een boomrijk park. 185 ouderen met onder andere een CVA of heupfractuur kunnen er terecht. Ze vertoeven in luxe suites met een eigen zit-slaapkamer. Sommige appartementen delen badkamer en keuken met de buren. Op termijn zijn hier ook andere revalidanten gepland. “Het zorgpad van de electieve heupfractuur is grotendeels gereed”, vertelt Royen. “En dan volgen het zorgpad voor patiënten met een amputatie en Algemene doelgroepen. Vooral die laatste categorie zal ons nog wel hoofdbrekens bezorgen omdat het gaat om een gemêleerde patiëntengroep, zoals ouderen met longproblemen, cardiologische aandoeningen en nog veel meer. We hebben dus nog iets om onze tanden op stuk te bijten.” Haar ogen glanzen.
In de aanspraak op geriatrische revalidatiezorg is opgenomen dat deze zorg: • multidisciplinaire zorg omvat • geleverd wordt door een specialist ouderengeneeskunde • gericht is op terugkeer naar (verzorgings-)huis • volgt op verblijf in verband met geneeskundige zorg door een medisch specialist (verblijf in het ziekenhuis). Een cliënt die op dat moment al behandeling en verblijf vanuit de AWBZ krijgt (verpleeghuiszorg), valt niet binnen de aanspraak voor de GRZ, maar kan worden behandeld via een ZZP 9b, waarmee deze in de AWBZ blijft. • start met een klinische opname in een organisatie die geriatrische revalidatiezorg biedt • maximaal 6 maanden duurt.
Tips voor een vruchtbare samenwerking • Zorg voor goede onderlinge contacten; • Wissel personeel uit tussen ziekenhuis en ouderenzorgorganisatie; • Ga voor het grotere geheel, niet louter voor eigen gewin; • Houd een concreet doel voor ogen.
Feiten & cijfers • Ongeveer 55.000 cliënten krijgen nu geriatrische revalidatiezorg in het verpleeghuis. • Vanaf 1 januari 2013 zullen er 18 integrale DBC-Zorgproducten voor de geriatrische revalidatiezorg zijn. • De verwachting is dat in 2013 ongeveer 150 zorgaanbieders geriatrische revalidatiezorg zullen aanbieden. • Het totale bedrag wat is overgeheveld van AWBZ naar Zvw bedraagt 819 miljoen euro (inclusief kapitaalslasten).
Meer informatie www.actiz.nl www.proeftuinengrz.nl www.dbcgrz.nl www.nza.nl www.dbconderhoud.nl www.verenso.nl www.cvz.nl www.nvz-ziekenhuizen.nl www.ciz.nl www.zn.nl
triage geschiedt vanuit de ziekenhuis-DBC’s (Diagnose Behandeling Combinaties). De specialist ouderengeneeskunde wordt dus vanuit het ziekenhuisbudget betaald. Duidelijke afspraken tussen ziekenhuizen en verpleeghuizen over triage zijn cruciaal. Denk aan een groep ‘overige aandoeningen’, patiënten die behandeld worden door een scala aan specialisten die helemaal niet gewend zijn specialisten ouderengeneeskunde te betrekken. Gedeelde verantwoordelijkheid, elkaar willen en kunnen betrekken en een goede informatievoorziening en overdracht, dat zijn nog wel aandachtspunten in het proces.
Geen blauwdruk Hoe organisaties het triage instrument implementeren laten we aan hen. We willen nu niet iets als blauwdruk opleggen. Op dit moment zijn we vooral bezig om organisaties bewust te maken van het triage instrument;
“Triage is een dynamisch besluitvormingsproces in een zo vroeg mogelijk stadium voor de juiste zorg en de juiste behandeling op de juiste plaats en op de juiste tijd.” ze moeten ermee aan de slag. Er wordt een gebruikershandleiding geschreven en in Maastricht (MUMC) wordt een ‘pilot’ met het triage instrument gedaan binnen het onderzoek ‘overige aandoeningen bij GRZ’. De pilot is vooral bedoeld als inventarisatie: waar loop je tegenaan, hoe kun je het beter organiseren? Voor medisch specialisten in het ziekenhuis verandert er nogal wat. Zij moeten in een heel vroeg stadium aangeven welke patiënten ontslagen kunnen worden en op welke termijn. Dat kan praktische problemen opleveren, maar hoe eerder in het proces, hoe beter voor de
patiënt. Verhuist de patiënt naar het verpleeghuis dan is een goede overdracht nodig. Dit moet nog beter afgestemd worden.”
