presentatie Jan Vanhevel en Luc Vandewalle staan na elkaar
Valkuilen en opportuniteiten van de West-Vlaamse ondernemer
1 februari 2011 Financieel Forum West-Vlaanderen Jan Vanhevel, CEO KBC
1
Economische prestaties & structuur
Relatief lagere welvaart (BBP per inwoner) Relatief lagere economische groei in 1995-2009 Groter aandeel van industrie, bouwsector en landbouw in de TW Sterke industriële sectoren = bouw, voeding, metaal & textiel, diepvries Sterke dienstensectoren = zakelijke dienstverlening, handel, vervoer & opslag, horeca Nog relatief sterk landbouwkarakter (direct & aanverwante sectoren) Toerisme belangrijk maar verliest marktaandeel
2
Economische prestaties & structuur Relatief lagere welvaart Het BBP per inwoner ligt in West-Vlaanderen lager dan in het Vlaams Gewest als geheel (deels te verklaren doordat West-Vlaanderen geen grote centrumstad heeft vergelijkbaar met Brussel, Antwerpen of Gent) De welvaart groeide er sinds eind jaren 90 niettemin aan hetzelfde tempo als in het Vlaams Gewest BBP per inwoner
3
Economische prestaties & structuur Relatief lagere economische groei Economische groei bleef in 1995-2009 in West-Vlaanderen onder die van het Vlaams Gewest Binnen West-Vlaanderen kende het arrondissement Tielt een groei ver boven die in de andere arrondissementen Gemiddelde jaarlijkse groei bruto toegevoegde waarde in vaste prijzen (1995-2009) 3,5
2,5
3
2 2,5
1,5
2 1,5
1
1
0,5 0,5
0
Ie pe r Ve ur ne K or tr ijk D ik sm ui de B ru gg e R oe se la re O os te nd e
Ti el t
n nt w er pe
A
an d
er en
rg t-V la
Li m bu
an de t-V la
4
W es
O os
Vl aa
m sB
ra b
an t
re n
0
Economische prestaties & structuur Relatief geringer belang handel en diensten In West-Vlaanderen hebben zowel de industrie, de bouwsector als de landbouw een groter aandeel in de totale bruto toegevoegde waarde in vergelijking met het Vlaams Gewest Aandeel in de bruto toegevoegde waarde (2009)
5
Economische prestaties & structuur Waar is West-Vlaanderen groot in ? Sterke industriële sectoren: bouw, voeding, metaal & textiel Sterke dienstensectoren: zakelijke dienstverlening, handel, vervoer & opslag, horeca 0
5
10
15
20
25
30
35
Exploitatie & handel onroerend goed, verhuur en zakelijke dienstverlening Groothandel en kleinhandel (incl. reparatie) Bouw nijverheid Vervoer, opslag en com m unicatie Vervaardiging voedings- en genotsm iddelen Vervaardiging m etalen in prim aire vorm en producten van m etaal Hotels en restaurants Vervaardiging textiel en textielproducten Vervaardiging m achines, apparaten en w erktuigen Financiële instellingen Landbouw , jacht, bosbouw en visserij Vervaardiging elektrische en optische apparaten en instrum enten
Vlaams Gewest West-Vlaanderen
Overige industrie Vervaardiging pulp, papier en papierw aren, uitgeverijen en drukkerijen Houtindustrie en vervaardiging artikelen van hout Productie en distributie elektriciteit, gas en w ater Vervaardiging producten van rubber of kunststof Vervaardiging overige niet-m etaalhoudende m inerale producten Vervaardiging chem ische producten en synthetische of kunstm atige vezels Vervaardiging transportm iddelen
6
Aandeel in de bruto toegevoegde waarde (2009, privésector, excl. openbare diensten)
Economische prestaties & structuur Waar is West-Vlaanderen groot in ?
