Piedmonte
Piedmonte (letterlijk aan de voet van de berg), gebied in Noord-West Italië. Heuvelachtige streek die doorsneden wordt door de rivier de Tanaro. Het heeft een continentaal klimaat, alhoewel Alba op dezelfde breedtegraad ligt als Bordeaux, met droge hete zomers, een lange nevelige herfst en koude winters. Piedmonte produceert 15 % van de Italiaanse DOC en DOCG wijn. Piedmonte naar Frans voorbeeld. Midden 19e eeuw was er een actieve bemoeienis van Franse vinologen met de Italiaanse wijnteelt. Vandaar dat de Piedmontse wijnboer een sterke overeenkomst vertoont met de wijnboeren uit de Bourgogne. Ze hebben goed verzorgde, vaak kleine wijngaarden (1,2 tot 2 ha groot) en ze hebben, net als de Fransen de Pinot Noir hebben als topdruif, de Nebbiolo voor de productie van hun topwijnen. Van alle aanplant in Piedmonte is 8 % Nebbiolo, een druif die buiten Piemonte bijna nergens anders aangeplant wordt. Barbera is in deze regio de meest aangeplante druif. De Piedmontese wijnboer is de laatste jaren steeds meer bewust van de waarde van de individuele karaktereigenschappen (terroir) van zijn wijngaard. Ook hier lijken ze op hun collega's uit de Bourgogne. Vaak maken ze kleine hoeveelheden van een bepaalde wijn waarbij tegenwoordig de terroir-karakteristieken centraal staan. Top wijngaarden worden ook hier aangeduid als Cru's. De bekendste wijngaardgebieden voor Barolo zijn bijvoorbeeld, Rocche, Cannubi, Cerequio, Brunate en Bussia-Soprana. Het Barolo producerend gebied bestaat uit 11 gemeenten (1300 ha wijngaard opp.) waarvan Barolo, La Morra, Castiglione Falletto, Montforte d'Alba en Serralunga d'Alba de belangrijkste zijn.
Terroir verschil Barolo regio. Zo'n 8 tot 12 miljoen jaar geleden is een groot deel van Frankrijk en Italië ontstaan door tectonische plaatwerking van het Afrikaanse continent richting het noorden.
De oceaanbodem, met zijn in miljoenen jaren gevormde kalklaag, kwam hierdoor droog te liggen.
Frankrijk en Italië in het Oligoceen.
Frankrijk en Italië in het Mioceen.
Hierdoor is de bodem in de Langhe alkalisch. De basis wordt gevormd door kalk met diverse mixen van zand en klei. De onderliggende rotsen zijn kalkrijk met een mix van kalkzandsteen en mergel. Ook hier weer een sterke overeenkomst met de beroemde Côte d'Or in Bourgogne. Door de grilligheid van de heuvels en valleien van Barolo en omgeving variëren de gebieden in bodemgesteldheid sterk. De chemische structuur van de bodemlagen zorgt voor verschillende karakteristieken van druif en wijn (kleur, boeket, smaak en houdbaarheid). Binnen een straal van 10 kilometer rond Alba zie je dezelfde druif met verrassende kleur-/aroma- en smaaknuances. De druif wortelt hier vaak wel 10 meter diep waardoor de geologische gesteldheid van de bodem vaak meer invloed op de druif uitoefent dan de boer. De locatie van de wijngaard is dus van groot belang. Nebbiolo heeft om goed te gedijen een volmaakt evenwicht nodig tussen hoogte, bezonning (ligging) en grondsoort.
Het Barologebied heeft in het westelijke gedeelte (Tortoniaanse zone), La Morra en Barolo, voornamelijk compacte kalkmergel bodem. De bodem is frisser en vruchtbaarder en geeft zachte, ronde, elegante wijnen. Het oostelijke deel (Helvetiaanse), Castigliore, Serralunga, Montforte heeft een roodachtige, verweerd zandsteen of kwartshoudende zandstructuur. Is armer en geeft intensieve, tanninehoudende, stevig gestructureerde, langzaam rijpende wijn. Het roodachtige komt door ijzer in de bodem dat de jeugdige hardheid van de wijn versterkt. Nebbiolo reageert uitermate gevoelig op al deze bodemvariaties. Wijn uit La Morra bijvoorbeeld geeft een sterke impressie van drop wat te maken zou hebben met hogere concentratie van mangaan en magnesium in de bodem.
