Preventie van arbeidsverzuim Inspiratiesessie HRwijs, Hasselt 17 september 2015
Hanno van Eldik Preventieadviseur psychosociale aspecten
Inhoud 1. 2. 3. 4.
Wat is arbeidsverzuim? Hoe vaak komt het voor? Hoe kan ik het meten? Wat kan ik eraan doen?
1. WAT IS ARBEIDSVERZUIM?
Soorten afwezigheden
Gewettigde Afwezigheid
Strikt Verzuim
• Zwangerschap, geboorte, vaderschap of adoptie • Loopbaanonderbreking • Verlof om dwingende reden • Klein verlet, educatief verlof
• Ziekte • Arbeidsongeval • Ongewettigde afwezigheid
Soorten verzuim
Wit Verzuim
Grijs Verzuim
Zwart Verzuim
Afwezig
Ja
Ja
Ja
Voelt zich ziek?
Ja
Ja
Neen
Werkonbekwaam
Ja
?
Neen
Maar ook: ‘roze verzuim’
2. HOE VAAK KOMT HET VOOR?
Evolutie van het verzuim, 2001-2013 Verzuimpercentage – totaal
Verzuimpercentage – naar duur
Verzuimfrequentie
Bron: Securex,2014
Verklaring 1. Vergrijzing van de beroepsbevolking Verdubbeling aandeel 50-plussers Minder frequent maar langer afwezig
2. Stijgende werkstress Spanningsklachten: fysiek en psychisch Oorzaak van 37% van de afwezigheidsdagen in 2013, t.o.v. 24% in 2005
Aandeel werknemers volgens frequentie van het ziekteverzuim (2013)
Bron: Securex,2014
Topdagen ziekteverzuim 2013 (Securex, 2014)
3. HOE KAN IK HET METEN?
Verzuimindicatoren 1. 2. 3. 4.
Verzuimpercentage Verzuimfrequentie Gemiddelde verzuimduur Bradford-factor
1. Verzuimpercentage Verzuimpercentage: verzuimde tijd t.o.v. te presteren tijd
Totaal aantal dagen verzuim x 100 Totaal aantal te presteren dagen per jaar
Teller: ziekteverlof, zwangerschap en geboorte, arbeidsongevallen, gewettigde en ongewettigde afwezigheid Noemer: geen loopbaanonderbreking, contractbreuk, ouderschapsverlof, palliatieve zorg, inclusief vakantie- en feestdagen, onvolledige werkdagen tellen als volledige dag bij deeltijdse werknemers
Bron: SDWORX
2. Verzuimfrequentie • Verzuimfrequentie: Hoe frequent/vaak meldt een wn zich ziek? • Frequentie voor verzuimers: Som aantal nieuw begonnen ziektegevallen Totaal aantal verzuimers • Frequentie voor totale populatie: Som aantal nieuw begonnen ziektegevallen Totaal aantal werknemers
Bron: SDWORX
3. Gemiddelde verzuimduur • Verzuimduur: Hoe lang is de gemiddelde duur van afwezigheid? • Per werknemer:
Totaal aantal dagen ziekteverzuim per jaar Aantal nieuw begonnen ziekteperiodes • Voor het bedrijf:
Som van gem. ziekteverzuimduur per wn Totaal aantal wn in het bedrijf
Bron: SDWORX
4. Bradford-factor • Maat voor de impact van het absenteïsme Bepalen in welke mate de afwezigheden de werking van de organisatie verstoren (De frequentie van afwezigheid is meer storend dan de duur) • Formule: Frequentie² x aantal dagen afwezigheid op jaarbasis
Bron: SDWORX
4. WAT KAN IK ERAAN DOEN?
Waarom verzuim aanpakken?
Bron: Securex,2014
Waar heb ik vat op?