0 Houtindustrie & vervaardiging artikelen van hout Vervaardiging textiel en textielproducten Vervaardiging m achines, apparaten & w erktuigen Overige industrie Landbouw , jacht, bosbouw & visserij Hotels & restaurants Vervaardiging voedings- & genotsm iddelen Vervaardiging elektrische & optische apparaten & instrum enten Bouw nijverheid Gezondheidszorg & m aatschappelijke dienstverlening Vervaardiging producten rubber of kunststof Vervaardiging overige niet-m etaalhoudende m inerale producten Vervaardiging m etalen in prim aire vorm & producten van m etaal Openbaar bestuur & defensie, verplichte sociale verzekeringen Onderw ijs Overige gem eenschapsvoorzieningen Exploitatie & handel onroerend goed & verhuur Groot- & kleinhandel (incl. reparatie) Vervaardiging pulp, papier(w aren), uitgeverijen & drukkerijen Vervoer, opslag & com m unicatie Financiële instellingen Productie & distributie elektriciteit, gas & w ater Vervaardiging transportm iddelen Vervaardiging leer & producten van leer Vervaardiging chem ische & synthetische producten Winning niet-energiehoudende delfstoffen
7
10
20
30
40
50
60
Totale toegevoegde waarde
Aandeel West-Vlaanderen in de bruto toegevoegde waarde van Vlaams Gewest (2009)
70
Economische prestaties & structuur Kusttoerisme verliest marktaandeel Het aandeel van de kust in de totale Belgische reismarkt (binnenlandse én buitenlandse reizen) en ook binnen de Vlaamse vakantiemarkt is dalend Toerisme blijft niettemin belangrijke sector met 3 miljard EUR omzet, met een directe tewerkstelling van 31.000 jobs en een indirecte tewerkstelling van 15.500 jobs Evolutie van de overnachtingen in Vlaanderen
8
2
9
Arbeidsmarkt & demografie Lage werkgelegenheidsgroei, maar tegelijkertijd lage werkloosheidsgraad Grote intraprovinciale verschillen inzake arbeidsmarktprestaties Relatief lage loonkosten en arbeidsproductiviteit Lage bevolkingsgroei & bevolkingskrimp vanaf +/- 2030 Sterke vergrijzing zorgt voor dreigende tekorten op de arbeidsmarkt (die voorlopig worden opgevangen door grensarbeid vanuit Frankrijk)
Arbeidsmarkt & demografie Relatief lagere werkgelegenheidsgroei, maar tegelijk lage werkloosheidsgraad Minder werkgelegenheidsgroei, maar werkloosheidsgraad relatief laag (mede door geringere aangroei bevolking op beroepsactieve leeftijd)
2
0,2
1
0
0 er en an d
m sB
ra b
er en
Vl aa
W es
t-V la
an d
an de
rg t-V la
Li m bu
O os
nt w er pe
A
ra b 10
n
0,4
nt w er pe
3
rg
0,6
A
4
Li m bu
0,8
re n
5
an de
1
t-V la
6
O os
1,2
an t
7
re n
1,4
n
8
an t
1,6
m sB Vl aa
9
t-V la
1,8
Werkloosheidsgraad (NWW in % beroepsbevolking) (december 2010)
W es
Gemiddelde jaarlijkse werkgelegenheidsgroei (1995-2009)
Arbeidsmarkt & demografie Relatief lage loonkost en arbeidsproductiviteit Zowel de gemiddelde loonkost per werknemer als de arbeidsproductiviteit (toegevoegde waarde per werknemer) liggen in West-Vlaanderen lager dan in het Vlaams Gewest Ook het loonaandeel in de bruto toegevoegde waarde is in West-Vlaanderen lager dan in het Vlaams Gewest
11
Arbeidsmarkt & demografie Relatief lagere bevolkingsgroei De West-Vlaamse bevolking groeide het voorbije 1,5 decennium fors minder dan die in de andere provincies Wel grote verschillen tussen de diverse arrondissementen Gemiddelde jaarlijkse bevolkingsgroei (1995-2009) 0,6
0,6
0,5
0,5
0,4
0
0,0
W es
er en
t-V la
an d
an de
n t-V la
O os
