Plaatsen en hun verhalen verslag van de studiereis naar Israël 30 april - 9 mei 2010
INHolland in Israël - een reis van 30 april - 9 mei 2010 Met het thema 'de plaatsen van verhalen' reizen we op vrijdag 30 april af naar Israël met studenten van de Hogeschool INHolland. De meerderheid van de studenten volgen hun opleiding aan de lerarenopleiding Primair Onderwijs (zij komen van diverse opleidingsplaatsen: Den Haag, Dordrecht, Rotterdam). Enkele studenten komen van de lerarenopleiding Godsdienst en Levensbeschouwing (Amstelveen) en enkele studenten volgen een andere opleiding, en hebben de minor levensbeschouwing in Amstelveen afgerond (HBO-V, MDW). Israël is een land waar Bijbelverhalen zich afspelen en het is het land van de verhalen van de mensen die er nu wonen. Verhalen over Jodendom, christendom en islam. Godsdiensten die de God van Abraham kennen, maar de manier waarop zij over deze God spreken, hoe zij deze God aanbidden en over deze God denken, is niet hetzelfde. Deels hebben zij dezelfde verhalen, met een eigen accent. Ook in ons land maken we nu deze verschillende accenten mee. Hoe gaan we met elkaars verhalen om, verstaan we elkaar of zijn deze accenten zo verschillend dat het andere verhalen lijken te zijn? Tijdens onze reis ontmoeten we studenten en jongeren (joden, christenen en moslims) en met hen zullen praten over hoe het is daar te leven. Zien zij perspectieven voor een ontmoeting met en een dialoog tussen de verschillende bevolkingsgroepen? Het doel van religieuze/culturele ontmoetingen is niet het met elkaar eens te worden, maar wel dat je een manier vindt om oprecht naar elkaars verhalen te luisteren, elkaar daarvoor ruimte te willen geven. Niek de Wilde en Caroline Strijker (docenten School of Education, Hogeschool INHolland)
Dag 1: vrijdag 30 april - Koninginnedag in Israël. Het was 3 uur ’s ochtends… Het was zo vroeg wakker worden of vertrekken van huis. En dat was dit keer niet voor de vrijmarkt, maar voor onze studiereis naar Israël. We verzamelden op Schiphol, om 5 uur. En dat was niet te vroeg, want na ons stond er een hele rij. Je zag tussendoor Niek de Wilde heen en weer rennen om alles zo goed mogelijk te regelen. Ondanks de moeheid verliep het inchecken prima! Daar zaten we dan, in het vliegtuig richting Frankfurt. Spannend, want een paar van ons hadden nog nooit gevlogen! In Frankfurt moesten we overstappen in een gigantisch vliegtuig richting Tel Aviv. Voordat we het vliegtuig in stapten werden we grondig gefouilleerd. Slippers, riemen, armbanden, alles moest af. Maar goed, dat was voor onze eigen veiligheid. Dus dan maar even door de douane. Helaas konden we niet als groep bij elkaar zitten in het vliegtuig, wat juist zo leuk zou zijn. Maar als de gelegenheid zich voordeed, liepen we natuurlijk even naar elkaar toe! Ook ontstonden er boeiende gesprekken met Amerikanen en Duitsers die naast ons zaten. Helemaal geweldig natuurlijk! En die gesprekken konden we een heel uur langer doorvoeren, want er was een uur vertraging, dit had weer te maken met het veiligheidsaspect, ons ongeduldig werd op de proef gesteld. In het vliegtuig kregen we een maaltijd, muziek, tv .... helemaal goed. Wat de vlucht perfect had gemaakt, zou meer beenruimte geweest zijn. Eenmaal aangekomen in Israël liepen we door de gate naar onze koffers. En wat ons opviel was een Van Gogh aan de muur! Maar voordat we bij onze koffer kwamen moesten we eerst door de douane. Steekproefsgewijs werden er vragen gesteld en werd er extra gecontroleerd. Alle twintig personen moesten natuurlijk door de douane, en negentien mensen kwamen er zonder kleerscheuren doorheen. Een groepslid van ons werd apart genomen vanwege haar achtergrond. En een half uur lang ondervraagd. Vervelend natuurlijk, maar gelukkig heeft de groep er niet veel van gemerkt. Koffers pakken, drinken kopen, pinnen, dat kost allemaal tijd. Uiteindelijk kwam ze er dan toch aan! Klappen en juichen, we waren weer compleet. In de bus hebben we twee uur doorgebracht. Dit ging ook snel voorbij. Wat opviel was het landschap, dat van bosrijk gebied veranderde via droog land naar woestijngebied. Hierbij moet je je niet de Sahara voorstellen, maar meer een gebied met een harde ondergrond, stenen en zand. Onderweg kwamen we Bedoeïenen-dorpen tegen, die bestaan uit tenten en ‘woningen’ van plaatwerk. Het lijken haast sloppenwijken. Maar vergis je niet; als je hier naar binnen zou lopen zou je hier laptops, en tv’s tegen kunnen komen! Aan de kant van de weg zaten mensen in de schaduw, om bloemen te verkopen. Op de vluchtstrook! Ook zijn we een aantal herders met schapen en geiten tegengekomen. Dit was wel een hele bezienswaardigheid. Ook de kamelen (die wij dromedarissen noemen) ontbraken niet: later deze week een ritje maken? In de bus was het gezellig: er werd gezongen, gegrapt, en gepraat. De tijd vloog voorbij. Maar na een tijdje werd het toch stil in de bus… De vermoeidheid kwam na alle nieuwigheid toch naar boven. Met een ondergaande zon en een steeds droger wordend gebied om ons heen reden we richting de kibboets Masabei Sade. Tegen 7 uur kwamen we dan eindelijk aan. Ons beeld van een kibboets klopte niet met wat we zagen: het was een echt dorp, met inwoners, mooi! We kregen per groepje van 4 personen een huisje. Alles zag er tip top uit. Honden, katten en pauwen liepen over het terrein. Kinderen speelden op het gras. De zon ging verder onder en ineens was het donker.
We liepen naar de ‘dining room’ en troffen daar een lekker uitgebreid buffet aan. Toen de laatste koffiekopjes en taart-borden leeg waren, liepen we naar buiten om de volgende dag door te bespreken. Morgen staat onder andere een wandeling door de Negev op het programma. Goed insmeren dus! Na deze korte en handige bijeenkomst, het volledig opmaken van het bel-tegoed, de Koninginnedag-sfeer, en nieuwe vriendschappen zijn we lekker naar bed gegaan, want we waren toch stiekem best wel moe. Groet van ons allemaal!
Dag 2: zaterdag 1 mei - Dag van de woestijn Vanochtend ging om 7 uur de wekker, aankleden en naar de ontbijtzaal. We hadden een heerlijk ontbijtbuffet waar je van alles kon halen, broodjes, croissants, cornflakes enz. Na lekker gegeten te hebben, moest iedereen zich haasten om op tijd bij de bus te zijn, wat bijna was gelukt. We gingen op weg naar de kibboets van Ben Gurion (eerste premier van Israël) S’de Boker. We kregen eerst een uitleg over het zionisme. Het zionisme is eigenlijk begonnen vanuit het nationalisme van de joden in Europa en een verlangen hadden een staat te beginnen in Israël. Ben Gurion was een zionist die ervan droomde om de woestijn vruchtbaar te maken: “De woestijn zal bloeien als een roos…” (zie Jesaja). Hij ging wonen in een kibboets in de Negev-woestijn. We liepen door een museumpje waar veel informatie te vinden was over Ben Gurion. Ook liepen we door het huisje waar hij had geleefd. Toen we alles hadden gezien, gingen we weer in de bus en reden we richting ons vertrekpunt voor de wandeltocht. Onderweg genoten we weer van het landschap, anders dan we in Nederland hadden gedacht, en heel mooi. Er werden veel pogingen ondernomen om het bord let op! Kamelen op de foto te krijgen.
