Post HBO Geo-informatievoorziening
Bert ten Brinke
PROCESSEN
TOEPASSINGEN
INTERNET/MOBIEL
THEORIE/ FUNDAMENT
BASISREGISTRATIES
ORGANISATIE
INTRODUCTIE
Introductie Post-HBO Geo-informatievoorziening
Overzicht
Onderwerpen
1. Introductie (9 september) 2. Systeemontwikkeling (16 september) 3. Organisatie en GIS (16 september)
Introductie (avond 1) Alles draai om Geo •
https://www.youtube.com/watch?v=U_O_ZpKj3mI
BGT •
https://www.youtube.com/watch?v=28E35hmTkh0
Geo-informatie bij gemeenten •
https://www.youtube.com/watch?v=cxpLVYVMnFY#t=11
Een stukje toekomst •
https://www.youtube.com/watch?v=aWaOSNUW9kE
Inleiding GIS Van analoge kaart tot GEOGRAFISCH INFORMATIE SYSTEEM
Inleiding GIS Nu in de moderne wereld
Moderne kreten • • • • • • • •
Google maps/Streetview/Bing maps Obliek foto’s/Panorama foto’s TomTom/Navigatie/Mobility Layar/Augmented reality geoWiki Google earth Nationaal Georegister PDOK
Knelpunten (oude) analoge kaart
• • • • •
Informatie is statisch Onvoldoende detail Onvoldoende overzicht Analyse is tijdrovend Formaat/transport/backup
Automated Mapping (vanaf ongeveer 1980) Voordelen • • • • •
Hoge constante kwaliteit Schaal “onafhankelijk” Variabele weergave Versnelling kaartvervaardiging Verbetering wijzigingsmogelijkheden
Automated mapping (vanaf ongeveer 1980) Beperkingen • • • • • •
Niet kaartbladrandloos Geen integratie data/kenmerken Eenvoudige punt/lijn struktuur Geen data-analyse hulpmiddelen Geen ruimtelijke relaties Teksten geen verband met objecten
Definitie GIS Een GIS is een systeem voor het digitaal: • Inbrengen • Opslaan • kontroleren • Integreren • Manipuleren • Analyseren • Presenteren van data die een ruimtelijke relatie hebben met de aarde
Valkuilen van GIS • Gegevens op uniforme wijze verzamelen (organisatie wijziging) • Gegevens bijhouding regelen • Analysemogelijkheden leiden tot verkeerd omgaan met data • Snelle foutenvoortplanting
Systemen die met ruimtelijke coördinaten werken • Ontwerp systemen, tekentechnisch • Beheers- en registratiesystemen, registratief • Geografische Informatie Systemen, ruimtelijk analytisch
Topologie B
B
A
C
E
D
A
B C
D
=
C
D
A E
=
A
B D
C
Topologie
• Definitie: Topologie is de beschrijving van de ruimtelijke relaties tussen geometrische objecten • • • • •
Begrippen die hierbij belangrijk zijn: adjacency (nabuurschap, nabijheid) sharing (delen) connectivity (verbinding) containment (bevatten)
Voorbeeld object + attributen
Klnt:
Onderhoud watergangen
Thematische gegevens DE GEOGRAFISCHE COMPONENT: NAP nummer hoogte orde jaar datum
Het gaat om gegevens met een plaatsgebonden karakter
22386 3.87 3 1987 30 mei
bijzonderheden: Door boer van den Akker verstoord na de vorige meting. Shade hersteld.
