Preek n.a.v. Jesaja 6, 1-‐8 Op zondag 10 februari 2013 In de Engelmunduskerk te Velzen-‐Zuid De lezing: 1. In het sterfjaar van koning Uzzia zie ik mijn Heer zitten op een hoge, verheven troon, zijn mantelzomen vullen de hal. 2. Serafs staan boven hem met zes vleugels, zes vleugels elk – met twee bedekt hij zijn gelaat, met twee bedekt hij zijn voeten, met twee vliegt hij. 3. De één roept tot de ander: Heilig, heilig, heilig is de ENE van de hemelse machten, heel de aarde is vol van zijn glorie! 4. De deurpinnen staan te schudden in de drempels van het geluid en de hal staat vol rook. 5. Ik zeg: wee mij, want ik verga. Ik ben een man, onrein van lippen, en zit te midden van een volk, ook met onreine lippen. Want mijn ogen hebben de Koning, de Ene van de hemelse machten, gezien. 6. Dan vliegt één van de serafs naar mij toe, in zijn hand een tang met een gloeiende kool genomen van het altaar, 7. Daarmee raakt hij mijn mond aan en zegt: Nu zijn je lippen aangeraakt, je ongerechtigheid is weggenomen, je schuld verzoend. 8. En ik hoor de stem van de Heer zeggen: Wie moet ik sturen? Wie zal er namens ons gaan? En ik zeg: Hier ben ik, stuur mij! Is er ‘méér’? Vanmorgen wil ik vooral stil staan bij de lezing uit het Oude Testament, dat hemels inkijkje van de profeet Jesaja. Dat is, dat omdat een dergelijke passage vaak veel vragen oproept: ‘Moeten we dat lezen als een beschrijving? Ziet het er zo in de hemel uit?’ ‘Nee’ – zegt een ander – ‘dat is beeldtaal, verbeelding, die ons wat wil zegen, duidelijk maken.’ En weer het ander: ( en die spreekt het meest moderne jargon) ‘het is een heel persoonlijke religieuze ervaring van Jesaja. Wat moet ik daar nog mee?’ De bisschop van Breda heeft deze week 350 mensen in de kou laten staan. Want zoveel mensen hadden zich opgegeven voor een lezing van Hans Stolp, over het bestaan en de werking en de herkenning van ‘engelen’’. En de bisschop heeft de lezing gecanceld, omdat Stolp Een aanhanger heet van het ‘esoterisch christendom’ en dat is door de Kerk nu eenmaal verboden. Maar ja, zoveel mensen krijgt hij ( en krijgen wij) niet bij elkaar voor een lezing…. 1
Zo’n grote belangstelling voor inkijkjes in een andere, geestelijke of goddelijke wereld, een soort parallel universum, is een beetje een ‘spirituele mode’ geworden de laatste tijd. Er verschijnen tijdschriften en boeken met verhalen van mensen die ‘religieuze ervaringen’ hebben gehad. En waar de afdeling ‘theologie’ in de boekhandel al maar inkrimpt, dijen de kasten esoterie meer en meer uit. Het lijkt soms wel alsof je niet meer meetelt, als je niet iets hebt’ gezien’, geen flits uit een andere wereld hebt meegekregen. Want ‘Er is meer tussen hemel en aarde’ zeggen we dan. Of we volgen een cursus om engelen te kunnen zien….. Nu is er is altijd al wel een verlangen geweest om over de eigen grenzen heen te kijken. Mensen hebben altijd de neiging/behoefte om de hemeldeur verder open te trekken dan ons doorgaans gegeven is. Een mooi voorbeeld daarvan is het bekende lied ‘Ik zie een poort wijd open staan’, een lied, ooit uit het Engels vertaald door de welbekende Johannes de Heer. Maar die is daarbij behoorlijk uit zijn dak gegaan, want die oorspronkelijke tekst luidt: There is a glimps of heavenly light… Een glimpje hemels licht…. In het origineel