We stapten uit in een soort grand canyon-achtig gebied. Eerst klommen we in een put waar het verhaal van Jozef verteld werd. De put was heel anders dan gedacht. Groot vierkant onder grond, waar voor het eerst sinds jaren nog water in zat, het is een nat jaar geweest. Het verhaal werd heel leuk verteld door middel van een rollenspel. En toen begon het echte werk: we gingen op pad. Niek ging er in een moordend tempo van door. De zon scheen lekker, maar er woei nog een briesje wat het best lekker maakte. We liepen eerst vooral naar beneden, we hadden weinig tijd om ons heen te kijken omdat we goed moesten kijken waar we liepen. Maar als we om ons heen keken was er een schitterend uitzicht. Deze wandeling bleek goed te zijn voor de team spirit omdat we soms wel over vrij lastige stukken moesten lopen waar we elkaar hielpen. Het was een tocht waarbij we afgronden, schuine paden en steile afdalingen
moesten trotseren. En we waren blij voor iedere seconden dat we stilstonden, dat waren er niet zoveel, en als je stil stond was het gelijk zonnebrand crème smeren en drinken, heel veel drinken. Iedereen sjouwde een anderhalve liter fles mee, die nog op ging ook, er werd zelfs bijgevuld, waardoor iedereen in de woestijn ruim 2 liter water heeft gedronken. Als we om ons heen keken zagen we hele hoge rotsformaties in een zandkleur. We hoorden ook geluiden die we niet helemaal thuis konden brengen, waarschijnlijk krekels of zo. Het werd steeds heter, en de wind ging weg, waardoor we puffend verder liepen. Na ongeveer 2 en een half uur dachten we dat het voorbij was, maar nee hoor. We waren de hele tijd naar beneden gelopen, dus nu moesten we weer omhoog, en dat was niet geleidelijk aan. We moesten met behulp van uitgehouwen trappetjes steil omhoog tegen de bergwand op, en waar op een gegeven moment niet zo makkelijk trappetjes eruit gehakt konden worden waren er ladders. Het was een zware klim en half verwegen hadden we een knalrood gezicht en liepen we te hijgen. Nu bleek de woestijntocht van daarnet best mee te vallen. In de bergwand waren grotten, waarin byzantijnse monniken ooit hebben gewoond, conclusie: die hadden een verrekt goede conditie. Na de laatste ladder en trappetjes kwamen we eindelijk boven aan. Iedereen was trots dat we het gehaald hadden. En ging uit zitten puffen, ook hebben we een groepsfoto gemaakt. We waren dankbaar dat we toen lekker in de bus konden stappen en we reden naar een tankstation waar we lekker konden eten. Na het eten gingen we naar een opgraving van de Nabateeën. De Nabateeën waren een handelsvolk die in de woestijn hebben gewoond. Er is weinig van bekend behalve dat rijkdom erg belangrijk was. De opgraving was een gedeelte van een stad die zij gesticht hadden. We zagen o.a. kamers en een wachttoren. De beroemde stad Petra in Jordanië behoorde waarschijnlijk ook bij dit volk. De zon scheen minder en er hingen wolken. Eigenlijk zag het eruit alsof het kon gaan regenen, maar dat leek ons stug in de woestijn. Maar uiteindelijk begonnen er langzaam druppels uit de wolken te vallen. De druppels werden steeds groter, het was een zachte regenbui met dikke druppels. En omdat we echte Hollanders zijn zat iedereen ruim voor het uur voorbij was al weer in de bus. We hadden niet verwacht dat we regen zouden krijgen. We gingen weer terug naar de kibboets waar we lekker zijn gaan zwemmen. Het was niet druk, er was bijna niemand. Na vriendelijk aan de badmeester gevraagd te hebben of hij een bal had zijn we gaan lummelen. We hadden veel lol, en de badmeester vond ons ook wel gezellig. Uiteindelijk moesten de laatste om kwart voor 6 het water uit. Om 7 uur gingen we eten. Het eten was weer erg lekker. Na het eten kregen we een uitleg van Niek over de kibboets. In een kibboets delen mensen alles met elkaar (voedsel, drinken, kleding enz.), zelfs de kinderen sliepen niet bij hun ouders, maar werden ondergebracht in speciale kinderhuizen. De kinderen werden als het ware beschouwd als kinderen van de kibboets en niet van individuele leden. We kregen een gesprek over het onderwerp: hoe ver ga je met je idealen? Of hoe ver ga je om bij een groep te horen? Zij dus heel ver. Over groepsgevoel. We zijn door Caroline en Niek voor de gek gehouden. Toen we na het eten de uitleg kregen, stonden allemaal netjes in rijen stoelen klaar en werd ons gevraagd pen en papier bij de hand te houden. Doordat wij zo netjes luisterden, heeft Caroline een weddenschap gewonnen van Niek, hij had niet gedacht dat wij erin zouden trappen om zo netjes in de rij te gaan zitten. De prijs was een fles wijn, die we daarna hebben opgedronken. En na deze vermoeiende, leerzame en erg gezellige dag zijn we lekker gaan slapen. Allemaal weer een groet van ons allen!
Dag 3: zondag 2 mei - op weg naar Jeruzalem Om half zeven ging de wekker. Snel nog even de laatste dingen in de koffers pakken en dan lekker ontbijten. Voor het laatst in de kibboets, want na het ontbijt vertrokken we. Dit keer waren we bijna allemaal op tijd. Het gaat steeds beter. Morgen gaat het vast lukken! Na ongeveer anderhalf uur rijden (en stoppen wegens wagenziekte) kwamen we aan bij de ‘achterkant’ van Masada. Het eerste wat ons opviel waren dat de begeleiders van een schoolreisje wapens droegen. Een heel andere wereld dan bij ons. Niek vertelde bij de maquette van Masada het verhaal over deze plek: het symbool van het joods verzet tegen de Romeinen in het jaar 70 en in latere tijd het symbool van de drang om te overleven. Na het verhaal een klim omhoog. De kinderen van het schoolreisje gingen ons voor en helemaal na gister dachten we vol goede moed: Dit doen we even! Maar helaas, dat viel tegen. Met het zweet op ons voorhoofd en blaren op onze voeten arriveerden we op de top. Hier zagen we o.a. de overblijfselen van het Noordelijk paleis van koning Herodes, en we daalden af in een enorm cistern. Bij de grote opstand in 70 van de christelijke jaartelling van Joden tegen de Romeinen is er een groep Joden hier naartoe gevlucht. Omdat het een tafelberg is, is deze plek goed te verdedigen. De Romeinen probeerden de Joden aan te vallen. Ze hebben eerst vier jaar gewacht tot het volk naar buiten zou komen om voedsel in te slaan. Dit gebeurde maar niet en dus gingen ze een aanvalsplan bedenken. Toen ze uiteindelijk boven waren, merkten ze dat de Joden zichzelf al omgebracht hadden. De groep Joodse opstandelingen wilden liever dood dan in handen vallen van de Romeinen. We hoorden dat de Joodse schrijver Flavius Josephus hier over verhaald. Maar we hebben niet alleen gekeken naar de overblijfselen van de gebouwen, we hebben vooral van het uitzicht genoten! Dat was erg mooi. Beneden zagen we de Dode Zee liggen en aan de overkant Jordanië. Na het klimmen moesten we toch echt weer een keer naar beneden. Met de kabelbaan? Nee natuurlijk niet, we zijn hier tenslotte niet voor onze rust. We gingen via het slangenpad naar beneden. Gelukkig woei er wel een windje, wat het een stuk aangenamer maakte. Dit in tegenstelling met vorig jaar, hoorden wij. Beneden stond de bus op ons te wachten en die bracht ons naar de Dode Zee. Dit is overigens de laagste plek op aarde, namelijk 400 meter onder de zeespiegel. Eerst even een hapje eten, want dat hadden we wel even nodig. Nadat we omgekleed waren, was het toch echt zover: de drijfpartij, zoals Niek dat zo mooi noemde. Het was een erg bijzondere ervaring. De meeste van ons voelden opeens dat ze wondjes hadden, waarvan ze het bestaan nog niet wisten. Ook merkten we dat zout in de ogen hebben, niet echt een pretje is. Het klinkt nu alsof het niet leuk was, maar het was echt een fantastische ervaring! Na grondig gedoucht te hebben, stapten we de bus weer in.