Geel is Tortoniaans.
Rood is Helvetiaans.
De druiven op deze NWG avond. Pelaverga De Pelaverga Piccolo om exact te zijn, niet te verwarren met de Pelaverga Grosso die nabij Turijn groeit. Het is een rode druivensoort die alleen in de DOC Verduno Pelaverga (sinds 1995) officieel voorkomt. Ondanks dat de druif zeer geliefd is bij de lokale bevolking en bij een groter groeiende groep Italiaanse wijnliefhebbers, is het een relatief onbekende druif. Qua smaak en complexiteit ligt hij tussen de Vernatsch/Trollinger uit Südtirol en de Pinot Noir. Hij is licht gekleurd en heeft een goede balans tussen structuur en intensiteit. Veel opulent fruit dat aan kersen en rozenblaadjes doet denken en aardse en kruidige (verse laurier) geuren die doen denken aan Pinot. Daarnaast milde tannine en geuren die hem goed drinkbaar maken. Er zit ook een zekere Italiaanse bitterheid in die spanning geeft.
Pelaverga Freisa. De Noord Italiaanse Freisa druif geeft fruitige rode wijn met veel aardbei, bessen en frambozen, flinke zuren, pittige tannine met een zoetje en bittertje in de afdronk. De Freisa heeft het dus allemaal: zuur, zoet en bitter. En juist dat maakt hem alleen geschikt voor de 'gevorderde smaak'. Hij komt in verschillende variëteiten: de Freisa Grossa, de Freisa Picollo en de Freisa di Chieri. De laatste heeft een eigen DOC in de regio. Ze verschillen qua smaak en om het nog ingewikkelder te maken: de Freisa wordt ook nog eens in verschillende stijlen gemaakt.
Freisa
Barbera De druif vindt je in heel Italië maar komt het best tot zijn recht in Piemonte en dan specifiek in de buurt van Alba, Asti en Alessandria in Monferrato. De wijnen uit deze gebieden verschillen onderling zeker in smaak. Waar de Barbera in Asti veel fruittonen heeft, is de variant uit Alba aards. De Barbera is trouwens doorgebroken als dé grote wijn uit Asti, de ‘fruitstad’ van Piemonte. Niet zo vreemd: allerlei soorten zwart en rood fruit zijn bij uitstek de grote kwaliteit van deze wijn. De druif geniet sinds enige jaren al meer aanzien, lange tijd was het ‘slechts’ een vino di tavola waarmee de Piemontese gerechten werden weggespoeld. Totdat een wijnmaker de wijn een houtopvoeding gaf en de gulle fruitige kant van de wijn zich toonde. De druif heeft van zichzelf namelijk een flinke, natuurlijke zuurgraad. Deze zal bij onrijp druivenmateriaal altijd in de weg zitten, ongeacht met hoeveel houtopvoeding ze dat proberen te verbloemen.
