portret Maurice Lippens
GEVALLEN
GRAAF
26
FEM business 9 augustus 2008
Miscommunicatie met de markten deed het vertrouwen in Fortis verdampen. Desondanks bleef de machtigste man van de bank-verzekeraar, maurice graaf lippens, op het pluche. Hoe is dat mogelijk? En hoelang houdt hij dat nog vol?
H
et kan verkeren. Twintig jaar geleden redde Maurice Lippens het Belgische conglomeraat de Generale Maatschappij uit Italiaanse handen. Tien jaar geleden versloeg hij als topman van Fortis de Nederlandse erfvijand ABN Amro in de overnamestrijd rond de Belgische Generale Bank. En vorig jaar veroverde hij met Fortis grote delen van ABN Amro, ooit het kroonjuweel van het Nederlandse bankwezen. Deze indrukwekkende, overigens nog verre van volledige, staat van dienst leverde Lippens het imago op van verdediger van het Belgische bedrijfsleven. Vlak nadat hij had weten te voorkomen dat Generale Bank in Nederlandse handen viel, werd hij in de adelstand verheven. De afgelopen weken is het imago van de 65-jarige graaf echter afgebladderd als een slecht gehechte verflaag. Eind juni verraste Fortis de markten met een balansversterking, terwijl de bestuurders tot dan toe hadden bezworen dat er met de financiële positie van de bank-verzekeraar niets mis was. Het was de genadeslag. Door zorgen rond de financiering van ABN Amro, afschrijvingen op de portefeuille risicovolle hypotheken, de kredietcrisis en de stagnerende economie hadden de aandeelhouders van Fortis de waarde van hun belegging afgelopen jaar al zien wegsmelten. Vorig jaar april, vlak voordat de bank met RBS en Santander achter ABN Amro aanging, was het aandeel Fortis nog bijna 30 euro waard. Op 15 juli werd het dieptepunt van 7,70 euro
aangetikt. Heel Fortis, inclusief het ABN Amro-deel, was daarmee minder waard dan de Nederlandse bank had gekost. Om woedende beleggers te sussen, bood Fortis hun op 11 juli het hoofd van chief executive officer Jean-Paul Votron. Vorige week vrijdag moest chief financial officer Gilbert Mittler zijn functie neerleggen. De machtigste man van de bank-verzekeraar, Lippens, bleef echter op het pluche. Lippens werkt al sinds 1981 bij Fortis en zijn rechtsvoorgangers. Sinds 2000 is hij voorzitter van de raad van bestuur, waarmee in België het orgaan wordt aangeduid waar toezichthouders en de belangrijkste uitvoerende bestuurders zitting hebben. Als voorzitter mag Lippens niet verantwoordelijk zijn voor de dagelijkse leiding, zijn positie is oneindig veel sterker dan die van een president-commissaris. Dat is voor Nederlanders soms moeilijk te begrijpen. In de eerste plaats staat een Belgische voorzitter veel minder op afstand van het bedrijf dan zijn Nederlandse evenknie. Maar meer nog dankt Lippens zijn macht aan zijn staat van dienst bij Fortis en zijn geweldige reputatie in het Belgische bedrijfsleven. Lippens kon aanblijven omdat hij vrijwel onaantastbaar is. Maar heeft zijn imago niet te veel schade opgelopen? En waar komt zijn macht eigenlijk vandaan?
miljoen euro bezet ze de achttiende plaats in de Belgische rijkenlijst van het weekblad Humo. Van oorsprong was haar belangrijkste bastion Moerbeke-Waas, niet ver van de Nederlandse grens. De familie investeerde een groot deel van haar vermogen in deze landelijke gemeente, onder meer in de plaatselijke suikerfabriek. Auguste Lippens (18181892) was in 1847 de eerste burgemeester die de dynastie leverde, een traditie die onafgebroken werd voortgezet tot 1968. Veruit de bekendste voorvader van de Fortis-topman is zijn grootvader, Maurice August Lippens (1875-1956). Na zijn burgemeesterschap van Moerbeke bekleedde hij in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw een indrukwekkende reeks functies, waaronder gouverneur van de provincie Oost-Vlaanderen, gouverneur-generaal van Belgisch-Congo en drie ministerschappen. Lippens’ vader Léon (1911-1986) verloor
Lippens’ grootvader Maurice August (foto) bekleedde in een indrukwekkende reeks functies, waaronder gouverneur-generaal van Belgisch-Congo.