Hierna reden we naar Qumran, een plek waar de Dode Zeerollen gevonden zijn door een jonge herder. We hebben een grot gezien en in zo’n soort grot zijn ze gevonden. Daar waren ook veel rituele baden van de Essenen, een groep waar Johannes de Doper mogelijkerwijs een connectie mee had. Er zijn geleerden die zeggen dat Johannes zijn doopritueel ontleend heeft aan deze beweging. Amanda B. heeft in Qumran het verhaal over David en Saul verteld. Helaas kon dat niet op de plek die Niek in gedachte had, i.v.m. de overvloedige regenbuien in de laatste dagen. Haar verhaal was erg leuk om te horen. Nu we echt in de woestijn hadden gelopen, konden we ons veel beter inleven in het verhaal. Naar aanleiding van het verhaal van Niek over het thema ‘hoe ver ga je voor je idealen’, werden er verschillende discussies aangewakkerd. Hierdoor leerden we elkaar beter kennen, waar staan we zelf. Die van Niek is nog steeds niet duidelijk, wat kan die man overal omheen draaien! Amanda: ‘Kan je nou nooit ergens gewoon een antwoord op geven?’ Zij sprak voor de hele groep. En zijn antwoord was: Nee. Sommigen vragen kan je niet met een simpel ja of nee beantwoorden. Vervolgens gingen we op naar Jeruzalem (800 meter omhoog!). De reis verliep vlot en al snel kwamen we aan bij ons hotel. Onze complimenten voor de buschauffeur die de bus op de smalste weggetjes zelfs achteruit in kan steken. Hier namen we ook afscheid van hem. Toen brachten we onze bagage naar onze kamers. Wel even wennen na de kibboets. Jeruzalem is wel anders dan de meesten van ons dachten. We hebben na het diner in het donker even een rondje gelopen door de oude stad, dus een echt goed beeld hebben we nog niet. Dit niet alleen omdat het donker was, maar ook omdat sommige mensen er een sport van maakten om zo snel mogelijk door Jeruzalem te lopen. Rebecca zegt bloedserieus: ‘We rennen zo snel door Jeruzalem dat we in het Guiness Book Of Records komen! Niemand heeft ooit deze topsnelheid bereikt in Jeruzalem.’ Gelukkig let Caroline wel op de achterhoede (Rosanne Faber heel trots: ‘En daar hoorde ik niet bij!’ Louana sip: ‘Ik wel.’) Nu zitten we lekker in de lobby van het hotel met wat drinken. De groep is erg gezellig, we hebben veel lol met elkaar, en we steunen elkaar ook! (Op steile hellingen, langs diepe afgronden, etc.) Morgen weer een nieuwe dag vol met nieuwe indrukken en nieuwe blaren! Groetjes, Louana en Faber (lastig, 3 Rosannes..)
Dag 4: maandag 3 mei - Alles draait om tijd.. Ja, nu zullen jullie wel denken zullen ze vandaag op tijd zijn. We zullen jullie uit het lijden verlossen. Zowaar iedereen was vandaag op tijd bij het ontbijt en op tijd voor de bus. Nu was alleen onze grote vraag aan Niek en Carolien: waar bleef nu die bus?! Net toen we besloten hadden om naar taxi’s te gaan lopen, zag Niek onze bus aankomen. Waarna we snel zijn ingestapt op weg naar Yad Vashem. Met iets te vrolijk gezang gezien de vertwijfelde blikken van Niek en Carolien. Aangekomen bij Yad Vashem werden wij ontvangen door Daniël. Daniël is een Nederlander die werkt bij Yad Vashem. Hij heeft ons achtergrondinformatie gegeven over hoe je les kunt geven over de Holocaust, ook wel S’joa genoemd (hoewel dat niet helemaal hetzelfde is qua betekenis), aan kinderen en/of jongeren. Wat ons vooral is bijgebleven van zijn verhaal is dat deze was opgebouwd uit het gezichtspunt van zowel de Joden als de Duitsers. Er werd niet oordelend gesproken over beide gemeenschappen, maar juist open benaderd zodat je vragen blijft stellen. Als je eenmaal een standpunt hebt ingenomen, stop je met vragen en wordt het een gesloten verhaal. Uit zijn verhaal kwam ook naar voren dat het belangrijk is om het verhaal van de mensen te vertellen, dus niet alleen de feiten en getallen, deze vervagen namelijk op den duur. Na het verhaal van Daniel zijn we onderleiding van Niek naar een aantal monumenten geweest. Bij het eerste monument stonden alle namen van kampen die betrokken waren bij de Tweede Wereldoorlog, waaronder ook kamp Westerbork. Vervolgens zijn we naar het kindermonument geweest, hier werden de anderhalf miljoen kinderen die zijn omgekomen in de Tweede Wereldoorlog herdacht. Van elk kind werd het land, de naam en hoe oud ze zijn geworden opgelezen, dit heeft op ons allen een diepe indruk gemaakt. Het volgende monument was het Korçzak monument. Deze man is de grondlegger van de kinderrechten. In de Tweede Wereldoorlog is hij als niet-Jood wel les blijven geven aan de Joodse kinderen in het kindertehuis waar hij en de kinderen woonden. Hij ging zelfs zover met zijn idealen, dat hij de keus heeft gemaakt om mee te gaan met de kinderen toen zij werden afgevoerd naar een kamp. Daarna kregen wij de gelegenheid om zelf rond te kijken in het museum en ook bij de andere monumenten buiten. We kunnen wel stellen dat dit op iedereen een erg grote indruk heeft gemaakt. Dit kwam met name door de persoonlijke verhalen die werden verteld in het museum. Tijdens de avond bijeenkomst waarin wij met elkaar deelden wat op ons indruk heeft gemaakt die dag, kwam naar voren dat het verhaal over ‘de Dode Mars’ de meeste indruk op iedereen had gemaakt. Tijdens deze ‘Dode Mars’ werden 980 vrouwen gedwongen vanaf januari 1945 onophoudelijk te lopen. De mars eindigde op 6 mei 1945. Uiteindelijk hebben 108 vrouwen deze tocht overleefd, omdat ze werden bevrijd door de Amerikanen. Op dat ogenblik hadden ze 800 km afgelegd.
