Plan van aanpak eenzaamheidsbestrijding Landgraaf
You sometimes think You want to disappear, but all you really want Is to be found. 21 november 2013
Inhoudsopgave
1. Inleiding ............................................................................................................................................... 2 2. Eenzaamheid ....................................................................................................................................... 3 2.1 Definitie .......................................................................................................................................... 3 2.2 Eenzaamheid in Landgraaf ............................................................................................................ 3 3. Het proces ........................................................................................................................................... 4 3.1 Beginnen bij het begin/inventarisatie/consultatie ........................................................................... 4 3.2 Verdere uitwerking en inbedding ................................................................................................... 4 4. Plan van aanpak .................................................................................................................................. 5 4.1 Doelgroepen .................................................................................................................................. 5 4.2 Focus ............................................................................................................................................. 5 4.3 Doelen ............................................................................................................................................ 6 4.4 Aanpak ........................................................................................................................................... 6 4.5 Communicatie ................................................................................................................................ 7 4.6 Kosten ............................................................................................................................................ 7 4.7 Tijdpad ........................................................................................................................................... 7 Bijlage. Deelnemende organisaties netwerkbijeenkomst eenzaamheid op 31 januari 2013. ................. 8
1
1. Inleiding Het Wmo-beleid van de gemeente Landgraaf , zoals verwoord in de beleidsnota Wmo 20122015 ‘Samen werken, samen leven’ is erop gericht om iedereen te laten meedoen in de samenleving. Eenzaamheid kan het volwaardig meedoen in de samenleving in de weg staan en kan leiden tot gezondheidsklachten. De aanpak van eenzaamheid maakt daarom deel uit van het Wmo-en gezondheidsbeleid en behoort tot de taak van de gemeente. Op 31 januari 2013 heeft de gemeente Landgraaf een netwerkbijeenkomst Eenzaamheid georganiseerd. Deelnemers waren de in de bijlage vermelde organisaties. Op basis van de input van de deelnemers is een kleine kerngroep, bestaande uit een vijftal organisaties, aan de slag gegaan om een plan van aanpak Eenzaamheid te maken. Het is een illusie om te denken dat eenzaamheid volledig kan worden bestreden. Vanuit dat oogpunt is in het plan van aanpak een accent gelegd op de bewustwording van wat eenzaamheid is en wat organisaties in Landgraaf zelf kunnen doen om de drempel naar wat zij te bieden hebben te verlagen. Met name de input van de organisaties zelf vormt de gezamenlijke werkwijze op het gebied van het thema eenzaamheid. Het plan van aanpak dient dan ook gezien te worden als een startpunt voor een dynamische werkwijze, passend binnen het Wmo-beleid van de gemeente Landgraaf, met als resultaat dat organisaties eventuele belemmeringen voor potentiële nieuwe leden/deelnemers, waar mogelijk, wegnemen en daarmee de drempel tot participatie verlagen.
2
2. Eenzaamheid 2.1 Definitie De definitie van eenzaamheid luidt:
Eenzaamheid is het subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van) bepaalde sociale relaties. Iemand met weinig contacten hoeft niet per se eenzaam te zijn. Terwijl iemand die veel mensen om zich heen heeft, zich toch eenzaam kan voelen. Je bent pas eenzaam als je het gemis aan relaties of contacten als negatief ervaart. Het is iets wat je alleen zelf kunt voelen. Verschillende soorten eenzaamheid Eenzaamheid kan worden onderverdeeld in: -
sociale eenzaamheid: indien iemand minder sociale contacten heeft dan gewenst;
-
emotionele eenzaamheid: indien iemand weliswaar genoeg mensen om zich heen heeft maar zich eenzaam voelt door het ontbreken van een hechte, emotionele band met anderen, m.a.w. de kwaliteit van de contacten is minder dan gewenst.
