Preek Johannes 4:5-30 en 39-42 Thema: Jezus kent je, dat geeft echte vrijheid
Liturgie 6 mei 2012 - ds. D. Vonck te Houten (gastendienst) Votum / zegengroet Gezang 145:1,2,3 Leven in vrijheid; Gods wet (zie PPT) Psalm 51:5 (Sprint) Gebed Kindermoment E&R 417 (2x) Ben je groot of ben je klein Lezing Johannes 4:5-30, 39-42 Mime Maskers af… Preek Jezus kent je; dát geeft echte vrijheid. Opwekking 582 Jezus, alles geef ik U Gebed Collecte Liedboek 411:3, 6 Zegen
We gaan deze morgen een gedeelte uit Johannes 4 lezen. Johannes was een discipel van Jezus, hij kende Jezus heel erg goed en hij is één van de vier mensen die daar een boek over geschreven heeft. Hij schreef een boek over het leven van Jezus, wat Jezus allemaal gedaan heeft en wat Hij gezegd heeft. We gaan nu met elkaar leven uit Johannes 4. Daarin wordt verteld dat Jezus op reis was en dat Hij door Samaria kwam. In Samaria ontmoet Hij een vrouw en die ontmoeting maakt enorm veel los, zowel bij die vrouw bij het dorp waar zij woonde.
Ze was altijd al een vrijgevochten type geweest. Als jong meisje was ze er veel op uit getrokken en ze had meer dan één keer haar ouders heel erg ongerust gemaakt door de hele nacht weg te blijven. Altijd was ze op zoek naar spanning en avontuur. Dat gaf haar een gevoel van vrijheid. Een gevoel dat ze leefde. Helaas was spanning en avontuur in het kleine dorpje Sichar niet zo veel aanwezig. Ze was graag weggegaan uit Sichar, maar ja… als vrouw had ze weinig keuze. Doordat ze Samaritaanse ouders had, kon ze zich ook niet vrij vestigen in het grote land Israël, want de Joden moesten helemaal niets hebben van de Samaritanen. Haar voorouders hadden wel joods bloed en ook zijzelf had nog joods bloed in haar aderen stromen, maar eigenlijk was en sprake van een soort apartheid; want alles wat van de Samaritanen was, was onrein. Samaritaan, stond erop, blijf daar bij weg. Minderwaardigheid en vrijheidsbeperking hadden van haar een vrijgevochten vrouw gemaakt; ze deed waar ze zin in had. Ze organiseerde haar eigen leven wel. Toen in haar eerste huwelijk haar man precies hetzelfde van haar verwachtte als al die andere mannen, namelijk dat zij voor hem zou
1
zorgen, had ze gezegd: ga maar, daar pas ik voor. En toen in haar tweede huwelijk het genot en het plezier dat ze wel ervaren had, ver te zoeken was, was er al snel weer een andere relatie. Vijf keer trouwde ze. Toen haar vijfde man overleed, brak er iets in haar. Een man bleef ze nodig hebben, maar trouwen was niet meer nodig; wat was het nog waard… ze woonde daar samen met een andere man. Vechten voor haar vrijheid had ze wel geleerd, maar vaker nog was het vooral vechten tegen de onvrijheid. Want dat ze nu ook echt vrij was ….
