Bennekom: augustus 2008

Scoren voor Gezondheid handleiding 2008 - 2009

2008-2009

Woerden/Zeist/Bennekom: augustus 2008 Nationaal Instituut voor Gezondheidsbevordering en Ziektepreventie / Stichting Meer dan Voetbal / Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen

Scoren voor Gezondheid handleiding 2008-2009

1 Inleiding Scoren voor Gezondheid. Hiermee willen voetballers uit de Eredivisie, kinderen van de basisschool aanzetten tot een gezonde leefstijl. Voetballers zijn vaak een rolmodel voor kinderen. Met het project Scoren voor Gezondheid laten ze de kinderen ervaren hoe plezierig het is om: te bewegen, gezond te eten en hoe lekker het is om je fit te voelen. Scoren voor Gezondheid is een initiatief van het NIGZ, Stichting Meer dan Voetbal en de Betaald Voetbalorganisaties uit de Eredivisie. Het project wordt financieel mogelijk gemaakt door het Ministerie van VWS en de Sponsor Loterij, de maatschappelijk partner van de Eredivisie. Voor de uitvoering werkt het NIGZ samen met NISB, stagiaires van Hogescholen met een opleiding Lichamelijke Opvoeding (ALO) en/of Sportmanagement en de plaatselijke GGD’en. TNO Kwaliteit van Leven draagt ook bij aan de kwaliteit van het project en verricht (evaluatief) onderzoek. Er worden verschillende scholen in de buurt, dan wel twee nabijgelegen gemeente van de voetbalclubs benaderd. Dit gebeurt in samenwerking met de GGD’en. Bij voorkeur zijn dit scholen in achterstandswijken. Kinderen van verschillende scholen, starten met een clinic- en testdag op het terrein van de BVO. De kinderen worden ontvangen door de ambassadeurs en krijgen een sporten beweegclinic. Vervolgens ondertekenen de kinderen een leefstijlcontract met één van de ambassadeurs. Hierin beloven ze 20 weken een gezonde leefstijl na te streven. Vervolgens vinden er gedurende 20 weken diverse activiteiten plaats, om de kinderen tot een gezonde leefstijl te motiveren. Hierbij worden een vijftal thema’s aan bod gesteld te weten: 1. 2. 3. 4. 5.

Sport en bewegen is cool!; Iedere dag ontbijt; Gezond en verantwoord bewegen; Gezonde voeding; Lidmaatschap van een sportvereniging.

2


2 Plan voor de basisscholen De doelgroep van het project zijn achterstandscholen, omdat uit de resultaten van het afgelopen jaar naar boven kwam, dat het project het meeste effect heeft gehad bij achterstandscholen.

2.1

Het benaderen van basisscholen

De basisscholen worden geselecteerd door lokale instanties, dit kunnen GGD’en zijn, maar ook de gemeente zelf heeft actieve betrokkenheid.

2.2

Wat wordt er van de basisscholen verwacht?

Om het programma zo optimaal te kunnen laten verlopen wordt de basisschool 1 keer per week met het project in verband gebracht. Deze periode duurt totaal 20 weken. Naast de begin- en eindclinic zal het project plaatsvinden op de school zelf. De school zal dus 1 keer per week 1 uur moeten reserveren voor het project Scoren voor Gezondheid. De lessen zullen voor het grootste gedeelte in de klas worden gegeven door de docent van de desbetreffende klas zelf. De grotere activiteiten, zoals bijvoorbeeld het klassenontbijt, de buitenspeeldagen en het bezoek aan de supermarkt worden georganiseerd door de studenten. Daarnaast zullen de studenten de docenten regelmatig op komen zoeken om ondersteuning te bieden.

Scoren voor Gezondheid 2008 - 2009

3 Plan voor de Hogescholen De Hogescholen spelen een belangrijke rol in het project. Via de Hogescholen worden stagiairs geworven. De stagiairs verzorgen de begeleiding tijdens de twee clinicdagen per club. Tevens zijn ze mede verantwoordelijk voor een aantal activiteiten.

3.1

Werving

Werving dient in medio september 2008 afgerond te zijn.

3.2

Begeleiding

Er moet meer ruimte komen voor feedback. Dit wordt bewerkstelligd door de beoordeling deels uit te besteden. Hiervoor wordt een onderscheid gemaakt in landelijke studenten die werken vanuit het NIGZ en lokale uitvoerende studenten Opzet: Opleiding

Aantal clubs

Hogeschool van Amsterdam

Ajax, AZ, Volendam PSV, Roda Willem 2 ADO, Feyenoord, Sparta, NAC Groningen Vitesse, NEC, Graafschap Heracles, Heerenveen FC Utrecht

Fontys Sporthogeschool Haagse Hogeschool

Hanzehogeschool Groningen Hogeschool Arnhem/Nijmegen Hogeschool Windesheim

Totaal

Landelijke stagiairs 3

uitvoerende studenten 6 9

1

8

4 6 6

4

36

Er komen 4 studenten die de landelijke ondersteuning verzorgen en per bvo komen ca 23 studenten die lokaal ondersteunen.

3.3

Evaluatie

Essentieel voor de evaluatie van het project is het organiseren van terugkomdagen bij het NIGZ en/of in de verschillende regio’s (bv bij bezoeken aan voetbal wedstrijden) om zicht te creëren op de gang van zaken in de verschillende regio’s. Dit wordt georganiseerd door de 4 landelijke studenten. Eline de Zwart (student uit Den haag) ondersteunt het landelijke netwerk en bezoekt alle studenten met regelmaat. Zij houdt de landelijke coördinatoren bij het NIGZ, NISB en Meer dan Voetbal op de hoogte over de ontwikkelingen.

4


4 Projectplanning Week

Thema

Onderwerp

Voorbereiding

1. Sport en bewegen is cool!! “ “

2. Iedere dag ontbijt “

“

3. Gezond en verantwoord bewegen “

“ 4. Gezonde voeding “

“

“ 5. Lidmaatschap van een sportvereniging “

Kennismaking school en plannen programma Webbased vragenlijst in laten vullen door kinderen Beginclinic

Bespreken opdracht (presentatie) voor kinderen ‘sport en bewegen is cool.’ Werkblad invullen NNGB en bespreken. ‘iedere dag ontbijt’, invullen ontbijttips en behandelen gezonde ontbijtjes en quiz Gezamenlijk Klassenontbijt Buitenspeeldag 1 Behandelen ontbijtposter Nabespreken thema ‘iedere dag ontbijten’ Ontbijtwoordzoeker ‘Gezond en verantwoord bewegen’ Actief naar school poster en puzzel Buitenspeeldag 2 Warming-up / cooling down + blessure preventie Behandelen buitenspeel poster Presentatie van opdracht(en) aan ouders ‘Gezonde voeding’ Behandel vaker fruit/minder snoep poster en maak quiz. Informatie over 1,5 liter vocht per dag, het liefst water. Behandel water drinken poster Uitdelen flessen (indien mogelijk) Caloriewijzer en caloriewijzer quiz Maak je eigen gezonde traktatie Supermarktbezoek

Organisatie + uitvoering Studenten

Studenten

Docenten Docenten

Docenten

Studenten

Docenten

Docenten

Studenten

Docenten Docenten

Docenten

Docenten

Studenten

‘Sportgenootje(s)’

Docenten

2e vragenlijst laten invullen Eindclinic

Studenten Studenten

5


Thema 1: Sporten en bewegen is Cool! Doelstelling:

Doelstelling docenten • Kennis maken met het project, de spelers en de begeleiders (stagiaires); • Het afnemen van een nulmeting; • Kinderen laten ervaren dat bewegen leuk is, door het aanbieden van leuke uitdagende spelvormen; • Een contract tekenen met de ambassadeur voor een gezonde levenstijl te bewerkstelligen gedurende het project. Doelstelling studenten • Toelichting van het programma aan de docenten op school en aan de leerlingen; • Het afnemen van een nulmeting die betrekking heeft op de leefwijze van de leerling; Dit gebeurt webbased waarbij kinderen de vragenlijst via internet invoeren. Het kan ook op school; • Nieuwsbrief: het verstrekken van informatie vanuit de ambassadeur over het project; • Door het invullen van de vragenlijst de leerlingen bewust maken van hun eigen leefwijze. Men krijgt direct feedback.

Inhoud en voorbeelden:

Les 1: Webbased vragen invullen (studenten) Inleiding: • Uitleg project; • Afspreken (gedrags)regels; • Student geeft uitleg over het invullen van de vragenlijsten. Kern: •

Uitleggen hoe de vragenlijst ingevoerd moet worden. Kinderen krijgen gebruikersnaam en wachtwoord, deze uitdelen en afnemen.

Afsluiting:


• Bespreken van de vragenlijsten. Les 2: Begin clinic (studenten) Draaiboek volgt, week voor de clinic.


Les 3: Sport en bewegen is cool (docenten) Inleiding: Rondvraag • Wat voor beweging iedereen doet (denk daarbij aan buitenspelen, sporten enz); • Hoeveel minuten per dag denk je dat je moet bewegen; • En kom je daaraan?

6


Kern: • • •

Uitleg huiswerk opdracht (zie blz. 8); Behandelen sport en bewegen is cool!; Invullen van het werkblad voldoen aan NNGB.

Afsluiting: •

Brainstormen op welke manieren je in de toekomst meer kunt gaan bewegen. Computers voor het invullen van de webbased vragenlijst; Voor iedere leerling een NNGB werkblad.

Materialen:

• •

Studiebelasting:

Les 1: Begin clinic Ochtend of middag Les 2: Webbased vragenlijst invullen Ongeveer 1 uur Les 3: Sport en bewegen is cool 45 – 60 minuten

7


Huiswerkopdrachten Actief na School De kinderen krijgen een opdracht die ze de komende weken tijdens school en thuis mogen uitwerken. Het is de bedoeling dat de leerlingen over een week of 8-9 deze opdrachten presenteren aan hun ouders tijdens een ouderavond of –middag. Bij de opdracht kan worden gedacht aan: • • • • •

Opstel; Spreekbeurt; gezamenlijk toneelstuk; musical; gezamenlijke schoolkrant over het project.

Dit zal in overleg tussen de docent en de leerlingen worden uitgewerkt.

8


1. Sport en bewegen is cool! Inleiding Wat gezellig dat jullie allemaal op de club waren en dat jullie je contract hebben getekend! Lukt het om je aan je contract te houden? Wij voetballers vinden bijna niets leuker dan sporten. En we hebben geluk gehad: door als kind iedere dag te voetballen, zijn we er goed in geworden. Zo goed dat voetballen ons werk is geworden. Jullie weten natuurlijk al lang dat sporten cool en leuk is, bovendien is het ook belangrijk voor je gezondheid. Het is goed voor je hart, bloedvaten, longen en spieren. Wij voelen ons lekkerder en fitter als we sporten. Het is goed om drie keer per week te sporten. • Niet alleen sport, maar bewegen in het algemeen, is goed voor je conditie; • Alle soorten beweging is goed: fietsen, lopen, dansen maar ook gewoon buiten spelen bijvoorbeeld; • Door te sporten en buiten te spelen, leer je nieuwe vrienden en vriendinnen kennen; • Door te bewegen kun je veel ziektes tegengaan, zoals suikerziekte en hartproblemen.