Machtige clan
De familie Lippens behoort al sinds de negentiende eeuw tot de machtigste clans van België. Met een geschat vermogen van 578
‘Als Lippens niet uit zichzelf vertrekt, is dat slecht voor Fortis’ hh
Piet van Waeyenberge (voormalig Fortis-bestuurder en aandeelhouder)
FEM business 9 augustus 2008
27
Met zijn aanblijven bij fortis bewijst lippens de regentenmentaliteit te bezitten die hij zelf zegt te verfoeien
zijn hart aan de Congo, waar de familie onder meer suikerplantages exploiteerde. Na de oorlog keerde hij echter niet meer terug naar Afrika. Tussen 1947 en 1966 was hij burgemeester van de chique Belgische kustplaats Knokke, waar de familie al sinds het begin van de negentiende eeuw grootgrondbezitter is. Sinds 1908 wordt dat bezit uitgebaat door Compagnie Het Zoute, de vastgoedmaatschappij die nog steeds grotendeels in handen is van de familie. Maurice Lippens, die volgens Fortiswoordvoerster Marianne Honkoop momenteel niet wil worden geïnterviewd, werd in het derde oorlogsjaar geboren in Knokke. De Franstalige Vlaming studeerde in de jaren zestig rechten in Brussel. In een van zijn schaarse interviews benadrukte hij in 2005 dat zijn keuze voor het bedrijfsleven niet bij voorbaat vastlag. Zijn vader zou hem niet hebben gestimuleerd om in zaken te gaan. Desondanks volgde Lippens een opleiding aan Harvard Business School, waar hij enthousiast werd voor het bedrijfsleven. In de jaren zeventig werkte hij voor banken en investeringsmaatschappijen, later investeerde hij op eigen titel in ondernemingen. In 1981 trad hij, op 38-jarige leeftijd, toe tot de raad van bestuur van de Belgische verzekeraar Assurances Générales (AG), de
voorloper van Fortis. ‘Omwille van de familiebelangen’, verklaarde hij in eerder genoemd interview. Naast belangen in de suiker en het vastgoed bezat de familie namelijk grote pakketten aandelen in de verzekeraar. De Lippens-clan was ontevreden met de manier waarop AG werd geleid. Maurice werd afgevaardigd om de zaak op te schudden. ‘Toen ik er kwam, stonk het naar het establishment. Ze spraken over hun jachtpartijen, kastelen, liefdadigheid en over hoe de bomen gesnoeid werden. Niemand gaf een zier om de business’, herinnerde Lippens zich eind jaren negentig. Ook ging Lippens zich bemoeien met de andere familiebelangen. Tot de dag van vandaag zit hij in het bestuur van Finasucre, de op een na grootste suikerproducent van België met vestigingen in Afrika en Australië. Finasucre boekte vorig jaar met 3.800 werknemers een omzet van 394 miljoen. Daarnaast is hij executive chairman van Compagnie Het Zoute, het vastgoedbedrijf van de familie uit Knokke, waar zijn broer Leopold al bijna 30 jaar burgemeester is.
Gecultiveerd beeld
De niet van tevoren uitgestippelde carrière in het bedrijfsleven, het door omstandigheden afgedwongen aantreden bij AG en de
Uit het plakboek van de Lippens-clan. V.l.n.r.: plantage in Belgisch-Congo, suikerfabriek van de familie , het borstbeeld van voorvader Auguste in Moerbeke-Waas, de Avenue Lippens in de chique badplaats Knokke.
