Praktijkvoorbeelden opleiden in algemene competenties

Co mm uni cat ie

ing er k e nw Sam

Praktijkvoorbeelden opleiden in algemene competenties

Maatschappelijk handelen

ie sat ani Org

Pro fes sio n al itei t

Kennis en wetenschap

Praktijkvoorbeelden opleiden in algemene competenties MMV-CanBetter (zie www.knmg.nl/modernisering) verzamelt praktijkvoorbeelden van het opleiden in de algemene competenties. Deze praktijkvoorbeelden zijn bedoeld om te inspireren. Ze zijn wellicht niet allemaal toepasbaar in uw situatie, maar brengen u mogelijk wel op ideeën voor opleidingsactiviteiten die wél geschikt zijn in uw situatie.

Laaghangend fruit

Opleiden in de algemene competenties hoeft geen extra tijd te kosten. U kunt bestaande taken zo inzetten dat een ‘gewone’ werksituatie een waardevol opleidingsmoment wordt. Voorbeelden hiervan zijn: • Aios levert actieve bijdrage aan multidisciplinair overleg • Aios neemt deel aan project over patiëntveiligheid • Ouderejaars aios pakt rol als voorzitter bij patiëntoverdrachten

Taak geschikt als opleidingsmoment? Dat kunt u beoordelen met deze structuur:

• W at is de precieze taak? Wat moet er opgeleverd worden? • Welke basiskennis moet aanwezig zijn? (inschatting niveau) • Welke competenties kan een aios hiermee ontwikkelen? • Past de taak bij de leerdoelen van de aios? • Welk staflid kan deze taak begeleiden? Aan te raden is om aios en supervisor een actieplan te laten opstellen (wie, wat, in welke periode, wijze van superviseren en randvoorwaarden).

Praktijkvoorbeelden gezocht!

Heeft u zelf een praktijkvoorbeeld van een opleidingsactiviteit voor aios om de algemene competenties te ontwikkelen? Mail MMV-CanBetter op [email protected]. Bij voorbaat dank voor uw bijdrage.

Dit kaartje is onderdeel van een serie, die voortdurend wordt uitgebreid. Alle kaartjes vindt u op www.knmg.nl/modernisering. Op deze website leest u ook meer over CanBetter, het project dat deze praktijkvoorbeelden voor u verzamelt.

Meer praktijkvoorbeelden op www.knmg.nl/modernisering

Co mm uni cat ie

ing


Pro fes

ie

sat

ani

sio nal it

eit


Org

Opleiden in de algemene competenties, hoe doe je dat? Op dit kaartje vindt u een praktijkvoorbeeld.

erk enw Sam

Aios neemt deel aan vakgroepvergadering

Doel Aios leren dat er vele organisatorische,

logistieke en financiële zaken spelen die het werk van specialisten kunnen beïnvloeden. Ze leren daarover mee te denken en te adviseren en zijn daardoor beter voorbereid op alle facetten van het medische specialisme.

PRAKTIJKVOORBEELD OPLEIDEN IN ALGEMENE COMPETENTIES

Aios neemt deel aan vakgroepvergadering Werkwijze Aios wonen de vakgroepvergaderingen bij, waar het medisch beleid wordt besproken en organisatorische of logistieke ontwikkelingen die behandeltrajecten of de inhoud van het werk kunnen beïnvloeden.

Tips • Bespreek van tevoren met aios wat er van hen

wordt verwacht, zowel voor wat betreft hun inhoudelijke bijdrage als de vertrouwelijkheid van de vergaderingen.

• Laat aios het liefst een volledige beleidscyclus meemaken, zodat ze niet alleen meepraten en – luisteren over een kwestie, maar ook het vervolg en de afloop zien. Aan te raden is dan ook om niet elke vakgroepvergadering een andere aios te laten deelnemen. Heeft een vakgroep grote aantallen aios, dan zouden ze ervoor kunnen kiezen om alleen de ouderejaars te laten deelnemen.

• Lees meer over dit praktijkvoorbeeld in het interview met revalidatiearts Annette van Kuijk op www.knmg.nl/modernisering p Opleiden in algemene competenties.