nt w er pe
ra b B m s
Vl aa
12
A
an
rg Li m bu
Ie pe r K or tr ijk
0,1
ru gg e
0,1
B
0,2
Ve ur ne O os te nd e D ik sm ui de R oe se la re
0,2
re n
0,3
t
0,3
Ti el t
0,4
Arbeidsmarkt & demografie Dreigende tekorten op de arbeidsmarkt
Bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64, 2010=100) 105
Ouderenafhankelijkheidsgraad (65+ t.o.v. 15-64) 65 60
100
55 50
95 45 40 90 35 30
85
West-Vlaanderen Vlaams Gewest
Vlaams Gewest
80
13
60
55
20
20
50
45
20
40
20
20
35
30
20
20
25
20
20
15
20
10
20
05
20
20
00 20
60
55
20
50
20
45
20
20
40
35
20
30
20
25
20
20
20
15
20
10
20
20
05
00
20 20
20
West-Vlaanderen
25
Arbeidsmarkt & demografie …voorlopig opgevangen door grensarbeid
Bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64, 2010=100) 105
100
95
90
85
West-Vlaanderen Vlaams Gewest
14
60
55
20
50
20
45
20
20
40
35
20
30
20
25
20
20
20
15
20
10
20
20
05
20
20
00
80
Evolutie grensarbeid tussen Frankrijk en West-Vlaanderen
3
15
Ondernemerschap & innovatie Relatief veel kmo’s, opvallend weinig bedrijven > 1.000 werknemers Relatief veel zelfstandigen, maar gebrek aan starters Minder hoogtechnologische & kennisintensieve activiteiten Te beperkte innovatiegerichtheid Lagere universitaire participatiegraad & brain drain Geringere internationale focus (kleinere uitvoerquote) Wel een aantal succesvolle internationaal gerichte bedrijven (o.a. Bekaert, Barco, Picanol, Sioen,…)
Ondernemerschap & innovatie Relatief veel kmo’s In West-Vlaanderen zijn relatief meer kmo’s (minder dan 50 werknemers) gevestigd dan in het Vlaamse Gewest; vooral in de categorie tot 5 werknemers is het verschil tussen West-Vlaanderen en het Vlaamse Gewest vrij groot In West-Vlaanderen zijn er opvallend minder bedrijven met meer dan 1000 werknemers
16
Ondernemerschap & innovatie Minder hoogtechnologische & kennisintensieve activiteiten In West-Vlaanderen zijn relatief minder werknemers tewerkgesteld in hoogtechnologische en kennisintensieve diensten vergeleken met Vlaams Gewest Ook zijn er relatief minder werknemers actief in de middelhoogtechnologische industrie, wel relatief meer in de hoogtechnologische industrie
Tewerkstelling in hoogtechnologische sectoren en kennisintensieve diensten (in % totaal)
17
Ondernemerschap & innovatie Te beperkte innovatiegerichtheid
Sterke focus op klassieke industrie (in combinatie met sterke landbouwactiviteit) vertaalt zich in een te beperkte innovatiegerichtheid Van het totale Vlaamse budget voor wetenschappelijk onderzoek komt amper 1,4% in West-Vlaanderen terecht, wat deels te maken heeft met geringe aanwezigheid van ‘kennisinstellingen’ Universitaire studieparticipatie ligt lager dan in de rest van Vlaanderen Het gebrek aan een volwaardig aanbod universiteitsonderwijs vertaalt zich in een ‘brain drain’ (jongeren trekken voor hogere studies naar Gent, Antwerpen of Leuven waar ze na hun studies ‘blijven hangen’) Een en ander vertaalt zich in een jaarlijkse netto-uitstroom weg uit West-Vlaanderen van +/-700 jongeren
18
Ondernemerschap & innovatie Relatief geringe internationale focus Het exportaandeel van West-Vlaanderen in het Vlaamse totaal is eerder zwak in vergelijking met andere indicatoren van economische activiteit; uitvoerquote ligt opvallend lager Relatief geringe aanwezigheid buitenlandse multinationals (die doorgaans eerder clusteren in grote centrumgebieden), anderzijds wel stevig verankerde lokale bedrijven die zich succesvol internationaal hebben weten te ontplooien (o.a. Bekaert, Barco, Picanol, Sioen,…) 25%
