1
Presentatie Samen Nul op de meter Veranderingen energie denken
Carl-peter Goossen Ontwerpmanager
24 maart 2015
2
Samen naar Nul op de meter Veranderingen energie denken en comfort 14 regio’s in 11 landen
24 maart 2015
3
DNA in de bouw / PassReg • DNA in de bouw is een vereniging van Midden en Klein Bedrijf • 2012 opgericht in de regio Arnhem/Nijmegen • PassReg is een EU programma tbv. grootschalige uitrol van Bijna EnergieNeutrale Gebouwen (BENG) • 14 PassReg regio’s in de EU • Integraal samenwerken is het motto!
24 maart 2015
Samenwerken d.m.v. Scrum team
24 maart 2015
5
Samenwerken d.m.v. Scrum team
24 maart 2015
6
Morfologisch ontwerp met alle disciplines
24 maart 2015
7
Doelstellingen overheid 2006 - EPC ≤ 0,8 2011 - EPC ≤ 0,6 2015 - EPC ≤ 0,4 2020 - EPC ≈ ≤ 0 (energieneutraal)
}
Europees beleid
Energy Performance of Buildings Directive 2010/31/EU (EPBD)
2050 – alle gebouwen in Nederland energieneutraal Om dit te kunnen berekenen komt er een nieuwe NZEB (BENG) norm EN 15603: eind 2016 Deze wordt vanaf 2018 van kracht energie prestatie uitgedrukt kWh/m2.jr
Definitie energieneutraal: Output duurzaam opgewekte energie Input fossiele brandstof ≥1
24 maart 2015
8
Wat is energie-neutraal? Veel termen in gebruik:
•Energie: -neutraal, -nul, -balans, -evenwicht, -indifferent Energieplus of energieleverend CO2: -neutraal, -balans, -emissievrij
Nulenergie Klimaatneutraal EPC = 0 0 op de meter nZEB (nearly Zero Energy Buildings) enz. Bron: Ernst-Jan Bakker TNO
24 maart 2015
9
Stroomversnelling versus Urgenda De centrale vraag is of je energieneutraal moet doen met forse warmtereductie in combinatie met duurzame installaties (Stroomversnelling concepten) of dat die installaties alleen voldoende zijn (Urgenda concepten).
Versus
24 maart 2015
Trias energetica 1. Reduceer de vraag (energie besparing)
3. Gebruik fossiele brandstoffen zo schoon mogelijk
2. Zet duurzame energie bronnen in
Energie vraag
24 maart 2015
Trias energetica 1. Reduceer de vraag (energie besparing)
3. Gebruik fossiele brandstoffen zo schoon mogelijk
2. Zet duurzame energie bronnen in
Energie vraag
24 maart 2015
Trias energetica 1. Reduceer de vraag (energie besparing)
BENG woning 3. Gebruik fossiele brandstoffen zo schoon mogelijk
2. Zet duurzame energie bronnen in
Energie vraag
24 maart 2015
Trias energetica 1. Reduceer de vraag (energie besparing)
BENG woning 3. Gebruik fossiele brandstoffen zo schoon mogelijk
2. Zet duurzame energie bronnen in
Pelletkachel+ Zon energie Energie vraag
24 maart 2015
14
woontlekker.nl
24 maart 2015
Comfort
24 maart 2015
warmteverlies ventilatie rendementsverlies gaskachel
Energiestromen Woonhuis Een indicatie van de energiestromen in de referentie tussenwoning in een Sankey-diagram. rookgassen
rookgassen
brandstof elektriciteitscentrale 1010 m3 a.e. elektra gebouwgebonden
jaar overschot
elektra overig gas 875 m3 a.e.
verwarming
warm water koken zon passief winter
transmissie winter
personen ventilatie winter
wtw ventilatie jaar overschot overschot winter zon passief zomer overschot zomer
riool
24 maart 2015
Denken vanuit energie concepten met WTW verwarming
koeling
zomercomfort
50
1,200
Natuurlijke ventilatie met CO2 regeling
45
Natuurlijke ventilatie 1,000
40
Energiebehoefte-(kWh/m2-GO)
35
0,800
30 25
0,600
20 0,400
15 10
0,200
5 0
0,000 APP.12-
APP.14-
APP.15-
APP.17-
GAL.12-
GAL.14-
GAL.15-
GAL.17-
STU.12-
24 maart 2015
STU.15-
STU.16-
STU.17-
E/E
nZEB of BENG
24 maart 2015
19
Seizoensproblematiek verwarmen Woonhuis Den Bosch label A
COP waarde 4 8756 kWh/jr 2189 kWh/jr
Woonhuis Den Bosch Passiefhuis
• • • • • • • • •
Dubbelglas ZTA= 0,45 Houten kozijn Rc gem.= 4,5 m2.K/W Klasse 2 luchtdicht WTW Ventilatievoud 1/h Warmtepomp Vloerverwarming
• • • • •
Rc gem.= 8,5 m2.K/W Klasse 3 luchtdicht WTW Ventilatievoud 0,4/h Haarföhn in ventilatiekanaal
Beide concepten last van oververhitting Oplossing: • Triple glas • ZTA= 0,6 Zomernachtventilatie • Passiefhuis-kozijn 2177 kWh/jr
24 maart 2015
20