Aios worden geacht om actief deel te nemen. De voorzitter van de vergadering zorgt ervoor dat alle deelnemers aan het woord komen, ook de aios. Als er vervolgens beleidsthema’s uitgewerkt moeten worden, krijgen aios daar een rol in. Bijvoorbeeld door samen met een vakgroeplid een protocol op te stellen. Of door deel te nemen aan een werkgroep en bij te dragen aan adviezen richting de directie.

Voorbereiding

De aios krijgen van tevoren alle stukken toegestuurd, net als de vakgroepleden.

Toepasbaarheid Geschikt voor ouderejaars aios.



Co mm uni cat ie

ing


Pro fes

ie

sat

ani

sio nal it

eit


Org


erk enw Sam

Aios beschrijft visie op verschil van inzicht

Doel De aios leert omgaan met problemen of conflicten, leert een probleem te bezien vanuit meerdere perspectieven en leert een beargumenteerd en logisch opgebouwd verhaal te schrijven. Daarnaast leert hij samen te werken met andere specialismen, waardoor de kwaliteit van zorg verbetert.


Aios beschrijft visie op verschil van inzicht Werkwijze Als er op de OK een verschil van inzicht tussen specialismen is ontstaan over de zorg voor een patiënt, wordt aan één van de aios gevraagd om een brief te schrijven aan de collegae van de andere vakgroep. In deze brief beschrijft de aios zijn visie op het verschil van inzicht. Aan de brief voegt hij eventuele literatuurbronnen of andere bronnen van informatie toe. De brief wordt eerst binnen de eigen vakgroep besproken en eventueel voorzien van aanvullende argumenten. De vakgroep bepaalt of de brief daadwerkelijk wordt verstuurd naar de collegae van de andere vakgroep. Is dat het geval, dan is dat een beslissing van het opleidingsteam. Rol opleider: • Aios coachen bij het verwoorden van visie • Eventueel: multi-perspectief aandragen • Met opleidingsteam bepalen hoe er op het geschil wordt gereageerd.

Toepasbaarheid Geschikt voor alle aios. Dit kaartje is onderdeel van een serie, die voortdurend wordt uitgebreid. Alle kaartjes vindt u op www.knmg.nl/modernisering. Op deze website leest u ook meer over CanBetter, het project dat deze praktijkvoorbeelden voor u verzamelt.


Co mm uni cat ie

ing


Pro fes

ie

sat

ani

sio nal it

eit


Org


erk enw Sam

Veiligheidsbewustzijn van aios vergroten

Doel Door actief deel te nemen aan de MIP-commissie (MIP staat voor Meldingen Incidenten Patiëntenzorg) krijgt de aios een groter veiligheidsbewustzijn. Hij leert incidenten systematisch te analyseren, ziet de essentie in van onderlinge samenwerking en leert omgaan met contrasterende belangen.


Veiligheidsbewustzijn van aios vergroten Werkwijze De aios meldt zich aan als lid van de MIP-

commissie. Aios en opleider bespreken deelname aan de commissie goed door (zie Voorbereiding). Tijdens de MIPbijeenkomst levert de aios een actieve bijdrage: hij neemt een aantal taken op zich en draagt bij tot besluitvorming. Na de MIP-bijeenkomst bespreken opleider (of een ander lid van het team dat aanwezig was) de rol van de aios aan de hand van vooraf vastgestelde aandachtspunten.

Tip

Nog een praktijkvoorbeeld om het veiligheidsbewustzijn van aios te vergroten: bekijk de video ‘VIM-bijeenkomst’ op www.knmg.nl/modernisering p Opleiden in algemene competenties.

Voorbereiding

Belangrijk is dat deelname aan de MIP-commissie goed wordt voorbereid. Aios en opleider bespreken wat er van de aios wordt verwacht. De aios geeft aan wat hij van deze activiteit wil leren; aios en opleider leggen deze aandachtspunten van tevoren vast. Zo nodig gaat de aios op zoek naar informatie over het onderwerp dat binnen de commissie wordt besproken ((literatuur, rapporten).