staat de deur maar op een heel kleine kier, En even, hele even zie je een glimp van licht. Sluit dat ook niet beter aan bij ons gevoel dan dat de goddelijke wereld voor ons een open boek is? ‘zien, soms even’ heeft Huub Oosterhuis dat eens in een boekentitel verwoord. ‘Godservaring’ in de Schriften Is de kerkelijke verlegenheid met al deze nieuwe spiritualiteit terecht? ‘Een gemiste kans’ hoor en lees ik nogal eens. ‘Onbijbels’ roept een ander, die zich vooral laat gezeggen door de Schriften. ‘En zo’n verhaal dan als dat van Jesaja?’-‐ krijgt die ten antwoord. Wij hier, houden ons bij de Schriften, als de dorstlessende Bron voor onze eigen ‘religieuze behoeften’. En dan heb ik allereerst vooral een grote troost voor u: als u ook zo’n zoekende ziel naar religieuze ervaring bent, ook graag eens ‘contact met die goddelijke wereld’ zou willen, weet dan dat die in die hele dikke Bijbel een hoge uitzondering is, een zeldzaamheid, maar aan een hele enkeling beschoren. Om precies te zijn: Mozes, Jesaja, Ezechiël, Daniël, en Johannes op Patmos. Het vraagt u enige kennis van de Bijbelse verhalen, Maar hoort u, dat het allemaal profeten zijn? Allemaal mensen die in de diepste crises de weg moesten wijzen: Mozes aan een volk op drift, in de woestijn… Jesaja, aan een volk in onzekerheid, met zware dreiging boven hun hoofd… Ezechiël, aan een volk achter prikkeldraad, in de kampen, in ballingschap…. Johannes, aan een gemeente die werd vervolgd en gemarteld…. Juist deze mensen moesten leven vanuit een visioen, in een samenleving die totaal de weg kwijt leek. Door hun eigen schuld, of door toedoen van anderen, 2
maar altijd zijn de omstandigheden deze: de nood is hoog, het roepen ‘uit diepten van ellende’ groot. En Jezus dan? Vrijwel alle (andere) stervelingen moeten het hebben van ‘horen zeggen’. Ook, zelfs, iemand als Jezus! Van Hem wordt nergens verteld, dat hij zijn hoofd in de wolk van een hemelse ervaringen mag lopen. Zijn ‘roepingsvisioen’ is eenvoudig: Als twaalfjarige jongen, als Bar Mitzwa dus, Zoon der Wet, -‐ die joodse drempel naar de volwassenheid -‐ treedt hij toe tot de mannenwereld waar men de Schrift leest en bevraagt, Dáár ontdekt hij, zo legt hij Maria uit, dat hij ‘moet zijn in de dingen van zijn Vader…’ En die ‘dingen’, dat zijn daar die Tempel en die Schriften. Dat zijn de plaatsen waar God te vinden is. Jezus heeft geen lichtende visioenen, maar hij verdiept zich in de Schrift, hij zoekt God als zijn Bron in het gebed, en ook daarin gaat hij de weg van alle mensen. Van alle gewone mensen. Hoezeer hij ook van zijn vertrouwen in zijn Vader spreken kan, en hoe hij zich ook door hem laat leiden, hoezeer Die ook zijn begin en zijn einde is, En dus zijn bestaan omvat houdt, nergens horen we dat hij God zelf aanschouwde. Hij deed het met de Schriften… Met het gehoorde woord, met de gezongen psalm, met het verzuchte gebed. Ik vind ook dat op zich al een troost. Een troost die ons ook heel nuchter kan houden: we hoeven niet tot mystieke hoogten te klimmen of tot esoterische diepten af te dalen. Wij hoeven die ‘bewijzen’ helemaal niet. Voor ons is er luid en duidelijk de Stem, die vanuit de geschiedenis spreekt en klinken blijft, waar de Schrift hardop gelezen wordt, en waarvan de echo in ons hart blijft hangen -‐ als we dat