Tips • Ga eens wat vaker buiten spelen in plaats van thuis achter de computer te zitten; • Wij zijn gek op voetbal. Maar misschien vind jij een andere sport leuker. Tennis, zwemmen, of wat dan ook. Als je maar sport en beweegt; • De meeste sporten zijn helemaal niet duur. Vraag het eens na bij je ouders, vrienden of vriendinnen die sporten; • Veel bewegen en gezond eten zorgt ervoor dat je niet te snel te dik wordt. Als je te dik bent, kun je je minder lekker voelen; • Om je gezondheid op peil te houden moet je iedere dag ruim een uur bewegen; • Ook kinderen met een handicap of een ziekte kunnen sporten. Kijk op www.sportiefbewegen.nl en ontdek welke sport het beste bij je past.

9


Opdracht: Uiteindelijk is het doel om elke dag minimaal 60 minuten te bewegen. We gaan nu eerst kijken hoeveel minuten we nu lichamelijk actief zijn. Vul de komende week het onderstaande schema in: Dag

Fietsen

Lopen

Actiemomenten

Sporten

Huishoudelijke activiteit

Totaal

Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag

Als je op de maandag 10 minuten hebt gefietst, dan schrijf je onder het kopje ‘fietsen’ 10 op. Heb je niet gelopen dan schrijf je daar 0 op, enz. Aan het eind schrijf je onder ‘totaal’ het totaal aantal minuten op. Neem dit stencil op … - … 2008 weer mee naar school. Tips: • • • • •

Fietsen: ga fietsend naar school, doe boodschappen met de fiets of fiets naar een vriendje of vriendinnetje bijvoorbeeld; Lopen: je kunt natuurlijk ook lopend naar school toe gaan of extra lang wandelen met de hond bijvoorbeeld; Actiemomenten: neem vaker de trap in plaats van de lift, ga buiten lekker tikkertje spelen of zet de radio aan en ga lekker dansen bijvoorbeeld; Sporten: ga lekker sporten! Dit hoeft niet bij een vereniging te zijn, je kunt ook gaan hardlopen of met vriendjes en vriendinnetjes gaan voetballen bijvoorbeeld; Huis en tuin: vraag je ouders of je mag stofzuigen, de auto mag wassen of de ramen mag lappen bijvoorbeeld. Dit is niet alleen goed voor je aantal minuten beweging, je ouders zullen het ook erg waarderen, wanneer je zulke klusjes doet.

10


Thema 2: Iedere dag ontbijt Gezamenlijk schoolontbijt Doelstelling:

Inhoud en voorbeeldlessen:

• Leerlingen laten inzien waarom ontbijten belangrijk is; • Leerlingen prikkelen om iedere dag te gaan ontbijten; • Leerlingen bewust maken van een gezonde levensstijl. Les 1: Iedere dag ontbijt (docenten) Inleiding: Rondvraag; • Vragen wie allemaal ontbeten heeft? • Waarom heeft de rest niet ontbeten? • Aan de leerlingen vragen hoe hun een ontbijt zien. Kort vertellen wat en waarvoor een ontbijt is en hoe belangrijk deze maaltijd is. Kern: • • •

Invullen ontbijt tips; Eventueel samenstellen van een gezond ontbijt (klassikaal); Eventueel gebruik maken van schijf van 5.

Afsluiting: •


Quizvragen stellen om te kijken of de informatie goed is blijven hangen; Vb.: Hoe ze in andere landen ontbijten etc. • Eventueel kunt u de leerlingen een aantal dagen/weken een dagboek laten invullen (die later wordt uitgebreid bij het onderwerp groenten en fruit) waardoor ze inzicht krijgen in hun eigen eetpatroon. De leerlingen zijn dan meer bezig met dit onderwerp dan alleen maar tijdens de lessen. Les 2: Gezamenlijk klassenontbijt i.c.m buitenspeeldag 1. (studenten) Klassenontbijt Inleiding: • •

Neem zelf een goed ontbijt mee! Laat de leerlingen zelf meedenken over alles wat u behandelt.

Kern: • •

Kijk wat de leerlingen meenemen. Niet alleen leerlingen uitkiezen die iets gezonds meenemen; Meerdere leerlingen hebben al ontbeten als u later op de dag de klas in komt. Spreek van te voren af dat de leerlingen iets later ontbijten zodat iedereen gezamenlijk in de klas kan eten.

Afsluiting: • •

Wees duidelijk over het nut van het ontbijt. (eventueel schijf van 5); Behandelen van ontbijtposter.

11


Buitenspeeldag 1 op het plein. (studenten) Inleiding: • • • • •

Bespreken van beweegnorm; Korte rondvraag: Wie voldoet hieraan? Wat voor activiteiten doen jullie buitenshuis? Rondvraag: Welke activiteiten doen jullie binnenshuis bij slechte weersomstandigheden? Start discussie waarbij leerlingen ideeën kunnen opdoen voor actieve binnenspelen. Leuke ideeën kun je eventueel op het bord noteren.

Kern: •

Spelvormen Kijk voor geschikte spelen op de gegeven internetsites of denk bijvoorbeeld aan een Zweeds Loopspel. Zoek hiervoor een geschikte plaats, zoals een afgeschermd deel van het schoolplein.

Afsluiting: •


Eigen invulling. Vb: eventueel kun je de leerlingen een aantal dagen een bewegingsdagboek laten invullen waardoor ze inzicht krijgen in hun eigen activiteit: de verschillende soorten activiteiten worden weergegeven in stippen. Het is de bedoeling dat ze per dag minstens 6 – 10 stippen verzamelen. Deze stippen zijn te verdienen door een activiteit 10 minuten uit te voeren. Beweging levert groene stippen op, zittende activiteiten rode stippen. Het aantal stippen dat op een dag wordt verzameld is: het aantal groene - het aantal rode stippen. De stippen kunnen worden genoteerd in het bewegingsdagboek dat door de student zelf samengesteld moet worden.

Les 3: After breakfast (docenten) Inleiding: •

Bespreken van de poster.

Kern: Nabespreken van het Thema. • Zijn jullie nu meer gaan ontbijten? • Ben je andere dingen gaan eten? • Voel je je lekkerder als je hebt ontbeten voordat je naar school gaat, dan wanneer je dat niet doet. Afsluiting: •

Woordzoeker.

12


Materialen:

Les 1: Iedere dag ontbijt (docenten) • Ontbijt quiz; • Ontbijttip lijst. Les 2: Gezamenlijk klassenontbijt i.c.m buitenspeeldag 1 (studenten) • Kinderen moeten eigen ontbijt meenemen; • Ontbijtposter. Iedere leerling een voor thuis (A4) en de docent een grote voor in de klas (A3); • Benodigde materialen voor de buitenspeeldag. Les 3: After breakfast (docenten) • Ontbijt woordzoeker.

Studiebelasting:

Les 1: Iedere dag ontbijt 45-60 minuten. Les 2: Gezamenlijk klassenontbijt i.c.m buitenspeeldag 1. Ongeveer 1 uur. Les 3: After breakfast 45 – 60 minuten.

Informatie bronnen:

• • • • • • • • •

www.brood.net/default.asp?pid=balans www.voedingscentrum.nl www.broodaandebasis.nl www.iederedagontbijt.nl www.ontbijtkrant.nl www.scoutpedia.nl www.user.scoutnet.nl/~smasj/ www.buitenspelen.nl www.buitenspeelbond.nl

13


2. Iedere dag ontbijten Inleiding Een goed ontbijt is heel belangrijk om je fit en gezond te voelen. Voetballers eten iedere morgen een gezond ontbijt zodat ze genoeg vitaminen en mineralen hebben om er weer lekker tegenaan te kunnen. Behalve dat het gezond is, is ontbijten ook heel gezellig want je kunt gezellig samen ontbijten. In deze brief vertellen we waar je op kunt letten bij je ontbijt, zodat je nog beter bezig kunt zijn met de uitvoering van je contract. • • •

Het ontbijt zorgt ervoor dat je darmen gaan werken na een nacht van rust; Als je niet ontbijt, krijg je eerder zin in snoep of snacks. Goed ontbijten zorgt er dus voor dat je de schooldag begint zonder hongergevoel; Een goed ontbijt bestaat in ieder geval uit voldoende vezels (brood, beschuit, ontbijtgranen), een zuivelproduct (melk, yoghurt, kaas) en een drank (thee, water, vruchtensap).

Een goed ontbijt Als je ‘s morgens opstaat heb je een lange tijd niet gegeten, maar toch werkt je lichaam door. Mensen hebben vetweefsel een soort reserves voor het lichaam. Die gebruikt het lichaam dus als je slaapt. Maar ondanks het vetweefsel moet je s’ morgens toch nog wat eten. Koolhydraten zijn het belangrijkst bij een ontbijt. Want die geven snel energie en dat is belangrijk als je ‘s morgens opstaat. Je kunt ook bijvoorbeeld drinkontbijt drinken, want daar zitten veel koolhydraten en vezels in. In de V.S is een onderzoek gedaan waaruit blijkt, dat als je ‘s morgens eet dat je dan overdag minder fouten maak en dat je die dag veel alerter bent. Conclusie: Eet als je opstaat! Wat is een goed ontbijt? Er zijn een aantal basisproducten dat van de eerste maaltijd een goed ontbijt maakt. Maak elke morgen een keuze uit: • • • •

Graanproducten: brood, muesli; Zachte (dieet)margarine of (dieet)halvarine; Melk en melkproducten (de halfvolle en magere soorten), kaas (denk ook aan de 30+ en 40+ soorten) en vleeswaren (breng variatie aan in de soorten die minder en meer vet bevatten); Fruit.

Een graanproduct hoort dus bij een goed en gezond ontbijt. Brood is daar een belangrijk voorbeeld van. Maar als we de boterham nog eens nader onder de loep nemen, blijkt brood onze belangrijkste leverancier van voedingsstoffen die onmisbaar zijn voor het goed functioneren van het lichaam.

14


Ontbijttips • • • • • • • • • • • • •

De rust van het ontbijt vormt een goed tegengewicht voor de stress overdag. Ontbijten is een gezonde gewoonte die kinderen zo vroeg mogelijk moeten aanleren; Ontbijten bevordert een evenwichtige voeding over heel de dag. Wie niet goed wakker raakt, kan de dag beginnen met een opwekkende douche en pas daarna aan tafel gaan; Wie 's morgens gehaast is, kan 's avonds de tafel al dekken... of zet de wekker een kwartiertje vroeger; Wie geen honger heeft, zal misschien verleid worden door een gevarieerde ontbijttafel; Kies voedingsmiddelen die u lust; Ook voor lijners is er goed nieuws: een gezond ontbijt verminderd de drang om te snoepen; Samen ontbijten is veel gezelliger; Probeer verschillende soorten beleg te eten. Gevarieerde voeding is erg belangrijk; Praat eens met je vrienden en vriendinnen over wat ze als ontbijt eten. Jullie kunnen elkaar tips geven over wat je lekker vindt; Vind je muesli lekker? Dat komt goed uit want het is met yoghurt of melk een goed ontbijt. Zorg er wel voor dat je geen krokante muesli eet, deze bevat namelijk veel suiker; Wist je dat in boter belangrijke vitaminen zitten? Een beetje boter op je brood is dus goed. Vraag aan je ouders of ze halvarine willen kopen, hierin zit minder vet dan in margarine of roomboter; Heb je ’s morgens geen honger? Probeer dan eens een bord pap of een drinkontbijt. Deze vallen minder zwaar op de maag maar zijn vaak toch erg gezond.

