Presentatie Nederlandse Vereniging Bouw Kostendeskundigen
Zeist 26 mei 2011
1930 – 1970
1990 – 1997
Veilingen, taxaties & schaderegeling
Specialisatie & Focus
1970 – 1980
1997 - 2007
Expansie
Diversificatie
1980 – 1990
2007 - present
Acquisities & internationalisatie
Herstructurering en herijking corebusiness
Introductie
•
Ca. 230 medewerkers
•
Ca. 10.000 taxaties per jaar
•
Verzekeringen – Verzekeringstaxaties van Gebouwen en Bedrijfsinventaris – Risk Engineering Surveys – Contra-Expertises bij schade’s
•
Bedrijfseconomisch – Taxaties van Roerende- en Onroerende Zaken
Introductie
•
Research – Marktonderzoek en –analyses
•
Real Estate – Vastgoed advisering
•
Specials – Risico inspecties – Taxaties van Kunst en kostbaarheden – Taxaties in de grafische industrie – Taxaties van Immateriele activa – Bouwkundige vooropnamen
Introductie
Klanttevredenheid Troostwijk is actief bezig met het optimaliseren van het taxatieproces, als voorbeeld zijn wij ISO 9001 gecertificeerd. Dit alles zal de klanttevredenheid zeker vergroten. Na het laatste onderzoek kregen wij van onze klanten gemiddeld een:
7,9
Introductie
Organogram
Troostwijk Groep B.V.
Troostwijk Taxaties B.V.
Bbci Frijwijk B.V.
Troostwijk Real Estate B.V.
Troostwijk Expertises B.V.
Apresa B.V.
Introductie
Nederland & Duitsland -
Amsterdam Rotterdam Groningen Frankfurt am Main
Introductie
Europa -
Zweden Polen Duitsland België Frankrijk Spanje Portugal Italië
Introductie
Wereld -
Europa Rusland Afrika Mumbai Bangkok Singapore Jakarta Sydney Sao Paulo Mexico Dalles New York
Introductie
Kernwoorden Onderscheidend Voorspellend Integer Proactief Kwalitatief Geen belangenverstrengeling
Procesbeschrijving
Al onze taxateurs zijn volledig gekwalificeerd: -
en/of lid van de NVM en/of geregistreerd bij VastgoedCert en/of lid van de Royal Institution of Chartered Surveyors en werken conform ISO 9001
Procesbeschrijving
De vastgoedmarkt in Nederland - Kantorenmarkt - Bedrijfsruimtemarkt - Winkelmarkt - Woningmarkt - Trends in de huidige markt
Ontwikkeling vastgoedmarkt
Kantorenmarkt Verhuurmarkt:
Veel vervangingsvraag, waarbij meer meters worden ingeruild voor minder meters en waarbij verouderde kantoren worden ingeruild voor moderne duurzame kantoren Aanbod sterk gestegen van 6,5 miljoen m² ultimo 2006 naar 7,9 miljoen m² ultimo 2010 Structurele component (> 3 jaar) in aanbod zorgwekkend Aanbod naar ouderdom ultimo 2010
Opname 12-maands voortschrijdend (in mln m²)
17%
3
16% < ½ jaar
2,5
½-1 jaar
2
12%
1,5
18%
1-2 jaar 2-3 jaar
1
3-5 jaar
0,5
> 5 jaar 9%
0 2007
2008
2009
2010
2011
28%
Ontwikkeling kantorenmarkt
Daling huurprijzen lijkt mee te vallen, echter huurprijzen worden sterk ondersteund door incentives (huurvrije periodes, etc)
Ontwikkeling gemiddelde huurprijs (in € per m² per jaar) 160 150 140 130 120 110 100 2006
2007
2008 gem. huurprijs
2009
2010
2011
excl. incentives
Ontwikkeling kantorenmarkt
Beleggingsmarkt:
Aantal transacties fors lager dan voor de crisis
Bruto aanvangsrendementen sterk gestegen. Echter voor het topsegment herstel in 2010 Interesse van beleggers vooral in topsegment: moderne, langdurig verhuurde (> 10 jaar) panden, in één van de vijf grote kantoorsteden Aanbod in topsegment beperkt, verschuiving van focus naar het segment net daaronder (eind 2010) Prijzen nog steeds onder topjaar 2007, maar prijzen voor het topsegment trekken weer aan
Ontwikkeling kantorenmarkt
Ontwikkeling beleggingen en bruto aanvangsrendementen
Beleggingsvolume (in € mln.)
Bruto aanvangsrendementen
8.000
8,50% 8,25% 8,00% 7,75% 7,50% 7,25% 7,00% 6,75% 6,50% 6,25% 6,00%
7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000
2006
0 2006
2007
2008
2009
2010
2007
2008
Nieuwbouw BAR (v.o.n.)
2009
2010
Bestaande bouw BAR (k.k.)
Ontwikkeling kantorenmarkt
Winkelmarkt Verhuurmarkt:
Vraag concentreert zich op A-locaties en winkelcentra. Vraag komt vooral van winkelketens en (franchise) formules Het aanbod op de B- en C-locaties is sterk gestegen, zowel huurprijzen als koopprijzen staan hier sterk onder druk Opname 12-maands voortschrijdend (in mln. m²) 0,6
Aanbod (x 1.000 m²) 1.400 1.200
0,5
1.000
0,4
800
0,3
600
0,2
400
0,1
200
0
0 2008
2009
2010
2011
2006
2007
2008
2009
2010
Ontwikkeling winkelmarkt
Huurprijzen voor het topsegment relatief stabiel gebleven. Huurprijzen staan vooral onder druk op B- en C-locaties
Huurprijzen op GDV/PDV-locaties (bouwmarkten, woonboulevards, etc.) staan sterk onder druk.