tenminste werkelijk, mét onze oren, hebben geopend…. Jesaja Maar is er ook, in die Schriften, het verhaal van zo’n Jesaja, dat niet vervluchtigd is -‐ al was het een ‘zien soms even’ – maar dat is geboekstaafd, vastgelegd. Bewaard voor wie later zouden komen…voor ons. En daarom: Waar gaat het nu precies om dit ‘schouwen’ van de profeet? Wat ziet hij, en waarom? Hij aanschouwt God, en wel als een soort koning op een troon, in een overweldigende majesteit, met een hele hofhouding, en een hemels leger. Wie de afbeeldingen ziet van oud-‐oosterse vorsten herkent het zo: vorstelijk hoog en verheven, majesteitelijk en onbenaderbaar, met alle pracht en praal. Dat is wat mensen kennen, herkennen. En in zo’n enscenering wordt ook God verbeeld. 3
Gods koningschap Het is daar en dan een wereld, waarin koningschap en absolute macht voluit samen gaan. Het is een wereld, waarin er de eigen koning in Jeruzalem is. Die voelt zich bedreigd door andere, grotere, koningen, en uit angst laat hij daar dan zijn oren naar hangen. Maar een andere buur-‐koning voelt zich door zo’n verbond weer bedreigd en begint te blazen…. En de angst en onzekerheid groeit: zal Jeruzalem er daarom aangaan? Wie maakt hier bij ons eigenlijk de dienst uit? Door welk beleid laten wij ons leiden? Daarom wil dit visioen antwoorde geven: Maak je toch niet afhankelijk van al dit woelen en woeden van de koningen. Er is één koning die al deze koningen te boven gaat, Eén die sterker is dan al deze baasjes. Daarop zou ik dus maar gaan vertrouwen! En dat is dan ook de kern van de boodschap waarmee we vervolgens Jesaja de boer zien opgaan. De hemel wordt beschreven als een tempel, en die lijkt hier verdacht veel op de tempel in Jeruzalem! Er is een altaar, er is rook, en ook hier staan de gevleugelde gestalten boven de troon, net zo als boven de verbondsark in de tempel. Het gaat dus om een schildering van de ‘over-‐machtigheid’ van deze God van Abraham Izaäk en Jakob. Die moet in ons leven het eerste en laatste woord hebben, willen wij veilig wonen en vruchtbaar leven en samenleven. Maar in deze beelden wordt ook de verzekering getekend dat deze God wel degelijk in hun midden is, en wonen zal, -‐ als men tenminste boven al op Hem alleen vertrouwt! Ezechiël Zaten we nu samen rond de tafel met de Schrift open, dan zou ik even met u doorbladeren naar de profeet Ezechiël. Ook hij geniet zijn hemelse visioen. Maar dan zouden we moeten constateren, dat hij toch weer heel andere dingen ziet. Hij ziet verschijnselen, fenomenen, die vooral beweging uitstralen. Bijvoorbeeld: een troon als een grote bureau rolstoel, met heel grote wielen van vuur. Dat is dan weer een troostrijk beeld voor die ballingen daar in Babel: God zit niet ‘vast’ aan de tempel in Jeruzalem, En jullie zijn niet in de godverlaten vreemde, aan je eigen lot overgelaten. Hij is beweeglijk, hij spreidt ook hier zijn stralen over jullie uit. Opnieuw dus, net als bij Jesaja: geschilderde verkondiging! De hemelse hofhouding Wat ons natuurlijk het meest fascineert Is die hele hofhouding rond de troon: Gestalten met vleugels, waarmee ze zich verplaatsen, 4