Gebaseerd op: Beslissingsmodel Philipson & SDworx
Werkstress en ziekteverzuim • Percentage frequent afwezig (3x in afgelopen 12 maand) bij werknemers die wel en niet aangeven gestresseerd te zijn
Bron: Securex, 2007
Arbeidstevredenheid en verzuim • Frequentie ziekteverzuim bij werknemers die wel en niet aangeven tevreden te zijn
Tevreden medewerkers (score > 8 op 10) Ontevreden medewerkers (score < 5 op 10)
Bron: SD Worx, 2008
Welzijn op het werk werkt!
Kwaliteit, productiviteit verzuim, imago, …
Motivatie & Stress
Taakeisen & hulpbronnen
De 5 A’s van welzijn
Arbeidsinhoud
Arbeidsverhoudingen
Arbeidsorganisatie
Arbeidsvoorwaarden
Arbeidsomstandigheden
• • • • • •
Taakverdeling Procedures Communicatiekanalen Verdeling verantwoordelijkheden Beleid van de organisatie (visie, missie, …) …
• Type werkrooster: flexibele arbeidsuren, ploegenarbeid, nachtwerk, deeltijdse arbeid, overuren, gesplitste uurrooster • Type contract: contracten van korte duur, opeenvolgende contracten • Loon en sociale voordelen • Wijze waarop het werk wordt beoordeeld • Opleidingsmogelijkheden • Carrièremogelijkheden • Evenwicht tussen privé- en beroepsleven • Job(on)zekerheid • …
Arbeidsomstandigheden
• • • • • • • • •
Vereiste fysieke inspanningen Veiligheid Blootstelling aan trillingen Blootstelling aan moeilijke klimaatomstandigheden Blootstelling aan lawaai Verlichting en verluchting Aanwezigheid van gevaarlijke (chemische) stoffen Positie waarin de werknemer zijn werk moet uitvoeren Beschikken over goed materiaal (een goede stoel, goede werktuigen) • …
• • • • • • • • • • • • •
Werkritme Werklast (de psychische, lichamelijke en emotionele belasting) Complexiteit van de taken Vereiste competenties Variatie van het werk (monotonie of diversiteit) Flexibiliteit van het werk (voorzienbaarheid van het werk, mogelijkheid om te anticiperen, gevraagde veranderingen) Autonomie in het werk Deelname aan de besluitvorming Nauwkeurige definitie van het uit te voeren werk (dubbelzinnigheid van de rol) Informatie die wordt gegeven m.b.t. de uit te voeren taak (slecht gedefinieerde taken, weinig nauwkeurige doelstellingen) Controle van het werk Ethische conflicten: een taak moeten uitvoeren die in strijd is met persoonlijke waarden …
• Kwaliteit van de relaties (samenwerking, integratie…) • Managementstijl • Graad van rechtvaardigheid (willekeur, erkenning) • Eventueel geweld in de relaties (lichamelijk en psychologisch geweld) • Paradoxen (tegenstrijdige opdrachten) • Wijze waarop de samenwerking wordt georganiseerd en conflicten worden opgelost • Werksfeer • Pesterijen en ongewenst seksueel gedrag • Contactmogelijkheden (sociaal isolement op de werkplaats, communicatie) • …
Preventiebeleid: een positieve spiraal
1. Aftasten
5. Het actieplan evalueren
4. Het actieplan uitvoeren
2. De risicoanalyse maken
3. Een actieplan opstellen
Risicoanalyse?
Kwantitatief
• Schriftelijke vragenlijst • Individueel, voor alle werknemers • Op papier of online • Verschillende vragenlijsten en modules • Snel en gemakkelijk veel gegevens ophalen, statistieken
Kwalitatief
• Individuele interviews • Focusgroepen • Werkgroep met ‘experten’ • Verschillende methodes • Gegevens in de diepte, directe participatie, oplossingsgericht werken
Actieplan? • Welke welzijnsgebieden vragen om verbetering? • Welke acties zullen meeste impact op stress en motivatie hebben? Voorbeelden: Arbeidsverhoudingen: (team)bemiddeling, opleiding communicatie, sensibilisatie ongewenst gedrag, gedragscode, … Arbeidsinhoud: verhogen van afwisseling en autonomie in het werk, teamwerk, controle over werkritme, duidelijke taakverdeling, … Arbeidsorganisatie: informatie en communicatie, duidelijke procedures, visie en doelen, verantwoordelijkheden, … Arbeidsomstandigheden: veiligheid, aangename werkomgeving, …
Waar heb ik vat op?