Het maakte een diepe indruk omdat een overlevende haar persoonlijke verhaal vertelde hoe zij alles had ervaren. Na deze indrukken te hebben opgedaan hadden wij de keuze om met een taxi of heel avontuurlijk met het openbaar vervoer te gaan naar Kikar Tziyon gelegen in het Joodse gedeelte van de stad. De mensen die de taxi hadden genomen waren overigens wel de eerste op de plaats van bestemming. Eenmaal in de oude stad aangekomen heeft Niek ons naar het Tempelplein geleid. Op het plein staat nu de overbekende Dome of the Rock, met de gouden koepel. Met uitzicht op het plein en de Klaagmuur heeft Rebecca haar verhaal verteld over Abraham die dacht zijn zoon Isaac van God te moeten offeren. Ook hierbij speelde weer de vraag hoe ver ga je je idealen, met je vertrouwen te stellen op de stem die hebt gehoord? Hierna volgde een gesprek over de bovengestelde vraag en de vraag of en hoe je kinderen op de basisschool dit en andere verhalen uit de bijbel kunt vertellen. Na dit levendige gesprek zijn we naar de Klaagmuur gelopen. Dit was voor iedereen uit de groep een bijzondere en indrukwekkende ervaring. Sommigen maakten van de mogelijkheid gebruik om een briefje in de Klaagmuur te stoppen. We merkten dat een plek ons echt iets kan doen. Een totaal andere ervaring; enkelen van ons proberen een verzameling aan te leggen om met zoveel mogelijk mannelijke soldaten op de foto te gaan, vanmiddag is dat weer goed gelukt. Als verrassing van de middag werd de lokale bazaar overspoeld door Nederlanders die erg kooplustig waren. Toevalligerwijs behoorde deze Nederlanders tot de studenten van Hogeschool INHolland. Door gretig te onderhandelen en af te dingen werden de tassen gevuld en werden de portemonnees steeds leger. Na een overheerlijke maaltijd werd de avond afgesloten door een verkleedpartij met de gekochte ‘jurken’. Na het eten hebben we de dag nog besproken, waarbij we merkten dat plaatsen emoties kunnen losmaken. Daarna verplaatsten we ons één voor één richting de hotelkamers, omdat we morgen om half 7 aan het ontbijt worden verwacht. Wederom de groeten uit een zonnig, warm en indrukwekkend Israël van ons allemaal.
Dag 5: dinsdag 4 mei - Niek is ziek We moesten om half 7 aan het ontbijt, dus dat betekent om 6 uur op staan. Dus toch een echte studiereis. Om 7 uur gingen we op weg met taxi’s naar het David Yellin College (een teacher training college, soort PABO dus). Daar werden we in de gymzaal ontvangen door Ruthi, de gymjuf. Zij vertelde ons waar de school voor stond: het ideaal om zowel aan Arabische als aan Joodse studenten les te geven in hetzelfde instituut. Iets dat in de Israëlische samenleving niet vanzelfsprekend is. Zij had een aantal studenten uitgenodigd om met ons te praten over hun school en hun perspectief in het conflict tussen Palestijnen en Joden. We werden in kleine groepjes verdeeld om met de studenten 1 op 1 te praten. Dit was heel interessant en leerzaam. Na het gesprek met de studenten hebben we afgesproken om ’s avonds met hen af te spreken in de stad. Na het gesprek stond een bezoek aan scholen gepland. We werden in twee groepen verdeeld. De ene groep ging naar een school speciaal voor hoogbegaafde kinderen. Hier werd gepraat over hoe deze kinderen les krijgen en wat zij er zelf van vinden. De leerlingen volgen projectonderwijs en hebben deze projecten laten zien. De tweede groep ging naar de ‘The Max Rayne school’ (‘a hand in hand school’), daar vertelde de directeur over hoe de school in elkaar zat en wat zo speciaal was aan deze school. Het betreft een school waar Joden, moslims en christenen samen naar school gaan. Hiervan zijn er maar vier lagere scholen in heel Israël en maar een middelbare school. Hier spraken we met leerlingen over de school, over de verschillende achtergronden van de leerlingen, en over hoe zij denken over het feit dat zij op een school zitten met Joden, moslims en christenen. Ondertussen is Niek teruggegaan naar het hotel, omdat Niek ziek werd. ‘s Middags hadden we afgesproken bij de Yaffa Gate en toen we daar aankwamen zat Niek op ons te wachten. Hij voelde zich nog niet optimaal, maar goed genoeg om ons te brengen naar de Sion berg (de zaal van het Laatste Avondmaal, het graf van David, en later zicht op de stad van David). Een geluk voor ons was dat het tempo lekker laag lag. Na het eten kwamen we bij elkaar om 2 minuten stilte te houden, het is tenslotte 4 mei. Om 9 uur hadden we afgesproken met de studenten die we eerder die ochtend ontmoet hadden, om in de stad wat gezelligs te gaan doen. We zijn met z’n alle naar een Ierse pub gegaan. Hier hebben we lekker gekletst en genoten van een drankje (en lekker eten). Het was erg gezellig en leuk om deze studenten beter te leren kennen. Het was ook erg jammer om afscheid te nemen, maar we houden contact op Facebook. Lehitraot/Tot ziens! Rebecca en Rosanne (van der Zwan )
Dag 6: woensdag 5 mei - Lijdensweg Vanmorgen mochten wij uitslapen tot maar liefst half 8, want we werden om 8 uur (pas) verwacht bij het ontbijt. Vandaag hadden we weer een druk programma. We begonnen met een ‘pretpark’ idee. Toen wij bij de toeristeningang voor het Tempelplein aankwamen, moesten wij eerst in een lange rij staan om überhaupt binnen te komen. Op het Tempelplein keken wij onze ogen uit. Voor Nazike was dit een gelegenheid om de rotskoepel en de Al Aqsa moskee te bezoeken. Om politieke redenen mochten wij helaas niet met haar mee naar binnen toe. Wel konden wij de Rotskoepel van buiten bewonderen en wandelen over het zeer grote plein. Na dit bewondert te hebben liepen wij naar de tuin van Getsemané, ook dit was geen gemakkelijke route, omdat het pad stijl omhoog liep. Ook was hier een kerk bij, waar een dienst aan de gang was rondom een steen. Deze steen stond voor de plek waar Jezus zijn laatste gebed deed voordat hij gevangen werd genomen. Toen ging onze ‘lijdensweg’ verder wij moesten namelijk nog verder omhoog. Nu begonnen we het ‘platte’ Nederland meer te waarderen. Eenmaal boven gekomen op de Olijfberg maakten wij een mooie groepsfoto met de koepel als achtergrond (zie voorpagina). Hier genoten wij ook van het uitzicht. Ook zagen wij hoeveel graven er waren. Voor veel Joden is het belangrijk om hier begraven te worden. Dit willen ze dan ook heel graag, want dit zou de plek zijn waar de mensen als eerste op zullen staan, als de Messias komt. Manuela vertelde ook hier haar verhaal over de gelijkenis van de landheer met zijn wijngaard. Een gelijkenis over de eindtijd. Een verhaal over ongelijke gelijkheid of gelijke ongelijkheid Na haar verhaal liepen wij de berg weer af om de Via Dolorosa te lopen. De Via Dolorosa wordt sinds 1250 als de weg aangewezen, die Jezus zou zijn gegaan, toen Hij Zijn Kruis droeg, van de plaats der veroordeling door Pontius Pilatus naar de heuvel Calvarie of Golgotha, waar Hij gekruisigd en begraven werd. De gebeurtenissen, die op deze lijdensweg plaatsvonden, worden door de RoomsKatholieke kerk in 14 staties herdacht, waarvan er negen gebaseerd zijn op het Evangelie en vijf op de overlevering. Via deze route kwamen wij terecht bij de Heilig Graf kerk, waarin Golgotha zich bevindt. Hier kregen wij op het dak van de kerk twee verhalen te horen. De eerste van Priscilla, zij vertelde het eerste gedeelte van de lijdensweg namelijk vanaf de tuin (waar wij geweest waren) tot aan Pontius Pilatus. Vanaf daar vervolgde Rosanne Faber het verhaal tot aan het begraven van Jezus. Voordat we de kerk ingingen, was het eerst tijd voor de lunch, want van al dat lopen hadden wij wel trek gekregen.
