Planeet zee didactische achtergrond 1
Planeet zee
I. Wat is Planeet zee?
Planeet zee is een elektronische leeromgeving voor jongeren uit het hoger secundair onderwijs (2e en 3e graad) met lesmodules, opdrachten en een competitie rond de onderzoekscompetenties die handelen over het hedendaags onderzoek aan de kust, zeeën en oceanen.
II. Doelstellingen
Planeet zee tracht de probleemoplossende, informatieverwervende en onderzoekscompetenties van jongeren te vergroten en hen ondertussen kennis en inzicht bij te brengen over het onderzoek van de oceaan. De manier van leren situeert zich binnen de ruime context van het sociaalconstructivisme: jongeren bouwen zelf kennis op en dat in groepsverband. Sommige modules sluiten aan bij leerplandoelstellingen van de reguliere lessen aardrijkskunde, biologie, chemie en fysica. De competitie richt zich op het zelfstandig uitvoeren van een onderzoek. Planeet Zee leent zich het best om projectmatig of binnen de Vrije Ruimte uit te werken.
III. Wetenschappelijke onderbouwing
De inhoud van Planeet Zee kwam tot stand door de intensieve samenwerking met heel wat onderzoeksgroepen uit België (zoals de Ugent, UA, ULB, VUB, KULeuven, INBO, ILVO, …) en daarbuiten (waaronder de Sir Alister Hardy Foundation for Ocean Science, de University of the Azores, het National Oceanography Centre Southampton, de International Oceanographic Commission, ..). Een team van pedagogische en wetenschappelijk geschoolde medewerkers zorgden voor de uitwerking naar een concreet leertraject.
IV. Open leeromgeving www.planeetzee.org
Reisroute als rode draad De rode draad doorheen het project is de zeilreis van Julie en Thom die voor heel wat problemen op volle zee komen te staan. Via radiocontact krijgen ze hulp van wetenschappers van op het onderzoeksschip de Zeeleeuw. Hun zeilreis brengt hen van de Belgische kust over de Atlantische Oceaan tot de westkust van de Verenigde Staten en terug, met de stroming mee, naar de Noordzee. 2
24 lesmodules met centrale onderzoeksvraag en opdrachten Tijdens hun tocht ondervinden Julie en Thom 24 problemen waaraan een lesmodule is opgehangen. Iedere lesmodule wordt ingeleid door een hoofdwetenschapper van dienst. Na een korte introductie op de module en de onderzoeksvraag, volgt een geanimeerde uiteenzetting van het centrale thema en verschillende opdrachten. DAG MODULE 1. Graadmeters voor een duurzame kust 2. De kunst van het navigeren 3. Dolfijnen, walvissen en de mens 4. Windenergie aan zee 5. Visboerderij 6. Schimmen uit de diepzee 7. Weldaden uit de zee 8. Biodiversiteit in extreme milieus 9. Tsunamigevaar 10. Mangroves als stootkussen 11. Diepzeeapotheek 12. De oceanen als transportband 13. Spoedig naar een nieuwe ijstijd? 14. Gashydraten of brandend ijs 15. Vreemde indringers 16. Voedingsstoffen en algenbloei 17. Het niet‐vervuilende schip 18. Plankton en klimaat 19. Duurzame visserijtechnieken 20. Zeezandwinning 21. Leven na een strandsuppletie EXTRA Darwin en de stamboom van het leven EXTRA Mercator en de Cartografie (NIEUW vanaf januari 2012) EXTRA Zoutwinning (NIEUW vanaf januari 2012)
Opdrachten Observeren en onderzoeken staan binnen Planeet zee centraal. Het is op het niveau van de opdrachten dat de differentiatie naar de verschillende opleidingsniveaus en studierichtingen gebeurt. De gebruikte werkvormen bij de opdrachten variëren van module tot module. Opzoeken van informatie, verwerking van gegevens, experimenteren met een computersimulatie, deelname aan een rollenspel of een debat, het uitvoeren van een groot aantal korte en lange experimenten, veldwerkoefeningen, bedrijfsbezoeken en het maken van schaalmodellen behoren tot het buffet van meer dan 50 opdrachten dat Planeet zee voorschotelt. Deze opdrachten zijn een voorbereiding naar de onderzoeksopdracht. Begeleiding voor de leerkracht Planeet zee kan zelfstandig of met begeleiding van leerkracht worden uitgevoerd. Elke opdracht omvat didactische informatie over de duur, werkwijze, methode en benodigdheden bij iedere opdracht. Bij gesloten opdrachten wordt een verbetersleutel voorzien, te verkrijgen door een mail te versturen naar
[email protected] . Onder de button ‘opdrachten’ staat een overzicht van alle opdrachten met een link, gesorteerd per lesmodule.