Toepasbaarheid Geschikt voor alle aios.



Co mm uni cat ie

ing

erk enw Sam

Samen leren van incidenten: multidisciplinaire VIM-bijeenkomst


Pro fes

ie

sat

ani

sio nal it

eit


Org


Doel Voor de aios wordt zichtbaar dat elke schakel in het zorgtraject een cruciale rol speelt, niet alleen in de zorg voor patiënten maar ook bij leren van en het voorkomen van incidenten.


Samen leren van incidenten: multidisciplinaire VIM-bijeenkomst Werkwijze Elke twee weken wordt een VIM-bijeenkomst

georganiseerd (VIM staat voor Veilig Incidenten Melden). Bij deze bijeenkomst zijn alle disciplines aanwezig, dus niet alleen de specialisten en aios, maar ook de verpleegkundigen, polimedewerksters en alle andere schakels in het zorgtraject. Ook coassistenten, anios en verpleegkundigen in opleiding zijn welkom, vanuit de gedachte: hoe eerder je ‘veiligheidsdenken’ integreert in je werk, hoe vanzelfsprekender het wordt. Van alle aanwezigen wordt een actieve bijdrage verwacht in het voorkomen van incidenten. De bespreking vindt plaats tijdens de lunch, zodat in principe iedereen aanwezig kan zijn. De bespreking wordt ‘aangekleed’ met broodjes, melk en fruit, om het nuttige met het aangename te verenigen. Belangrijk is dat er een veilige sfeer wordt gecreëerd, waarin incidenten ‘blame-free’ kunnen worden besproken. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling om iemand de zwarte piet toe te spelen, maar om samen te leren van incidenten en ervoor te zorgen dat het in de toekomst niet nog een keer gebeurt.

Een actieve rol van opleiders en supervisoren is essentieel: het is van belang dat zij zelf laten zien dat niemand onfeilbaar is, door ook incidenten te melden waar zij zelf bij betrokken waren.

Voorbereiding

Vooraf wordt een selectie gemaakt van VIM-meldingen die interessant zijn om tijdens de bijeenkomst te bespreken.

Toepasbaarheid Geschikt voor alle aios. Tip Bekijk de video ‘VIM-bijeenkomst’ op

www.knmg.nl/modernisering p Opleiden in algemene competenties, waarin gynaecoloog Marion Heres uit het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis inspirerend vertelt over dit praktijkvoorbeeld.



ing

Co mm uni cat ie

erk enw Sam

In retrospectie Kennis en wetenschap

Pro fes

ie

sat

ani

sio nal it

eit


Org


Doel Binnen de opleidingsgroep een sfeer creëren waarin open praten over fouten normaal is. Bij ‘In retrospectie’ gaat het niet om de schuldvraag. Het gaat erom hoe de hele vakgroep iets van de casus kan leren om herhaling te voorkomen.


In retrospectie Werkwijze ‘In retrospectie’ wordt eens per maand

gehouden en duurt ongeveer veertig minuten. Bij de bespreking zijn de aios, de internisten en de coassistenten aanwezig. Aios en internisten brengen bij toerbeurt een casus in. De voorzitter opent de bespreking. Zijn of haar taak is vooral: een veilige sfeer scheppen. De voorzitter geeft het woord aan de aios of het staflid, die een patiënt van zichzelf inbrengt waarbij iets niet goed is gegaan. Dat kan zijn een fout, een onnauwkeurigheid of een ongelukkige samenloop van omstandigheden.

Voorbereiding Aios en internisten brengen bij toerbeurt een casus in.

Toepasbaarheid Geschikt voor alle aios. Tips • Het succes valt of staat met deelname door de

vakgroep zelf; zij moeten laten zien dat fouten maken menselijk is, ook als je al jaren in het vak zit.

• Lees meer over dit praktijkvoorbeeld in het interview met Joost Hoekstra, hoogleraar interne geneeskunde en opleider in het AMC: www.knmg.nl/modernisering p Opleiden in algemene competenties.