28
FEM business 9 augustus 2008
afkeer van het Belgische financiële establishment passen naadloos in het beeld dat Lippens van zichzelf heeft geschapen en zorgvuldig heeft gecultiveerd. De zakenman begreep al vroeg dat hij niet te dicht tegen het financiële establishment in België moest aanschurken. Dat was namelijk tot in de kern vermolmd. Mede als gevolg daarvan beleefde het Belgische bedrijfsleven in de jaren negentig een traumatische periode met faillissementen en overnames door buitenlandse bedrijven. Het zich afzetten tegen het establishment kent ook een persoonlijk kant. “Maurice presenteert zichzelf graag als buitenbeentje, omdat hij er niet tegen kan als men zijn succes alleen toeschrijft aan zijn achtergrond”, analyseert een Belgische bestuurder die veel met Lippens te maken heeft gehad, maar anoniem wil blijven. De afstand die Lippens ten opzichte van het establishment zegt te voelen is imagotechnisch een meesterzet. Maar in feite is er geen sprake van een afstand. Met zijn achtergrond is Lippens ontegenzeggelijk deel van de gevestigde orde in het Belgische bedrijfsleven. “Het is slechts een verbaal trucje”, aldus eerder genoemde bestuurder. Met zijn recente aanblijven als bestuursvoorzitter van Fortis bewijst Lippens de regentenmentaliteit te bezitten die hij zelf zegt te verfoeien. De graaf gedraagt zich als iemand die boven de wet staat, als iemand die zich niets gelegen laat liggen aan de publieke verontwaardiging over de gang van zaken bij Fortis, als iemand die voelt dat hij aan niemand verantwoording schuldig is. Lippens’ arrogantie is niet alleen ingesleten doordat zijn familie al generaties lang tot de machthebbers in België behoort. Ze
anp
Maurice Lippens (links) en Hans Bartelds bij de fusie tussen het Belgische AG en het Nederlandse Amev-VSB tot Fortis in 1990. Dankzij de fusie kon Lippens AG opstoten in de vaart der volkeren.
vindt haar oorsprong ook in de indrukwekkende carrière die hij zelf heeft opgebouwd. Daarop valt weinig af te dingen. Lippens stootte verzekeraar AG op in de vaart der volkeren, onder meer door de fusie in 1990 met de Nederlandse bank-verzekeraar Amev-VSB tot Fortis. Twee jaar eerder had Lippens een belangrijke rol gespeeld in het overnamegevecht rond de Generale Maatschappij. Dit machtige conglomeraat, dat grote belangen bezat in tientallen belangrijke bedrijven, zwaaide de scepter over eenderde van de Belgische economie. In 1988 maakte de Italiaanse financier Carlo de Benedetti zich op
om het Belgische paradepaard over te nemen en op te splitsen. Mede dankzij Lippens, die met AG een aandelenpakket kocht, kwam de Generale Maatschappij in handen van het Franse Suez. En in België verkiest men Franse eigenaren boven Italiaanse. Lippens betrokkenheid bij de ‘redding’ van de Generale Maatschappij en de internationale groei van AG tot Fortis bezorgden hem het imago van beschermer van het Belgische bedrijfsleven. De overnames van Fortis in Nederland – zakenbank MeesPierson in 1997 en verzekeraar ASR in 2000 – terwijl het Belgische smaldeel binnen de groep juist steeds meer invloed naar zich toe wist te trekken, versterkten dit imago. Toen Fortis in 1998 de overnamestrijd rond Generale Bank won van ABN Amro,