Het triage instrument voor de revalidatiezorg bestaat uit 4 stappen: de screening, het patiëntprofiel, onderscheidende factoren tussen de medisch specialistische revalidatiezorg en de geriatrische revalidatiezorg en de uitvoeringsfase waarbij de plaatsing van de patiënt wordt geregeld.
1. Zorggroep Apeldoorn locatie Randenrode 2. Gelre Ziekenhuizen, locatie Doetinchem 3. Agis Zorgkantoor 4. Agis Zorgverzekeraar
Electieve orthopedie Overig
1. Zorggroep Charim 2. Ziekenhuis Gelderse Vallei, Ede 3. Revalidatiecentrum Groot Klimmendaal, Ede 4. Coöperatie fysiotherapeuten Veenendaal 5. Charim thuiszorg 6. Agis Zorgkantoor 7. Agis Zorgverzekeraar
CVA Electieve orthopedie Fracturen
CVA
9 Nijmegen
Doelgroepen
Doelgroepen
1. Verpleeghuis ZZG Zorggroep (VVT) 2. Canisius Wilhelmina Ziekenhuis 3. St. Maartenskliniek 4. Universitair Medisch Centrum St. Radboud 5. ZZG zorggroep thuiszorg 6. Uvit Zorgkantoor 7. Uvit Zorgverzekeraar
10 Rotterdam
Partners 1. Verpleeghuizen Cordaan 2. Universitair Medisch Centrum, Amsterdam 3. Revalidatiecentrum Reade 4. Cordaan thuiszorg 5. GAZO (samenwerkende huisartsen) 6. Agis Zorgkantoor 7. Agis Zorgverzekeraar 1. Verpleeghuis Naarderheem, Vivium Zorggroep 2. Ter Gooi ziekenhuizen, Blaricum 3. Revalidatiecentrum De Trappenberg 4. Vivium thuiszorg 5. Agis Zorgkantoor 6. Agis Zorgverzekeraar 1. Verpleeghuis Topaz, schakelunit Zuydtwijk 2. Universitair Medisch Centrum, Leiden 3. Rijnlands Revalidatiecentrum 4. Zorg en zekerheid Zorgkantoor 5. Zorg en Zekerheid Zorgverzekeraar 1. Verpleeghuis De Wever 2. Elisabeth ziekenhuis 3. Tweesteden ziekenhuis 4. Revalidatiecentrum Leijpark 5. Midden Brabant VGZ Zorgkantoor 6. Uvit Zorgverzekeraar 1. Regionale Stichting Zorgcentra De Kempen 2. RSZK thuiszorg 3. RSZK Kempen Vitaal 4. Revalidatie Centrum voor Senioren RSZK 5. Maxima Medisch Centrum 6. Zuidoost-Brabant Menzis Zorgkantoor 7. CZ Zorgverzekeraar 1. Stichting Groenhuysen 2. Franciscus Ziekenhuis 3. CZ Zorgkantoor 4. Uvit Zorgverzekeraar
Partners
1. Laurens Antonius Binnenweg 2. Laurens Antonius IJsselmonde 3. Ikazia Ziekenhuis 4. IJsselland Ziekenhuis 5. Erasmus Medisch Centrum 6. Maasstad Ziekenhuis 7. St. Franciscus Gasthuis 8. Achmea Zorgkantoor 9. Achmea Zorgverzekeraar
CVA Electieve orthopedie Fracturen
1. Verpleeghuis Rivas Zorggroep 2. Beatrix ziekenhuis (Rivas) 3. Rivas thuiszorg 4. Uvit (Trias) Zorgkantoor 5. Uvit (Trias) Zorgverzekeraar 1. Evean Zorg 2. Zaans Medisch Centrum (ziekenhuis) 3. Evean fysio 4. Fysiocentrum Zaanland PM 5. Achmea Zorgkantoor 6. Achmea Zorgverzekeraar NB. Ook stappen ondernemen om gemeente als partij te betrekken i.v.m. verstrekkingen vanuit WMO, zoals vervoer en huishoudelijke zorg 