GIS
Gegevensstructuur
OUD
NIEUW
Entiteit Entiteit
Geometrie
Thematiek
Thematiek Geometrie •Oracle spatial •PostGIS •SQLserver •MySQL
Soorten gebruik Nadruk op (ad-hoc) analyse • • • •
gebruik standaardfuncties zwaar opleidingstraject open systeem niet voor registratie
Nadruk op (procesmatig) beheer • •
• •
gebruik ontwikkelomgeving autorisatie/beveiliging gebruiksvriendelijkheid korte opleiding
Topografie Vector bestanden • • • •
• • •
Grootschalig (BGT/GBKN/Kadaster/RD stelsel) Kleinschalig (BRT) Lijnsegmenten (TomTom/Navigatie) Gebieds- of zone-bestanden (CBS/Postcode)
Raster bestanden Images/Foto’s Digitale ortho-files Remote-sensing beelden Geen enkele kaart is compleet
Technologie en trends
• • • • •
Hardware Client/server systemen Open source Internet/Intranet Location based services
Client/Server computing
Werkstation
Client
Presentatie
Internet/Citrix Thuiswerken Presentatie
Applicatie
Unconnected client/ (mobile GIS) Presentatie Applicatie
Applicatie
Applicatie
Gegevens
Gegevens
Fat server Thin client
Distributed function
Server Gegevens Fat client
Location based services • Integratie met plaatsbepaling • Producten aanbieden op basis van de plaats waar de gebruiker zich bevind • Meldkamers - inzet politie/brandweer/ambulance • Regelen verkeersstromen • Inzet servicepersoneel • Tourisme • Inspecties
Systeemontwikkeling (avond 1)
Inhoud
1. Historie 2. Informatieplanning 3. LAD en RAD (DSDM)
Methode voor systeemontwikkeling Waarom • • • •
Beheersbaarheid Overdraagbaarheid Onderhoudbaarheid Standaardisatie documentatie Historie
•
• • • •
Niets Procesgericht Datagericht Object-oriented? Service oriented
Gegevensgericht
• Gegevens zijn zelfstandig bedrijfsmiddel • Alle gegevens zijn van de organisatie • Gegevens worden meervoudig gebruikt • Efficiënt • Kwaliteit gegevensverzameling neemt toe in de tijd • De meerwaarde van nieuwe technologieën wordt gebruikt
Datagericht Invoerfuncties
Business rules
Uitvoerfuncties
Bedrijfsgegevens /datamodel
Bepaal als laatste invoer + rules
Bepaal daarna datamodel
Bepaal eerst uitvoer + rules
Inhoud
1. Historie 2. Informatieplanning 3. LAD en RAD (DSDM)
Informatieplanning
Juiste informatievoorziening is tegenwoordig van levensbelang voor het functioneren van een organisatie Hierdoor dient het planmatig aanpakken van verbeteringen in de informatievoorziening een normaal onderdeel in de bedrijfsvoering te zijn
Doel: STURING en BEHEERSING Voorbeeld: Activity
Informatieplanning Aspecten • • • • •
Sociaal (Personeel) Technisch (Stand IT) Organisatorisch Economisch (Kosten/baten) Politiek (Haalbaarheid, wenselijkheid) Evaluatie en bijsturing
Informatieplan
Systeemontwikkeling
Operationele systemen
Fasering van Nolan Pionieren Uitgroeien Beheersing Integreren Informatiebeheer Rijpheid
Ervaring leert ons, dat... • Elke organisatie(-onderdeel) iedere fase dient • te doorlopen • Niet elke organisatie zich in dezelfde • fase bevindt • Niet elke organisatieonderdeel zich in dezelfde fase hoeft te bevinden
• Het niet mogelijk is een fase over te slaan • De doorlooptijd van een fase beïnvloed • kan worden
Nolan fasering 1-3
Wegbeheer
Rioolbeheer
Kadastrale gegevens
Ruimtelijke ordening Actief bodembeheer
Database (Geometrie en thematische gegevens)
Ruimtelijke ordening
Actief bodembeheer
Wegbeheer
Kadastrale gegevens
Overige adminstratieve systemen
Nolan fasering 4-6
Informatieplanning: Hoe? • Doel: Opstellen van een plan, waarbij door de uitvoering ervan de informatievoorziening een optimale bijdrage kan leveren aan de realisatie van de bedrijfsdoelstellingen
Uitwerking •
• • • •
Analyse ondernemingsplan Beschrijving onderneming Ontwerp informatiearchitectuur Bepaling haalbare situatie Bepaling van het veranderingspad
Informatieplanning Huidige situatie interne ontwikkelingen
Wat is onze positie?
Externe ontwikkelingen
Beleid Waar willen we over 2 tot 3 jaar staan
Op welke wijze willen we de gewenste positie bereiken Jaarplan
Planning
Meer-jarenplan
Opstellen informatieplan
Project 1a Huidige situatie
Project 1b
Project 2
Project 3 Project 4
Per project STOEP - aspecten
Gewenste situatie
Inhoud
1. Historie 2. Informatieplanning 3. LAD en RAD (DSDM)