Ook dit jaar hebben we met elkaar Bevrijdingsdag kunnen vieren en bevrijdingsfestivals kunnen aflopen. Dit jaar waren Nick & Simon de gelukkigen om een liedje te mogen schrijven als ambassadeurs van de vrijheid. Ze hebben een single gemaakt en die heet – hoe verrassend- vrijheid! Een klein stukje uit dat liedje: Je bent vrij Besef wat je kunt doen. Besef dat je kunt gaan en staan waar je maar wilt. Maar sta er ook een keer bij stil. Dat is precies de reden waarom we 4 en 5 mei vieren: om stilgezet te worden bij hen die gestorven zijn in onvrijheid of om de vrijheid te bevechten en de volgende dag te kunnen vieren en dankbaar te zijn voor de vrijheid waarin we leven. Want zeg nou zelf: dat doen we toch! We hebben alle vrijheid in dit land om keuzes te maken, er zijn geen grote bedreigingen van buitenaf … hoelang is het geleden dat dat nog heel normaal was, dat er allerlei dreiging was van oorlog en van geweld! Hier in Nederland kunnen we vrij leven; 100% vrijheid bestaat niet, maar vrijheid hebben we hier. Het liedje gaat nog verder : Je hebt je eigen sleutel in je hand, Hij pas op elke deur die gesloten lijkt Open maar de deur naar je hart Voel de rust, wees blij Voel je dat? Wat voel je op dit moment? Iets verder nog in het liedje: Je bent vrij In alles wat je doet, in alles wat je wilt Is dat zo? Laat ik duidelijk maken dat ik niets tegen Nick & Simon heb; we hebben zelfs een CD van hen liggen en we luisteren hem ook nog wel eens. Nick & Simon zijn liedjesschrijvers van deze tijd die heel kunnen verwoorden wat de gedachten zijn en hoe we leven en wat normaal is. Maar laten we wel eerlijk zijn: is het waar wat zij zeggen? Hoe zouden deze woorden klinken bij de Samaritaanse vrouw waar we het net over hadden? Je hebt je eigen sleutel in de hand… je bent vrij in alles wat je doet, in alles wat je wilt… Hoezo vrij? Ik merk het in de gesprekken die ik heb en ik merk het in mijn eigen leven: hoezo vrij? 2
Ik moet heel hard werken en ik kan wel zeggen dat ik dat niet doe, maar zo gemakkelijke een andere baan vinden in deze tijd of aan geld komen is er niet… Ik ben heel blij met het werk dat ik doe, maar het is wel heel hard werken. En ergens is er toch steeds het gevoel dat ik tekort schiet in … Ik ben getrouwd met een man of een vrouw, waarvan ik dacht dat hij of zij zo anders zou zijn, in ieder geval had ik de hoop dat hij of zij zo anders zou worden wanneer hij of zij met mij getrouwd zou zijn… Ik heb het gevoel dat ik er haast in vast zit… Ja, de scheiding is best wel in goed overleg gerealiseerd, echt wel… maar ik word gek van het schuldgevoel naar de kinderen toe. En ik merk bij mezelf dat ik me niet meer zo kan hechten aan die ander… Ik weet niet precies wat ik nou eigenlijk wel en niet wil… Hoezo vrij? Niemand die mijn geheim kent… en stel je voor dat het geheim wel bekend zou worden. Stel je voor dat ze zouden weten dat … dan heb ik toch helemaal geen leven meer over.
Jezus en de Samaritaanse vrouw We hebben een gedeelte gelezen uit Johannes 4 en Jezus treft hier die vrouw aan bij de put. Er gebeurt in dit hoofdstuk ontzettend veel, daarom hebben we die laatste verzen ook nog gelezen. Je zou kunnen zeggen dat binnen drie dagen het hele dorp over de kop gaat en daar zullen we deze morgen iets verder op inzoomen. En waar gaat het hier dan over vrijheid? Het gaat hier over vrijheid en over masker af, omdat die vrouw één ding, één boodschap leert van Jezus en met die boodschap teruggaat en daarmee komen de mensen naar Jezus toe. Uiteindelijk zeggen de mensen: nu hebben we de boodschap niet alleen van jou gehoord, nu hebben we de boodschap van de Redder van de wereld zelf gehoord. Dat is een boodschap die we allemaal nodig hebben. Er is een waarheid die we allemaal nodig hebben om te horen hoe je hier vanmorgen ook zit. Na de ontmoeting met Jezus gaat de vrouw naar de stad terug en ze zegt: 29 ‘Kom mee, er is iemand die alles van mij weet. Zou dat niet de Messias zijn?’ We gaan stilstaan bij die tekst om te ontdekken wat hier gebeurt en waarom er zoveel goed nieuws in deze woorden zit. 1. Jezus zoekt het contact Het eerste wat hier gebeurt is dat Jezus contact zoekt. Jezus zoekt contact met deze vrouw. In deze tekst gebeuren allemaal dingen en als je die bij elkaar optelt, kom je erachter: kijk, Jezus was erop uit om deze vrouw te gaan ontmoeten. En niet alleen deze vrouw, maar daarmee ook de hele stad. Het is dat vertelt wordt is –vers 4- 4 Daarvoor moest hij door Samaria heen. Hij verliet Judea in het zuiden van het land en Hij ging naar Galilea in het noorden en daarvoor moest hij door Samaria heen. En Jezus doet dat ook, want er waren een hele boel Joden die dat niet deden. Samaria was een beetje verontreinigde grond, om het maar zo te zeggen. Samaritanen waren een soort volkje dat ontstaan was uit de achtergebleven Joden toen de rest van het volk naar Assyrië werd weggevoerd, die vrouwen en mannen bij heidense volken hadden gezocht, bij mensen die Jahweh de God van Israël niet erkende. Zij hadden kinderen gekregen en een eigen heiligdom gemaakt. Van de bijbel zeg maar hadden ze alleen maar de eerste vijf boeken, een half bijbeltje. De Joden hadden gezegd: dat is onrein, daar moet je niet naar toe. Maar Jezus gaat gewoon door dat gebied heen. En dan staat er dat de discipelen onderweg waren om eten te halen. 3
Ook dat is best wel opvallend. Ten eerste dat Jezus alleen zit en Hij twaalf discipelen wegstuurt om eten te halen en dat Hij ze ook nog een in dat gebied wegstuurt om daar eten te gaan halen; eten dat niet koosjer was, dat niet rein was verklaard voor de wet. Jezus lapt die regels zo maar aan Zijn laars lijkt het wel. Jezus zit daar alleen en dan komt die vrouw daar aan. Die vrouw put water uit de waterput omhoog en dan spreekt Jezus haar aan. En wederom is dat opvallend! Als man sprak je niet zo’n heidense vrouw aan en al helemaal niet een vrouw alleen! Dat deed je niet. En dan moet je horen wat Hij zegt. Je moet je voorstellen dat je als vrouw net je flesje water hebt gevuld bij de kraan en dat die man daar zegt: joh, mag ik wat uit jouw flesje drinken? Want dat is wat Jezus doet. Hij zegt niet: mag ik je emmer even lenen, nee. De vrouw heeft al water geput en Hij zegt dan: mag Ik daar iets van hebben? Mag Ik uit jouw beker drinken, mag ik uit jouw flesje wat drinken? Die vrouw is verbaasd en zegt dan ook: hoezo kunt U dat aan mij vragen? U weet toch dat Joden en Samaritanen niet met elkaar omgaan. Letterlijk staat er dat Joden en Samaritanen niet ‘met elkaar gebruiken’, dus niet met elkaar dezelfde beker delen om het maar zo te zeggen. Maar dan zie je dat Jezus het omdraait en zegt: ho, wacht even, als jij zou weten wie Ik ben dan kom je er achter dat Ik jou iets te geven hebt. Allereerst is het dus zo dat Jezus hier het contact zoekt. Hij is daar op dat moment heel gericht met een missie. En Hij zegt tegen haar: Ik heb jou iets te geven. En die vrouw is verbaasd en zegt: hoezo heeft U mij iets te geven? Levend water, water dat stroomt? Sorry hoor, maar wij hebben hier een bron en ik zie niet dat U iets anders heeft… Hoezo heeft U mij iets te geven? 