Gem. huurprijs winkelruimte (in € per m² per jaar)
Gem. Huurprijs GDV/PDV-locaties (in € per m² per jaar) 80
250
78
230
76
210
74
190
72
170
70
150
68 2007
2008
2009
2010
2011
2007
2008
2009
2010
2011
Ontwikkeling winkelmarkt
Beleggingsmarkt:
Interesse in winkelcentra neemt toe. Vastgoedfondsen en institutionele beleggers verschuiven focus naar dit segment. Particulieren hebben vooral interesse in winkelpanden op A-locaties
Het aanbod van dit soort winkelpanden is echter beperkt De aanvangsrendementen voor winkelcentra en winkels op A-locaties scherpen weer iets aan Voor overige winkels staan aanvangsrendementen nog steeds onder opwaartse druk, vooral op C-locaties
Ontwikkeling winkelmarkt
Ontwikkeling beleggingen en bruto aanvangsrendementen
Beleggingsvolume (in € mln.)
Bruto aanvangsrendementen
2.500
9,00% 8,50%
2.000
8,00% 7,50%
1.500
7,00% 6,50%
1.000
6,00% 5,50%
500
5,00% 2006
0 2006
2007
2008
2009
2010
winkelcentra
2007
2008 GDV/PDV
2009 A-locaties
2010 overig
Ontwikkeling winkelmarkt
Bedrijfsruimtemarkt Verhuurmarkt:
Vraag de laatste twee jaar sterk teruggelopen Aanbod sterk gestegen (boven de 11 miljoen m²), de structurele component binnen dit aanbod neemt verder toe Aanbod bedrijfsunits ook fors toegenomen door nieuwbouw afgelopen jaren Opname 12-maands voortschrijdend (in mln m²)
Aanbod naar ouderdom ultimo 2010 5%
4
8%
3,5
19% <1/2 jaar
3
1/2-1 jaar
2,5 18%
2
1-2 jaar
1,5
18%
1
2-3 jaar 3-5 jaar
0,5
> 5jaar
0 2007
2008
2009
2010
2011
32%
Ontwikkeling bedrijfsruimtemarkt
Logistieke markt zorgt voor opleving vraag in 2010 Vraag neemt vooral toe in tweede helft van 2010 dankzij groei wereldhandel Opname 12-maands voortschrijdend (in mln m²) 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 2007
2008
2009
2010
2011
Ontwikkeling bedrijfsruimtemarkt
Huurprijzen staan onder druk door overaanbod
Gem. huurprijs (in € per m² per jaar) 55
50
45
40 2006
2007
2008 bedrijfsruimte
2009
2010
2011
logistiek
Ontwikkeling bedrijfsruimtemarkt
Beleggingsmarkt: Focus ligt op logistiek vastgoed, met name nieuwe logistieke ruimten en bestaande moderne logistieke ruimten (<10 jaar) Schaarste aan goed product op logistieke markt Prijzen voor bedrijfsruimten sterk gedaald Aanvangsrendementen voor topsegment logistiek scherpen weer aan Beleggingsvolume (in € mln.)
Bruto aanvangsrendementen
2.000
9,50% 9,00%
1.500
8,50%
8,00%
1.000
7,50% 7,00%
500
6,50% 0
6,00% 2006
2007 Logistiek
2008
2009
Overige bedrijfsruimte
2010
2006
2007 logistiek
2008
2009
2010
bedrijfsruimte
Ontwikkeling bedrijfsruimtemarkt
Woningmarkt Top woningmarkt 3e kwartaal 2008 Markt zit nog steeds op slot Aantal verkopen sterk gedaald (-40% 2010 t.o.v. 2006)
Aanbod hoog, vraagprijs sluit niet aan op wat potentiële koper bereid zijn te betalen Aangescherpte eisen voor hypotheekverstrekking zetten rem op de markt Opgehoogde NHG-grens heeft slechts klein effect
Steeds moeilijker voor starters om woning te kopen, hierdoor stokt de doorstroming op de verhuurmarkt Grootste probleem zit in het duurdere segment, prijsdruk hier vele malen hoger dan in het goedkopere segment
Ontwikkeling woningmarkt
Ontwikkeling gemiddelde koopsom woningen 300.000 275.000 250.000 225.000 200.000 175.000 150.000 I 2007
II
III
IV
I 2008
II
Eengezinswoning: totaal
III
IV
I 2009
Appartementen
II
III
IV
I 2010
II
III
IV
Woningen: totaal
Ontwikkeling woningmarkt
Verschil prijzen 4e kwartaal 2010 t.o.v. 3e kwartaal 2008 en 1e kwartaal 2007 t.o.v. K1 2007
t.o.v. K3 2008
-2%
-9%
-4%
-10%
+9%
-5%
Eengezinswoningen
Appartementen Totaal
Ontwikkeling woningmarkt
Algemene trends Aanscherping financieringseisen banken -> daling aantal transacties
Aantal omvangrijke deals afgenomen Buitenlandse beleggers (met name Duitse) terug in de markt Focus op “Prime” vastgoed -> tweedeling in de vastgoedmarkten wordt steeds groter
Overaanbod op kantorenmarkt en bedrijfsruimtemarkt -> structurele component zorgwekkend, nog geen oplossingen voor het probleem Nieuwbouw neemt af Duurzaamheid 2011 herstel vastgoedmarkt? Waarschijnlijk niet
Trends vastgoedmarkt
Eventuele vragen
Ontwikkeling vastgoedmarkt
Dank voor uw aandacht!