15


Werkbladen bij deze les

16


Scoren voor Gezondheid Ontbijt tips

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.


‘10 Gezonde ontbijtjes’ Ontbijt 1: •

• • •

2 sneetjes volkorenbrood (2 x 35 gram) belegd met o Margarine >80% dun besmeert ( 2 x 5 gram). o 1 plak Goudse Kaas. (20 gram). o Gebraden gehakt (15 gram) 1 appel (135 gram) 1 beker halfvolle melk (225 ml). 1 kopje thee (150 ml)*

Ontbijt 2: • • • •

2 sneetjes donker roggebrood (2 x 45 gram) belegd met o 1 banaan (100 gram) 1 rijstwafel (8 gram) 1 beker sojamelk (225 ml) 1 kopje thee (150 ml)*

Ontbijt 3: •

• • •

2 sneetjes volkorenbrood (2 x 35 gram) belegd met o Halvarine (2 x 5 gram) o Appelstroop (15 gram) o Smeerkaas 20+ (15 gram) 1 mandarijn (55 gram) 1 beker halfvolle melk (225 ml) 2 kopjes thee (2 x 150 ml)*

Ontbijt 4: •

• •

2 sneetjes volkorenbrood (2 x 35 gram) belegd met o Halvarine (2 x 5 gram) o Halvajam (15 gram) o Tomaat (20 gram) + kaas 30+ (20 gram) 1 Glas sinaasappelsap (150 ml) 2 Kopjes thee (2 x 150 ml)*

Ontbijt 5: •

• • •

2 sneetjes volkorenbrood (2 x 35 gram) belegd met o Halvarine (2 x 5 gram) o Rosbief (15 gram) o Gekookt ei (50 gram) 1 kiwi (75 gram) 1 beker drinkyoghurt (225 ml) 1 kopje thee (150 ml)*

18


Ontbijt 6: • • •

Bord havermoutpap (250 gram)* 1 glas sinaasappelsap (150 ml) 1 beker karnemelk (225 ml)


Zachte muesli met yoghurt (200 gram)* 1 glas sinaasappelsap (150 ml) 1 kopje thee (150 ml)*

Ontbijt 8: •

• • •

2 sneetjes volkorenbrood (2 x 35 gram) belegd met o Halvarine (2 x 5 gram) o Schouderham (15 gram) o Vruchtenhagelslag (15 gram) 1 sinaasappel (120 gram) Beker halfvolle melk (225 ml) 1 kopje thee (150 ml)*


2 sneetjes volkorenbrood (2 x 35 gram) belegd met o Halvarine (2 x 5 gram) o gebakken ei (50 gram) 1 glas sinaasappelsap (150 ml) Beker halfvolle melk (225 ml)

Ontbijt 10: • • • • •

1 sneetje volkorenbrood (35 gram) belegd met o Halvarine ( 5 gram) o Pindakaas (15 gram) 1 krentenbol (35 gram) belegd met o Halvarine (5 gram) 1 banaan (100 gram) Beker halfvolle melk (225 ml) 1 kopje thee (150 ml)*

* Kan eventueel met suiker. Niet meer dan 2 klontjes (2 x 5 gram) of 2 schepjes (2 x 5 gram). Er kan tussen alle bestandsdelen van het ontbijt gevarieerd worden. Zolang het ontbijt maar het volgende bevat: • Koolhydraat bestanddeel (Volkorenbrood, roggebrood, knäckebröd, havermoutpap, zachte muesli); • Zuivel bestanddeel (melk, kaas, smeerkaas, yoghurt); • Fruit bestanddeel (appel, banaan, kiwi, sinaasappel(sap), grapefruit(sap)); • Drinken (thee, melk, sap).

19


Ontbijt Quiz Ontbijten is natuurlijk heel belangrijk! Veel mensen ontbijten met brood dus daarom hebben we daar een kleine quiz voor verzonnen. Deze quiz is natuurlijk ook leuk voor kinderen die iets anders eten bij het ontbijt. Je moet het goede antwoord omcirkelen. Vraag 1 Welke boter bevat het minste vet? a) margarine b) halvarine c) roomboter Vraag 2 Welke vitamines zitten er in brood? a) Vitamine B1 en B6 b) Vitamine D en B12 c) Vitamine A en C Vraag 3 Wat is belangrijk om te eten bij het ontbijt? a) koolhydraten, want die geven snel energie b) vet, want die zorgt voor een betere weerstand van het lichaam c) eiwitten, want die zorgen ervoor dat je sneller wakker wordt Vraag 4 Wat zit er niet zo veel in brood? a) ijzer b) koolhydraten c) vet Vraag 5 Alles bij elkaar geteld (kneden, rijzen en bakken) duurt het maken van een groot brood… a) 1 uur b) 3 kwartier c) Ruim 3 uur Vraag 6 Welke kaas is het gezondst? a) 20+ kaas b) 30+ kaas c) 48+ kaas

20


Vraag 7 Volkoren brood wordt gebakken van… a) Tarwebloem, roggemeel en havermout. b) Volkorenbloem c) Van meel waarvoor de hele korrel (kern, kiem en zemel) wordt gebruikt. Vraag 8 Hoeveel procent van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid levert een goed ontbijt gemiddeld? a) 10-15% b) 5-10% c) 15-20% Vraag 9 Hoeveel sneeën brood moet je per dag eten volgens het voorlichtingsbureau voor voeding? a) 1-2 boterhammen per dag. b) 3-5 boterhammen per dag. c) 6-8 boterhammen per dag. Vraag 10 Als je niet zo van brood houdt bij het ontbijt, maar wel gezond wilt ontbijten, wat kun je dan ook eten? a) Krokante muesli met volle yoghurt b) Muesli met magere yoghurt c) Alleen een bakje yoghurt

21


Opdracht: Hang dit stencil ergens op, zodat je er elke ochtend aan wordt herinnerd om te ontbijten. Als het je gelukt is om te ontbijten dan zet je een kruisje in het vakje van de dag. Is het je niet gelukt dan laat je het vakje leeg. Neem dit stencil op … - … 2008/2009 weer mee naar school. Maandag

Dinsdag

Woensdag

Donderdag

Vrijdag

Zaterdag

Zondag

Tips: • • • •

Maak je ontbijt de avond van tevoren klaar zodat je niet veel eerder op hoeft te staan; Vraag je ouders om je eraan te herinneren om te ontbijten; Spreek met jezelf af dat je niet eerder weg mag dan wanneer je een kruisje op dit stencil heb gezet (wat dus betekent dat je eerst moet ontbijten); Ga thuis met zijn allen ontbijten.

22


Ontbijt woordzoeker Na het harde werken is er natuurlijk ook even tijd voor ontspanning. Los de onderstaande puzzel maar eens op. Zoek de woorden van boven naar beneden, van links naar rechts, van rechts naar links en diagonaal. B W T J R W Q X O P P P D K V L V X W T O M A A T S D A F I

W Q E I S A T E E A I G V P V S N K W X S B J Y X J P D K P

P E E R U D R T M S N L J C A G L Z T V P E E W C P L L K V

R S Q E B R W A X L D A R E D E G S K C M F V C E A M J X P

O C I Z Z C F O O E A R Z B M A I D C I K H X L F F N Q M K

V I T A M I N E S P K X J A L H E G U T F C S M M L E V P K

appel appelstroop banaan boter bruinbrood cornflakes drinkyoghurt energie fruit gezond halvarine ham

T N K E N V I J Z P A A J S D C Q S R M U T F G T U J S A J

E R E J S K W S Z A A O L E O D A I H E R O S R Z S E B Z B

N X U M R G X Q U S S E B Y O I S N H O N V G R Q R X S Y B

I J M H J D N G Y A G V R A R L K H O Z H E X E S K V O L U

R E P G G P M A A A T B U O B X U P D I G J E S O R R F H I

A D J Z Y O J W H N B U I V T R E T A W J H Y V B W Z D V O

V O E J V T Y N O I S M N U I D F S U V T J V H E X G D Z W

L C Y G I Q E K I S A S B J W C N E F D N M K E Y A V R W U

A E X W Q T V X N R J K R E N T E N B O L W J P H E D G B K

H B P R H S T R G I G H O Y M M J R F R R Z A J W K K B A M

C K H C Q X M A U W R H O N O E A A T L E L J J C M M A I D

H E U Y S X R E C N R D D J L A L J D D T R R A J Y S K H Q

havermoutpap jam kaas karnemelk kiwi krentenbol mandarijn margarine melk muesli peer pindakaas

C R J A G I Z L E U Z H T E Z T D K X P O H Y B S N K Z R H

V O N E N G Q T M R K Y F Q S J P C X K B G D A T I I G T V

B H R E G D A C F D K A N J I R A D N A M Q N K X X W Q Z Z

Q R M N Y V L S M R W A B J K M F F M I L M S I U D I E N L

L Y A D F G K O H T O A A U U L Z B R Q T W R E J T P F B Y

T Q H T Q L Y U S S N S L S M X E L K U C I U G G M I G U T

K A H G C A A J M A N E Q E N C P M L T V Y I E P K K V O P

O O T X J P I K A I P A P T U O M R E V A H I Z G G A P V S

Z H Q X F R M N E P F Y Q Z H I W H B N K F V O H C N I A C

K Q D W H I Z C A S N R W R F E I B S O R D S N S V J R L S

V A N W Z H A Q U E X T Z H X S W O U J T A S D T L J E I O

I U E K L Q S H G V R M C V C Z U N S H U T K V S B K Q N N

rijstwafel rosbief sinaasappelsap smeerkaas sojamelk thee tomaat vitamines vruchtenhagelslag water witbrood

23


Antwoorden Oplossing Woordzoeker: + + T + + + + + + P P + + + + + + + + T O M A A T + + A + +

+ + + I + + + + + A I + + + + + + K + + + + + + + + P + + +

P E E R U + + + + S N + + + + + L + + + + + + + + P + + + +

+ + + + + R + + + L D + + + + E G + + + + + + + E + + + + +

+ + + + + + F + + E A + + + M A I + + + + + + L + + + + + +

V I T A M I N E S P K + + A L + + G + + + + S + M + + + + +

appel appelstroop banaan boter bruinbrood cornflakes drinkyoghurt energie fruit gezond halvarine ham

T + + + + + + + + P A + J S D + + + R + + T + + + U + + + +

E R + + + + + + + A A O L + O + + + + E R + + + + + E + + +

N + U + + + + + + S S E B + O + + + + O N + + + + + + S + +

I + + H + + + + + A G + R + R + + + O + + E + E + + + + L +

R + + + G + + + + A + + U + B + + P + + + + E + + + + + + I

A + + + + O + + H N + + I + T R E T A W + H + + + + + + + +

V + + + + + Y N + I + M N + I + + + + + T + + + + + + + + +

L + + + + + E K + S A + B + W + + + + + + + + + + + + + + +

A + + + + T + + N R + K R E N T E N B O L + + + + + + + + K

H + + + H S + + G I + + O + M M + + + + R + + + + + + + A +

+ + + C + + M A + + R + O + + E A + + + E + + + + + + A + +

+ + U + + + R E + + + D D + L + L J + + T + + + + + S + + +

havermoutpap jam kaas karnemelk kiwi krentenbol mandarijn margarine melk muelsi peer pindakaas