Systeemontwikkelmethode
Kwaliteitssysteem
Tools
Projectbeheersing
Systeemontwikkeling
Automatisering versus Huis bouwen
Infomatieplanning Definitiestudie Basisontwerp Detailontwerp LAD Realisatie Exploitatie
Stedebouwkundige planning Schetsen huis Ontwerpen huis Bestektekeningen Bouw Bewoning
Definitiestudie (fase 1) Mijlpaalproducten: • • • •
specificatie van systeemeisen gekozen systeemoplossing acceptatieprocedure systeemontwikkelingsplan
Detailniveau:
Men dient in staat te zijn een systeemoplossing te selecteren en een beslissing te nemen over het wel of niet doorgaan met de ontwikkeling
Gebruik en beheer (fase 6) Geen ‘projectfase’ Mijlpaalproducten
•
Plannen en criteria voor periodieke beoordeling Plannen en budgetten voor gebruik en beheert Verwerking- en onderhoudsplannen Rampenplannen
•
Periodieke beoordelingsrapporten
• • •
Systeemontwikkeling SDM/LAD • Iedere fase start met maken Plan van Aanpak • Iedere fase eindigt met opleveren rapport voor accordering • Iedere volgende fase is een verdere uitwerking c.q. detaillering van de voorgaande • Informatieplanning is niet geïncorporeerd in de levenscyclus van een systeem • SDM dient pragmatisch gebruikt te worden
Verschil LAD/RAD
• LAD heeft een vast einddoel RAD = Rapidly Achieving Disaster
• RAD kan ook werken bij een bewegend einddoel • Benamingen: RAD, IAD, DSDM
RAD ontwerp Gebruikers aanvraag
Impactanalyse
Begroting Planning
Data modellering
Implementatie
Guiontwerp
Functie modellering
Aannames DSDM NIETS is meteen perfect, maar: 80% van de oplossing kan in 20% van de tijd gebouwd worden en
80% van de oplossing is meestal voldoende om de doelstelling te halen Mensen weten pas waarvoor ze kiezen als ze het gezien hebben
DSDM principes (1) Actieve gebruikersbetrokkenheid is verplicht
DSDM teams zijn empowered om de benodigde beslissingen te nemen Er wordt gestreefd naar een frequente oplevering van producten FIT FOR BUSINESS PURPOSE is de doelstelling
DSDM principes (2) • Iteratieve en incrementele ontwikkeling is noodzakelijk om te kunnen convergeren tot een accurate bedrijfsoplossing • Alle veranderingen tijdens ontwikkeling zijn terugdraaibaar • Requirements worden bevroren op hoog nivo • Testen is geïntegreerd in de levenscyclus • Samenwerking tussen alle belanghebbenden is essentieel
Enkele kreten Specifiek Meetbaar Acceptabel Realiseerbaar Tijdgebonden
Must have o Should have Could have o Won’t have this time
IT-ers kunnen alleen het oplossen van een gebruikersprobleem faciliteren!!
Projectmatig werken
Inhoud
1. Wat is een project? 2. Waarop stuur je? 3. Aansluiting van projectbeheer op systeemontwikkeling
Algemene projectfasering De meeste projecten gaan uit van: • • • • •
Initiatief tot starten project Probleem in kaart brengen Ontwerpen van de oplossing Bouwen van de oplossing Implementeren van de oplossing
Projectactiviteiten
Informatievoorziening • • • •
Systeemontwikkeling Conversie !! Acceptatie technisch systeem Voorbereiding exploitatie
Informatiegebruik • • • •
Materiebeheer P&O consequenties Acceptatie functioneel ontwerp Voorbereiding implementatie
Projectbeheer
SO Conv ATS V.Ex M.B. P&O AFS V.Im
DS BO DO
RE IM Belangrijk in deze fase Minder belangrijk in deze fase
Projectbeheer Planning
Control Uitvoering Activiteiten
Resultaten Struktuur Resources Financiën Planning
Projectorganisatie Stuurgroep
Algemeen projectmanager Projectmanager Info-voorziening
Projectmanagement team
Projectmanager Info-gebruik
Proj.leider Systeemontw.
Proj.leider conversie
Proj.leider Accept. Techn.Sys
Proj.leider Voorber. Exploit.
Proj.leider Materie Beheer
Proj.leider Pers&Org consequ.
Proj.leider Accept. Funkt.Sys
Proj.leider Voorber. Implem.
Project medewerkers
Project medewerkers
Project medewerkers
Project medewerkers
Project medewerkers
Project medewerkers
Project medewerkers
Project medewerkers
Organisatieprocessen
Inhoud
1. 2. 3. 4.
Veranderende organisaties GIS en Nolan Kritische succesfactoren Kosten-baten
Invoering GIS If you keep doing what you’ve always done, you’ll keep getting what you always got !
GIS brengt veranderingen binnen de organisatie
Organisatieverandering
Welke veranderingen brengt GIS in de organisatie teweeg?