Daarna gingen wij de Heilig Grafkerk in. De kerk is over Golgotha heen gebouwd en over de plek waar Jezus begraven is, en later later opgestaan. De meeste van ons hadden deze plek toch anders voorgesteld, er was namelijk heel veel goud, kaarsen en nog meer voorwerpen. Wij hebben hierover gepraat, omdat wij niet veel bij de plekken voelden. Wij spraken toen over het verschil in spiritualiteit. De meeste van ons zijn protestants opgevoed. Wij hebben een erg geestelijke en/of verstandelijke benadering van spiritualiteit. Dit in tegenstelling tot Oosterse christenen (bijv. Russisch orthodoxe christenen) die een erg zintuigelijke spiritualiteit hebben. Zij moeten dingen aanraken, ruiken enz. Dit zagen wij ook gebeuren. Veel mensen werden in de kerk erg emotioneel. Bij de steen waar Jezus gezalfd zou zijn, knielden veel mensen, vingen olie op die uit de lampen drupten. De olie beschouwen zij als heilig. Om ons een beeld te vormen van wat wij hadden voorgesteld over het graf, is een aantal van ons naar de graftuin geweest. Deze tuin was ontworpen in de 19e eeuw door een Engelsman, die zich een beeld bij het verhaal wilde vormen. Deze plek konden wij beter plaatsen bij de verhalen die wij zelf gelezen en/of gehoord hadden. We komen om 7 uur weer bijeen om met zijn alle te eten en na het eten even de dag te bespreken. Zo spraken we daar over de al eerder genoemde spiritualiteit en de graftuinen. ’s Avonds waren we lekker vrij en zo eindigde onze laatste dag in Jeruzalem. Op naar Bethlehem! Groetjes Rosanne P en Amanda H
Dag 7: donderdag 6 mei - Lange adem Na een goede nachtrust vertrokken wij (helaas alweer) uit Jeruzalem naar het Palestijnse Bethlehem. We wisten al dat we door een checkpoint moesten gaan en dat ging verassend snel. Dit checkpoint maakt onderdeel uit van de muur, die het Palestijnse gebied van het Israëlische gebied scheidt. Wat ons meteen opviel, was dat de muur vol gespoten was met graffiti. Nadat we een stukje langs de muur waren gereden, kwamen we aan bij de Arab Educational Institute: het Sumud verhalenhuis. Dit instituut organiseert o.a. gesprekken tussen vrouwen die het conflict bespreekbaar maken. Sumud staat voor ‘een lange adem’ en ‘standvastigheid’, om niet op te geven en weg te gaan uit je eigen land. We hebben hier een gesprek gehad met Toine van Teeffelen die al vijftien jaar in Bethlehem woont en dus ook de bouw van de muur heeft mee gemaakt. Hij vertelde ons wat de organisatie doet en daarna hebben we een gesprek gehad met vier Palestijnse vrouwen. Deze vrouwen vertelden uit eigen ervaringen wat de muur voor impact op hun leven heeft. Dit maakte een grote indruk op ons. Zij vertelden ons hoe ze leefden voordat de muur werd gebouwd en ook over het feit dat zij niet meer bij hun land achter de muur kunnen komen, en zo bijvoorbeeld niet meer hun olijven kunnen plukken. Hoewel de Israëlische staat het gebied niet heeft geconfiskeerd, is het onduidelijk wat er met dit gebied gaat gebeuren. Sommigen denken dat de Israëlische staat dit gebied uiteindelijk toch zal inlijven. Een gevolg van de bouw van de muur is ook bijvoorbeeld dat de vroegere hoofdstraat nu afgesloten is door diezelfde muur en dat heeft tot gevolg dat de kleine garages en toeristische winkeltjes geen bestaan meer hadden en moesten sluiten. Zij vertelden ons ook dat de Israëli voor de bouw van de muur naar Bethlehem kwamen om inkopen te doen en bovendien was dit een zeer toeristische plek, maar door de muur mogen ook Israëli’s niet meer in dit gebied komen en is het toerisme gedaald. Ook vertelden de vrouwen dat ze maar twee keer per jaar Bethlehem uit mogen, dit kan alleen als je in bezit bent van een permit en zelfs dan is het nog niet zeker of je weg mag. Dit heeft tot het gevolg dat mensen zich als gevangenen voelen. De bezetting voorkomt ook dat Palestijnen fabrieken of vliegvelden kunnen bouwen. Zelfs het water en de elektriciteit wordt door de Israëlische regering beheerd. Na dit heftige gesprek hebben we even kunnen relaxen onder het genot van een broodje Shoarma/Falafel en een drankje. Daarna zijn we met de bus naar Alrowwad Cultural & Theatre Training Center gereden. Daar heeft Abdelfattah ons vanuit zijn idee over het Aida Refugee Camp verteld. Hij organiseert daar lessen voor jongeren over cultuur. Ze leren daar bijvoorbeeld te filmen, fotograferen, theater en dans met als doel: beautifull resistance. Dit betekent ‘geweldloos verzet’. Ook vertelde hij ons hoe lastig het voor hem was om na zijn studie in Frankrijk
erkenning te krijgen voor zijn Palestijnse (vluchtelingen) nationaliteit en niet om bijvoorbeeld als Jordaanse vluchteling te worden neergezet. Na dit gesprek hebben we een wandeling gemaakt door het vluchtelingenkamp en zijn daarna langs de muur naar Claire Anastas gelopen. Dit is een vrouw die tussen drie muren woont. We hebben haar indrukken gehoord en nu probeert ze te overleven door een souvenirshop te beheren. Ook dit verhaal was erg heftig, met dieptepunt dat zij tijdens de Tweede Intifada haar leven heeft moeten riskeren om medicijnen voor haar schoonmoeder te halen. Daarna zijn we met de bus naar het hotel gereden. De achterbak werd helemaal vol gestouwd met koffers die onder de reis zowat op de achterbank schoven. Lang leve Rebecca en Amanda H. voor het tegenhouden van de koffers. Nadat we ook nog de smalle straatjes overleefd hadden, mochten we nog onze koffers de heuvel op sjouwen naar het klooster waar we verblijven. Nadat we snel onze spullen op de kamers gedumpt om naar de Geboortekerk te gaan. De traditie zegt dat Jezus op die plek geboren is. Na het bekijken van de kerk vertelde Patrick ons het verhaal van de geboorte van Jezus en waar dit verhaal (met zijn toevoegingen) vandaan komt. Na deze bijzondere ervaring liepen we terug naar het klooster waar een groepje Palestijnse jongeren op ons zat te wachten. Met deze jongeren hebben we een superavond gehad die begon met een lekker hapje eten en hadden we ook weer indrukkende gesprekken met hen. Hoe anders is hun verhaal weer. Daarna zijn we met z’n allen een ijsje gaan halen waarbij de jongens ons heldhaftig beschermden tegen de leuzen van de locals. Het was lastig om na deze dag met zijn heftige gesprekken een conclusie te trekken over het conflict. Gelukkig is dat ook niet aan ons, zolang je maar vragen blijft stellen en jezelf niet afsluit. Nu gaan we snel slapen en tot moggol in Nes Ammim! Bas, Hannah en Joanne
Dag 8: vrijdag 7 mei - van Bethlehem naar Nes Ammim Vandaag ging de wekker weer vroeg. Velen hadden vannacht last gehad van een paar jankende katten en hadden hierdoor iets meer moeite met opstaan dan anders. Na een heerlijk ontbijt bij de nonnen was het weer tijd om de koffers te pakken en ons richting de uitgang te begeven. Hier moesten we met de koffers omhoog lopen naar de plaats waar de bus op ons stond te wachten. We hielden allemaal rekening met een (strenge) controle bij ons vertrek uit Bethlehem naar het noorden. Eenmaal bij de controlepost aangekomen, viel het allemaal heel erg mee. We lieten onze paspoorten zien en konden zonder moeilijkheden doorrijden. Een busreis van 3 uur volgde door het Jordaandal. Tijdens de reis zetten een paar mensen hun slaap voort en hierdoor was het vrij rustig in de bus (iets wat de afgelopen paar dagen weinig is voorgekomen). De eerste stop was de vermoedelijke doopplaats van Jezus in de Jordaan door Johannes de Doper. Tijdens ons bezoek waren er 5 mensen die zich onderdompelden op deze plaats in de Jordaan. In witte gewaden liepen ze langzaam het water in om vervolgens 3 keer kopje onder te gaan. Na dit te hebben gezien was