beeld: Studionindots
Zeeburgereiland, Amsterdam Oost
Pilot Nieuwe scholen, huisvesten naar vraag
Verlaat Uden Bouwsystemen zet gemeentelijk concept om in innovatief plan Hoe bouw je scholen sneller, beter en goedkoper? Amsterdam Oost daagde de markt uit om met een innovatief voorstel te komen voor ontwerp, realisatie, onderhoud én exploitatie van een nieuw schoolgebouw op het Zeeburgereiland. Uit de vijf inschrijvingen op de aanbesteding koos het stadsdeel voor het plan van Verlaat Uden Bouwsystemen. Het Integraal Kindcentrum wordt een flexibel, duurzaam en kostenbesparend pand met een sterke identiteit. Het kwaliteitsgebouw kan in zes maanden tijd worden opgetrokken, is te realiseren binnen de normbudgetten voor onderwijshuisvesting en makkelijk aanpasbaar aan toekomstige wensen van gebruikers. Het concept ‘Nieuwe scholen, huisvesten naar vraag’ heeft twee centrale doelstellingen huisvesten naar vraag en excellent onderwijs - die ondersteunt worden door zes doelen. Verlaat Uden Bouwsystemen wist met een fraai ontwerp van Studioninedots en een vernieuwend scholenbouwplan de beste invulling te geven aan deze doelen. Hieronder volgt een samenvatting van hun voorstel per doel.
1. Gezond en duurzaam gebouw Het gebouw sluit aan bij de duurzaamheidsambities die de gemeente heeft. De nieuwe huisvesting krijgt een voorbeeldfunctie voor andere te ontwikkelen gebouwen in de buurt en voert energielabel A. De school staat voor duurzame kwaliteit en energiezuinigheid en het gebouw wordt zelf ingezet als onderwijsinstrument: het pand maakt kinderen en andere gebruikers bewust van hoe we op een duurzame manier met onze leefomgeving kunnen omgaan. Op het gebied van luchtkwaliteit, het thermisch en visueel comfort, duurzaamheid en energiebesparing was minimaal klasse B gevraagd. Dit plan voldoet op veel onderdelen zelfs aan klasse A. Dit komt mede omdat bij het ontwerp op slimme wijze is rekening gehouden met de onderlinge samenhang tussen stedenbouwkundige, bouwkundige, bouwfysische en installatietechnische aspecten, en tussen energieverbruik, comfort en gebruikersgemak. Dit draagt op innovatieve en kostenefficiënte wijze bij aan meer comfort, een gezond gebouw, hogere leerprestaties en een duurzaam resultaat. • Energiezuinig gebouw: het schoolgebouw is bij oplevering minimaal 60% energieneutraal en binnen vijf jaar 100% klimaatneutraal door toepassing van PV-/ zonnecellen op het dak. • Frisse scholen: het binnenklimaat is vastgesteld volgens het Frisse scholen-principe. Dit betekent dat de ondergrens een energieklasse-B is. Door extra inspanningen te verrichten streeft Verlaat Uden ernaar om betere resultaten te bereiken dan de gestelde klasse-B. Twee grote lichtkoepels in het hart van het gebouw zorgen voor zoveel mogelijk daglicht in alle gebieden van het gebouw. Er is een hoogwaardig ventilatieplan en een actief koelsysteem gebaseerd op een bron voor koudeopslag. Gebruikers kunnen het binnenklimaat bovendien naar eigen wens aanpassen. • Decentrale ventilatie: aan de gevelzijde wordt voorzien in decentrale ventilatie-units. Deze zuigen continu verse lucht aan en door de decentrale voorziening is het mogelijk de exacte normhoeveelheden frisse lucht te verstrekken. De verse buitenlucht
beeld: Studionindots wordt in de ventilatie-unit voorverwarmd door een warmte terugwin element die de warmte onttrekt aan de vervuilde lucht uit de ruimte en deze overdraagt aan verse buitenlucht. Deze mate van warmteterugwinning heeft een rendement van 90%. • Schoon licht: grote ramen, light shelves en twee extra lichtkoepels boven de centrale ontmoetingsruimte en het speellokaal zorgen voor zoveel mogelijk daglicht. Het daglicht wordt door deze toepassingen ook diep in het gebouw gebracht. Hierdoor zal het verbruik van kunstlicht minimaal zijn. Er komt zoveel mogelijk duurzame LED-verlichting en het energieverbruik door de kunstverlichting wordt voor 100% gedekt door de PV-panelen op het dak van de school. • Gebruik van duurzame materialen: in het gebouw worden naast FSC-hout, staal en gerecycled aluminium onderhoudsarme en cradle-to-cradle gecertificeerde materialen toegepast. Het composiet gevelmateriaal bestaat uit hergebruikt beton. • Bewustwording: duurzaamheid is een stukje van de maatschappij geworden en mag ook zichtbaar zijn. Via een digitaal greenscreen in het schoolgebouw kunnen gebruikers bijvoorbeeld zien wat het energieverbruik van hun duurzame school is ten aanzien van een normaal gebouw.