3
V.
Competitie
Klassen krijgen jaarlijks de kans om het tegen elkaar op te nemen en een expeditie aan boord van de Zeeleeuw te winnen. Het schooljaar 2011‐2012 belooft een bijzondere editie te worden. De Zeeleeuw viert haar laatste jaar op zee. In 2012 wordt het schip vervangen door de nieuwe RV Simon Stevin. De expeditie met studenten in 2012 is meteen de laatste expeditie met de Zeeleeuw! De opdracht verschilt van de opdracht de voorbije vier jaar. De klas bedenkt ‘zelf’ een onderzoek dat bij één van de lesmodules aansluit en maakt een digitaal logboek: dit logboek bestaat uit (1) een geschreven verslag van het onderzoek en (2) een beeldverslag zoals (een) filmpje(s), een website of een fotodagboek van het verloop van het onderzoek, gericht naar de jury. Een jury van leerkrachten en wetenschappers beoordeelt de inzendingen. Het beste team zal samen met de leerkracht beloond worden met de laatste expeditie aan boord van het schip de Zeeleeuw. Gedurende een week kruipen de jongeren in de huid van wetenschappers en draaien mee in de verschillende onderzoeksprojecten aan boord. Overnachten en eten gebeurt ook aan boord van het schip. Selectiecriteria: Om te winnen raden wij de klassen aan om zich volledig te verdiepen in tenminste één van de lesmodules. De jury beoordeelt het geschreven verslag en het beeldverslag naar: VOORBEREIDING ‐ formuleren van de onderzoeksvraag ‐ maken van een onderzoeksplan ‐ informatie verzamelen en selecteren UITVOERING ‐ verwerven van onderzoeksgegevens ‐ toepassen van de wetenschappelijke methode ‐ verwerken en interpreteren van onderzoeksgegevens ‐ conclusie formuleren ‐ resultaten van het onderzoek confronteren met andere standpunten RAPPORTERING ‐ heldere, verzorgde neerslag van het onderzoek (maximum 20 pagina’s) ‐ voorstelling onderzoek via beeldverslag (duur filmpjes totaal maximum 10 minuten) ‐ zelfevaluatie (maximum 2 pagina’s) ALGEMEEN ‐ contact met onderzoeksveld ‐ multidisciplinair werken ‐ zelfstandig kunnen werken ‐ in groepsverband ‐ enthousiasme en motivatie ‐ creativiteit en originaliteit Het aantal deelnemers is wegens praktische organisatie op het schip beperkt tot 15 leerlingen + 1 leerkracht. Grote klassen kunnen overwegen om elk een onderzoek in te dienen.
4
VI.
Praktische informatie
Duur en planning schooljaar 2010-2011 Het project loopt van donderdag 1 september 2011 tot en met woensdag 21 maart 2012. Gedurende deze periode krijgen de deelnemers de tijd om de opdracht te vervullen en hun logboek te verzenden.
Start: Inschrijven op de website www.planeetzee.org vanaf 1 september 2011 Deadline inschrijven Bij voorkeur inschrijven wedstrijd: vóór vrijdag 27 januari 2012 Deadline inzending Inzenden logboek wedstrijd: vóór woe 21 maart 2012 Jurering: do 22 maart en vrij 23 maart 2012 Bekendmaking: ma 26 maart 2012 Expeditie op ma 23 april tot vrij 27 april 2012 onderzoeksschip Plaats inschepen: Oostende Zeeleeuw: Voorstelling aan ouders en pers: vrijdagvoormiddag 27 april 2012 Kostprijs Deelname aan Planeet Zee en de expeditie van Planeet Zee is vrij van kosten dankzij de ondersteuning van VLOOT en de Vlaamse overheid binnen het actieplan Wetenschapscommunicatie.
Computeraansluiting Het voornaamste kenmerk van elektronisch leren is dat het volledige leertraject zich in de open leeromgeving bevindt. Bijgevolg zijn de lesmodules niet in tekstformaat beschikbaar. Om het gebruik van de computer te halveren werden wel alle opdrachten als pdf‐document beschikbaar gesteld. We raden aan om over een computer te beschikken gedurende ten minste 1/2 van de totale tijd. Planeet zee maakt gebruik van flashapplicaties. Om pdf‐documenten te lezen is er Adobe Reader nodig. De website van Planeet zee omvat meer dan 400 webpagina’s, goed voor een totaal van 750 MB ‐ 1 GB. Indien de school over onvoldoende bandbreedte beschikt, zal de website traag openen en misschien blokkeren.