C R + + + I + + E + + + + E + + + K + + O + + + + + K + + +

V O + + N + + + + R + + F + + + + + + + B + + + + + I + + +

+ + R E + + + + + + K A N J I R A D N A M + + + + + W + + +

+ + M N + + + + + + W A B + K + + + + + + + + + + + I + + +

+ + A + F + + + + T + A A + + L + + + + + + + + + + + + + +

+ + H + + L + + S + N + L S + + E + + + + + + G + + + + + +

+ + + + + + A J + A + E + + + + + M + + + + + E + + + + + +

+ + + + + + I K A + P A P T U O M R E V A H + Z + + + + + +

+ + + + + R + N E P + + + + + + + + + N + + + O + + + + + +

+ + + + + + + + A S + + + + F E I B S O R + + N + + + + + +

+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + A + D + + + + + +

+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + K + + + + + + +

rijstwafel rosbief sinaasappelsap smeerkaas sojamelk thee tomaat vitamines vruchtenhagelslag water witbrood

24


Quiz antwoorden: Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag

1=B 2=A 3=A 4=C 5=A 6=A 7=C 8=A 9=B 10= B

25


Thema 3: Actief naar school Doelstelling:


• • •

Duidelijk maken waarom actief naar school gaan gezond is; Manieren geven om actief naar school gaan leuker te maken; Leerlingen inzicht geven in het belang van warming-up, cooling-down en blessure preventie; • Kinderen verschillende vormen van warming-up, cooling-down en blessure preventie leren; • Leerlingen laten ervaren dat buitenspelen leuker is dan bijvoorbeeld computeren/tv kijken; • Aanbieden van leuke vormen voor binnenspelen bij slechte weersomstandigheden. Les 1: Actief naar school (docenten) Inleiding: Rondvraag • Vragen wie er allemaal te voet naar school komt? • Vragen wie er allemaal op de fiets naar school komt? • Vragen wie er met de auto/ov naar school komt? • Vragen wie er op een andere manier naar school komt? • Waarom ze dit doen? Kern: • •

•

Uitleggen van de beweegnorm; Hieraan koppelen dat je door actief naar school te gaan al een heel eind op weg bent om dit te halen. Vb.: Doormiddel van activiteiten (zoals spelletjes) te laten zien die ze onderweg naar school zouden kunnen doen. Het actief naar school gaan leuker maken. Deze dingen ook uit te voeren (bijvoorbeeld haasje over); behandelen van de actief naar school poster.

Afsluiting:


• maken van de puzzel; • afsluitend woord. Les 2: buitenspeeldag 2 (warming-up/cooling-down) (studenten) Inleiding: Rondvraag: • Wie heeft er wel eens een blessure gehad? • Wie weet wat een warming-up/cooling-down is? • Wie doet er wel eens een warming-up/cooling-down?

26


Kern: • • • •

Toon verschillende blessure preventie materialen, tape, bandage, brace, mond beschermer, scheen beschermers, skate beschermers enz.; Behandelen van blessure preventie, warming-up en coolingdown; Behandelen van buitenspeelposter; Buitenspeeldag; Vb; de student kan tijdens de buitenspeeldag een voorbeeld geven van een warming-up, vervolgens een les doen en als afsluiting een cooling-down.

Afsluiting: • • •

Inhoud en voorbeelden

Afsluiten met een cooling-down; Laat kinderen dit zelf doen bij hun sportactiviteiten; Vraag na een week wie het actief gedaan heeft en of het iets oplevert? Wat dan? • Kort afsluitend woord. Les 3: Presentatie opdracht aan ouders (docenten) Zie huiswerkopdracht.

Materialen:

Les 1: actief naar school • actief naar school poster De leerlingen een voor thuis (A4) en de docenten een grote voor in de klas (A3); • puzzel. Les 2: buitenspeeldag 2 (warming-up en cooling-down) • buitenspeelposter. De leerlingen een voor thuis (A4) en de docenten een grote voor in de klas (A3); • mogelijke benodigdheden voor buitenspeeldag; • Laat kinderen hun beschermingsmaterialen meenemen, zoals scheenbeschermers, gebits beschermers, brace, tape enz. Les 3: presentatie opdracht aan ouders • afhankelijk van wat de leerlingen doen bij deze opdracht.

Studiebelasting:

Les 1: Actief naar school 45-60 minuten. Les 2: buitenspeeldag 2 ochtend of middag.

Informatie bronnen:

Les 3: presentatie opdracht aan ouders Een ochtend, middag of avond. • Les materialen Scoren voor Gezondheid • www.bewegingsvraagstukken.nl/themas/NBN.html • www.nisb.nl/documenten/beweegnorm2004.pdf • www.sportzorg.nl • www.sport.nl

27


3. Gezond & verantwoord bewegen Is het thema elke dag ontbijt je goed bevallen? Ik hoop dat je nog beter bent gaan nadenken over hoe je de dag gezond kunt beginnen. Je bent nu bezig met het onderwerp Gezond bewegen. Daarbij is het goed om lopend of met de fiets naar school te gaan. • Door naar school te lopen of fietsen, heb je al een groot deel van je uur beweging per dag ingevuld; • Fietsen of lopen naar school is belangrijk om ervaring op te doen in het verkeer; • Doordat er minder auto’s bij de school komen is het gezonder, veiliger en beter voor het milieu. Weet je wat ook zo leuk is aan lopend of met de fiets naar school gaan? Je kunt het samen met je vrienden en vriendinnen doen. Het is natuurlijk wel heel belangrijk dat je een veilige route neemt. Vraag daarom aan je ouders of ze een paar keer met je mee willen gaan om de veiligste route te vinden. Je kunt ook lekker buiten spelen in plaats van televisie kijken. Door te sporten kun je lekker bewegen in de buitenlucht. Maar ook als je geen lid bent van een sportvereniging, kun je op veel manieren buiten in beweging zijn. Wat dacht je van een middag naar de speeltuin of schaatsen op de ijsbaan. Natuurlijk is het leuk om af en toe te computeren of televisie te kijken. Dat doen voetballers ook. Maar zorg ervoor dat je hier nooit meer dan twee uur per dag aan besteed. Als je dat ook doet, ben je weer een stap verder met een goede uitvoering van je contract. • Buitenspelen zorgt ervoor dat je actief bezig bent; • Tijdens televisie kijken en computeren zit je stil waardoor je weinig energie gebruikt. Besteed aan deze activiteiten daarom maximaal twee uur per dag; • Door samen buiten te spelen, leer je goed met andere kinderen om te gaan. Tips: • • • •

Gebruik de pauzes om buiten te spelen; Zet met je vrienden en vriendinnen een speurtocht voor elkaar uit. Laat elkaar daarbij ook actieve opdrachten uitvoeren waarbij je flink moet bewegen; Het is natuurlijk erg belangrijk om veilig buiten te spelen. Vraag daarom aan je ouders waar je naar toe mag; Niet iedereen vindt dezelfde spelletjes leuk. Op www.lekkerbuitenspelen.nl zijn daarom allerlei leuke tips te vinden. Ik had bijvoorbeeld nog nooit gehoord van Kleurentik, foxy foxy en leuk & stom, maar op deze website staan ze uitgelegd! Maar dan natuurlijk niet te lang achter je computer blijven zitten.

28


Opdracht: Hang dit stencil ergens op, zodat je er elke ochtend aan herinnerd wordt om actief naar school te gaan. Als het je gelukt is om actief naar school te gaan zet je een kruisje in het vakje van de dag. Is het je niet gelukt dan laat je het vakje leeg. Neem dit stencil op donderdag ... - ... 2008 weer mee naar school. Maandag

Dinsdag

Woensdag

Donderdag

Vrijdag

Zaterdag

Zondag

Tips: • • • •

Trek je goede loopschoenen aan en ga wandelend naar school; Hou je van skaten? Doe je skates aan en neem je schoenen mee in je tas; Ga lekker op de fiets naar school; Misschien kun je zelf nog meer creatieve manieren bedenken om actief naar school te gaan, wat dacht je van ‘huppelend’ bijvoorbeeld!

29


Actief op en naar school woordzoeker

S T C E N S O N E S T E I F E

J T P U I J O D C B Q N W L J

K L E N E L E P S N E T I U B

Balspel Beweging Buitenspelen Fietsen Gezond Klimrek lopen pauze skeeleren

P C E P H S B U O P M S T K E

S R O P P P H V O E P G L J Z

Y P Z B S E H L S R I I T X U

K D E T B L N V I S M R S G A

W G U U W L A N E R E E P N P

P W H F R E G B E K R Y O I T

D V R U Q T E K K U G I R G A

N H I T O J O I S C X Q T E I

Y B Q U J E T C I C J B E W V

N W W T F S X B H F T R N E W

B E G E Z O N D Z T Q C R B F

N Y S K E E L E R E N O Q X F

spelletjes speurtocht sporten springtouwen steppen tikkertje

De oplossing staat op bladzijde 35

30


Blessure preventie Hoe ontstaan sportblessures? • • • • •

Onjuiste trainingsmethoden; Slechte voorbereiding/warming-up; Slechte conditie; Slecht materiaal of verkeerde schoenen; Slechte houding.

Hoe ontstaan acute blessures? Worden veroorzaakt door bijvoorbeeld een val, klap, botsing of een verkeerde beweging. Hierdoor ontstaan dan vaak een zwelling, kneuzing, scheuring, verstuiking of botbreuk. Hoe ontstaan chronische blessures? Ontstaan door overbelasting oftewel het continu herhalen van een beweging. 63% van de blessures zijn enkel- pols- knie- en handblessures. Hoe kun je de kans op een blessure verkleinen? • • • • • •

Goede schoenen, kleding, veilig materiaal, juiste trainingsmethode; Mensen willen teveel in één keer waardoor de spieren en gewrichten te zwaar belast worden. Een training moet je goed opbouwen; Een warming-up van 10 minuten geeft goede doorbloeding en bereidt de spieren en gewrichten voor; Neem pijnsignalen serieus en neem voor oude blessures de tijd om te herstellen; Let op gezonde voeding en neem voldoende rust; Ga niet direct na het sporten rusten. In de spieren hebben zich afvalstoffen opgehoopt, die pijn en vermoeiend gevoel veroorzaken. De cooling-down voert deze afvalstoffen af, waardoor spierpijn wordt voorkomen.

Om de kans op blessures te verminderen is het belangrijk om warming up en cooling- down te doen.

31


Warming-up Belang warming-up • •

Je lichaam kan rustig warm worden en zich voorbereiden op de prestatie; Je spieren raken beter doorbloedt waardoor ze meer werk aan kunnen en dus minder snel pijn gaan doen.

Wat doet een warming-up met je lichaam? • • • • • • • •

Zorgt ervoor dat je lichaam langzaam kan wennen aan het sporten; Lichaamstemperatuur stijgt iets en ademhaling gaat sneller; Je hartslag wordt hoger. Dit komt omdat je hart harder moet pompen omdat je spieren naar bloed en zuurstof gaan vragen; Omdat je hartslag hoger wordt kan er sneller bloed en zuurstof naar je spieren gebracht worden waardoor ze meer werk kunnen verrichten; Als je te hard gaat sporten, vormen je spieren een afvalstofje dat we melkzuur noemen; Als er teveel melkzuur in je spieren zit kan je niet meer lekker bewegen en gaat het pijn doen; Door een warming-up te doen kun je het punt van te veel merkzuur uitstellen => hierdoor is de kans op sportblessures veel kleiner; En doordat je spieren warmer zijn worden ze ook soepeler waardoor je beter kan bewegen.