2. Jezus confronteert met (on)vrijheid Jezus spreekt haar niet alleen aan maar hij confronteert haar ook. En dan komen we op het element van de vrijheid. Eerst confronteert Jezus haar met de menselijke onvrijheid om het maar zo te zeggen. Wat jullie niet hebben, zegt Jezus, en wat jij niet kent is water waar je nooit meer dorst van krijgt. Is een vervulling, is iets waarvan je zegt: hier heb ik altijd genoeg van… Dat kan niet, dat hebben wij niet. We kunnen op den duur zeggen: oké, we hebben een bankrekening vol staan, we hebben enorm veel geld en toch sijpelt dat geld er heel langzamerhand weer uit. En al hebt je al dat geld en komt er alleen maar meer bij, dan kan het zijn dat je gezondheid wegvalt en daar kan geen geld tegenop. Of dat je bank failliet gaat… noem maar wat… Wij kennen in de wereld waarin wij leven niet een moment waarop wij kunnen zeggen: oké, nu heb ik alles en nu heb ik helemaal never nooit meer iets nodig… En dat gaat natuurlijk veel verder dan alleen maar het geld; dat gaat ook over je zekerheid, je gezondheid, je blijdschap … allerlei dingen die je niet zelf in de hand hebt, maar die wel een heel belangrijk onderdeel zijn van je leven. Allerlei dingen die je niet vast kunt houden en tegelijkertijd heel hard nodig hebt. Jezus laat daarmee zien dat elk mens ten diepste die onvrijheid kent. Dan zegt die vrouw: oké, als U mij dat kan geven, geef mij daar maar van! Doet U maar, dat lijkt mij wel wat! Maar dan maakt Jezus het persoonlijk en zegt: ga je man maar halen. Weet je, Ik ken jou. Ik ken jou en ik wil je helemaal geen worst voor de neus hangen. Ik wil jou echt iets geven, Ik wil die onvrijheid in jouw hart aanraken en dat wegnemen. 4
Ga je man maar halen… Hij confronteert haar met een gedeelte in haar leven waarin ze ten diepste onvrij is. En let op. Jezus zegt niet: o wat heb je dat slecht gedaan… Jezus oordeelt niet. Jezus wijst het alleen aan. Ga je man maar halen… Jouw situatie is het gevolg van vechten voor vrijheid en tegelijkertijd het vechten tegen de onvrijheid. Ja, het is waar wat je zegt - Hij zegt het tot twee keer toe het is waar wat je zegt, de man met wie je nu leeft is jouw man niet, zegt Jezus, dat klopt en zie dat onder ogen. Ga eens voor jezelf na… Stel dat Jezus vanavond bij het tandenpoetsen bij je zou komen. Je hebt net je bekertje water gevuld om je mond te spoelen… Stel dat Jezus daar staat: waar zou hij jou mee confronteren? Hé joh, datgene daar diep in jouw hart… daar wil Ik het me je over hebben. Weet je, Ik weet dat geen mens vrij is en daarom wil Ik met jou praten over wat diep in jouw hart zo’n obstakel is om werkelijk vrij te zijn! Wat hou je daar vast? Wat probeer je te bevechten? De reactie van de vrouw is: U bent echt bijzonder! U bent echt een profeet, U weet echt veel, U kunt gewoon door dingen heen kijken. Maar tegelijkertijd trekt ze zich terug en zegt: oké, als dat dan zo is, leg me dan eens uit hoe…. En daar kan ik heel veel voorbeelden van geven… leg me dan maar uit hoe de wereld in zes dagen geschapen is, zo misschien nu een manier zijn om dat Jezus voor de voeten te werpen… of hoe het kan dat er zoveel kerkelijke verdeeldheid is… of leg mee eens uit …. Op heel veel verschillende manieren kunnen we ons terugtrekken als het te eng wordt. Herken het maar bij jezelf. Het mooie is dat Jezus daarin mee beweegt. Hij zegt niet: ho, ho, wacht even, Ik zie nu wel wat je doet… Jezus zegt: oké, ik zal je laten zien dat ik niet een profeet ben, maar dat Ik de Profeet ben. 3. Jezus laat zien wat vrijheid is De reden waarom deze vrouw zo ondersteboven is van Jezus en waarom zij tegen de mensen zegt: 29 ‘Kom mee, er is iemand die alles van mij weet. Zou dat niet de Messias zijn? is een gedeelte hij het Oude Testament, uit de eerste vijf boeken van Mozes. Daar staat een profetie in over de grote redder, de redder die zal opstaan uit het midden van het volk. Dat staat in Deuteronium 18. 18 Ik zal een Profeet voor hen doen opstaan uit het midden van hun broeders, zoals u. Ik zal Mijn woorden in Zijn mond geven, en alles wat Ik Hem gebied, zal Hij tot hen spreken. (HSV) Jezus gaat verder en zegt: kijk, dat ben Ik. Ik ben degene waarover in het begin al gesproken is, die echte vrijheid wil brengen. Hoe dan? Omdat de Vader op zoek is naar jou!
