3 juni 2015
Post-mortem hersenonderzoek: kans om zorg te verbeteren Marleen Rademaker
Informatiefilm over hersendonatie
Motivatie vanuit de kliniek
Waarom postmortem onderzoek? Beperkingen huidig onderzoek Beeldvorming (MRI): • globale veranderingen (vorm, grootte, activiteit) • niet mogelijk om op celniveau te kijken Dieronderzoek: • Van toegevoegde, maar toch ook beperkte waarde: Psychiatrische symptomen kunnen niet goed nagebootst worden ‘Perifeer’ onderzoek, bv. bloed • Van toegevoegde, maar toch ook beperkte waarde: Het brein heeft unieke eigenschappen, o.a. door de BHB
Oude wijn in nieuwe zakken? • Postmortem onderzoek in de psychiatrie al meer dan 100 jaar: schizophrenia is the `graveyard of neuropathologists’ • Nee: – Meer kennis over patiënten – Kwaliteit hersenweefsel veel beter – Onderzoekstechnieken veel beter
• Vergelijk neurologie: eerste observatie van tangles en plaques (begin 20ste eeuw), geen idee van betekenis en hoe we er nu over denken
Postmortem: de missing link? MRI
DNA
Dier
NHB-Psy
Waar een klein land groot in is 1: Nederland: in klein land grote cohort studies (patiënten met psychiatrische ziekte, soms ook familieleden en gezonde vrijwilligers) → veel informatie beschikbaar.
2: De Nederlandse Hersenbank is een van de beste hersenbanken ter wereld.
3: Nederland = klein → lichaam binnen 3 uur in VUmc, Amsterdam voor obductie.
De Nederlandse Hersenbank
Donor
Onderzoeker
Registraties: 3176 (18 februari 2015)
Rest group; 121; 4%
Ter vergelijking: In 2010 149 Psy registraties (6,6% van totaal) CONTR; 1588; 50%
Psych; 625; 20%
PSP; 5; <1%
PD/DLBD; 203; 6%
Specificatie psychiatrische ziekten: SCHIZ; 44 MS; 496; 16%
PSYCH; 35
AD; 89; 3%
Other dem; 7; 0%
ADHD; 26
ASS; 22
PTSS; 24
OCD; 21
FTLD/Tau; 42; 1% CONTR
AD
FTLD/Tau
Other dem
MS
PD/DLBD
PSP
Psych
BPS; 230
Rest group
DEPRI; 223
Hoe komen mensen bij NHB-Psy? OZA ADHD/ASS OZA SCH/BPS
Onderzoekscohorten
OZA MDD
Patiënten- en familieverenigingen
OZA OCD (2)
Chronische en gespecialiseerde klinieken
OZA PTSS
• Via de media
Cohorten waarvan individuele leeftijd deelnemers bekend is:
Cohort deelnemers, per leeftijdscategorie 800 700 600 500 Geregistreerd
400
Niet geregistreerd 300 200 100 0 18-27
28-37
38-47
48-57
58-67
68-77
78-87
88-97
14%
11%
18%
26%
26%
30%
51%
33%
Focus op ouderenpsychiatrie
> 98
Dataverzameling tijdens leven Van alle donoren bij registratie (medische) informatie (op)vragen en z.n. psychiatrisch interview afnemen (Vijf) jaarlijks informatie opnieuw checken
Obducties: 3889 (31-12-2014) panr; 129; 3% Rest group; 346; 9%
Psych; 114; 3% PSP; 64; 2% CONTR; 1258; 32% PD/DLBD; 285; 7%
MS; 239; 6%
Other dem; 264; 7%
Specificatie psychiatrische ziekten: FTLD/Tau; 192; 5%
CONTR
AD
FTLD/Tau
bipolaire stoornis depressie schizofrenie
AD; 998; 26%
Other dem
MS
PD/DLBD
PSP
Psych
Rest group
panr
23 33 58
Diagnose & Opslag
1 uitsnijprotocol
2. Obductie, diagnostiek en opslag
duc- e'volgens'protocol
7 ng'medische'gegevens
liseerde'neuropathologische'diagnose
Binnen ziekten homogenere subgroepen onderzoeken Tussen ziekten overlappende symptomen onderzoeken
Verrijkingen Aanvullende post mortem karakterisatie: • Isolatie van primaire microglia en astrocyten • Genereren van cellijnen daarvan • RNA/DNA isolatie uit strategische gebieden • Humane pluripotente stamcellen (iPSC’s)
NHB-Psy maakt meer mogelijk
Depressie met doodsoorzaak al dan niet suïcide (gekeken in ACC)
Target gene
Suicide Dep/ Non-suicide Dep SMRI
GABRA1
GluR1
▲
GABRA2
GluR2
GABRA3
GluR3
▲
Target gene
Suicide Dep/ Non-suicide Dep SMRI
Non-suicide Dep/Control NBB
GABRA4
▲
GluR4
▲
GABRA5
▲
GluR5
▲
GABRB1
NR1
▼▼
GABRB2
GABRB3
▲
GABRG2 GABBR1
Non-suicide Dep/Control NBB
▲
GABBR2
NR2A
NR2B PSD93
▲
PSD95
▲▲
GLUL
GAD1
▲
GAD2
▲
GLS
▲
▼▼
Suicide ideatie in de depressie groep (NHB)
0.25
*
GABBR2
GABRD
0.20
1.6
*
1.4
0.15
0.24
**
GluR1
0.22 0.20
1.2 0.10
0.18
1.0
0.05 0.00 NoSuicideIdeation
0.8 SuicideIdeation NoSuicideIdeation
0.16 0.14 SuicideIdeation
NoSuicideIdeation
SuicideIdeation
NHB-Psy • • • •
Bewustwording Erover nadenken Bespreken En bij weloverwogen JA,
REGISTREREN
Over 10 jaar: > 500 Psy breinen voor onderzoek
Toekomst Begrijpen wat er misgaat om zo betere behandelingen te kunnen ontwikkelen
• Patients • DALY’s • QoL • Individualized medicine
Samenwerking Poster in de wachtkamers? Brochures neerleggen en/of uitreiken? Presentatie tijdens familieavond?
Maandelijks spreekuur onderzoeksassistent NHB-Psy?