De inbrenger van de casus legt, aan de hand van een presentatie, uit wat er is misgegaan. Aan het einde van de presentatie geeft de inbrenger aan waar volgens hem de oorzaak van het voorval ligt en hoe herhaling kan worden voorkómen. Daarna wordt de casus binnen de groep besproken. Komen daar punten uit naar voren die structurele verbeteringen in de organisatie behoeven, dan gaat een kleine groep van afgevaardigden in gesprek met de kwaliteitsfunctionaris. Dit kaartje is onderdeel van een serie, die voortdurend wordt uitgebreid. Alle kaartjes vindt u op www.knmg.nl/modernisering. Op deze website leest u ook meer over CanBetter, het project dat deze praktijkvoorbeelden voor u verzamelt.


Co mm uni cat ie

ing

erk enw Sam

Aios kijkt mee met counselinggesprek van supervisor


Pro fes

ie

sat

ani

sio nal it

eit


Org


Doel Leren van gericht meekijken en gestructureerd feedback geven.


Aios kijkt mee met counselinggesprek van supervisor Werkwijze Aios kijken en luisteren mee met de

counselinggesprekken van hun supervisoren. Aansluitend geeft de aios een mondelinge KPB aan de supervisor. Een gestructureerde werkwijze is essentieel. Vooraf bepalen opleider/supervisor en aios aan welke (aspecten van) competenties de aios nog moet werken. Dat zijn ook de punten waarop hij of zij specifiek gaat letten tijdens het counselinggesprek van zijn supervisor. Tijdens het counselinggesprek zit de aios naast de supervisor en observeert hij supervisor en patiënt op basis van de afgesproken aandachtspunten. Na het counselinggesprek komen supervisor en aios in een feedbackgesprek terug op de afgesproken aandachtspunten.

Toepasbaarheid Beginnende aios. Tips • Laat aios niet alleen meekijken met medische

handelingen, maar ook met gesprekken. Het vergt lef van beide kanten, maar het levert veel op.

• Lees meer over dit praktijkvoorbeeld in het interview met Hanne Meijers-Heijboer, opleider klinische genetica in VU medisch centrum: www.knmg.nl/modernisering p Opleiden in algemene competenties.

Voorbereiding

Opleider/supervisor en aios bepalen samen welke (aspecten van) de competenties Communicatie en Professionaliteit de aios nog verder moet ontwikkelen. Op deze aspecten gaat de aios specifiek letten tijdens het counselinggesprek van zijn supervisor.



Co mm uni cat ie

ing


Pro fes

ie

sat

ani

sio nal it

eit


Org


erk enw Sam

Maatschappelijk handelen in het ochtendrapport

Doel De positie van medisch specialisten staat in de huidige maatschappij geregeld onder druk. Voor aios is het leerzaam om met oudere, meer ervaren vakgenoten van gedachten te wisselen over maatschappelijke thema’s. Het maakt hen bewust van hun eigen handelen en de invloed daarvan op de maatschappij.


Maatschappelijk handelen in het ochtendrapport Werkwijze Na het bespreken van de dienst staat het

ochtendrapport verder in het teken van de competentie maatschappelijk handelen. Daarbij wordt ingegaan op de actualiteit van alledag: wat staat er in de krant over medisch specialisten, wat vinden de aanwezigen daarvan en zou dat moeten leiden tot aanpassing van het handelen? Een ander thema kan zijn: wat kosten veelgebruikte medicamenten en zijn er wellicht goedkopere alternatieven?

Voorbereiding Aios houden de actualiteit bij en brengen onderwerpen in.

Toepasbaarheid Geschikt voor alle aios. Tips • Pak de krant of Medisch Contact en selecteer een

pittig actueel onderwerp. Dat is de meest simpele manier om ermee te beginnen.

• Lees meer over dit praktijkvoorbeeld in het interview met Marcel Daniëls, opleider cardiologie in het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch: www.knmg.nl/modernisering p Opleiden in algemene competenties.