Tips: Begin rustig met de activiteit en heel gemakkelijk. Bijvoorbeeld bij voetbal moet je niet meteen voor de warming-up vanaf 16 meter keihard op het doel schieten. Begin dan eerst rustig met lopen en dribbelen. Probeer de activiteit steeds zwaarder te maken dus leg het tempo steeds iets hoger. Maar doe dit rustig. Kijk naar wat voor bewegingen er tijdens de wedstrijd of training worden gemaakt. Pak er bij voetbal bijvoorbeeld een bal bij en doe er een trap en passvorm mee. Dit noem je sportspecifieke oefeningen.

32


Cooling-down Waarom na het sporten een cooling-down? • • •

Na het sporten is je lichaam bezweet, je hartslag hoger en je spieren zijn warm. Als je dan meteen gaat zitten, koelt je lichaam heel snel af. Hierdoor worden je spieren heel stijf; Ook daalt je hartslag snel waardoor de doorbloeding van je spieren veel minder wordt; Ook kan je snel ziek worden als je bezweet en warm bent en snel afkoelt.

Wat doelt een cooling-down met je lichaam? • •

We hebben net gezegd dat de warming-up je lichaam langzaam opwarmt, een cooling-down doet het tegenovergestelde; We hebben het net over melkzuur gehad. Als er te hard of te veel getraind word komt er te veel melkzuur in je spieren. Het lichaam kan het op een gegeven moment niet meer afbreken. Als je geen cooling-down doet na het sporten blijft dat melkzuur achter in je spieren. Dit veroorzaakt de volgende dag extra stijfheid of zelfs spierpijn.

Tips: • • •

Stop niet meteen na een zware inspanning met sporten. Blijf even op een rustiger tempo bewegen. De doorbloeding van de spieren blijft dan goed; Doe een trainingsjasje en/of een lange broek aan zodat je spieren niet in een keer afkoelen. Zo worden je spieren namelijk snel stijf en krijg je sneller spierpijn; Laat de inspanning rustig afnemen. De cooling down hoeft niet sportspecifiek te zijn. Bijvoorbeeld met schaatsen kun je uitfietsen in plaats van schaatsen. Dit zie je ook vaak op televisie. Dit noem je niet sportspecifiek omdat de bewegingen niet tijdens het schaatsen voorkomen.

33


Opdracht: Hang dit stencil ergens op zodat je er elke dag aan wordt herinnerd om een uur per dag extra te spelen. Als het je gelukt is om een uur extra actief te zijn dan zet je een kruisje in het vakje van de dag. Is het je niet gelukt, dan laat je het vakje leeg. Neem dit stencil op ... - ... 2008/2009 weer mee naar school. Maandag

Dinsdag

Woensdag

Donderdag

Vrijdag

Zaterdag

Zondag

Tips (buiten) spelen met iemand anders: • • •

Spreek met een klasgenootje of ander vriendje of vriendinnetje af om te gaan spelen; Blijf na schooltijd langer op school om op het schoolplein te spelen; Schrijf allebei/allemaal zoveel mogelijk dingen op die jullie zouden kunnen gaan doen. Vouw de papiertjes dubbel en grabbel een briefje van de stapel. Wanneer niet iedereen de activiteit leuk vindt dan kan er een ander papiertje gepakt worden.

Tips (buiten) spelen: • •

Zoek in een boek of op internet een leuk actief spel op die je zou kunnen gaan doen; Fiets eens door de buurt om te kijken wat voor leuke speeltoestellen er zijn.

34


Antwoorden Oplossing Woordzoeker:

S + + + + + + N E S T E I F +

+ T + + + + + + + + + N + + +

+ L E N E L E P S N E T I U B

Balspel Beweging Buitenspelen Fietsen Gezond Klimrek lopen pauze skeeleren

+ + E P + S + + + P + S + K E

S + + P P P + + O + P + L J Z

+ P + + S E + L + R + I T + U

+ + E + + L N + I + M R S G A

+ + + U + L A N + R E + P N P

+ + + + R E G B E K + + O I +

+ + + + + T + K K + + + R G +

+ + + + O J O I + + + + T E +

+ + + U + E T C + + + + E W +

+ + W + + S + + H + + + N E +

+ E G E Z O N D + T + + + B +

N + S K E E L E R E N + + + +

spelletjes speurtocht sporten springtouwen steppen tikkertje

35


Thema 4: Gezonde voeding Doelstelling:


•

Leerlingen kennis laten maken met de beweegnorm. (“Wat houdt dit in?”, “Voldoe ik hier zelf aan?”); • (Eventueel: leerlingen inzicht geven in eigen activiteit door middel van bewegingsdagboek.); • Leerlingen stimuleren fruit te eten i.p.v snoep; • Stimuleren van het drinken van water i.p.v. frisdrank; • Inzicht geven dat water een schaars goed is waar zuinig mee om gegaan dient te worden; • Kinderen informeren dat water beter voor je gezondheid is dan frisdrank. Les 1: Gezonde voeding (docenten) Inleiding: Rondvraag: • wie eet er wel eens snoep? Wat voor snoep en hoeveel? • Wie eet er wel eens fruit? Wat voor fruit en hoeveel? • Waarom eet je fruit of snoep? • Wat is gezonder? Kern: • • •

Behandelen van de gezonde voeding; Behandelen van schijf van 5 (misschien is deze al eerder behandeld bij het thema ontbijt); Behandelen van vaker fruit en minder snoep poster.

Afsluiting:


• maken van de groenten en fruit quiz. Les 2: Drinken (docenten) Inleiding: • • •

Uitleg thema Drinken; Wat houdt het in? Informatie water. Vb.: M.b.v. lesbrief

Kern: • • • •

Behandel (water) drinken; Waarom is water goed voor je? Spelletjes met water; Behandel poster water drinken.

Je kunt uiteenlopende onderwerpen als informatie gebruiken: • • • •

Percentage water op de wereld; Hoeveel moet je drinken per dag; Waar wordt water allemaal voor gebruikt; Verschillende soorten water proeven (zout, zoet, kaneel etc.).

36


Afsluiting: • • •


kort afsluitend woord; Uitdelen flessen water (indien mogelijk). Mee laten nemen eigen beker, zodat ze zelf water kunnen drinken in de klas.

Les 3: caloriewijzer (docenten) Inleiding: Rondvraag: • weet iemand wat calorieën zijn? • Moet je veel calorieën eten per dag of niet? (energiebalans) Kern: • • •

Uitdelen caloriewijzer; Invullen caloriewijzer tabel; Maak je eigen gezonde traktatie.

Afsluiting:


• Invullen van de quiz. Les 4: supermarktles (studenten) Inleiding: Rondvraag: • Wie weet wat gezonde voeding is? • Wie doet er boodschappen bij jullie thuis? • Ga je wel eens mee boodschappen doen? • Welke dingen zoek je dan uit in de supermarkt? Kern: •

Supermarktbezoek. De studenten zullen met behulp van de supermarkt zelf een leuk programma opstellen welke door de leerlingen gedaan kunnen worden. Vb: eierkoeken bakken

Afsluiting: •

Eigen invulling. (afhankelijk van gedane dingen in supermarkt) Vb: het bespreken van een opdracht die uitgevoerd werd tijdens het supermarktbezoek.

37


Opmerkingen:

• •

Materialen:

Bij het doen van de supermarktles moeten er goede afspraken gemaakt worden met de supermarkt zelf over de activiteit die daar plaats gaat vinden; Bedank de supermarkt voor hun diensten.

Les 1: gezonde voeding • minder snoep en vaker fruit poster. De leerlingen hebben er een voor thuis (A4) en de docenten een grote voor in de klas (A3); • quiz. Les 2: water drinken • poster water drinken. De leerlingen hebben er een voor thuis (A4) en de docenten een grote voor in de klas (A3); • flessen water (indien mogelijk); • bekertjes voor de kinderen; • eventueel materiaal voor spelletjes met water. Les 3: caloriewijzer • caloriewijzers; • invulschema calorieën; • quiz; • maak je eigen traktatie (eventueel computers). Les 4: supermarkt les • materialen worden verzorgd door studenten. Eventueel, in overleg, gebruik maken van de spullen van school

Informatiebronnen.

• •

www.traktatietips.nl www.voedingscentrum.nl

38


4. Gezonde voeding Gaat het goed met jullie bewegen, kom je dagelijks aan een uur sporten en bewegen? Weet je wat nog meer heel belangrijk is? Het eten van voldoende groente en fruit. Dit heeft namelijk veel voordelen. Wist je bijvoorbeeld dat je huid er mooier uit blijft zien als je veel groente en fruit eet? Maar er zijn nog veel meer voordelen. Groente en fruit zorgen ervoor dat je meer energie krijgt en dat je weerstand verbetert. Je hebt dus minder kans om ziek te worden. Wist je dat zelfs je hersenen beter gaan werken als je iedere dag groente en fruit eet? Daarom is het belangrijk dat je genoeg groente en fruit eet. Om je te helpen worden enkele tips gegeven. • Het is belangrijk dat je op jouw leeftijd iedere dag minimaal 150 gram groente en 2 stuks fruit eet; • Zorg ervoor dat je verschillende soorten groente en fruit eet. Elke soort bevat weer andere voedingsstoffen die goed voor je zijn; • Groente en fruit kun je niet vervangen door vitaminepillen. Wel kan dit goed zijn als aanvulling. Vitamines uit je eten halen blijft het beste; • Eet zo min mogelijk tussen de maaltijden door. Dat is ook beter voor je gebit.

Tips: • • • •

• •

Als je toch trek hebt in een tussendoortje, neem er dan één waar weinig calorieën in zitten. Zoals fruit, speculaasje, waterijsje, ontbijtkoek, liga of een handje popcorn. Eet nooit meer dan vier tussendoortjes per dag; Een stuk vers fruit bevat meer belangrijke voedingsstoffen dan een glas vruchtensap. Vervang daarom nooit meer dan één stuk fruit per dag door een glas sap; Je eigen gezonde snack maken is niet alleen goed voor je gezondheid, maar ook heel leuk om te doen. Op www.traktatietips.nl staan veel leuke ideeën. Jouw klas heeft ook een Gezonde Traktatie overzicht gekregen, die kun je ook gebruiken, deze traktaties staan allemaal op: www.gezondtrakteren.nl; Eet groente, bijvoorbeeld sla of tomaat, ook eens op brood of neem komkommer of worteltjes tussendoor. Je komt dan sneller aan je 150 gram benodigde groente per dag; Als je een bepaalde groente niet lust, kijk dan samen met je ouders of jullie het op een andere manier kunnen klaar maken. Er zijn namelijk veel verschillende manieren van het bereiden van groente.

Bij gezond leven hoort ook voldoende water drinken. Hierdoor worden namelijk slechte stoffen uit je lichaam verwijderd. Per dag moet je op jouw leeftijd gemiddeld 1,5 liter vocht binnen krijgen. Als je veel sport, is het belangrijk dat je meer drinkt. Je zweet dan namelijk veel waardoor je vocht kwijt raakt. Dit is ook het geval als het warm weer is. Waarschijnlijk heb je wel eens gemerkt dat je dan eerder hoofdpijn krijgt. Voorkom dit door veel water te drinken. Je kunt je dan langer concentreren en daardoor ga je er zelfs beter van leren! • Het is belangrijk dat je 1,5 liter vocht per dag drinkt. Ook melk, thee en vruchtensap mag je daarbij meetellen; • In tegenstelling tot veel frisdranken en vruchtensappen zit in light frisdrank geen suiker. Het is daarom beter dan gewone frisdrank. Wel zitten er soms weer andere stoffen in die niet zo goed voor je zijn. Water is daarom echt de beste keuze; • Gemiddeld drinkt een mens in zijn of haar leven maar liefst 75.000 liter water.