De Vader zoekt aanbidders in geest en waarheid De Vader op zoek is naar u, jou en mij! Dit is wat God wil: de Vader zoekt mensen die Hem zo aanbidden, namelijk in geest en in waarheid staat er in vers 23. De Vader zoekt mensen die hem zo aanbidden, Allereerst in geest zegt Jezus. Niet in allerlei regeltjes zoals de Joden dat deden, niet op allerlei maniertjes zoals de voorvaderen dat deden, maar God kijkt hoe je in jouw hart, in je binnenste Hem of jezelf of misschien nog wel iets heel anders aanbidt. Dat is waar de Vader naar kijkt en Hij zoekt mensen die Hem in geest aanbidden. 5
Hij zoekt deze vrouw, zodat die vrouw bij zichzelf ontdekt: wacht, Hij heeft gelijk … wacht, wanneer ik met die onvrijheid naar God toega, heb ik daar heel veel van te verwachten, want dit is de Redder van de wereld. De vader zoekt mensen die Hem zo aanbidden in geest -met het hart- en in waarheid. Dat wordt heel duidelijk onderstreept doordat Jezus die profetie vervult. Waarheid. Het is heel mooi om te zien wat het vervolg is. Het gevolg is dat de vrouw teruggaat naar het dorp en zegt: weet je, wat deze Man zegt is echt waar! En het klopt niet alleen, maar het is echt waar; jullie moeten het weten ! Deze Man die mij kent en toch met mij spreekt en die het niet onverschillig laat wat er in mijn hart leeft en wat mijn grote last is .. nee, die het aanraakt, die mij helpt om helder te krijgen waar het in dit leven om gaat: dat het goed is tussen God en mij, dat ik op zoek ben naar wat goed en echt is, wat waar is. En je ziet dat het aanstekelijk is; je ziet dat de mensen uit dat dorp komen. En misschien bent u hier vanmorgen ook wel zo gekomen; dat u een buurman of een buurvrouw hebt, een vriend of een kennis waarbij je merkt dat hij toch net even anders in het leven staat…. Je spreekt erover en het is niet dat hij het opdringt of zegt: je moet je bekeren of iets dergelijks, maar waarbij je wel merkt dat het anders is. Misschien ben je deze morgen zo gekomen en je wordt hier absoluut niet gedwongen om te zeggen: nu moet je een keuze maken en nu moet je dit …. Nee. Ontdek het maar. Ga maar op zoek naar wat waarheid is. Jezus zegt: Ik ben de waarheid. En Hij zegt erbij: en de waarheid zal u vrijmaken. Je ziet het hier prachtig geïllustreerd. De mensen zeggen: eerst liepen we om jou naar Jezus, maar nu hebben we het zelf gezien en zelf gehoord. Vrijheid geef je door. Dat was het thema van Bevrijdingsdag dit jaar in Nederland. En dat is wat wij ook deze morgen willen doen. Dat is de reden waarom we elke zondag hier bij elkaar komen om vanaf hier naar jullie toe, maar net zo goed onderling, de vrijheid door te geven, elkaar erop te wijzen: bij Jezus is vrijheid te vinden, om elkaar te versterken, om elkaar te bemoedigen juist op die momenten dat de onvrijheid heel sterk is, zodat je hier, diep in je hart en geest vrij blijft. Zodat de Heilige Geest -God zelf- hier die ruimte creëert in je hart, zodat je Hem aanbidt in geest en in waarheid.
Amen
6