Co mm uni cat ie

ing

erk enw Sam

De gekleurde muis Kennis en wetenschap

Pro fes

ie

sat

ani

sio nal it

eit


Org


Doel Aios stimuleren om de actualiteit rondom hun specialisme te volgen, hen te leren om een visie te formuleren en deze visie uit te dragen via media en andere belangrijke ingangen. Met als doel een maatschappelijk probleem op de kaart te zetten, de publieke opinie te beïnvloeden of de politiek en andere organisaties in beweging te krijgen om een maatschappelijk probleem aan te pakken.


De gekleurde muis Werkwijze

Samen met aios zijn onderwijsprogramma’s over maatschappelijk handelen ontwikkeld. Elk programma bestaat uit een kennistoets in quiz-vorm en een debat aan de hand van stellingen. Daarnaast is er een korte voordracht, eveneens met maatschappelijk handelen als uitgangspunt. De voordracht kan bijvoorbeeld gaan over het beïnvloeden van de publieke opinie: hoe doe je dat en wat is de maatschappelijke verantwoordelijkheid van specialisten daarin?

Tips • Een trofee werkt stimulerend. Elk specialisme kan

Aan het eind van het programma wordt een gekleurde muis uitgereikt. Onder het motto ‘geen grijze muizen maar geef jezelf kleur’ is dit een portfoliotrofee voor de aios die zich op alle onderdelen het beste heeft gepresenteerd.

Met dank aan dr. Jan Lavrijsen voor de foto van de gekleurde muis

een eigen trofee bedenken.

• Lees meer over dit praktijkvoorbeeld in het interview met Jan Lavrijsen, voormalig hoofd van de vervolgopleiding tot specialist ouderengeneeskunde in Nijmegen: www.knmg.nl/modernisering p Opleiden in algemene competenties.

Voorbereiding Elke aios levert één vraag aan voor

de kennistoets en één stelling voor het debat. Vragen en stellingen moeten een maatschappelijke component hebben, ze mogen dus niet alleen over medisch-inhoudelijke zaken gaan.

Toepasbaarheid Geschikt voor alle aios. Dit kaartje is onderdeel van een serie, die voortdurend wordt uitgebreid. Alle kaartjes vindt u op www.knmg.nl/modernisering. Op deze website leest u ook meer over CanBetter, het project dat deze praktijkvoorbeelden voor u verzamelt.


Co mm uni cat ie

ing


Pro fes

ie

sat

ani

sio nal it

eit


Org


erk enw Sam

Feedback op poli’s van aios én opleider

Doel Aios gaan (beter) communiceren met patiënten en leren heldere, oprechte feedback te geven en te ontvangen. Ook de opleider heeft profijt van dit praktijkvoorbeeld: van gerichte feedback kun je blijven leren, ook als je al jaren in het vak zit.


Feedback op poli’s van aios én opleider Werkwijze

Zowel de poligesprekken van de aios als die van de opleider worden opgenomen op video. Opleider en aios selecteren allebei een poligesprek waarin iets goed ging en iets niet zo goed ging. Daarna geeft de opleider feedback aan de aios én de aios geeft feedback aan de opleider.

Tip

Bekijk de video met Paetrick Netten, opleider interne geneeskunde in het Jeroen Bosch Ziekenhuis, over dit praktijkvoorbeeld op www.knmg.nl/modernisering p Opleiden in algemene competenties.

Voor veel opleiders is het ongebruikelijk om op deze wijze ‘een kijkje in eigen keuken’ te geven. Of zoals opleider Paetrick Netten het verwoordt: “Ja, het is best griezelig, je stelt jezelf kwetsbaar op. De voordelen wegen daar echter tegenop: het is een geweldige manier om de competentie communiceren verder te ontwikkelen. Zowel voor de aios als voor mij.”

Voorbereiding

Zorg dat de videoapparatuur tijdig goed staat opgesteld, zodat de patiënt er geen hinder van ondervindt.

Toepasbaarheid Geschikt voor alle aios.