Eenzaamheid is dus een subjectief gegeven, dit in tegenstelling tot sociaal isolement, dat objectief waarneembaar is. Mensen met sociale eenzaamheid zijn zich vaak niet bewust van hun sociale eenzaamheid. Iemand die nauwelijks contacten onderhoudt met anderen en het (nagenoeg) alleen zijn niet als ongewenst of onprettig ervaart, voelt zich niet eenzaam. Toch kan er hier sprake zijn van een sociaal isolement. Sociaal isolement is eerder een maatschappelijk probleem dan eenzaamheid omdat het vaak verweven is met problemen op meerdere levensterreinen (zoals inkomen, arbeid en gezondheid). Ongeveer 2/3 van de sociaal geïsoleerden nemen op geen enkele wijze deel aan het maatschappelijk leven: ze zijn vaak werkeloos, verrichten geen vrijwilligerswerk, geven geen burenhulp en nemen niet deel aan maatschappelijke activiteiten of clubs. Daarentegen maken ze vaker gebruik van collectief gefinancierde professionele voorzieningen als thuiszorg, maaltijddiensten, algemeen maatschappelijk werk, uitkeringen, schuldhulpverlening etc. Niet alle sociaal geïsoleerde mensen doen een beroep op deze voorzieningen. De meest kwetsbaren doen dit juist niet.
2.2 Eenzaamheid in Landgraaf
1
Uit onderzoek van de GGD uit 2010 blijkt dat van de volwassenen in Landgraaf 9,2% (zeer) ernstig eenzaam is. Dit zijn 2920 personen. In Zuid-Limburg is dit 6,6%. Van de 55-plussers in Landgraaf is 10% ernstig tot zeer ernstig eenzaam (1436 personen). Dit is ongeveer gelijk aan het Zuid-Limburgse gemiddelde. Het percentage eenzaamheid varieert van 7,5% in Schaesberg (452 personen), 11% in Ubach over Worms (486 personen) tot 13% in Nieuwenhagen (498 personen). 1
Bron: rapportage “gezonde kijk op Landgraaf 2010 van de GGD
3
Het percentage eenzame ouderen neemt toe met het stijgen van de leeftijd. In Landgraaf is gemiddeld 12% van de 75-plussers (397 personen) ernstig eenzaam, hetgeen vergelijkbaar is met het Zuid-Limburgse gemiddelde.
3. Het proces 3.1 Beginnen bij het begin/inventarisatie/consultatie Tijdens de Netwerkbijeenkomst Eenzaamheid d.d. 31 januari 2013, waaraan een groot aantal vrijwilligersorganisaties en professionele partners op het gebied van welzijn en zorg uit Landgraaf hebben deelgenomen (zie bijlage), is naar aanleiding van de volgende vraagpunten gediscussieerd over het thema eenzaamheid: -
heeft de gemeente Landgraaf voldoende voorzieningen om eenzaamheid te bestrijden;
zo ja, -
zijn deze voorzieningen aantrekkelijk, bekend en toegankelijk genoeg om aan deel te nemen?
Zo nee, -
wat missen we in Landgraaf?
Geconcludeerd werd dat: -
er over het algemeen veel te doen is voor met name ouderen, zeker op het gebied van sociale eenzaamheid;
-
het onder de aandacht brengen van voorzieningen in Landgraaf beter kan;
-
mogelijkheden om in te zetten op emotionele eenzaamheid, eenzaamheidsbestrijding gericht op jeugd en de middengroep worden gemist;
-
de volgende aspecten drempels vormen voor de toegankelijkheid van de aanwezige voorzieningen:
gebrek aan financiële middelen/schaamte;
gebrek aan vervoersmogelijkheden;
onbekendheid van de aanwezige voorzieningen;
gebrek aan sociale samenhang tussen voorzieningen;
gebrek aan vermogen van mensen om sociale contacten te leggen cq. te onderhouden.
3.2 Verdere uitwerking en inbedding Vanaf medio 2012 worden door een aantal organisaties onder de naam ‘Samen voor elkaar in de buurt’ inwoners op buurtniveau gestimuleerd en ondersteund zich in te zetten voor elkaar en voor de buurt. Gestart is met de pilots Oud-Nieuwenhagen en Het Eikske. De deelnemende organisaties zijn: Gemeente, MeanderGroep Zuid-Limburg, Welsun, Heemwonen en de adviesraden.