‘Bij tegenstand kan maurice bitsig en gevaarlijk worden’ Anonieme Belgische bestuurder
bereikte zijn faam een voorlopig hoogtepunt. De overwinning compenseerde het minderwaardigheidsgevoel dat bij de zuiderburen was ontstaan nadat veel bedrijven in de jaren negentig door buitenlandse partijen waren opgekocht. Koning Albert II verhief Lippens in de adelstand door hem de titel graaf te verlenen. De klap op de vuurpijl kwam vorig jaar met de overname van belangrijke onderdelen van ABN Amro, een overname die Lippens destijds presenteerde als ‘te mooi om waar te zijn’. FEM business 9 augustus 2008
Maar Lippens bouwde niet alleen met Fortis aan zijn reputatie. Zo genereerde hij met de bekende Belgische zakenman Etienne Davignon in 2000 de financiële steun van Belgische bedrijven en families die nodig was om een onderdeel van het failliete Sabena te laten doorstarten. Zo voorkwam hij dat België zonder nationale luchtvaartmaatschappij kwam te zitten. En in 2004 leidde hij de commissie die de ‘code-Lippens’ opstelde, het Belgische reglement voor een deugdelijk bestuur van beursgenoteerde bedrijven. Zijn naam kwam daarmee synoniem te staan met onkreukbaar leiderschap. Hoewel Lippens in 1999 nog zei dat hij geen nevenfuncties ambieerde omdat hij al zijn energie in Fortis wilde steken, trad hij in 2001 toe tot het bestuur van Groep Brussel Lambert, de investeringsmaatschappij van baron Albert Frère. Sinds 2004 is hij ook bestuurder van Belgacom.
Lippens’ geheim
Lippens’ successen zijn grotendeels te verklaren uit de manier waarop hij zijn relatienetwerk inzet. De Belgische zakenman Piet van Waeyenberge, tot afgelopen april ook bestuurder van Fortis, herinnert zich hoe Lippens begin jaren tachtig het fundament legde voor zijn optreden bij AG. “Hij bewoog eerst zo’n twintig vermogende families, waaronder de onze, om aandelen AG te kopen. Zo verzekerde hij zich van een stabiele, hem gunstig gezinde achterban.” Daarbij beschikt Lippens over een grote gedrevenheid. “Maurice kan uren aan de telefoon doorbrengen om mensen en reporters te overtuigen van zijn zaak”, aldus de eerder genoemde anonieme bestuurder. “Hij neemt zichzelf zeer au sérieux. Hij komt fijnbesnaard over, maar bij tegenstand kan hij zeer bitsig en gevaarlijk worden. Het is een 29
anp/geert vanden wijngaert
In betere tijden. Fortis-topmannen Maurice Lippens (links) en Jean-Paul Votron tijdens de aandeelhoudersvergadering op 6 augustus 2007, waar werd gestemd over de 24 miljard euro kostende overname van delen van ABN Amro. Votron moest al wijken. Wanneer vertrekt Lippens?
getormenteerde ziel. Als hij wordt tegengewerkt, voelt hij zich persoonlijk geraakt. Dat heeft ook positieve kanten. Die gedrevenheid heeft Fortis ver gebracht.” Naar verluidt heeft Anton van Rossum, voormalig chief executive officer van Fortis, deze karaktereigenschap aan den lijve ondervonden. Kranten schreven zijn vroegtijdige vertrek in 2004 toe aan een kille verhouding met Lippens. Van Rossum weigert commentaar. “Over Lippens heb ik niets te zeggen. Ik heb vakantie en wil genieten van de zon.”