1. Verpleeg- en revalidatiecentrum Antonia (Azora VVT) 2. Slingeland Ziekenhuis, Doetinchem 3. Revalidatiecentrum Groot Klimmendaal, Arnhem 4. Verpleeghuis den Ooiman (Sensire) 5. Menzis Zorgkantoor 6. Menzis Zorgverzekeraar 1. Verpleeghuis Meriant 2. Ziekenhuis de Tjongerschans 3. De Friesland Zorgverzekeraar 4. Friesland Zorgkantoor 1. Verpleeghuis ZuidOostZorg, locatie De Marrewyk 2. ZorgThuis, ZuidOostZorg 3. Nij Smellinghe (ziekenhuis) 4. Friesland Zorgkantoor 5. De Friesland Zorgverzekeraar
CVA Electieve orthopedie Amputatie Fracturen
1. Zorggroep Noorderbreedte 2. Medisch Centrum Leeuwarden 3. Noorderbreedte thuiszorg 4. Noorderbreedte Bornia Herne 5. Noorderbreedte De Batting (Harlingen) 6. Noorderbreedte Expertisecentrum 7. De Friesland Zorgverzekeraar 8. Friesland Zorgkantoor
Electieve orthopedie Fracturen
Electieve orthopedie CVA Overig
CVA Overig - Parkinson
12 Zaanstreek
CVA
13 Terborg
CVA Overig
15 Drachten 14 Heerenveen
Electieve orthopedie CVA Overig
11 Gorinchem
Electieve orthopedie Trauma CVA
16 Leeuwarden
8 Veenendaal
7 Apeldoorn 6 Roosendaal
5 Bladel
4 Tilburg
3 Leiden
2 Naarden
1 Amsterdam
Overzicht proeftuinen
Electieve orthopedie Fracturen Overig
CVA Fracturen Electieve orthopedie Amputatie Overig
Electieve orthopedie
CVA Fracturen Amputatie Electieve orthopedie Overigen
Zaanse proeftuin Evean:
Betere doorstroming, meer expertise en sneller en beter herstel Een win-winsituatie. Zo kun je de samenwerking tussen Evean en het Zaans Medisch Centrum in Zaandam wel omschrijven, vindt specialist ouderengeneeskunde Astrid Bakkum van Evean. Ze doelt op de proeftuin geriatrische revalidatiezorg. De organisaties zijn in 2011 begonnen met ketenzorg trauma/fractuur en COPD. De keten electieve orthopedie bestond al langer.
Tekst Ingrid Daamen Het gesprek vindt plaats in het Transitorium, een dependance van Evean in het Zaans Medisch Centrum (ZMC). De afdeling bevindt zich op de vijfde verdieping. Daar is plaats voor 22 cliënten en twee noodbedden. Vorig jaar werden hier ongeveer 100 ouderen met een trauma of fractuur en 30 patiënten met COPD opgenomen om te revalideren. Zij hoefden mede hierdoor beduidend minder lang in het ziekenhuis te verblijven. Bij electieve orthopedie gaat het om bijna 400 patiënten die een gewricht vervangende operatie ondergaan en daarna verhuizen naar de revalidatieafdeling van Evean Oostergouw, pal naast het ziekenhuis. De tijdelijke bewoners lopen op de revalidatieafdelingen niet rond in pyjama en ochtendjas, maar gewoon in hun kleding. Ze hebben de beschikking over speciale therapieruimtes voor revalidatie en kunnen gebruik maken van een gezellige huiskamer waar ze gezamenlijk de maaltijd gebruiken.