39


Wist je dat…? • • • • • • •

Je tussen de 95 en 190 liter water gebruikt als je douchet. Bij het toilet doorspoelen ligt het aantal liters tussen de 7,5 en 26,5; In heel veel eten ook water zit. Een ananas bestaat bijvoorbeeld voor 80% uit water. Bij een tomaat is dit maar liefst 95%; Water helpt om slechte stoffen uit je lichaam te verwijderen; Water je maag al 5 minuten, nadat je het gedronken hebt, verlaat; Bevroren water 9% lichter is dan vloeibaar water. Daardoor kan ijs op water drijven; Een liter water 1 kilogram weegt; Water zorgt voor de juiste temperatuur in je lichaam. Wanneer je koorts hebt is het dus extra belangrijk om veel water te drinken.

40


Groenten + fruit eten! Waarom gruiten? Veel kinderen eten te weinig groenten en fruit. Dat is niet best, want in groenten en fruit zitten heel belangrijke stoffen. Zo zit er veel vitaminen in, barst het van de mineralen zoals ijzer, zit het boordevol vezels net als in bruin brood en nog veel meer... Iedereen heeft deze stoffen nodig om fit en gezond te blijven. Om goed te kunnen leren, flink te groeien en om lekker te sporten. Met groenten en fruit houd je je huid en je haar mooi. En ze zorgen er ook voor dat je niet zo snel ziek wordt. Daarom is het heel belangrijk dat je elke dag genoeg groenten en fruit eet en drinkt. Het beste is: elke dag drie grote scheppen groente en twee keer fruit! Want teveel groenten en fruit kun je niet eten. Nooit! Groenten en Fruit: • • • • •

belangrijk om fit te blijven; Je huid profiteert mee van de vitamines en je blijft makkelijker op gewicht; geven meteen energie en verhogen zo je weerstand. (handig bij verkoudheid!) zorgen ervoor dat je bloeddruk niet te hoog of te laag wordt (vraagje: wat is je bloeddruk ook alweer??); ook je ogen, botten en hersenen profiteren van gruiten.

Weetjes! 1. Aardbeien doen alsof ze vruchten zijn, maar zijn het eigenlijk niet. Het zijn zogenaamde schijnvruchten: wat je opeet is de opgezwollen bloembodem van de plant. De echte vruchten zijn de kleine pitjes die je op de rode huid van de aardbei ziet zitten; 2. Weet je waar de C van vitamine C vandaan komt? Gewoon van de C van citrusvruchten. Dit zijn bijvoorbeeld sinaasappels, citroenen, grapefruits en mandarijnen; 3. Het meest opvallende aan paprika’s is de kleur. Ze hebben zulke felle kleuren dat ze van plastic lijken. Als groene paprika’s wat langer aan de plant hangen, worden ze vanzelf rood. Groene paprika’s zijn dus eigenlijk vroege rode paprika’s. Naast groene en rode zijn er ook oranje, gele, paarse en witte; 4. Smaken veranderen elkaar. Het effect is wel heel anders dan je verwacht. Een grapefruit bijvoorbeeld of een mandarijn wordt zoeter als je er een klein beetje zout op doet.

Ook kunnen jullie zelf eens kijken op www.schoolgruiten.nl en www.kids.groentenenfruit.nl voor informatie, spelletjes en recept

41


Opdracht: Het uiteindelijke doel is om twee stuks fruit per dag te eten. We beginnen deze week met één stuk. De bedoeling is dat je de komende week probeert om elke dag minimaal 1 stuk fruit te eten. Hang dit stencil op de koelkast, of op een andere plek, waardoor je eraan wordt herinnerd om fruit te eten. Als het je gelukt is om een stuk fruit te eten dan zet je een kruisje in het vakje van de dag. Is het je niet gelukt dat laat je het vakje leeg. Stel; maandag heb je een stuk fruit gegeten en dinsdag niet. Je zet in het vakje onder de maandag een kruisje. Het vakje onder de dinsdag laat je leeg. Neem dit stencil op ... - ... 2008/2009 weer mee naar school. Maandag

Dinsdag

Woensdag

Donderdag

Vrijdag

Zaterdag

Zondag

Tips: • • • • •

Vraag je ouders om fruit te kopen in plaats van snoep; Ga mee boodschappen doen zodat je fruit kunt uitzoeken; Vraag of je ouders je willen helpen om je doel van deze week te halen; Op www.voedingscentrum.nl kun je informatie vinden over fruit. Je kunt er ook een gratis folder bestellen of downloaden die je informatie geeft over wat telt als één stuk fruit; Neem een stuk fruit mee naar school in plaats van een koek of snoepje.

42


Groenten en fruit Quiz Groenten en fruit eten is natuurlijk heel belangrijk. Daarom voor jullie deze quiz om alles te weten te komen over groenten en fruit. Omcirkel de juiste antwoorden. Vraag 1 Welke vitamines zitten er veel in groenten en fruit? a) Alle vitamines zitten er in. b) Er zitten haast geen vitamines. c) Er zitten vooral veel vitamine C in. Vraag 2. Welke groep in de Voedingswijzer is de Groenten en fruitgroep? a) Groep 3. b) Groep 2. c) Groep 1. Vraag 3. Als je geen groenten lust, kun je dan alleen fruit eten? a) In plaats van groenten kun je dan appelmoes eten. b) Als je meer dan 5 stuks fruit eet, kan dat. c) Nee, groenten en fruit kun je niet door elkaar vervangen. Vraag 4. Wat is het gezondst? a) Spruitjes, want die hebben alle stofjes die je nodig hebt. b) Afwisselen, want alle groenten hebben net weer wat andere stofjes. c) Boontjes, want die vindt bijna iedereen lekker. Vraag 5. Per dag heb je tot 12 jaar 150 gram groenten nodig. Hoeveel groenten zijn dat? a) Drie groentelepels met gekookte groenten. b) Vier groentelepels met gekookte groenten. c) Twee groentelepels met gekookte groenten. Vraag 6. Hoeveel is twee stuks fruit? a) Een peer en een schaaltje druiven. b) Twee partjes appel. c) Twee keer een mond vol.

43


Vraag 7. Wat is energiebalans? a) Je verbruikt meer energie dan je binnenkrijgt. b) Je krijgt meer energie binnen dan dat er uit gaat. c) Je neemt evenveel energie op als dat je verbruikt. Vraag 8. Hoeveel minuten moet je minimaal per dag bewegen? a) 20 minuten. b) 30 minuten. c) 40 minuten. Vraag 9. Welke vetsoort is het gezondst? a) Onverzadigd. b) Verzadigd. c) Overzadigd. Vraag 10. Hoeveel sneetjes brood is zouden jullie per dag moeten eten? a) 1-3 sneetjes. b) 3-5 sneetjes. c) 5-7 sneetjes. Vraag 11. Waar komt de C van vitamine C vandaan? a) Cactus. b) Calorieën. c) Citrusvruchten. Vraag 12. Waarom is het beter volkorenbrood te eten dan wit brood? a) Bevat meer calorieën. b) Bevat meer smaak. c) Bevat meer vezels.

44


Wat zijn gezonde tussendoortjes? Bij de keuze van tussendoortjes is het vooral belangrijk op de calorieën te letten. Tussendoortjes die relatief weinig calorieën leveren en ook nog belangrijke voedingsstoffen bevatten, zijn bijvoorbeeld vers fruit, een boterham of mueslibol. Rijstwafels en eenvoudige (volkoren)biscuits leveren niet te veel calorieën. Ook soep is een prima tussendoortje. Heldere soep gemaakt met een eenpersoons zakje of bouillon levert nauwelijks calorieën of vet en is een pittig extraatje. Ook (mineraal)water, koffie of thee zonder suiker, light-frisdrank en drinkbouillon bevatten nauwelijks of geen calorieën. Lekker tussendoor is ook een glas vruchtensap zoals sinaasappelsap of grapefruitsap, tomatensap, groentesap en karnemelk of halfvolle melk. Deze leveren wel calorieën, maar ook belangrijke voedingsstoffen.1 Op www.voedingscentrum.nl kun je meer informatie vinden over de hoeveelheid calorieën die producten bevatten. Opdracht: Hang dit stencil ergens op zodat je er aan wordt herinnerd om minder te snoepen. Een geschikte plek om het stencil op te hangen is bijvoorbeeld de kast waar het snoep in zit. Zet in de onderstaande vakken het aantal keer dat het je gelukt is om een bewuste keuze te maken voor een tussendoortje. Is het je op maandag één keer gelukt dan schrijf je dus een 1 in het vakje onder de maandag, etc. Neem dit stencil op … - … 2008/2009 weer mee naar school. Maandag

Dinsdag

Woensdag

Donderdag

Vrijdag

Zaterdag

Zondag

Tips: • •

1

Ga mee boodschappen doen zodat je kunt kijken hoeveel calorieën producten bevatten. Vraag je ouders of deze producten gekocht mogen worden in plaats van snoep; Vraag aan je ouders of ze je willen helpen om een gezond tussendoortje te nemen in plaats van een snoepje.

Bron: www.voedingscentrum.nl

45


Drinken Hoeveel heb je nodig? Je lichaam bestaat voor 60 tot 70 procent uit water! Je vochtbalans is daarom van groot belang binnen een gezonde levensstijl. Het is bekend dat je per dag minimaal 1,5 liter water moet drinken om goed te functioneren. Toch is hier nog verwarring over. Veel mensen denken dat je iedere dag 1,5 liter water moet drinken. Dat is niet zo: het gaat om 1,5 liter vocht en daar valt gelukkig veel meer onder dan alleen water. Denk bijvoorbeeld aan vruchtensap, melk, koffie, thee, limonade, frisdrank en soep. Hieronder zie je een schema van leeftijdscategorieën: Productgroep

1-3 jaar

4-8 jaar

9-13 jaar

Dranken (inclusief melk)

¾ liter

1 liter

1-1 ½ liter

1418 jaar 1-1 ½ liter

1950 jaar 1½2 liter

5170 jaar 1½2 liter

70 jaar e.o 1½2 liter

Wat dranken betreft is er veel keus. Bij de keuze is het belangrijk te letten op het aantal calorieën die in de producten zitten. De voorkeur gaat uit naar dranken die geen calorieën leveren.