60%
Aandeel West-Vlaanderen in Vlaams Gewest (2009)
50%
20%
Uitvoerquote (uitvoer in % omzet, gem. 2004-2009)
40% 15%
30% 10%
20% 5%
10% 0%
0%
Be 19
lk i vo
ng
ut Br
o ot
. eg
ar wa
de rkg We
g e le
he en
id
tv Ui
r oe
West-Vlaanderen
Vlaams Gewest
(*) Uitvoercijfers op basis van btw-aangiften (btwregistratie naar vestiging van maatschappelijke zetel)
4
SWOT -analyse West-Vlaanderen
STERKTES
Relatief grote mate van zelfstandige activiteit binnen de totale werkgelegenheid (veel kmo’s / familiebedrijven)
Gunstige ligging (tussen de West-Europese
kerngebieden en aan de Noordzee) Logistieke troeven (o.a. haven van Zeebrugge die het goed doet)
OPPORTUNITEITEN
Verbreding landbouw naar andere gerelateerde activiteiten (hoevetoerisme,…)
Veroudering bevolking ‘troef’ voor toerisme
ZWAKTES
Noeste werkkracht, inzet, hardnekkigheid,… van de
20
West-Vlaamse ondernemer vertaalt zich niet in ondernemingscreatie (gebrek aan starters) Relatief geringe aanwezigheid van grote ondernemingen (vooral kmo’s) Afwezigheid van ‘kennisinstellingen’ en relatief laag aandeel hooggeschoolden in werkende bevolking West-Vlaanderen heeft geen grote centrumstad (vergelijkbaar met Brussel, Antwerpen of Gent)
(cf. kusttoerisme, stad Brugge, fietsrecreatie,…) Ontwikkelingen metropool Rijsel
BEDREIGINGEN
Transformatie van klassieke industrie naar kenniseconomie gebeurt trager dan in rest Vlaanderen
Economisch weefsel vernieuwt zich minder snel
(relatief minder starters, maar ook minder stopzettingen) Provincie kampt met brain-drain Continuïteit/opvolgingsproblemen vele kleine bedrijven (in het bijzonder landbouwbedrijven) Relatief sterke vergrijzing leidt tot tekorten op arbeidsmarkt (sterke afname 15-64-jarigen)
21
“Valkuilen en opportuniteiten van de West-Vlaamse ondernemer”
Luc Vandewalle Voorzitter Raad van Bestuur ING België West-Vlaanderen, 01 februari 2011
Economische context • Herstel wereldeconomie zet zich door • Gematigde en ongelijke groei in Europa • België blijft in het hart van de Eurozone • Sterke groei van de uitvoer (meer dan 10% in volume in 2010) • Dynamische binnenlandse vraag: Niveau tewerkstelling Q3 2010 terug op niveau van voor de crisis, herstel van de ondernemingsinvesteringen • Vooruitzichten: Groei 2010: 2.1% => verwachte groei 2011: 1.9%
2
Enkele sleutelcijfers voor West-Vlaanderen - West-Vlaanderen omvat meer dan 10% van de Belgische bevolking - Eén van de meest actieve provincies - Meer dan 100.000 ondernemingen (totaal België= 770 000) - Weliswaar fel geraakt door de conjunctuur
- Laagste werkloosheidsgraad van het land (minder dan 4%) - Tijdens de crisis is het aantal werklozen met 6.000 personen gestegen (+25% - stijging België 12.5%) - Maar dynamiek is terug: In 2010 was er een daling van 4.000 werklozen (-11.5% - daling België -4.2%)
3
Een inkijk in de West-Vlaamse economie Cluster Transport & Distributie Vastgoed en Handel & Horeca
Industriële cluster
Bron: West-Vlaanderen ontcijferd editie 2010 deel 1
4
Invloed van de kust • Vastgoed activiteiten • Eén vierde van alle werknemers die in het Vlaamse Gewest actief zijn in de verhuur en handel in onroerende goederen is tewerkgesteld in West-Vlaanderen • Gunstig effect op de bouwsector