het tijd om richting de bus te gaan en te vertrekken naar de volgende plek, de Berg van de Zaligsprekingen. Op de Berg van de Zaligsprekingen luisterden wij naar het verhaal van Louana. Zij vertelde over het verhaal waarin Jezus op het water liep. Hierbij vertelde zij ook wat dit verhaal voor haar betekende en welke symboliek er in het verhaal voorkwam. Een wandeling de berg af was de volgende activiteit. Vanaf de berg was het uitzicht op het meer van Galilea prachtig en ondanks dat het erg warm en benauwd was, was het toch fijn weer even “ouderwets” een wandeling te maken in plaats van in de bus zitten. We kwamen uit bij een kerkje waar volgens de traditie het verhaal van “vijf broden en twee vissen” zich heeft afgespeeld. In het kerkje was een mozaïek te zien met 2 vissen en 4 broden, iets wat buiten dan ook een discussie opleverde. Namelijk waar is het vijfde brood? Verschillende ‘oplossingen’ werden aangedragen, waarvan de meest theologische is: Jezus zelf is het vijfde brood. Hierna vertelde Suzanne het verhaal van de vijf broden en twee vissen waarbij ze ook vertelde over de symboliek. Zij noemde hierbij ook een verklaring uit de tijd van de Verlichting. Een verklaring die wel erg contrasteert met de symbolische. De verklaring brengt naar voren dat de discipelen van Jezus in een grot verstopt zaten en dat zij van hieruit manden met brood en vis aan Jezus gaven, zonder dat Jezus dit wist. Iets wat ons allen erg onwaarschijnlijk leek. Met de bus was het een piepeindje Kapernaüm. Hier bezichtigden we een kerk en synagoge. Op de plek waar de kerk is gebouwd heeft waarschijnlijk het huis gestaan van de schoonmoeder van Petrus. Hier verbleef Jezus, volgens de traditie, regelmatig. We vonden het opvallend dat in zo’n kleine plaats een kerk en een synagoge (uit de 4e eeuw) zo dicht bij elkaar stonden. Wat zou dat hebben betekend voor de ontmoeting tussen joden en christenen? Hierna gingen we op weg naar Nes Ammim. Daar aangekomen, hadden we even de tijd voor ons zelf om vervolgens om half 7 bij het diner te staan. Het diner was
prachtig verzorgd en erg lekker! Het diner stond in het teken van het ervaren van een Sjabbat-maal in joodse families. Eerst was er een inleiding met liedjes, daarna volgde het zegenen van de wijn (waarbij het brood was afgedekt omdat het anders volgens de traditie “jaloers” zou kunnen worden op de wijn omdat deze als eerste werd gezegend) en daarna het brood. Het brood werd verdeeld en er werd begonnen met het diner. Na het diner spraken we met jongeren van een dialoog-groep (Palestijnen en Joden) en meiden uit Nazareth die behoorden bij de groep ‘creativity for peace’. Hierdoor hadden wij nogmaals de kans om te vragen naar hun kijk op de conflicten in het land en ook om gezellig te praten over muziek en andere dingen. Wederom een volle en zinvolle dag. Geertje en Priscilla
Dag 9: zaterdag 8 mei - We gaan nog niet naar huis... Voor de één na laatste een keer een verslag vanuit Israël. Voor sommige was het een kortere nacht, dan voor andere. Met een man of acht hebben we nog tot een uurtje of half 3 ’s nachts buiten gezeten samen met Israëliër Dan en zijn gitaar. Erg gezellig dus. Aan het ontbijt was dan ook voor sommige te merken dat ze er een korte nacht op zitten. Gelukkig was ons voor vandaag een ontspannende dag beloofd. Het begon met een busreis naar Ziporri. Hier hebben we allerlei opgravingen van vroeger kunnen bekijken. Niek vertelde ons dat ze er nog steeds mee bezig zijn om nieuwe opgravingen te doen. Wie weet dus voor volgende keer! name de ‘madonna van Galilea’ en de mozaïeken in de opgegraven synagoge maakten indruk. Ook hier kwam de vraag ter sprake ‘tot welke groep hoor je?’ en ‘in hoeverre pas je je aan?’ Bij Zippori was het ook tijd voor ons laatste verhaal. In de schaduw konden we heerlijk genieten van het verhaal van Rosanne v/d Zwan. Zij vertelde haar verhaal over koning Achab en zijn 400 profeten. Uitverteld, vertrokken we richting Nazareth. Hier bezochten we de kerk der Aankondiging. Op deze plek kreeg Maria de boodschap van de engel Gabriël over de gunst van God. Namelijk de zwangerschap van Jezus. Nadat alle broodjes shoarma, falafel, gesmolten kaas en bordjes patat op waren, vertrokken we met de bus richting het strand! Hier konden we heerlijk zwemmen en zonnen aan de Middellandse Zee. Met een heerlijk zonnetje en de wind over het strand hebben wij ons prima kunnen vermaken. Bijzonder vonden we na alle verhalen, dat dit een strand is waar je zowel Joden als Arabieren - door elkaar heen - ziet. Om half 7 ging een aantal van ons naar de kerkdienst die werd gehouden op Nes Ammim. Het thema was ‘Jeruzalem’. Dat sloot mooi aan bij onze ervaringen. Na het eten hadden wij een gesprek met Frans van der Sar, die verantwoordelijk is voor het dialoog-programma in Nes Ammim. Hij vertelde ons het reilen en zeilen van Nes Ammim, bijvoorbeeld dat het gerund word door zo’n 40 vrijwilligers. Een bijzondere ervaring was dat we een kijkje konden nemen in een van de schuilkelders van Nes Ammim. Elke kibboets is verplicht schuilkelders te hebben. Drie jaar geleden zijn deze nog intensief gebruikt vanwege beschietingen uit Libanon (slechts 15 kilometer noordelijker). De koffers zijn gepakt en wij zijn klaar voor de terugreis. Patrick
Dag 10: zondag 9 mei - De laatste dag! Vandaag is het Moederdag. En wat doe je met 18 studenten die ver van hun moeder zijn verwijderd en 1 moeder die ver van haar kinderen is verwijderd? Dat was duidelijk! Ik (=Caroline) ben lekker verwend. Volgens goed oud joods gebruik begonnen Moederdag op de avond ervoor. Een fles wijn werd me aangeboden op voorwaarde dat we die met ons allen gingen opdrinken. Zondagochtend begon weer netjes op tijd. Helaas bleek dat we niet om 7 uur konden ontbijten dus dan maar een half uurtje wachten. Kon iedereen mooi bloemen plukken zodat ik een mooi moederdagboeket kreeg. Na een goed ontbijt en de zoveelste groepsfoto gingen we op weg naar Ceasarea. Wat is dat toch een mooie opgraving. Prachtig om daar rond te lopen en te bedenken dat dit toch wel een heel welvarende stad moet zijn geweest. Een mooi theater, een hippodroom (je weet wel: van die paarden ;-) ) een paleis, compleet met een in de rotsen uitgehakt zwembad. Je loopt er rond en denkt de hele tijd: de mensen die hier leefden hadden een prachtige plek om te wonen. Toch gebeurden er ook zaken die wat minder prachtig waren, denk maar aan het verhaal van Paulus die hier gevangen zat en zich beriep op zijn recht als Romeins burger. Later hoorden we dat we de gevangenschap van Paulus meer moesten zien als een soort huisarrest. Genietend liep ik (compleet met boeketje) over deze opgraving. Ik signaleerde ook studenten die misschien ook wel genoten, maar dan meer van het zonnetje en het ijsje, dit alles in de wetenschap dat ze straks terug moesten naar het koude en natte Nederland. Het was al gauw tijd om weer de bus in te stappen en ons te begeven naar Ben Gurion (dat is het vliegveld, waar ik ook weer niets bij voel….)Na de nodige controles weer een echte laatste groepsfoto, dit keer zonder Suzanne die maar vast door de douane was gegaan en ons daarmee flink liet schrikken, want we waren haar echt even kwijt. Op Schiphol werd ieder opgehaald door familie en/of vrienden die blij waren dat ieder veilig terug was. Meiden en jongens, ik denk dat ik kan zeggen dat het een bijzondere reis was, waar we veel indrukken hebben opgedaan. Hopelijk denken jullie vaak nog met plezier aan deze reis terug en hopelijk heeft het jullie aan het denken gezet, je aangezet tot het stellen van vragen. Dan zijn wij heel tevreden.