Dranken

bij voorkeur Koffie en thee zonder suiker, (mineraal) water, frisdranken zonder energie

middenweg Frisdranken met maximaal 20 kcal per 100 ml

bij uitzondering Vruchtensap, gewone frisdranken, sportdranken, alle alcoholhoudende dranken

Sport en drinken Sporten is lekker en geeft je meestal een fit en goed gevoel. Vocht speelt hierbij een belangrijke rol. Tijdens het sporten verlies je veel vocht. Je krijgt het warm en om je lichaam op temperatuur te houden begin je te transpireren (zweten). Om optimaal te presteren moet je daarom zorgen voor genoeg vocht - voor, tijdens en na het sporten. Als je dorst krijgt, ben je eigenlijk al te laat. Teveel water in één keer is ook weer niet goed. Daarom deze vuistregel: voor ieder uur dat je aan het sporten bent heb je een halve tot een liter vocht nodig, afhankelijk van hoe zwaar de inspanning is. Drinken maakt mooi Water en vitaminen maken je mooi! Water spoelt afvalstoffen uit het lichaam en geeft een gezonde kleur. Water zorgt voor mooie, glanzende haren. Plotselinge rimpeltjes in het gezicht kunnen het gevolg zijn van een vochttekort: voldoende drinken zorgt dat de rimpeltjes weer verdwijnen. Vitaminen zorgen eveneens voor een stralende huid en een glanzende haardos. Ze zijn onmisbaar voor ons lichaam. De effecten van verschillende vitaminen op huid en haar zijn duidelijk aan te geven. 46


Als je te weinig water drinkt We drinken gewoon te weinig water, hoe vaak we ook gehoord hebben hoe belangrijk het is om wel genoeg te drinken. Ons lichaam bestaat voor ongeveer 70 procent uit water. Als we dit percentage ook maar met 2 procent naar beneden zouden brengen, zouden we uitdrogen. Als we te weinig water drinken, dan kan dit gebeuren: • • • • • • • • • •

Vermoeidheid; Trage stofwisseling; Slechte weerstand; Opeenhoping van gifstoffen; Hoge bloeddruk; Trage denkprocessen; Hoofdpijn; Stress; Gewichtstoename; Rugpijn;

Deze klachten worden allemaal veroorzaakt door uitdroging. Als je een van deze symptomen (klachten) bij jezelf herkent of misschien wel meerdere, dan volstaat het om dagelijks voldoende water te drinken. H2 O De scheikundige weergave van een watermolecuul is H2O. Een molecuul is het kleinste deeltje van water dat nog echt water is. De formule H2O betekent dat de watermolecuul is opgebouwd uit 2 waterstofatomen en 1 zuurstofatoom. Een atoom is het kleinste deeltje dat te scheiden is, alle moleculen zijn opgebouwd uit atomen. Water komt in 3 verschillende vormen op de aarde voor. Bij temperaturen onder nul als ijs, tussen nul en honderd graden is het een vloeistof en boven de honderd graden is het waterdamp. Als de luchtdruk verandert, veranderen de eigenschappen van water. Het kookpunt, de temperatuur waarbij water van een vloeistof in waterdamp verandert, is hoger als de luchtdruk hoger is, en lager bij een lagere luchtdruk. In de bergen bijvoorbeeld is een lage luchtdruk, en kookt water al bij 95°C in plaats van 100°C.

IJS

Vloeistof

Waterdamp 47


Opdracht: We beginnen deze week met het drinken van 3 bekertjes water per dag. Je hebt van thuis uit een beker mee naar school genomen. Elke dag vul je je beker als je binnenkomt op school in de ochtend, als je terugkomt van de ochtendpauze en als je terugkomt van de middagpauze. Zet de beker op je tafeltje (als dat mag van je juf of meester) en anders op het aanrecht of de vensterbank zodat je er vaak aan herinnerd wordt om de beker leeg te drinken. Daarmee heb je dus al 2/3 van je noodzakelijke hoeveelheid vocht op school gedronken. De rest zul je vast wel thuis doen, of voor school of erna. Leg dit stencil naast je bed neer. Voordat je op bed gaat zet je een kruisje in het vakje als het je gelukt is om 1,5 liter vocht te drinken. Is het je niet gelukt dat laat je het vakje leeg. Stel; maandag heb je de bekers leeggedronken en dinsdag niet. Je zet in het vakje onder de maandag een kruisje. Het vakje onder de dinsdag laat je leeg. Neem dit stencil en de bekers op … - … 2008/2009 weer mee naar school. Maandag

Dinsdag

Woensdag

Donderdag

Vrijdag

Zaterdag

Zondag

Tips • • • •

Vraag je ouders om je er aan te herinneren de bekers leeg te drinken; Zet de bekers op een plek waar je ze vaak tegenkomt; Als je kraanwater niet zo lekker vindt kun je aan je ouders vragen of ze bijvoorbeeld Spa rood, groen of blauw voor je kopen. Neem op een vast tijdstip een glas water. Bijvoorbeeld bij je ontbijt, bij je middageten en bij je avondeten.

48


Caloriewijzer De basis voor een gezond gewicht is de juiste balans tussen bewegen en eten. De hoeveelheid calorieën die je eet en drinkt, moet je ook verbruiken. Want als je meer calorieën eet dan je nodig hebt, stijgt je gewicht. De caloriewijzer geeft aan hoeveel calorieën er in verschillende producten zitten en hoeveel minuten je moet bewegen om die calorieën weer te verbranden. Bijvoorbeeld een zak patat van 150 gram betekent een wandeling van 1,5 uur. Mannen hebben ongeveer 2500 calorieën per dag en vrouwen 2000. Dat kan meer of minder zijn en hangt samen met je leeftijd en je leefstijl. Beweeg je bijvoorbeeld veel dan heeft je lichaam ook meer calorieën nodig. Opdracht: Vul met behulp van de caloriewijzer het onderstaande schema in. Invulformulier Kcal

Productgroep

Minste calorieën

Hiervoor moet ik wandelen?

Meeste calorieën


Ik vind het lekkerste


Groente en fruit

Olie en vetten

Kaas en kaassoorten Brood, graan, graanproducten en aardappelen Extraatjes

Vlees, vis en vervangers Dranken/ soep

49


Maak je eigen gezonde traktatie! Ontwikkel op deze pagina: www.traktatietips.nl, je eigen leuke, gezonde en lekkere traktatie. Succes! Mijn traktatie heet:…………………………………………………………………………………

Hiervoor heb ik het volgende nodig:

…………………………………………………………………………………………………;

…………………………………………………………………………………………………;

…………………………………………………………………………………………………;

…………………………………………………………………………………………………;

…………………………………………………………………………………………………;

…………………………………………………………………………………………………;

………………………………………………………………………………………………….

Mijn traktatie moet je op de volgende manier klaarmaken: ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………

50


Caloriewijzer Quiz Omcirkel de juiste antwoorden Vraag 1. Hoeveel moet je als kind bewegen om fit en goed gezond te blijven? a. Minimaal een half uur per dag. b. Minimaal een uur per dag. c. Als je 2 x per week meedoet aan gym op school is dat genoeg. Vraag 2. Hoe kan je ervoor zorgen dat water en vet zich mengen? a. Door heel hard te kloppen. b. Door een emulgator toe te voegen. c. Door eiwit toe te voegen. Vraag 3. Wat is van de volgende drie mogelijkheden het beste om blessures te voorkomen? a) Alleen binnen sporten. b) Niet te vaak sporten. c) Zorgen voor een goede warming-up. Vraag 4. Wat kun je het beste doen na een zware sport inspanning? a) Meteen gaan douchen. b) In een rustig tempo even door blijven bewegen en daarna iets warms aandoen. c) Zorgen dat je spieren gauw weer koud worden. Vraag 5. Wat geef je aan met kilocalorieën? a) De hoeveelheid vet dat in het eten zit. b) De hoeveelheid energie dat in het eten zit. c) Het gewicht van het eten. Vraag 6. Wat reken je uit met BMI? a) Of je suikerziekte hebt. b) Of je genoeg beweegt. c) Of je een gezond gewicht hebt.

51


Vraag 7. Waarom is het belangrijk een warming-up te doen bij het sporten? a) Je krijgt er een veel betere techniek door. b) Het verkleint het risico van een blessure, doordat je je spieren langzaam opwarmt. c) Een warming-up is niet zo belangrijk. Vraag 8. Wat is melkzuur? a) Een goed ontbijt. b) Een afvalstofje dat je spieren vormen als je heel hard sport. c) Een stofje wat er voor zorgt dat je spieren soepeler worden. Vraag 9. Hoeveel procent van alle mensen in Nederland beweegt niet genoeg? a) 75% b) 50% c) 25% Vraag 10. Als je tussen je hoofdmaaltijden honger krijgt, wat kan je dan het beste eten? a) Liga en fruit. b) Chips en limonade. c) Frisdrank en pizza. Vraag 11. Wat kun je het beste drinken bij het eten? a) Light frisdrank. b) Vruchtensap. c) Water. Vraag 12. Wat wordt bedoeld met gevarieerd eten? a) Elke dag uit alle schijven van de schijf van vijf iets eten. b) Geen snoep en patat meer eten. c) Elke dag hetzelfde eten. Vraag 13. Hoeveel stuks fruit moet je gemiddeld per dag eten? a) 1 stuk. b) 2 stuks. c) Hoeft niet iedere dag.

52


Vraag 14. Waarom is ontbijten zo belangrijk? a) Het zet je spijsvertering op gang en het verbetert je concentratie. b) Zodat je genoeg melkproducten binnen krijgt. c) Het maakt je spieren steviger en verbetert je conditie. Vraag 15. Waarom ga je bij het bewegen en sporten sneller adem halen? a) Omdat je hartfrequentie lager wordt. b) Om al het zweet kwijt te raken. c) Omdat je spieren meer zuurstof nodig hebben. Vragen 16. Hoeveel kilocalorieën zitten er ongeveer in een sinaasappel? a) 10 kcal. b) 55 kcal. c) 200 kcal. Vragen 17. Welke etenswaren behoren tot dezelfde schijf in de schijf van vijf? a) Broccoli, banaan, wortel, sla en pasta. b) Brood, boter, aardappelen en rijst. c) Vlees, vis, ei en melk.

53


Antwoorden Antwoorden groente en fruit Quiz

Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag

1: 2: 3: 4: 5: 6: 7: 8: 9: 10: 11: 12:

C B C B A A C B A B C C

Antwoorden Caloriewijzer Quiz:

Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag Vraag

1: 2: 3: 4: 5: 6: 7: 8: 9: 10: 11: 12: 13: 14: 15: 16: 17:

B B C B B C B B A A C A B A C B C

54


Invulformulier Kcal Productgroep Groente en fruit

Kaas en kaassoorten Brood, graan, graanproducten en aardappelen Extraatjes

Dranken/ soep

Oefeningen: Vergelijk Vergelijk Vergelijk Vergelijk Vergelijk Vergelijk

Hiervoor moet ik wandelen? 2 minuten (10 Kcal)

Meeste calorieën

5 minuten (20 Kcal)

Olie

21 minuten (90 Kcal)

Cottage cheese

5 minuten (20 Kcal)

48+ kaas


Knäckebröd

8 minuten (35 Kcal)


Olijven (5 stuks)

2 minuten (10 Kcal)

Achterham (voor 1 snee)

5 minuten ( 20 Kcal)

Muesli met suiker (5 eetlepels) Patat 1 zak (150 gram) Spek (1 stukje)

Light frisdrank

0 minuten (0 Kcal)

Erwtensoep met worst


Gekookte groente Rauwkost Komkommer Tomaat (dieet) halvarine

Olie en vetten

Vlees, vis en vervangers

Minste calorieën

mayonaise met ketchup magere chocolademelk met magere melk croissant met volkoren boterham gevulde koek met ontbijtkoek een stuk spek met een stuk biefstuk gewone frisdrank met light frisdrank

Fruitcocktail op siroop Mango (halve) Avocado

=> => => => => =>

150/25 140/ 85 170/ 75 260/ 65 380/110 85/0

Hiervoor moet ik wandelen? 26 minuten (110 Kcal)

Ik vind het lekkerste

93 minuten (400 Kcal) 88 minuten (380 Kcal)

6x zoveel!! 1,65 keer zoveel 2 ¼ keer zoveel 4x zoveel 3,45x zoveel

(extraatjes) (melkproducten) (brood,graan) (extraatjes) (vlees) (dranken/soep)



Thema 5: Lidmaatschap sportvereniging: ‘Sportgenoten’ Doelstelling:

• • • • • •


De leerlingen die geen lid zijn van een sportvereniging d.m.v mede leerlingen die dat wel zijn in aanraking te laten komen met verschillende sporten; De leerlingen te stimuleren tot gezond bewegingsgedrag; De leerlingen te motiveren tot gezond bewegingsgedrag; Het afnemen van de 2e fitheidstest (shutlle-run, BMI); Leerlingen laten ervaren dat bewegen leuk is, door het aanbieden van leuke uitdagende spelvormen; Als resultaat van het gehele project krijgen de leerlingen een diploma uitgereikt.