GIS en de organisatie Te behandelen onderwerpen •
Algemeen
•
Veranderende organisaties
•
Succesfactoren
•
Kosten/baten
Historie en context
•
Registratie door gebruiker (historie)
•
Scheiding “wat/waar” (historie)
•
Schaalvergroting reorganisatie (nu)
•
Informatievoorziening per bedrijfsfunctie (historie)
•
Informatievoorziening per proces (nu)
•
Informatieverstrekking aan ‘iedereen’
•
Binnen (back-office)
Buiten (Internet/Mobiel)
Veranderende markten Excellente producten
Innovatie Perfecte kwaliteit
HP BMW Nutsbedrijven Benetton Excellente productie processen Bedrijfsproces efficiency Product gedreven
Ben & Jerries Kwik-Fit Excellente klantgerichtheid Klantgedreven Service gericht
Veranderende markten 2 (Nuts)
Excellente producten
Minimaal benodigde intrinsieke kwaliteit
Excellente productie processen
Excellente klantgerichtheid Verandering in wijze van zaken doen
Doel GIS systemen Verbetering van de bedrijfsvoering
• •
•
•
Korte termijn Op orde krijgen back-office Optimaliseren enkelvoudige bedrijfsprocessen Lange termijn Kwalitatief Betere dienstverlening Kwantitatief Verlaging van kosten
Groeistrategie (Nuts) Elektra
Telecom
Gas
Water
Distributie informatie Systeem
Bedrijfsmiddelen Informatie Systeem Kabel/Leidingen Informatie Systeem
Kabel/Leidingen Registratie Systeem
Cai
Betekenis voor de organisatie Georganiseerd op basis van functies Voorbeeld: Administratie Focus op capaciteitsbenutting
Georganiseerd op basis van processen
Voorbeeld: WABO Focus op klantprocessen
Voordelen van een GIS • Verhoogde productiviteit • Verbeterde kwaliteit • Grotere flexibiliteit • Professionele uitstraling • Nieuwe toepassingen
Organisatie GIS brengt veranderingen mee; • werkinhoud • werkmethoden • arbeidsverhoudingen • organisatiestructuur
Veranderingen roept weerstand op; • institutionele weerstand: info = macht, wijziging machtspositie afdelingen • individuele weerstand: onzekerheid, angst voor baan verlies
Afspraak Succesvolle opzet van GIS vergt samenwerking tussen verschillende organisatie onderdelen. Hiervoor zijn afspraken nodig omtrent: • gegevensdefinitie • uitwisseling • beheer • hardware standaards • software standaards • netwerkgebruik
PUB
Planning
Uitvoering
?
? Veel procedureel regelen In sommige pakketten matig gerealiseerd In veel pakketten slecht of helemaal niet
Beheer
Inhoud
1. 2. 3. 4.
Veranderende organisaties GIS en Nolan Kritische succesfactoren Kosten-baten
Invoering GIS Specificaties vooraf • • • •
•
Strak projectmanagement Formele wijzigingsprocedure Leverancier is aannemer Conflictmodel Budget vooraf vastgelegd
Motivatie •
Stelt hoge eisen aan inlevingsvermogen van gebruikers
Invoering GIS Evolutionair scenario Probeer geen fasen over te slaan Start procesgericht •
Bevattingsvermogen organisatie
•
Weinig sociale onrust
•
Uitdaging voor veel werknemers
Invoering GIS Na invoering start groeiproces Men komt los van het huidige denkkader en gaat de mogelijkheden van het nieuwe gereedschap ontdekken
Tijdstip voor heroriëntatie start •
Overgang naar een gegevensgerichte benadering
•
Herdefiniëring van de bedrijfsprocessen
•
Integratie en koppeling van processen
Invoeringsbegeleiding! Afdelingen nog niet ver op de schaal van Nolan (<3) Organisatie dient zich nieuwe denkkaders eigen te maken Medewerkers dienen zich nieuwe technieken eigen te maken Medewerkers zullen zich bewust moeten worden van de waarde van informatie voor de gehele organisatie!!
Invoeringsbegeleiding!:Hoe Betrek alle geledingen van de organisatie hierbij
Organiseer demonstratiebijeenkomsten
Definieer een proefproject
Zorg dat er een duidelijke trekker in de organisatie aanwezig is
Definieer projecten van maximaal half jaar
Evolutie geen Revolutie
Inhoud
1. 2. 3. 4.
Veranderende organisaties GIS en Nolan Kritische succesfactoren Kosten-baten
Kritische succesfactoren Snel direct aanwijsbaar resultaat
Het kennen van de voordelen t.o.v. de huidige werkwijze Hergebruik kennis, ervaring (ook van “mislukte” projecten) Management betrokkenheid (trekker)
Beschikbaarheid van digitale ondergronden Consistent met de doelen van de organisatie
Kritische succesfactoren Strak projectmanagement
Beschikbaarheid projectmedewerkers Flexibele ontwikkelomgeving De mogelijkheid tot uitbreidbaarheid in de toekomst
Inhoud
1. 2. 3. 4.
Veranderende organisaties GIS en Nolan Kritische succesfactoren Kosten-baten
Kosten Hardware Software (GIS en pakket/maatwerk) Organisatorische aanpassingen
Opleidingen Conversie Digitale kaarten Na invoering: beheerkosten
Baten (1) Efficiency door integratie Ontwerp/ registratie Eenmalige vastlegging Vereenvoudiging procedures
Doelmatiger onderhoud/beheer Betere externe informatie Flexibiliteit
Baten (2) Toename servicegraad naar afnemers Afname leveringsonderbreking
Minder schades door derden