Eigen wensen De specialist ouderengeneeskunde vertelt over de samenwerking met het ziekenhuis bij een onverwachte opname van een kwetsbare oudere. Vaak vertrekt zij na een telefoontje met spoed naar de acute opnameafdeling om daar een patiënt in te schatten nog voordat deze een operatie ondergaat. “Je probeert op dat moment een totaalplaatje van die patiënt te krijgen en vanuit jouw expertise mee te denken over de behandeling. Het is tegelijkertijd triage: is er sprake van co-morbiditeit, hoe was de situatie eerder thuis, wat is de medische geschiedenis en wat zijn de eigen wensen?” Het is belangrijk om vooraf in te schatten welke revalidatiezorg er voor die specifieke cliënt nodig is. Bakkum vindt het jammer dat het preoperatieve deel niet valt binnen de DBC Geriatrische Revalidatie. Omdat geriatrische revalidatiezorg complex is, kost het meer tijd. Gelukkig heeft Achmea bovenop de transitiegelden wel extra geld beschikbaar gesteld voor het ‘meerwerk’ van de verpleging. Terug naar de revalidant. Als deze stabiel genoeg is om inderdaad naar het Transitorium te kunnen, dan geeft een verpleegkundige van het ziekenhuis een overdracht en een brief van de specialist mee. De specialist ouderengeneeskunde kan nu via het EPD van het ziekenhuis medische informatie bestuderen. “Soms zie ik bijzondere combinaties van medicijnen die mensen gebruiken, belangrijk om te weten.” Een multidisciplinair team, dat bestaat uit Evean-medewerkers, stelt in overleg met de cliënt een revalidatieplan op. In de eerste week spreekt men af wanneer de cliënt weer naar huis kan. Over de voortgang overleggen de ergotherapeut, fysiotherapeut, psycholoog, specialist ouderengeneeskunde en verzorging regelmatig met elkaar.
Drempelloos De samenwerking bij electieve orthopedie tussen ziekenhuis en Evean verloopt volgens patronen die al ingesleten zijn. Frans Poel, adviseur geriatrische revalidatie, omschrijft haar zelfs als drempelloos. De nurse practitioner polikliniek van het ziekenhuis, de teamleider revalidatie en de fysiotherapeut van Evean praten wekelijks met elkaar over de geplande operaties. Hij rept van een perfecte overdracht. “Wij zijn een continubedrijf geworden. Op Oostergouw nemen we zes dagen per week mensen op. En omdat de patiënten ons vooraf al hebben gesproken, voelen ze zich vertrouwd.”
Meestal verhuizen patiënten drie dagen na de heup- of knie-operatie. Hun gemiddelde leeftijd ligt rond de 76 jaar, maar ook op jongere leeftijd kan men onder het mes. Poel: “Onze logistiek is goed en wij werken kostenbesparend voor het ziekenhuis.” Orthopeed Rob Noorda valt hem bij. “Wij functioneren als een eenheid, organiseren samen voorlichtingsavonden, en als iemand in Oostergouw na een operatie een dikke knie blijkt te hebben, belt Frans mij op en ben ik binnen een uur ter plekke.”
En aan poliklinische revalidatie. Zo kan ik ook snel met schouderprotheses aan de slag.” Bij het Transitorium denkt men als volgende stap aan ketenverlenging naar de thuissituatie. Oudhof: “Hoe kunnen we samenwerken met de eerste lijn en is het een idee om de thuiszorg te scholen voor het begeleiden van mensen die wij hebben gerevalideerd?” In december 2012 organiseert Evean in dit verband een inventariserend symposium. (www.evean.nl/symposium)
“Hier revalideert de patiënt korter en vertrekt hij fitter. En dat terwijl de gemiddelde leeftijd 76 jaar is.”