Seizoensproblematiek verwarmen
Woonhuis Den Bosch Passiefhuis
2177 kWh/jr
24 maart 2015
• • • • • • • •
Tripple glas ZTA= 0,6 Passiefhuis-kozijn Rc gem.= 8,5 m2.K/W Klasse 3 luchtdicht WTW Ventilatievoud 0,4/h Haarföhn in vent. kanaal
21
Conclusie 1. Energetische renovatie zorgt voor comfort en een gezond binnenklimaat 2. 100% Trias Energetica = 90% energie besparen 3. Integraal ontwerpen leidt tot synergie 4. Een slim gebouw gebruikt de zon 5. Gebouw, gebruik en installaties vormen een geheel 6. Isolatie is de goedkoopste energie 7. Energetische renovatie minimaliseert de maandlasten 8. Een duurzaam gerenoveerd gebouw behoudt zijn waarde 9. Minder energie spaart het klimaat werkelijk 10. Energie-efficiënt (ver)bouwen draagt bij aan wereldvrede 24 maart 2015
22
Voorbeeld Scrum team
24 maart 2015
Orduynenstraat Den Bosch
24 maart 2015
Orduynenstraat Den Bosch
24 maart 2015
25
24 maart 2015
Woning 1961
Den Bosch
24 maart 2015
27
Thermografisch beeld voor de verbouwing
Duidelijk is te zien invloed van de radiator en dat de naisolatie in de spouw is weggezakt 24 maart 2015
28
24 maart 2015
Perimeter Isolatie
24 maart 2015
30
24 maart 2015
31
24 maart 2015
Gevel Isolatie
24 maart 2015
Gevel isolatie met Steenstrips
24 maart 2015
34
Oud CV ketel
24 maart 2015
Elektrische
Elektrisch doorstroom
verwarming
geiser zonder
2000 Watt
buffervat
Warmte terugwin unit WTW
24 maart 2015
36
24 maart 2015
37
Thermografisch beeld na de verbouwing
Een wereld van verschil!
24 maart 2015
38
Certificering nZEB •PHPP zeer betrouwbaar +/- 3% afwijking van de werkelijkheid •Goede aannames wat betreft verbruik bewoners •Methode om te optimaliseren •Monitoren al 15 jaar •Het huis is gebouwd voor 4 pers. •Nu ingeregeld voor 2 pers.
24 maart 2015
39
Duurzaam bouwen is duur business as usual is onbetaalbaar
24 maart 2015
40
24 maart 2015
41
24 maart 2015
42
24 maart 2015
43
24 maart 2015
Waarom wel doen! Afhankelijkheid fossiele brandstoffen
Rapport EIB: Ontwikkeling van de bouwmarkt per onderdeel, 1987-2008
(realisatie) en 2009-2014 (prognose), 1987=100
Bron DWA
24 maart 2015
Wetenschap als bouwstandaard: Het BENG als simpel concept
24 maart 2015
Wetenschap als bouwstandaard: Het BENG als simpel concept
24 maart 2015
47
24 maart 2015
48
Passieve warmtewinsten
24 maart 2015
49
Passieve warmtewinsten West
Noord
PHPP: Vliesgevel verwijderen West eruit = + 2 kWh/m2 jaar Noord eruit = – 5 kWh/m2 jaar
24 maart 2015
3 7
50
24 maart 2015
4 1
51
Morfologisch ontwerp
24 maart 2015
Woonlasten
Bron: Rapport RU groningen COELO Woonlastenmonitor 2012 Energie en water is 52% van 47% => nu 24,4% totale woonlasten
24 maart 2015
53
Trias Energetica
EPG Berekening NEN 7120
EN 15603:2008
nZEB Berekening als alternatief
EN 15603:2016 24 maart 2015
Trias Energetica
Energy Class
24 maart 2015
Trias Energetica
Energy Class EN 15603:2008
EN 15603:2016 24 maart 2015
voor 1994
1994-2005
2005-2012
24 maart 2015
BENG woning
Denken vanuit energie concepten
24 maart 2015
58
Gebruikersadaptatie
•Uit onderzoek naar Sick Building (Piet Vroon 1990) komt naar voren dat mensen meer klachten hebben over comfort naarmate ze Er zijn vijf psychologische basisbehoeften: minder invloed hebben op de beheersing • Verandering (in de omgeving en in persoonlijke ontwikkeling); hiervan, vooral klimaatbeheersing. • Zelf kunnen ingrijpen in de omgevingscondities; •De gebruiker wil zelf een raam kunnen • Een eigen territorium (invloedgebied, ook op de werkplek); •openen! Betekenis kunnen geven aan de waarneming (geur, klank, •
beeld etc.); Nabijheid van of uitzicht op de natuur.
24 maart 2015
59
Stralingsasymmetrie
Lokaal discomfort kan verschillende oorzaken hebben: • te hoge luchtsnelheden of snelheidsfluctuaties (tocht); • te grote verticale temperatuurgradiënt; • contacttemperatuur van de vloer te laag of te hoog; • te grote stralingsasymmetrie. 24 maart 2015
Wetenschap als bouwstandaard: Het BENG als simpel concept
24 maart 2015
61
De Nieuwe Aanpak
24 maart 2015