5
Bijlage: Overzichtslijst reisroute met onderzoeksvragen en opdrachten te vinden op www.planeetzee.org
Dag 1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Module Graadmeters voor een duurzame kust
De kunst van het navigeren
Dolfijnen, walvissen en de mens Windenergie aan zee
Visboerderij
Schimmen uit de diepzee
Dorst in een zee van water
Biodiversiteit in extreme milieus Tsunamigevaar
Opdrachten Onderzoeksvraag File naar de kust ontwijken Afval ruimen Strijd voor grond Onderzoeksvraag Koers uitzetten voor een wereldreis Positie bepalen Overleven op zee Onderzoeksvraag Levende ARGO‐vloot Zeezoogdieren tellen Onderzoeksvraag Windmeter bouwen Windmolens op zee, rendabel? Bouw van een windmolen Energiemarkt van de toekomst Onderzoeksvraag Kweek van pekelkreeftjes en vislarven Oesterput Onderzoeksvraag Diepzeekunst Wet van Archimedes Leven in de diepzee Onderzoeksvraag Ontzilten door elektrolyse Ontzilten met zonne‐energie Weldaden uit de zee Onderzoeksvraag Is er leven op andere planeten? Chemosynthese Onderzoeksvraag Satellietbeelden Tsunami 26 december 2004 Tsunamigolf
Type Vraagstuk Veldwerk Rollenspel Kaart Veldwerk Veldwerk Onderzoek opzetten Analyse data Fysisch experiment Onderzoek Technisch experiment Debat Biologisch experiment Bedrijfsbezoek Kunstwerk maken Fysisisch experiment Computersimulatie Chemisch experiment Chemisch experiment Presentatie Debat Biochemisch experiment Analyse beelden Vraagstuk 6
10.
11.
12.
13.
14.
Spoedig naar een nieuwe ijstijd?
Het verdwijnen van een vulkaan Scheepsmeubilair maken Onderzoeksvraag Demonstratie van een golfgoot Golfgoot maken Onderzoeksvraag Op visite bij de apotheker Bioactieve stoffen Scheurbuik: bepalen van het gehalte aan vitamine C Onderzoeksvraag El Niño Badeendjes in beweging Onderzoeksvraag Dichtheidsverschil
Gashydraten of brandend ijs
Golfstroom Klimaatscenario’s Onderzoeksvraag Het Bermuda mysterie
Mangroves als stootkussen
Zeeapotheek
De oceanen als transportband
15.
Vreemde indringers
16.
Voedingsstoffen en algenbloei
17.
Het niet‐vervuilende schip
18.
19.
Plankton en klimaat
Duurzame
Seismisch onderzoek van gashydraten Onderzoeksvraag Kwallenplaag Nitraat‐ en fosfaatgehalte bepalen Fytoplankton kweken Een cel uit de hel; giftige algen Waterkwaliteit van vijver bepalen Onderzoeksvraag Clean Ship Campagne Zelf smog maken Goederentransport over zee Bezoek bulk carrier ArcelorMittal Onderzoeksvraag De invloed van omgevingsfactoren op de watervlo De licht‐ en donkerflesmethode Onderzoeksvraag
Fysisch experiment Technisch experiment Bezoek Fysisch experiment Artikel schrijven Presentatie Chemisch experiment
Presentatie Kaartoefening Fysisch experiment Computersimulatie Onderzoek Debat Vraagstuk Debat Chemisch experiment Biologisch experiment Presentatie Veldwerk Campagne Chemisch experiment Presentatie Bezoek Biologisch experiment Biochemisch experiment 7
visserijtechnieken 20.
Zeezandwinning
21.
Leven na een strandsuppletie
EXTRA
Darwin en de stamboom van het leven
EXTRA
Mercator en de cartografie Zoutwinning
EXTRA
Kabeljauwvangst Uitstappen Onderzoeksvraag Carbonaatgehalte van zand bepalen Bezoek zandwinningsfirma Onderzoeksvraag Wat is de beste suppletiemethode? Het strand in de klas Met de klas naar het strand Strandsuppletie in cijfers Darwinlab Evolutiegalerij Classificatie Natuurlijke selectie vanaf januari 2012 vanaf januari 2012
Opinie Bezoek Chemisch experiment Bezoek Onderzoek Veldwerk Veldwerk Vraagstuk Biotechexperiment Bezoek Simulatiespel Simulatiespel
Planeet Zee werd ontwikkeld door het Vlaams Instituut voor de Zee, in samenwerking met VLOOT, She Consultancy en Studio Bal Gehakt, met de steun van de Vlaamse Gemeenschap binnen het actieplan Wetenschapscommunicatie. Copyright 2007‐2012 Vlaams Instituut voor de Zee www.vliz.be/educatie contact:
[email protected]
8