Wat heb ik van deze reis geleerd? Hoe ver sommige mensen kunnen gaan voor hun idealen. In Israël heb ik dit regelmatig duidelijk kunnen zien. Tevens heb ik gezien dat Israël die sommige westerse landen vanuit de media kennen eigenlijk helemaal niet klopt. Wanneer je in de media Israël hoort volgen er meteen gewelddadige beelden achter. Ik heb tijdens de studiereis persoonlijke kunnen ervaren dat dit niet zo is. Ik heb tijdens deze reis meer over het conflict geleerd die zich afspeelt in Israël. Hiervan heb ik geleerd tevreden te zijn met het luie leventje die we hier leven. Maar ook om in slechte omstandigheden het positieve eruit te halen. Ik heb geleerd dat het conflict in Israël/Palestina heel anders in elkaar zit. Ik heb geleerd dat ik meer met verhalen heb dan met plekken. Dat wij in Nederland amper een conflict hebben. Ik tijdens deze reis veel geleerd en heb ook veel van mijn beelden kunnen aanpassen. Ik heb geleerd om niet steeds een westers beeld te vormen van de plaatsen uit de bijbel. De gesprekken met de studenten hebben mij geleerd dat er in Israël meer gebeurd dan alleen op televisie zichtbaar is. Er zijn zoveel verschillende verhalen, iets wat het in het begin alleen maar lastiger maakt maar uiteindelijk verhelderend is. Je wordt er door aan het denken gezet en ervaart dat wat de media laat zien vaak maar een kant van het verhaal is. Dat de media lang niet altijd een eerlijk beeld schetst en om te kijken naar alle kanten van het verhaal. Ik heb veel geleerd over de politieke situatie, Bijbelverhalen en de geschiedenis. Ook heb ik kennis gemaakt met andere culturen. Ik heb geleerd om me in te leven in de mensen die in Bethlehem wonen. Ik wist wel dat er een muur omheen stond, maar begrijp nu pas hoe erg het voor die mensen is. Ik heb er nu zelf gelopen en heb ervaren hoe streng de controle is. Dit terwijl het voor die mensen uiteraard nog strenger zal zijn. Ik heb ook meer geleerd over de verschillende verhalen uit de Bijbel en kan nu een beter beeld vormen in mijn hoofd. Ik had bij bepaalde verhalen een ander beeld, zoals bij de plek waar Jezus is geboren. Ik zag een stal op begane grond voor me, terwijl het zich in een kelder afgespeeld heeft. Dit had ik niet verwacht. Ook de plaats van de kruisiging en het graf van Jezus. Ik vond het heel indrukwekkend om dit eens met eigen ogen te zien. Ook kan ik me nu haast niet meer indenken dat ik daar gewoon gelopen heb. Heel vreemd. Mijn reden om aan deze reis deel te nemen was dat ik beter verhalen wil vertellen aan de leerlingen in mijn stageklas. Ik denk dat dit absoluut gelukt is. Ik vertel nu met meer plezier een verhaal en sta er ook meer achter. Ik kan me nu beter indenken hoe de mensen het daar hadden in de woestijn. Wij vonden het al vermoeiend en wilden niets anders dan zonnebrand en water. De mensen in die tijd moeten het helemaal zwaar gehad hebben. Mij meer inleven tijdens het vertellen van een verhaal lukt nu dus beter.
Door deze reis ben ik meer te weten gekomen over de situatie in Israël. Ik wist van te voren niet veel van het land en de situatie daar. Maar door de vele bezoeken en de gesprekken met onder andere de studenten ben ik veel wijzer geworden. Alle bezoeken gaven mij nieuwe inzichten. Ik heb die 10 dagen heel veel geleerd en kennis opgedaan, meer dan ik had verwacht. De verhalen uit de bijbel gingen bij mij nu meer leven nu je de plaatsen kent. Ik heb geleerd hoe moeilijk het kan zijn in een land als je problemen hebt. Nederland heeft altijd de mond vol over dat de integratie niet goed is. Als je eenmaal de verhalen hebt gehoord van Israël en de Palestijnen dan valt zo’n probleem eigenlijk in het niet met wat er daar speelt en de complexiteit daarvan. Dat de media niet altijd een evenwichtig beeld gaf over gebeurtenissen wist ik. Toen ik Bethlehem was vond ik de situatie erger als dat ik had gehoord. Veel van Israël, hoe de mensen daar samenleven, hoe ze leven met het conflict daar. Veel gepraat met Israëli's en Palestijnen, die konden hun verhaal doen. Ook heb ik geleerd dat je van veel lopen afvalt, dat het warm is maar dat je niet bruin wordt in Israël. Ook heb ik een paar Bijbelverhalen onthouden. Ik ben zeker een stuk wijzer geworden! Ik heb vooral veel geleerd over het conflict tussen Israël en Palestina. Ik wist nooit zo goed wat voor een beeld ik daarbij moest hebben. Door de ontmoetingen met de jongeren is mij veel duidelijker geworden wat er eigenlijk speelt. Ik heb vooral veel geleerd over het conflict. Nu je beide kanten kent van het verhaal, kijk je er anders tegen aan. Ik heb heel veel over het conflict tussen joden/moslims geleerd en Israël/Palestina. Dat ik nog voorzichtiger moet zijn met het antwoorden van vragen, om zo ruimte te laten voor nieuwe vragen. Op zich best logisch, maar ik mag er best wat meer rekening mee houden. Ik heb deze reis te veel meegemaakt en geleerd om op te noemen, en ik hoop ook dat alles me zal bijblijven. We hebben veel geleerd over de religies en de manier hoe mensen er in Israël mee omgaan. En over het land, de geschiedenis en het huidige leven. Maar ook hebben we morele dingen geleerd. Zoals mensen omgaan met de oorlog en vervelende situaties. Dus het principe van overleven en er het best van maken. En ook dat je niet zwart-wit moet kijken, maar een verhaal en een conflict van alle kanten moet bekijken en eigenlijk niet mag oordelen. Wat ik persoonlijk heb geleerd is dat geloof niet veel te maken heeft met de plek, maar meer met jezelf. Ik ben nu op tientallen heilige plaatsen geweest, maar het zei me niet veel. De gesprekken die ik met mensen heb gehad, bijvoorbeeld in het hotel of kibboets, waren veel diepgaander en daar heb ik meer van geleerd. Je ziet ook hoe mensen op verschillende manieren met religies omgaan. Zoals de mensen met al hun kledingregels e.d. en zoals het sommige mensen wel aangrijpt om op een dergelijke plek te zijn. Ook heb ik veel geleerd over hoe je vriendschappelijk met mensen om kan gaan. Zoals met alle mensen die we hebben ontmoet, met wie je praat en met wie je iets gaat doen. Op het oog heb je niet veel gemeen, maar toch mag je elkaar snel. Maar ook van de mensen met wie we op reis gingen. De groep was erg gezellig, en ik heb ook van al deze mensen veel geleerd.