4
Aanpalende thema's zoals eenzaamheid worden ook onder de paraplu van ‘Samen voor elkaar in de buurt’ met de hierboven genoemde organisaties opgepakt, waardoor eenzaamheid wordt ingebed in genoemde pilots/werkwijze. In het overleg tussen de partners van “Samen voor Elkaar in de Buurt” d.d. 11 maart 2013 werd nader ingegaan op de uitkomsten van de Netwerkbijeenkomst van 31 januari jl. Doel van de bijeenkomst van 11 maart jl. was om aan de hand van de uitkomsten van genoemde netwerkbijeenkomst te komen tot een Plan van aanpak eenzaamheidsbestrijding.
4. Plan van aanpak 4.1 Doelgroepen Op basis van de bevindingen zijn de volgende doelgroepen te onderscheiden: -
jeugd (tot 18 jaar);
-
middengroep (18-65);
-
ouderen (65 plus).
Eenzaamheid onder jeugd komt meestal voort uit innerlijke of uiterlijke bijzonderheden en de reactie van andere jongeren hierop, zoals pesten. Circa 10-20% van de eenzamen is onzichtbaar, en zit met name in de middengroep. De eenzaamheid onder de middengroep heeft vaak te maken met het inkomen en het niet kunnen onderhouden van een sociaal netwerk. Alleenstaande ouders met jonge kinderen zijn minder in de gelegenheid erop uit te gaan. Daarnaast kan een financiële drempel om ergens aan deel te nemen een oorzaak zijn van eenzaamheid. Dit is vooral te zien in de middengroep en dan met name uitkeringsgerechtigden. Uit cijfers blijkt dat eenzaamheid en sociaal isolement het meest voorkomt onder ouderen. Oorzaken zijn meestal gelegen in een verslechterde gezondheid, het wegvallen van een partner en het niet gewend zijn om zelf een sociaal netwerk te onderhouden. Toch zijn er juist voor deze doelgroep veel voorzieningen in Landgraaf. Dit werd bevestigd tijdens de netwerkbijeenkomst. Zoals uit de conclusies van de netwerkbijeenkomst blijkt is de toegankelijkheid van de bestaande voorzieningen echter voor verbetering vatbaar.
4.2 Focus De deelnemende partijen van ‘Samen voor elkaar in de buurt’ richten zich, vanuit de combinatie van de omvang van eenzaamheid onder ouderen en het feit dat er veel voorzieningen voor ouderen in Landgraaf zijn, in eerste instantie op de doelgroep ouderen. Acties op het gebied van de andere doelgroepen zullen, mede op basis van de ervaringen van de aanpak voor de doelgroep ouderen, later worden geformuleerd.
5
4.3 Doelen Naar aanleiding van de netwerkbijeenkomst en de verdiepingsslag die door de partners van ‘Samen voor elkaar in de buurt’ is gemaakt zijn de volgende doelen geformuleerd: -
Verenigingen/organisaties kunnen eenzaamheid herkennen en zijn zich bewust van wat zij zelf kunnen doen om hun drempel te verlagen (denk aan buddy/actieve benadering, maar ook fysieke toegankelijkheid) en voeren dit ook uit;
-
De wijkteams zijn op de hoogte van de signalen die wijzen op eenzaamheid;
-
Er vindt samenwerking en warme overdracht plaats tussen de sociale wijkteams; maatschappelijke partners en huisartsen;
-
Vrijwilligerswerk in Landgraaf richt zich op individuele ondersteuning van de eenzame, gericht op het creëren van een eigen sociaal netwerk.
4.4 Aanpak -
Het thema eenzaamheid wordt, onder regie van de gemeente, opgepakt door de partners van ‘Samen voor elkaar in de buurt’ en daar waar mogelijk ingebed in de werkwijze op buurtniveau;
-
Het thema eenzaamheid wordt, vanuit de gestelde doelen, op de agenda gezet van bestaande overleggen tussen de gemeente en in Landgraaf aanwezige vrijwilligersorganisaties/verenigingen. Het gaat daarbij met name om bewustwording over wat organisaties zelf kunnen doen om de drempel te verlagen en het geven van informatie zodat organisaties en verenigingen eenzaamheid leren herkennen en signaleren; o
gespreksleiders: Frank Geerings, Adrie van Someren.
o
De GGD betrekken voor informatie over de gezondheidsaspecten van eenzaamheid en preventie.