Niet afgepeigerd Wat leveren de proeftuinen trekker Evean op? Astrid Bakkum ziet de verbetering van de deskundigheid op het gebied van fractuur/trauma, COPD en electieve orthopedie als positief punt. De kennis over COPD is gegroeid dankzij de inzet van een specialistisch longverpleegkundige binnen de keten en vanwege scholing. Het team ondersteunt revaliderende ouderen met het opbouwen van hun conditie en zet hen aan het denken over de spreiding van hun activiteiten, zodat ze niet meteen afgepeigerd raken. Als cliënten hun medicijnen niet goed inhaleren, wordt hen geleerd hoe ze dat beter kunnen doen. “Bij deze ouderen wordt de kans op het optreden van plotselinge benauwdheid met een ziekenhuisopname tot gevolg een stuk verkleind”, weet de specialist ouderengeneeskunde. Ook de electieve orthopedie heeft volgens Poel kennis opgeleverd op verpleegkundig, paramedisch en medisch niveau, omdat hier extra in geïnvesteerd kon worden. “De kwaliteit van de behandeling is inmiddels enorm verbeterd”, zegt hij trots.
Meer doorstroming Jolanda Oudhof heeft wel een gouden tip voor andere geriatrische revalidatiezorg-aanbieders die willen samenwerken: “Overtuig eerst het ziekenhuis dat dit een win-winsituatie is. Het levert het ziekenhuis meer doorstroming op en als zorgaanbieder krijg je meer cliënten die sneller en beter kunnen herstellen dan voorheen. De volgende stap is om een gezamenlijke werkgroep te installeren die antwoord geeft op de vraag wat er concreet nodig is om geriatrische revalidatiezorg in de praktijk te brengen.” “Kom hier kijken”, roept Frans Poel als het gaat over electieve orthopedie. “Hier revalideert de patiënt korter en vertrekt hij fitter. En dat terwijl de gemiddelde leeftijd 76 jaar is en ook wij te maken hebben met co-morbiditeit.” Hij adviseert verder om vóór de operatie een intake te doen met de patiënt. Is training zinvol voorafgaand aan de ingreep, hoe is de woonsituatie van die persoon et cetera. “En laat ziekenhuis en revalidatiezorgaanbieder regelmatig overleggen om complicaties te voorkomen.”
Volgende stap De orthopeed is heel content met de samenwerking, die hij graag wil uitbreiden. Dat geeft hem de mogelijkheid om meer operaties te verrichten. “Ik denk in de toekomst wellicht aan opereren in het ZMC en de patiënt wakker laten worden bij Evean.
Genoeg aandachtspunten voor 2013, maar trots overheerst
In voorgaande edities van dit tabloid bezochten we verschillende proeftuinen en interviewden we andere betrokken organisaties en instellingen, onder andere om ontwikkelingen te monitoren. Aan drie betrokken partijen, ActiZ, DBC Onderhoud en Nederlandse Zorgautoriteit, vragen we waar ze trots op zijn en hoe zij de uitdagingen van de nabije toekomst zien. Voor de proeftuinen en andere organisaties die geriatrische revalidatiezorg (willen) aanbieden, doen zij er ook nog een advies bij.
Mariëtte Kraayvanger, DBC Onderhoud ”We zijn er trots op dat we samen met het veld de afgesproken deadline van 1 juli 2012 hebben gehaald. Zo hebben we ruimschoots op tijd de nieuwe productstructuur voor 2013 opgeleverd. Dankzij de inzet van de proeftuinen en de voorloperinstellingen, die onder andere de data hiervoor moesten aanleveren, is het gelukt deze ambitieuze doelstelling te behalen.
Dit is de eerste productstructuur voor de geriatrische revalidatiezorg en deze is daarom gebaseerd op ontwikkeldata en nog niet op de werkelijke DBC-productiedata. Deze komen pas in 2013 beschikbaar. In de nu beschikbare structuur komt het ambulante zorgaanbod nog onvoldoende tot uiting. Daar willen we in 2014 invulling aan gaan geven. Daarmee bedoel ik de dagbehandeling en de poliklinische behandeling, die in de huidige
praktijk nog nauwelijks plaatsvindt. De grootste uitdaging voor de komende periode is dat zorgaanbieders op tijd ‘declaratie-klaar’ zijn, dus DBC’s kunnen declareren. Dit is voor een groot deel afhankelijk van de te ontwikkelen DBC-ICTsystemen. Bestaande systemen binnen de cure zijn niet één op één over te nemen, want het systeem moet aansluiten op het zorgproces zoals dat plaatsvindt binnen de grz-sector.