waarmee ze het gezicht en hun lichaam bedekken. Fascinerende wezens, door ons doorgaans een flinke kop kleiner gemaakt tot geliefde kerstboomversiering. Misschien herinnert u zich nog de oudere foto’s van Prinsjesdag. De koning/koningin op de troon en daarom heen een hele stoet mensen In groot gala, in vol ornaat, met epauletten en struisveren, En allen de blik zedig neergeslagen… Zij stonden daar om de gewichtigheid van het koningschap te bevestigen. En ze vliegen daartoe in de andere dagen van het jaar ook heftig heen en weer met al hun gewichtige taken. Zoiets zijn deze hemelse boden ook. Ze benadrukken dus – en Jesaja zelf en al zijn toehoorders begrijpen dat ook meteen – die ‘overmachtigheid’ van Wie op de troon zit. Het lied Maar daar is nog iets bijzonders, deze wezens zingen! Doorlopend, zonder onderbreking, juichen ze deze vorst toe. En ook dat is weer een ‘verheviging’ van wat mensen doorgaans zien gebeuren. Het was – en is nog gewoon – dat regeerders luid worden toegejuicht. Zelfs André van Duin heeft al weer een nieuwe versie van het ‘Oranje boven, Leve de koning’ geraakt. Die bijval, dat applaus, zo’n toejuichen, bedoelt ook het zingen van de serafs: Opnieuw om te benadrukken: alleen déze koning komt alle eer toe! Alleen-‐zijn beleid verdient bijval en navolging. Alleen door Hem laten we ons de weg wijzen. Net als in de Kerstnacht, gaat het om de glorie, de eer aan deze koning, en om zijn beleid, dat vrede voor de aarde bedoelt. Als verteld wordt engelen zingen, is het de bedoeling dat mensen mee gaan doen, dat zij zullen ‘instemmen’ met dit hemelse geluid. Wat in die ‘goddelijke wereld’ wordt aanschouwd ‘moet model staan voor hoe het op aarde zal zijn! Heel deze verbeelding is dus vooral ‘voorbeeldig’. Het leven op aarde komt pas werkelijk tot zijn recht, als het geleefd wordt zoals het God voor ogen staat. ‘Wie kan er aarden hier beneden, Als er geen open hemel is?’ zingt een gezang. Daarom zijn het dus alleen profeten, aan wie zo’n hemelse blik is gegund en gegeven. Het zijn namelijk beelden met een boodschap, Het is verbeelde, geschilderde verkondiging, en geen letterlijke beschrijving of foto van iets ‘daarboven’. Al deze ‘inkijkjes’, blikken in de wereld van God, ze zijn ‘gegeven’, opdat de mensen op aarde beter hun weg zouden kunnenvinden!! Het zijn geen religieuze privé-‐cadeautjes; deze visioenen zijn om vanuit te delen. Ze zijn uiterst spaarzaam en dienen een groot doel. En misschien moeten we maar blij zijn, 5
dat ze ons niet beschoren zijn. Als je ziet, met hoeveel bloed, zweet en tranen Mozes, Jesaja en Ezechiël deze ‘gave’ hebben moeten betalen. Instemmen met de hemelse liturgie In het oosters-‐orthodoxe deel van het Christendom -‐ en ook een beetje in het Engelse – leeft de overtuiging sterk, dat de liturgie op aarde een afspiegeling moet zijn van de hemelse liturgie. Dat drukt uit: wij stemmen in met deze beaming, deze toejuiching van alleen deze God als leidsman. Boven alle andere uit. Daarom mag in een Russisch-‐orthodoxe dienst bv. nooit een stilte vallen. En daarom beginnen of eindigen veel Engelse kerkliederen altijd met het gezang van engelen.
(de twee liederen die zo meteen nog volgen zijn daarvan een voorbeeld) Uit: ‘Het liefste lied van overzee’ nr. 6 en 29)
Zoals een ster wijzen de weg wees, zo laten wij ons gidsen door een ‘glimp hemels licht’, laten wij het ons voorzingen, wie en wat in ons leven de dienst uit mag maken. Wij hoeven alleen maar in te stemmen…..
6