2. Maximale flexibiliteit Het gebouw is flexibel in het dagelijks gebruik, speelt in op toekomstige wensen en is geheel demontabel en herbruikbaar. Een minimale constructie maakt het mogelijk talloze variaties van indelingen te realiseren. Zowel de flexibele wanden als de vaste delen zijn afbreekbaar en op andere plaatsen in te zetten. Ruimten kunnen eenvoudig worden vergroot of verkleint en door een strategische opstelling van de trappenhuizen is elke verdieping apart te gebruiken. • Flexibele wanden: makkelijk bedienbare schuifwanden maken multifunctioneel gebruik van de groepsruimten mogelijk. Die kunnen naar keuze met elkaar worden verbonden of van elkaar worden afgesloten. In de toekomst kunnen wanden ook makkelijk worden verplaatst, mochten gebruikers het gebouw anders willen indelen. De vloeren worden bij de bouw van het Kindcentrum per bouwlaag geëgaliseerd en de vloerafwerking loopt waar mogelijk door, zodat bij verplaatsing van wanden slechts zeer beperkte werkzaamheden nodig zijn. Doordat elektrische voorzieningen en bedieningen van de luchten warmte-installaties in de gevel zijn geïntegreerd, kunnen tussenwanden zonder gevolgen worden weggenomen. • Flexibele installatieopzet: decentrale lucht- en warmte-installaties en de daglichtafhankelijke verlichting zorgen ervoor dat het energieverbruik constant blijft en er niet ingeboet wordt op comfort. • Gefaseerd uitbreiden: bij oplevering beslaat de oppervlakte van het schoolgebouw 2870 m2. In een volgende fase kan een uitbreiding van 570 m2 (optopping) makkelijk worden gerealiseerd. De ontsluitingen, vluchtwegen en het voorzieningenniveau blijven tijdens de uitbreiding intact en de uitbreiding is in zes weken – binnen een schoolvakantie – te voltooien.
Traditionele constructie + centrale installaties
Minimaliseren constructie + decentralisatie installaties
Maximale flexibiliteit + gebruikersvrijheid
3. Meerwaarde samenwerking gebruikers Het Kindcentrum is een gebouw voor iedereen, een sociaal hart van de buurt
dat ontmoeting en samenwerking stimuleert en faciliteert. Dit komt tot uiting in een collectieve, centrale ontmoetingsruimte waaraan alle functies zijn gekoppeld. Het transparante en flexibele architectonische ontwerp verbindt mensen met elkaar en met de buurt en schept mogelijkheden voor slim dubbelgebruik. • Interactie: het open en speelse gebouw nodigt uit tot ontmoeting en samenwerking. Door de grote ramen en vele doorkijkjes ontstaat een prettige lichte en visuele omgeving die aanzet tot interactie. De ruimten zijn qua indeling en grootte makkelijk aan te passen, wat zorgt voor flexibiliteit. • Geïntegreerde pedagogische visie: het Kindcentrum voorziet in Montessori basisonderwijs en kinderopvang (gedurende de dag). De kinderen werken in gemengde leeftijdsgroepen, die wisselende (samen-) werkvormen kennen. Door een afwisseling van kleine en grote ruimten in het Kindcentrum kunnen deze werkvormen worden gefaciliteerd. De onder-, midden- en bovenbouw hebben elk een eigen plek die in uitstraling steeds opener en zelfstandiger wordt en tegelijkertijd uitdaagt om te ontdekken wat er nog meer in het gebouw te vinden is. • Andere huurders: het gebouw is in eerste instantie een school, maar ook stichtingen, verenigingen en buurtbewoners kunnen er gebruik van maken. De speelzaal en de gymzaal worden apart ontsloten, waardoor ook avondgebruik mogelijk is. Het gebouw is voor iedereen, ongeacht de leeftijd, een prettige omgeving die prikkelt, stimuleert en faciliteert.