“De overheveling vraagt ook komend jaar veel van zorgaanbieders in de geriatrische revalidatiezorg; er zal hard gewerkt moeten worden. Als advies zou ik hen willen meegeven om bij het oplossen van de aanloopproblemen en de ‘kinderziektes’ vooral het eindperspectief voor ogen te houden: meer ruimte om deze zorg naar eigen inzicht en samen met de cliënt vorm te geven.”
Patricia Geerts, ActiZ “Wij zijn trots op de positieve energie die door de proeftuinen van geriatrische revalidatiezorg in de branche is teweeggebracht. Tijdens alle werkbezoeken bij de proeftuinen merkten we dat organisaties erg trots zijn op de zorg die zij kunnen bieden aan hun cliënten.
ling of poliklinische zorg tot de mogelijkheden gaat behoren. Voor de zorgaanbieders is een belangrijk aandachtspunt om inzicht te geven welke positieve effecten dit op de cliënt heeft. De ervaringen uit de proeftuinen zullen hier zeker van grote toegevoegde waarde zijn.
Bij ActiZ leeft zeker de wens om tot doorontwikkeling van de DBC-zorgproducten te komen, waarbij het aanbieden van meer dagbehande-
“Wij zijn trots op de positieve energie die door de proeftuinen van geriatrische revalidatiezorg is teweeggebracht”
2013. We hebben gedurende het hele proces gemerkt dat het onderwerp leeft; er was steeds veel belangstelling tijdens bijeenkomsten.
ontwikkeling van het instrument. Ook is de doorontwikkeling van de productstructuur een aandachtspunt en wordt de samenhang met de medisch specialistische revalidatie onderzocht.
Marijke Zomer, Nederlandse Zorgautoriteit “We zijn er trots op dat we de ambitieuze tijdplanning voor de overheveling van de geriatrische revalidatiezorg hebben gehaald. Dit kon alleen dankzij de enorme inspanning van alle betrokken partijen, met name de zorgaanbieders die kostprijs en tijd hebben geregistreerd en in de proeftuinen hebben gewerkt aan zorgvernieuwing. Het resultaat is dat de overheveling van de geriatrische revalidatiezorg ook echt gaat plaatsvinden in
ActiZ, organisatie van zorgondernemers
[email protected] www.actiz.nl © ActiZ november 2012 Publicatienummer 12.033 Hoofd- en eindredactie: Jacqueline Donga Fotografie: Willem Jan Ritman Vormgeving: hollandse meesters
Belangrijk vinden wij dat de zorg nog verder wordt doorontwikkeld op basis van richtlijnen en protocollen. Daar zijn de zorgaanbieders al mee bezig, maar dit verdient nog meer aandacht. Het triage-instrument zal ook in 2013 ingezet gaan worden en we zijn benieuwd wat daar de uitkomsten van zijn, ook voor de verdere
De grootste uitdaging is dat de zorg voor de cliënt nog beter en transparanter kan. Op basis van deze transparantie kan bepaald worden of een doorontwikkeling van de productstructuur op basis van herkenbare zorgpaden mogelijk is.
“Mijn advies aan zorgaanbieders is: laat je niet teveel leiden door de huidige AWBZ kaders maar probeer te innoveren. Door de overheveling zijn er nu kansen om op een andere manier invulling te geven aan de zorg. Leg hierbij goed vast wat je doet, want dat vormt de basis voor de verdere doorontwikkeling van de DBC-productstructuur.”
De geriatrische revalidatiezorg kent grote raakvlakken met de ziekenhuizen, revalidatiecentra en de eerste lijn. De informatie over en de consequenties van de beleidskeuzes voor alle partijen in deze complexe keten verdient meer aandacht. Daar zullen wij ook zeker op blijven sturen.
“Als advies zou ik zorgaanbieders in de revalidatiezorg het belang van goede registratie willen meegeven. Juist voor de doorontwikkeling is het van belang dat zorginnovatie, met name ligduurverkorting, geregistreerd wordt. Alleen dan kan zorgontwikkeling meegenomen worden in de nieuwe productstructuur voor 2014.”