Co mm uni cat ie

ing

erk enw Sam

Medisch-ethische conferentie Kennis en wetenschap

Pro fes

ie

sat

ani

sio nal it

eit


Org


Doel Aan de hand van praktijkcasuïstiek reflecteren op het zorgproces. Opleidingsdoel is om aios bewust te maken van het feit dat eigen normen, waarden, ervaringen en vooroordelen onbewust een rol kunnen spelen bij de beoordeling en behandeling van patiënten. Doordat de aios zélf casuïstiek inbrengen gaan de thema’s voor hen leven en wordt de medischethische conferentie praktisch toepasbaar en relevant voor het alledaagse werk.


Medisch-ethische conferentie Werkwijze Eens per maand brengt een aios een ethische casus in die binnen één van de vier medisch-ethische ‘pijlers’* valt. Deze aios en enkele stafleden discussiëren over de casus. De andere aios zitten er als publiek omheen en krijgen na 20-30 minuten gelegenheid om deel te nemen aan het gesprek. Ter afsluiting volgt een korte toelichting op de ethische achtergrond van het onderwerp met verwijzing naar literatuur. *De vier medisch-ethische ‘pijlers’: • Keuzes in de zorg & omgaan met schaarse middelen • Zinloos en zinvol medisch handelen • Omgaan met de autonomie van de patiënt • Ethiek en Wetenschappelijk onderzoek

Voorbereiding

Vooraf dienen de participanten getraind te worden in het houden van een medisch-ethische conferentie. Samen met een supervisor wordt de casuïstiek voorbereid.

Toepasbaarheid Ouderejaars aios Tip Lees meer over dit praktijkvoorbeeld in het interview

met prof. dr. R.O.B. Gans op www.knmg.nl/modernisering p Opleiden in algemene competenties.

Rol opleider en aios De opleider organiseert de bijeenkomst en draagt met de supervisoren bij aan een klimaat waarin op een respectvolle wijze met elkaar gesproken kan worden over de ingebrachte casuïstiek en ieders waarden en normen. De aios brengt casuïstiek in uit eigen praktijk.



Co mm uni cat ie

ing

erk enw Sam

Intervisie voor aios Kennis en wetenschap

Pro fes

ie

sat

ani

sio nal it

eit


Org


Doel Intervisie leert aios naar zichzelf te kijken en het effect van hun gedrag op anderen te herkennen. Ook maakt intervisie lastige casuïstiek bespreekbaar.


Intervisie voor aios Werkwijze Eens in de zes tot acht weken komen alle aios

en anios van de betreffende vakgroep bij elkaar. Zij kunnen problemen inbrengen waar zij tijdens hun werk tegenaan lopen. Samen met een onafhankelijke procesbegeleider zoeken de aios naar oplossingen. Leden van de opleidingsgroep zijn er niet bij, zodat aios en anios zich veilig voelen. Intervisiebijeenkomsten kunnen worden opgehangen aan een thema. Bijvoorbeeld: • moeilijke patiënten • hoe maak je knelpunten bespreekbaar met je opleider • hoe houd je voldoende afstand tot patiënten die je erg raken Vragen die tijdens de intervisie aan bod komen zijn bijvoorbeeld: wat is voor jou een moeilijke patiënt? Wat doet dat met je, herken je je eigen valkuil? En hoe kun je daar heel praktisch mee omgaan? Er worden verschillende communicatiestrategieën toegelicht waarmee aios gaan oefenen in de vorm van een rollenspel. Daarbij kan het voor de aios zeer leerzaam zijn om de rol van zijn of haar eigen ‘moeilijke’ patiënt te spelen.

Voorbereiding

De aios verzamelt eigen praktijkproblemen die hij kan inbrengen tijdens de intervisie.

Toepasbaarheid Geschikt voor alle aios. Tips • Betrek de vakgroep medische psychologie erbij, die

aios praktische adviezen kunnen geven over het omgaan met lastige situaties of mensen en zo nodig individuele coaching aan aios kunnen bieden.

• Lees meer over dit praktijkvoorbeeld in het interview met Marike Lub, klinisch psycholoog/ psychotherapeut in Medisch Centrum Haaglanden. Zie www.knmg.nl/modernisering p Opleiden in algemene competenties.



Praktijkvoorbeelden opleiden in algemene competenties

Recommend Documents