manieren in diskrediet is geraakt. Afgelopen jaar deed de graaf zich kennen als een bestuurder die slecht afstand kan doen van de macht. Zo kondigde Compagnie Het Zoute onlangs aan dat hij tot 2011 is herbenoemd als bestuursvoorzitter. Opmerkelijk, want dit jaar werd Lippens 65. Dat is de leeftijdsgrens die het familiebedrijf gewoonlijk voor bestuurders hanteert. Ook bij Fortis liet Lippens zich onlangs herbenoemen, ondanks het feit dat hij het maximum aantal zittingstermijnen dat zijn
Discussie
Het is de vraag of zijn reputatie Lippens kan redden, nu Fortis zo’n zware averij heeft opgelopen. Lippens waardevolle relatienetwerk is aangetast doordat een flink aantal vermogende families in België sinds vorig jaar als aandeelhouders van Fortis grote sommen geld zijn kwijtgeraakt. Voormalig Fortis-bestuurder Van Waeyenberge, wiens familie daartoe behoort, wijst erop dat Lippens de overnameprijs van ABN Amro vorig jaar niet heeft willen heronderhandelen. Die gelegenheid was er wel. “Wij hadden een clausule laten opnemen, waarmee ons bod onder uitzonderlijke omstandigheden kon vervallen. Destijds begon zich de malaise op de financiële markten al af te tekenen. Ik heb tijdens een vergadering op 20 september betoogd dat wij die clausule moesten inroepen. Dat heeft geleid tot een heftige discussie. Misschien had ik wel medestanders, maar die hebben zich in elk geval toen niet geuit.” Volgens Van Waeyenberge had de totale overnameprijs ruim 10 miljard euro lager kunnen uitkomen. Dat had Fortis miljarden gescheeld, waardoor de bank-verzekeraar nu niet zo diep in de problemen zou zitten. Daarbij komt dat Lippens ook op andere 30
‘het wederzijds vertrouwen is essentieel’ Fortis-topman Lippens hecht aan hetgeen hij nu ontbeert
eigen ‘code-Lippens’ voorschrijft ruimschoots heeft overtreden. In de Belgische salons wordt er besmuikt om gelachen. Van Waeyenberge windt er geen doekjes om. Hij vindt dat de bestuursvoorzitter moet opstappen. “Door de recente gebeurtenissen is het vertrouwen in en de geloofwaardigheid van Fortis zwaar geschokt. Het gaat mij niet om Lippens persoonlijk, maar ik vind dat het vertrouwen van klanten, medewerkers en aandeelhouders moet worden hersteld. Daarvoor is een sterk signaal nodig. Het wegzenden van de ceo (Votron, red.) is niet sterk genoeg.” Wie is echter krachtig genoeg om Lippens weg te sturen? In de raad van bestuur heeft hij weinig te vrezen. “De leden zijn FEM business 9 augustus 2008
grotendeels door hem uitgekozen”, aldus een insider. Het bestuur bestaat uit dertien leden, onder wie vier Belgen en de Nederlanders Jan-Michiel Hessels (ex-VendexKBB) en Klaas Westdijk (ex-Pakhoed). De zeven buitenlanders staan op grotere afstand van Fortis en zijn bovendien slecht bekend met de verhoudingen in de Benelux. Fortis kent bovendien nauwelijks machtige aandeelhouders die Lippens onder druk kunnen zetten. De grootste aandeelhouders zijn de Chinese verzekeraar Ping An en het Nederlandse VSB Fonds, met belangen die kleiner zijn dan 5 procent. Lippens wordt dus niet bedreigd door agressieve Angelsaksische investeringsmaatschappijen of hedgefondsen met grote belangen. Wel liet pensioenfonds ABP, dat 2,5 procent van de aandelen Fortis bezit, deze week weten te hebben aangedrongen op veranderingen, zowel wat betreft de juridische structuur als “de bemanning”. Het is ook mogelijk dat Lippens de eer alsnog aan zichzelf houdt. Ooit vertelde hij het zakenblad Trends dat hij gelukkig is ‘als ik een gevoel van harmonie heb en iets kan opbouwen met andere mensen. Het wederzijdse vertrouwen is essentieel.’ Het huidige ontbreken daarvan zal zwaar op hem drukken. En tijdens een lezing voor het Instituut van Accountants zei hij in 2003: ‘Persoonlijke integriteit betekent dat men zijn persoonlijke agenda niet verwart met de agenda van de onderneming waarvoor men werkt.’ Van Waeyenberge durft niet te voorspellen of Lippens uiteindelijk uit eigen beweging vertrekt. “Het zal een dubbeltje op zijn kant zijn. Als hij niet vertrekt, is het slecht voor Fortis. Dan vrees ik dat hij toch nog weggezonden zou kunnen worden.” n
[email protected]