De identiteit van het Kindcentrum wordt gevormd door de centrale ontmoetingsruimte.
In de centrale ruimte met bibliotheek, speelzalen, aula, lunchruimte en bibliotheek staat ontmoeten centraal.
De specifieke vormen van de lichtkokers zorgen dat er overal doorkijken en relaties ontstaan.
4. Eigen identiteit Het Kindcentrum komt op een karakteristieke locatie aan de Faas Wilkesstraat op Zeeburg, recht tegenover de bijzondere silo’s die de identiteit van de RI-O buurt sterk bepalen. Het gebouw krijgt een eigen gezicht dat goed aansluit bij het karakter van de omgeving. Het heldere en compacte ontwerp van architectenbureau Studioninedots maakt van het Kindcentrum een echte eyecatcher. De school krijgt een herkenbare hoofdentree en wordt een uitdagend gebouw dat aanzet tot actief gebruik en interactie: kinderen kunnen er letterlijk op ontdekking gaan. Het ontwerp leent zich bovendien uitstekend als basis voor de ontwikkeling van andere locaties. • Keuze voor O-model: dit architectonische model zorgt voor een herkenbaar en helder gebouw dat de brede school voorbij is en zich presenteert als het nieuwe Kindcentrum. Een nieuw archetypisch buurtgebouw, ontvankelijk voor veranderingen, herkenbaar en goed zichtbaar voor de buurt. • Stedelijke inpassing: het gebouw past uitstekend tussen de andere gebouwen in de straat en in de buurt. De omliggende panden zijn gebouwen met
een eigen karakter die deel uitmaken van een reeks heldere figuren in de openbare ruimte. Het Kindcentrum is een alzijdig, open, krachtig en vriendelijk gebouw. • Markante gevel: de op de bovenste verdieping geplaatste gymzaal geeft het gebouw de mogelijkheid voor een herkenbare en markante gevel richting de open ruimte van de silo’s.
beeld: Studionindots
5. Maximaal ontzorgen In het plan wordt niet alleen het gebouw zelf binnen budget gerealiseerd, maar blijven ook de onderhoudsen exploitatiekosten van het pand beheersbaar en is er een mogelijkheid voor snelle en relatief eenvoudige aanpassingen bij toekomstige uitbreiding of inkrimping. Verlaat Uden zet systeembouw op een vernieuwende manier in en heeft een systematiek ontwikkeld die een ‘just-in-time’-oplevering borgt. • Just-in-time: het gebouw wordt opgeleverd in zes maanden tijd. Een goede voorbereiding en prefabricage van diverse onderdelen (systeembouw) dragen in belangrijke mate bij aan een korte doorlooptijd en beperken de faalkosten. • Sterke teams: er wordt in de verschillende fases gewerkt met compacte teams van professionals. Korte en heldere communicatielijnen zorgen ervoor dat de aard van de werkzaamheden en de competenties van de teamleden optimaal aansluiten bij de stand van het werk. • School2Clean: het concept School2Clean ontzorgt de gebruikers van het gebouw maximaal. Hier vallen beheer, schoonmaak, gescheiden afvalverwerking en onderhoud onder. Het concept kan naar wens worden uitgebreid met bijvoorbeeld catering. Op vaste vooraf afgesproken uren worden
de reguliere en periodieke werkzaamheden uitgevoerd en volledig ingepast in het programma van de gebruikers van het Kindcentrum. • Social return: in het kader van werktoeleiding zal de conciërgefunctie worden vervuld door iemand met een beperking of iemand die bezig is met een reintegratietraject.
beeld: Studionindots
De constructie en gedecentraliseerde installaties zijn zodanig opgezet dat een uitbreiding van ruim 500 m2 in fase 2 in 6 weken gerealiseerd kan worden.