Gebaseerd op: Beslissingsmodel Philipson & SDworx
Verzuimdrempel verhogen • Ziekmeldingsregistratie: persoonlijk contact met leidinggevende -
Persoonlijk, niet via HR of receptie Door werknemer, niet de partner Contact, geen doktersbriefje in brievenbus of scan in mailbox Terugbellen als leidinggevende (voicemail)
• Medische controle
• Verzuimprotocol: wie doet wat en wanneer?
Waar heb ik vat op?
Gebaseerd op: Beslissingsmodel Philipson & SDworx
Hersteldrempel verlagen • Contact houden met zieke werknemer • Ziekenbezoek • Aangepast werk stimuleren
Waar heb ik vat op?
Gebaseerd op: Beslissingsmodel Philipson & SDworx
De herstelfase • Terugkomstgesprek • Herintegratiegesprek • Verzuimgesprek – – – – –
Streng: 2 x ziek/jaar Soepel: 4 x ziek/6maand (cijfers) Best: directe leiding Verzwaring bij meer verzuim Sensibilisatie leidinggevenden
• Opvolging door arbeidsgeneesheer • Coaching • Disciplinaire maatregel
Gesprekken over verzuim • Belangrijk instrument om: – – – –
informatie over het ziekteverzuim te verkrijgen belangstelling voor de werknemer(s) te tonen reïntegratie op de werkvloer te bevorderen verzuimgedrag te corrigeren daar waar nodig
• Onderscheid diverse gesprekken: – – – –
Verzuimmeldingsgesprek: ziekmelding Verzuimbegeleidingsgesprek: tijdens afwezigheid werknemer Terugkeergesprek: bij terugkeer van de werknemer Verzuimgesprek: bij frequent of zwart verzuim
Gespreksvaardigheden • Actief luisteren • Vragen stellen • Feedback geven
Communicatie!
Een verzuimbeleid opmaken
Stap 1
• Stuurgroep opstellen
Stap 2
• Onderzoeksfase
Stap 3
• Opmaak plan van aanpak
Stap 4
• Implementatie
Stap 5
• Evaluatie
Stap 1: Stuurgroep opstellen • •
Representatief Niet te groot: 4 à 8 personen
•
Wie? – – – – – – – – –
Personeelsdienst Werkgeversafgevaardigde Leidinggevende Werknemersafgevaardigde IPA PAPA PA-AG Communicatieverantwoordelijke …
Stap 2: Onderzoeksfase • Verzuimcijfers in kaart brengen • Gegevens controle opvragen • Arbeidsongevallen • Risicoanalyse • Gezondheidskompas
Stap 3: Opmaak plan van aanpak Definiëren doelen en visie • Doelen: – Directe en indirecte kosten reduceren (%) – Maar ook: duidelijkheid, eenduidigheid, juist beleid, vakbonden of personeel vragen ernaar, taboe van ziekte doorbreken (open dialoog) • Visie: – Zorg voor de medewerker, geloof in de medewerker – Humanisme en openheid – Verzuimbeleid is een onderdeel van een totaal personeelsbeleid – …
Stap 4: Maatregelen treffen
Communicatie!
Stap 5: Evaluatie
Stap 1
• Stuurgroep opstellen
Stap 2
• Onderzoeksfase
Stap 3
• Opmaak plan van aanpak
Stap 4
• Implementatie
Stap 5
• Evaluatie
Contactgegevens
Hanno van Eldik Preventieadviseur psychosociale aspecten Premed vzw Tiensevest 61 bus 2 3010 Leuven Tel: 016/308.111 Fax: 016/308.110 E-mail:
[email protected]