Te denken valt hierbij aan de volgende overleggen (niet limitatief):
gemeentelijke adviesraden;
Landgraaf musiceert (HAFA verenigingen), eenmaal per kwartaal;
bijeenkomsten in het kader van ‘Samen voor elkaar in de buurt’;
georganiseerd buurtoverleg op wijkniveau;
kwartaaloverleg Huiskamers;
nog te organiseren overleg GGD-Welsun met als doelgroep ouderen, in het kader van uitvoeringsprogramma gezondheidsbeleid;
Stuurgroep Jeugd, Gezin en Onderwijs (koppelen aan doelgroep), eenmaal per kwartaal;
-
Overleg met de kerken.
In 2014 wordt een Netwerkbijeenkomst Eenzaamheid in vervolg op de bijeenkomst in 2013 georganiseerd.
-
De vrijwilligerscentrale ontwikkelt zich mede in de richting van individuele matching, onder andere op het gebied van eenzaamheidsbestrijding en het stimuleren van een sociaal netwerk, aansluitend en passend bij de visie en werkwijze van het project “Samen voor elkaar in de buurt”.
-
In het kader van de decentralisaties jeugdzorg en AWBZ wordt de samenwerking en onderlinge uitwisseling van informatie tussen gemeente, maatschappelijke partners inclusief huisartsen nader ingericht. 6
-
Separaat wordt het gesprek aangegaan met de huisartsen met als doel elkaar te informeren over dit thema en daarmee bij te dragen aan het verbeteren van de signalering van eenzamen;
-
De bruikbaarheid van de sociale kaart wordt samen met maatschappelijke partners verder ontwikkeld;
4.5 Communicatie -
Plan van aanpak eenzaamheid geagendeerd voor Overleg ‘Samen voor elkaar in de buurt’ (juni en september 2013);
-
organiseren overleg tussen gemeente en een aantal organisaties die vertegenwoordigd waren tijdens de netwerkbijeenkomst 2013; (3e kwartaal 2013)
-
Aandacht voor het thema eenzaamheid in Nieuwsbrief Vrijwilligerscentrale en de Wmo-bijlage;
4.6 Kosten Vooralsnog geen kosten voorzien.
4.7 Tijdpad Doorlopend
7
Bijlage. Deelnemende organisaties netwerkbijeenkomst eenzaamheid op 31 januari 2013. Ambulante Thuiszorg Bewoners Groepering Hoefveld Bewonersorganisatie Brandhofstraat e.o. Bibliotheek Buurtvereniging Achter de Haesen Cliëntenplatform WWB Consuminderhuis Parkstad De Zonnebloem Dorpsraad Rimburg Vrijwilligersplatform Gehandicaptenraad Landgraaf Gemeente GGD Zuid-Limburg HEEMwonen Huiskamerproject Keizerhof Huiskamerproject OASE Huiskamerproject Salesianenhof Huiskamerproject Tichelpoelen II ISD BOL KBO Koraalgroep, Op de Bies Meander Zorggroep, manager Hulp bij Huishouden Schaesberg Meander, coördinator Buddyzorg Limburg Meander, wijkverpleegkundige Medux (Hartingbank) Namiddagse Driessen Ouderensoos Rimburg Parochie St. Joseph Waubach Groenstraat Protestantse Gemeente Oude Mijnstreek Seniorenraad SeniorWeb Landgraaf SGL Sport & Leisure Stg. GIPS Stg. Ruggesteun Stichting Harteklop Stichting MEE Zuid Limburg Stichting Radar Stichting Respect Stichting Welsun Landgraaf Stichting Welsun Landgraaf, Ouderenadviseurs Toon Hermanshuis Trafficon 8
Vincentiusvereniging Landgraaf Vrouwengilde Landgraaf Wijkbrigadier Nieuwenhagen WSW Raad Landgraaf
9