6. Binnen budget ontwikkelen en exploiteren Door de integrale aanpak van het consortium en door de keuze voor hergebruik, een gedegen ontwikkelfase en IFD-bouwen (industrieel, flexibel en demontabel) kan snel, hoogwaardig en tegen vaste en scherpe prijzen worden gebouwd. • Innovatieve oplossingen: er is gekozen voor een minimale constructie met maximale overspanningen. De minimale constructie maakt het mogelijk talloze variaties van indelingen te realiseren tegen scherpe tarieven. Zo hebben de binnenwanden een nietconstructief karakter, zijn ze vrij uitneembaar en altijd herbruikbaar. • Flexibiliteit: een uitbreiding van het gebouw kan in zes weken worden gerealiseerd tegen minimale kosten. Dit komt doordat in het plan al is ‘voorgesorteerd’ op een uitbreidingsfase. Installaties en voorzieningen zijn flexibel opgezet, zodat deze in tact kunnen blijven tijdens een uitbreidingsfase en ook makkelijk kunnen meegroeien in de uitbreiding. • Nieuwe vormen van exploitatie: de flexibiliteit van het gebouw biedt nieuwe mogelijkheden voor exploitatie. Zo kunnen de speelruimte en de gymzaal ’s avonds bijvoorbeeld aan externen als stichtingen, verenigingen en buurtbewoners worden verhuurd. Deze ruimten lenen zich daar goed voor omdat ze apart ontsloten zijn. • Toekomstgericht: door de integrale aanpak, ontwikkeling en bouw van het Kindcentrum houdt Verlaat Uden nu al rekening met de ontmanteling, demontage en afvoer van de school te zijner tijd. Op deze manier zijn de kosten voor oplevering van het perceel beperkt en kunnen die vooraf worden gecalculeerd.
beeld: Studionindots
Het trappenhuis is zodanig gepositioneerd dat elke verdieping apart gebruikt kan worden door externe gebruikers. Door de compartimentering van de trap kan worden bepaald waar je wel en it kan komen. Op de begane grond kan een extra entree worden gemaakt gekoppeld aan de trappenhuizen.
Verlaat Uden Bouwsystemen Verlaat Uden Bouwsystemen is hoofdaannemer en specialist in duurzame huisvesting op maat. Al vijftig jaar bouwt het bedrijf flexibel en snel met behulp van systeembouw. Verlaat Uden begrijpt de eisen en wensen van opdrachtgevers en eindgebruikers en is helemaal thuis in de bouwnormen voor onderwijs, zorg en bedrijfsleven.
Nelissen ingenieurs De activiteiten van dit ingenieursbureau bestaan uit het verstrekken van adviezen voor elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties, bouwfysica, akoestiek & geluid, brandveiligheid en duurzaamheid. Nelissen deed de voorstellen voor een gezond en duurzaam gebouw en kwam met innovatieve oplossingen als decentrale ventilatie, schoon licht dat door de toepassing van zonnecellen 100% natuurlijk wordt gedekt en het greenscreen waarop gebruikers hun energieverbruik kunnen zien.
www.verlaat-uden.nl
www.nelissenbv.nl
Studioninedots Als architectenbureau verantwoordelijk voor het flexibele en duurzame ontwerp van het schoolgebouw. Studioninedots richt zich op projecten die herkenbaar zijn door hun schijnbare eenvoud en herkenbaarheid, maar die altijd verrassen. Het schoolgebouw heeft een sterke identiteit. Een minimale constructie maakt het mogelijk talloze variaties van indelingen te realiseren. Het gebouw heeft een sociaal hart - een collectieve, centrale ontmoetingsruimte - en kan zelf worden ingezet als onderwijsinstrument, waarmee kinderen kunnen zien, voelen en ervaren hoe we op een duurzame manier met onze leefomgeving kunnen omgaan.
Asito Hoogwaardige schoonmaakorganisatie die een beter verzorgde werk- en leefomgeving mogelijk maakt. Asito verzorgde het voorstel voor het School2Clean concept dat de gebruikers van het gebouw maximaal ontzorgt en waar beheer, schoonmaak, gescheiden afvalverwerking en onderhoud onder vallen. Ook adviseerde Asito over de exploitatie van het gebouw.
Het consortium Verlaat-Uden Bouwsystemen bestaat uit de volgende partijen:
www.asito.com
www.studioninedots.nl ARCADIS ARCADIS is een toonaangevende, wereldwijd actieve, kennisgedreven onderneming die design-, advies- en ingenieursdiensten biedt aan bedrijven in binnen-en buitenland. ARCADIS is actief op de gebieden van Gebouwen, Milieu&Ruimte, Mobiliteit en Water. Voor dit plan verzorgde Arcadis de invulling van het onderwijskundig programma. Ook is het bedrijf betrokken als adviseur met betrekking tot de bouwkosten en de voorstellen voor onderhoud en de exploitatie. Ten slotte adviseerde ARCADIS over kwaliteitsborging van het ontwikkel- en bouwproces. www.arcadis.nl
beeld: Studionindots