Ik heb super veel van deze reis geleerd. Ten eerste vind ik het geweldig om op al die verschillende plekken te zijn geweest. Als ik nu een Bijbelverhaal voor de klas ga vertellen, heb ik daar een veel beter beeld bij en ik kan dat ook weer doorgeven aan de kinderen. Ook heb ik veel informatie gekregen over het land Israël zelf en over de situatie tussen joden en Arabieren. Nu pas besef ik hoe weinig ik daarvan af wist voordat ik met deze reis meeging. Ook heb ik meer geleerd over de Holocaust en zijn mij duidelijke handvaten aangereikt om op een goede manier les te geven over de Holocaust. Deze reis raakte ook zeker een religieuze snaar bij mij. Wat geloof ik nu wel of niet. Je ziet zoveel mensen zo intensief bezig zijn met hun geloof dat vond ik wel indrukwekkend. Ik heb geleerd dat het belangrijk is om vragen te blijven stellen. Ook vond ik het thema van deze reis zeer interessant. Het heeft mij zeker aan het denken gezet. Over dat mensen bepaalde idealen hebben en bij een groep willen horen en de vraag die aan de orde werd gesteld ging dan over hoe ver mensen gaan met hun idealen. En ik vond het ook bijzonder dat het elke keer weer terug kwam gedurende de reis. Door het thema ben ik ook naar mijzelf gaan kijken op de manier van: “Wat zijn mijn idealen eigenlijk” “Bij welke groep wil ik eigenlijk horen” “Hoe ver ga ik met mijn idealen. Het heeft mij zeker gefascineerd en ik zal hier nog vaak aan terug denken.
Wat zal mij (zeker) bijblijven van deze reis? De situatie in Bethlehem zal mij zeer zeker bijblijven. Het was voor mij een hele ervaring om te zien wat de Palestijnse bevolking heeft meegemaakt en onlangs al die ervaringen waren ze nog steeds moedig en hadden hoop dat het ooit goed zou komen. De studenten die we daar ontmoet hebben. Dit was het allerleukste (voor mij) van de hele reis. Ik zal ook nooit de omgeving vergeten en zal nu altijd een Bijbelverhaal kunnen vertellen met een echt beeld. Ik wil terug! De groep, de verhalen, de plaatsen de gesprekken, alles eigenlijk. Mij zullen de gesprekken met de studenten bijblijven maar ook zeker de plaatsen waar de verhalen zich hebben afgespeeld. De verhalen van de Palestijnse studenten en de studenten in Nes Ammim hebben bij mij de meeste indruk achtergelaten. Het zijn toch leeftijdgenoten die vertellen hoe hun leven er uitziet en dat is soms anders maar ook wel hetzelfde, heel raar. De wandeling in de woestijn! De graftuin. Dat waren echt dingen die indruk op mij hebben gemaakt. Eigenlijk zal ik alles zo goed mogelijk willen onthouden, het was een hele bijzondere reis, met een super leuke groep! Ik denk dat wat ik mee hebt gemaakt veel invloed heeft op de manier waarop ik verhalen vertel. Dit door wat ik geleerd/gehoord en gezien heb. Dit zal ik dan toch meenemen in mijn verhalen. Verder zal de politieke situatie mij wel bijblijven omdat dit veel indruk op mij heeft gemaakt.
Behalve natuurlijk het heerlijke weer, de gezellige groep, het harde lopen en de duidelijke uitleg van Niek en Caroline, is mij de sfeer in dit land bijgebleven. Het lopen door de smalle (soms stinkende) straten van Jeruzalem, het zien van militairen in opleiding met grote geweren en de strenge controle bij de vliegvelden, maar ook in het land zelf. We werden overal als gasten ontvangen en iedereen wilde iets aan je verkopen. Het afdingen om een leuke souvenir te kopen en het bedekken van je lichaam met doeken/sjaals. Eigenlijk is me van alles bijgebleven. Het meest bijzondere vond ik de verhalen bij de plaatsen en het spreken met de inwoners van het land. Dit zal me zeker lang bijblijven. Wat mij bij zal blijven zijn onder andere alle mooie plekken die we hebben bezocht, waaronder Jerusalem met de Klaagmuur en de smalle winkelstraatjes, de dode zee en de wandeltocht door de Negev. Vooral de groep zal mij bijblijven. Ik heb het ontzettend naar mijn zin gehad, en dat komt mede door de super gezellige groep mensen!! Eigenlijk zal mij alles bij blijven van deze reis. Ik kan niet 1 specifiek punt er uit halen want de dingen die we hebben bezocht vond ik erg interessant, maar ook de groep maakte dat alles zeer geslaagd was. Alles, het was gezellig, mooi, indrukwekkend, in een woord geweldig. Ik denk dat me het meest bij zal blijven de woestijnwandeling en de ontmoetingen met studenten. Wat mij vooral zal bijblijven is Jeruzalem en de situatie in Palestina. In Jeruzalem hebben alle culturen naast elkaar veel indruk op mij gemaakt. In het begin had ik een beetje last van een cultuurshock, maar na een dag voelde ik me er helemaal thuis. Bethlehem maakte veel indruk op me, omdat we nu echt gesprekken voerden met mensen die de oorlog hebben meegemaakt. Een onderwerp wat daarvoor nog een ver-van-je-bed-show was, kwam opeens heel dichtbij. Ik heb ervan geleerd dat zelfs de media in Nederland, niet altijd zo objectief is als het zou moeten zijn. De groep zal mij zeker bijblijven, het was een ontzettend gezellige en leuke groep. En natuurlijk alle mooie plekken die we hebben bezocht in Israël, en wat een mooi land het is. De begeleiding, de groep, de plaatsen die we hebben bezocht..kortom: alles. De gezellige groep en de gesprekken met de studenten, ook die met de vrouwen van het Sumud huis. Erg indrukwekkend. Het thema, de gesprekken met de studenten en vrouwen, de muur om Bethlehem, het Yad Vashem en ook mijn lieve reisgenoten. Ik hoop dat alles me zal bijblijven, maar wat vooral blijft hangen zijn de plekken waar we zijn geweest. Dus onze tocht door de woestijn en Masada en het zien en bezoeken van speciale en heilige plaatsen. De dingen die we hebben meegemaakt, als groep maar ook persoonlijk heb ik zoveel meegemaakt die dagen. De manier van leven is was tijdens deze trip heel waardevol, en ik hoop dat ik dat ook in de rest van mijn leven bij me kan houden. Maar ik heb ook veel indrukken gekregen van de stad en de mensen. Dus de dingen die ik heb geleerd blijven me bij. De manier hoe iedereen daar met elkaar en zijn
religie omgaat. De verhalen van de vrouwen, de studenten en de andere mensen die we hebben ontmoet zullen ook blijven hangen. Zoiets moet je niet vergeten. Alle waardevolle dingen die zij ons hebben verteld en die we in onze toekomst nog kunnen gebruiken. Ook de sfeer zal me bijblijven. Als ik aan de reis terug denk, denk ik aan de spanning die we tijdens onze tochten hadden, aan de plezier en gezelligheid die altijd aanwezig waren. De sfeer was altijd goed en gezellig, en ook open om te delen en te vragen wat je wilde. Ondanks de negatieve verhalen, waren veel mensen daar positief, en ook bleef ondanks alle indrukken en de zware dingen die we zagen en moesten doen, de sfeer in de groep ten alle tijden positief. Bedankt Niek en Caroline.