Les 1: Sportgenootjes (docenten) Inleiding: • •

Kinderen vragen wie lid is van sportvereniging; Lijst maken van deze sportverenigingen.

Kern: • • • •

Kinderen wat laten vertellen over vereniging en sport die ze beoefenen; Kinderen koppelen aan elkaar en motiveren; Stimuleren dat kinderen gaan sporten; Lid worden vereniging stimuleren.

Afsluiting: •


Kinderen aan sportverenigingen laten vragen of zij een vriendje of vriendinnetje mee mogen nemen; • Toestemming vragen of de niet-sportende kinderen wel mee mogen naar de vereniging (ouders). Les 2: spreekbeurt sportvereniging (docenten) Inleiding; •

Kort vertellen over dat er kinderen zijn die naar een sportvereniging zijn geweest en daar over gaan vertellen.

Kern: •

De leerlingen zijn met elkaar naar een sportverenging geweest en moeten met behulp van een presentatie hun ervaringen vertellen.

Afsluiting: •

De sportverenigingen en de trainers moeten ook nog bedankt worden. Laat dit door de kinderen doen. (Geef ze bijvoorbeeld een gezonde traktatie cadeau)



Les 3: invullen vragenlijst 2 (studenten) Inleiding: •

Opstart les.

Kern: • •

Brief met protocol mbt vragenlijsten uitleggen; Activiteit (actief spelletje binnen of buiten).

Afsluiting:


• Invoer protocol uitdelen en mee geven naar huis. Les 4: eindclinic (studenten) De leerlingen zullen vandaag het project afsluiten met clinic op de eredivisieclub en daar hun diploma ontvangen. Nadere informatie volgt.

Materialen:

Les 1: sportgenootjes • lijst om vereniging en leerlingen op te schrijven. Les 2: spreekbeurt sportvereniging • Kinderen moeten zelf materiaal meenemen voor spreekbeurt. Les 3: invullen vragenlijst • Vragenlijsten. Les 4: eindclinic • materialen eindclinic zullen daar aanwezig zijn.

Informatie bronnen: •

Whoznext.

57


5. Lidmaatschap van een sportvereniging Dit is al weer het laatste thema. Ik hoop dat je de afgelopen weken met veel plezier aan je gezondheid hebt gewerkt. Binnenkort nodig ik je weer uit bij mij op de club. Daar bespreken we hoe je het vond om mee te doen met Scoren voor Gezondheid. Nu is het belangrijk dat je ook na het project doorgaat met het Scoren voor je Gezondheid. Ik ben blij dat ik zoveel kan sporten, ik blijf er dan ook fit en gezond door. Maar behalve dat het goed voor me is, vind ik het ook ontzettend leuk. Bij mij op de club heb ik namelijk veel vrienden gekregen waar ik ook na het sporten mee afspreek. Sporten is dus gezond én leuk! Ik hoop dat je het daarmee eens bent! • • •

In Nederland is 77% van de kinderen tussen de 8 en 12 jaar lid van een sportvereniging; Wil je lid worden van een sportvereniging maar weet je nog niet zo goed welke sport het beste bij je past? Ga dan naar www.scorenvoorgezondheid.nl en naar de link ‘mijn sport’ (moet nog op de site komen, MS/260608) kies welke sport past bij jou; Vind je het een beetje eng om alleen naar een vereniging te gaan? Vraag dan aan een vriend of vriendin of jullie samen kunnen gaan. Minder spannend en heel gezellig.

Wist je dat…? • • • • • •

Er in Nederland bijna 5 miljoen mensen lid zijn van een sportvereniging; Er meer jongens lid zijn van een sportvereniging dan meisjes. De verhouding jongens - meisjes is namelijk 61% - 39%; De Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond in Nederland de meeste leden heeft (meer dan 1 miljoen!), de Koninklijke Nederlandse Lawn Tennis Bond staat op de tweede plaats gevolgd door de Koninklijke Nederlandse Gymnastiek Unie; We in Nederland 27.615 sportverenigingen hebben; De meest genoemde reden om lid te worden van een sportvereniging “lekker sporten op je eigen niveau” is. Op twee staat de reden “gezelligheid” en op de derde plaats wordt “professionele trainers en coaches” genoemd; Van de 4.991.862 mensen die lid zijn van een sportvereniging de meesten aan teamsport doen. Dit aantal ligt op 1.792.241.

58


Sportgenootjes Sportgenootjes zijn kinderen die op een sportvereniging zitten en vriendjes of vriendinnetjes, die niet op een sportvereniging zitten, een keer meenemen naar zijn of haar sportvereniging. Veel kinderen vinden het namelijk eng om alleen naar een sportvereniging te gaan en het natuurlijk veel gezelliger is om met iemand te gaan sporten. Opdracht: Zoek een vriendje of vriendinnetje en ga een keer met hem of haar mee naar de sportvereniging. Vraag wel eerst toestemming aan de sportvereniging en de trainer. Nadat jullie samen (of met meerdere) naar de sportvereniging zijn geweest, komen jullie voor de klas iets vertellen over jullie belevenissen. • • • •

wanneer zijn jullie geweest? wat hebben jullie gedaan? wat vonden jullie ervan? Ga je nog een keer terug naar de sportvereniging?

Misschien is er iemand die na jullie spreekbeurt ook wel een keer mee wil naar de sportvereniging. Vraag dit maar aan het eind van de spreekbeurt en neem degene die ook een keer mee wil, gezellig mee naar de sportvereniging.

59


Samenvatting lesinhoud 1. Sporten is cool! Sporten is cool en het is ook gezellig om met vriendjes en vriendinnetjes samen te sporten. Je voelt je lekkerder en fitter als je actief bent. Het is goed om drie keer per week te sporten. Je kunt hiervoor ook lid worden van een sportvereniging. Vind je het een beetje eng om alleen naar een vereniging te gaan? Vraag dan aan een vriend of vriendin of jullie samen kunnen gaan. Minder spannend en heel gezellig! 2. Iedere dag ontbijten! Het is belangrijk om iedere dag te ontbijten. Samen ontbijten is ook vaak gezellig. Een goed ontbijt zorgt ervoor dat je de schooldag goed begint zonder hongergevoel. Een goed ontbijt bestaat uit voldoende vezels ( brood of beschuit), een zuivelproduct (melk, yoghurt) en iets te drinken ( thee, water, vruchtensap). Probeer verschillende soorten beleg te eten. 3. Gezond & verantwoord bewegen! Het is goed voor je als je elke dag minstens 1 uur beweegt. Dat kan sporten zijn, maar ook fietsen, lopen, dansen of gewoon buiten spelen. Als het kan ga dan lopend of op de fiets naar school. Je kunt natuurlijk ook vaker buiten spelen in plaats van televisie kijken. Zorg ervoor dat je niet meer dan twee uur per dag aan de televisie of computer besteedt. Voor meer informatie kun je kijken op www.30minutenbewegen.nl of www.dubbel30.nl van het NISB. 4. Gezonde voeding! Het eten van minimaal 150 gram groente en 2 stuks fruit is belangrijk. Groente en fruit zorgen ervoor dat je meer energie krijgt en dat je weerstand verbeterd. Je hebt dus minder kans om ziek te worden. Zorg ervoor dat je verschillende soorten groente en fruit eet. Snack met mate (beperk het eten van chips e.d.). Neem ook eens een stuk fruit mee naar school in plaats van koek en je kunt ook gezonde hapjes trakteren op school als je jarig bent (kijk maar in het Gezonde Traktatie boek op de website). Ook is het belangrijk dat je minimaal 1,5 liter vocht per dag drinkt en dan vooral water. Drink niet teveel frisdrank. 5. Lidmaatschap van een sportvereniging! Al 77% van de kinderen tussen de 8 en de 12 jaar is lid van een sportvereniging. Maar ook een deel kinderen van deze leeftijd is nog niet lid van een sportvereniging. Daar is sportgenootje voor bedacht. Op die manier kunnen kinderen die nog niet lid zijn van een sportvereniging samen met een vriendje of vriendinnetje in een vertrouwde omgeving kennis maken met verschillende sporten. Op die manier hopen we dat jullie meer gaan bewegen en lid worden van een sportvereniging.

60


Partners van scoren voor gezondheid • • • • • • • •

Stichting meer dan voetbal; NIGZ; NISB; Eredivisie; Sponsor loterij; VWS; GGD’ en; Hogescholen.

Stichting Meer dan Voetbal Functie: zorgt voor contact tussen BVO’s, ambassadeurs en NIGZ. Ze zorgen ook voor de media-aandacht. Doelstelling: met scoren voor gezondheid willen ze dat de maatschappelijke functie van de BVO’s in een beter daglicht worden gesteld.

NIGZ Functie: projectuitvoerder van het project scoren voor gezondheid. Doelstelling: kinderen in achterstandswijken bewust maken van een gezonde levensstijl.

NISB Functie: projectuitvoerder van het project (idem) Doelstelling: kinderen aan de NNGB laten voldoen, aanhakend bij Dubbel 30, de beweegcampagne van de overheid.

Eredivisie ( BVO’s Ambassadeurs ) Functie(s): accommodatie en selectiespelers (ambassadeurs) ter beschikking stellen. Zij verzorgen de sponsoring. Doelstelling: er zorg voor dragen dat de BVO een positieve maatschappelijke uitstraling creëert.

Sponsor loterij Functie: Sponsor loterij is de maatschappelijk partner van de Eredivisie. Ze zorgen voor media-aandacht en sponsoring. De loterij vindt het belangrijk dat de maatschappelijke kant van sport en vooral voetbal beter belicht wordt. Doelstelling: met scoren voor gezondheid willen ze de kinderen tussen 9-12 jaar en hun ouders aanzetten tot een gezonde leefstijl.

VWS Functie: sponsering van het project. Doelstelling(en): zorgen voor verbetering van de maatschappelijke samenleving t.a.v. voeding en bewegen. Preventief te werk gaan op gebied van overgewicht en ongezond gedrag.

61


GGD’en De 14 GGD’en zorgen mede voor ondersteunen bij werving van scholen. Tevens kunnen zij NIGZ / MdV ondersteunen bij uitvoering van het project door levering van materialen.

Hogescholen Er zijn 6 Hogescholen die stagiairs leveren die het daadwerkelijke lesprogramma coördineren en uitvoeren op de scholen.

62

Bennekom: augustus 2008

Recommend Documents