• Handel en Horeca • 4.5 Miljard euro toegevoegde waarde (20% van het totaal van de prive-sector in de provincie) • Aantal werknemers met meer dan 20% gestegen in 15 jaar tot 65.000 werknemers in 2009 • Zeer gunstig effect op veel andere diensten (sport, cultuur,…)
5
Transport & Logistiek veelbelovend • Goed voor 6% van de toegevoegde waarde - onder het Vlaamse gemiddelde (8% en zelfs 6.7% excl. Provincie Antwerpen) - ondanks de twee zeehavens
Geografische spreiding van de vestigingen in vervoer, opslag en communicatie (2007)
• Maar het wordt zeker een kans voor de komende jaren: • Studies (ook van ING) tonen het sterke groeipotentieel van de zeehavens, zeker in Zeebrugge • Het is wel een uitdaging om een snelle afhandeling van grote goederenstromen in en nabij de maritieme gateways te realiseren •
Lancering logistiek platform WEST- POORT
Bron: West-Vlaanderen ontcijferd editie 2010 deel 1
6
Industriële landschap is in beweging…
Over de 15 laatste jaren
Textiel
Voeding
• Aantal werknemers is met -43,8% gedaald in 15 jaar (-52,4% in Vlaanderen)
• Aantal werknemers is met 8,4% gestegen in 15 jaren (-1,9% in Vlaanderen)
• Maar er zijn nog grote namen zoals:
• Grote namen zoals:
Balta, B.I.G., Bekaert Textiles, LANO,…
Westvlees, Belgomilk, Alpro, Vandemoortele,…
7
…en voorbereiding voor de toekomst is al klaar Aandeel van de tewerkstelling in hoogtechnologische sectoren en kennisintensieve diensten
Bron: West-Vlaanderen ontcijferd editie 2010 deel 1
8
Evolutie van de economische structuur Bruto toegevoegde waarde (lopende prijzen) – Aandeel per bedrijfstak 1995
2009
Verschil 19952009
Vastgoed, verhuur en zakelijke dienstverlening
23,4%
31,3%
7,9
Handel en consumentenartikelen
13,7%
16,1%
2,4
Bouwnijverheid
8,7%
10,2%
1,5
Metaal, machines en apparaten
11,3%
9,6%
-1,7
Vervoer en communicatie
8,5%
7,9%
-0,6
Voedings- en genotsmiddelen
5,0%
4,6%
-0,4
Horeca
3,5%
3,6%
0,1
Textiel en textielproducten
6,1%
3,2%
-2,9
Financiële instellingen
4,2%
2,9%
-1,2
Landbouw en visserij
3,5%
2,1%
-1,4
Totaal *
87,9%
91,6%
*: Deel van het totaal van de getoonde sectors in de prive-sector 9
Bron: Belgostat
Evolutie van de economische structuur Bruto toegevoegde waarde (lopende prijzen – Miljoen euros) – Absolute cijfers
1995
2009
Groei 19952009
Vastgoed, verhuur en zakelijke dienstverlening
3 550
7 195
102,7%
Handel en consumentenartikelen
2 081
3 702
77,9%
Bouwnijverheid
1 319
2 350
78,2%
Metaal, machines en apparaten
1 717
2 207
28,6%
Vervoer en communicatie
1 295
1 814
40,1%
Voedings- en genotsmiddelen
764
1 056
38,2%
Horeca
528
834
58,0%
Textiel en textielproducten
926
743
-19,7%
Financiële instellingen
630
674
6,9%
Landbouw en visserij
533
493
-7,4%
15 172
22 995
51,6%
Totaal
Bron: Belgostat
10
Evolutie van de economische structuur Aantal werknemers (personen) – Absolute cijfers Verschil 19952009
1995
2009
Handel en consumentenartikelen
38 575
49 510
10 935
Vastgoed, verhuur en zakelijke dienstverlening
24 556
43 920
19 364
Metaal, machines en apparaten
33 285
35 262
1 977
Bouwnijverheid
23 742
26 031
2 289
Vervoer en communicatie
24 176
24 873
697
Voedings- en genotsmiddelen
14 033
15 211
1 178
Horeca
13 900
14 645
745
Textiel en textielproducten
24 400
13 716
-10 684
Financiële instellingen
7 472
5 814
-1 658
Landbouw en visserij
3 488
4 734
1 246
238 871
260 578
21 707
Totaal
Bron: Belgostat
11
12