barbera
Nebbiolo Synoniemen: Spanna, Spana, Picotener, Pugnet, Chiavenasca, Nebbiolo Canavesano Nebbiolo is de koning van de Italiaanse druiven. Wordt als een van de zes belangrijkste druivenrassen van de wereld gezien voor het maken van grootse bewaarwijnen. Het is de druif waar Barolo en Barbaresco van gemaakt worden. Maar ook elders in Italië zoals in Lessona, Gattinara, Ghemme en Valtelina worden er geweldige wijnen van gemaakt. Nebbiolo lijkt een van de oudste Italiaanse druivenrassen te zijn want Plinius de Oudere schreef reeds over Nubiola druif. Maar ook in de eeuwen daarna wordt er veelvuldig gerept over dit ras. Nebbiolo lijkt een verbastering van het Italiaanse woord mist (nebbia) te zijn. Laat in het seizoen hangt er veelvuldig een dikke mist in de wijngaarden van Piemonte. Door zijn late rijping staan de wijngaarden dus vaak in de mist. Net als de Pinot Noir is de Nebbiolo zeer terroir gevoelig en is hij de perfecte spiegel van het terroir waar hij op groeit. Daarom zie je Nebbiolo niet heel wijdverbreid aanplant staan. Tegenwoordig vindt je hem wel internationaal maar daar geeft hij nooit de expressie die hij in Italië heeft. In Italië zelf staat hij zoals gezegd wel nog op een paar zeer specifieke plekken aangeplant. In Noord Piemonte vind je Nebbiolo onder de naam Spanna, in Valtelina als Chiavanesca en in Val d'Aoste als Picotener. Er staan een aantal verschillende klonen van Nebbiolo aangeplant in Piemonte . Op dit moment worden de Nebbiolo Lambia en Michet als waardevolst ervaren. Nebbiolo geeft lichtgekleurde wijnen. Wel zit hij boordevol droog extract, zuren, tannine en alcohol. Dit zijn de ingrediënten die hem zo geschikt maken om te ouderen en geven hem dus zijn pittige
structuur. Vaak kan de geur van de wijn betoverend en bedwelmend zijn. Tonen van kersenfruit, leer, rozenblaadjes, perzik en hooi. Nebbiolo is gespierd, atletisch en complex.
Nebbiolo
De wijnmaker van vandaag
Wijnhuis Burlotto bestaat sinds 1850 en is opgericht door Giovan Battista Burlotto. Na de dood van Giovan is er een tijdelijk verval van wijngaard en wijnhuis geweest. Zijn achter, achter kleinzoon heeft de draad weer opgepakt. Fabio Alessandria is afgestudeerd oenoloog en maakt wijn waar het terroir duidelijk in terug te proeven is.
Het wijnhuis Burlotto is een traditionalist. Dat wil zeggen, lange maceratie op neutrale houten vaten. Het best bekent is zijn Monvigliero, een single-vinyard barolo uit de cru Monvigliero. Hiervoor wordt het traditionele persen met de voeten nog gebruikt. Er ontstaat zo geen beschadiging van pit en steel. Er worden, hele, niet ontsteelde trossen gebruikt om de wijn meer complexiteit te geven. Deze methode wordt vaak in Bourgogne gebruikt om de, van nature, tannine arme Pinot, in magere jaren wat meer complexiteit te geven. Bij Nebbiolo is dat eigenlijk niet nodig. Vandaar dat deze methode uitzonderlijk is voor de Piedmonte regio. Fabio gebruikt voor zijn Monvigliero alleen zeer rijpe trossen zodat hij te "groene" aroma's voorkomt en de wijn meer complexiteit geeft.
Fermentatievaten zijn open waardoor er veel zuurstof contact is en het breken van de kap en overpompen gemakkelijk uit te voeren is. Monvigliero maceratie is 60 dagen.
Pelaverga. Uniek aromapatroon met daarin peperige en cederige nuances, ook wat fruit, maar vooral peperig en balsamisch. De 2014 is kracht, vol, met een uitgesproken karakter. Een hoog zuurgehalte, fris en elegant, maar toch met wat substantie. Rood fruit zit erin, mineralen en ook een redelijke intensiteit. Spannende wijn, mooi zuiver, een uiterste aan het spectrum van wijnkarakters. In heel de wereld zijn maar ca. 20 ha. beplant met de Pelaverga, allemaal in en rond Verduno, Piemonte, het noordelijke deel van het Barolo-gebied. Burlotto wordt wel gezien als de beste producent van de Pelaverga (en van de Freisa). Deze wijn is net als zijn andere geheel perfect, er zit geen steekje aan scheef, alles klopt, niet saai (want dat kan een perfectionistische wijn zijn), alles klopt in deze wijn.
Geheel in de stijl van Burlotto: de druif, het fruit staat centraal, de wijnmaker kom je niet tegen, alleen de druif, wijngaard en het wijnjaar.
Freisa Langhe. Freisa is een druif die een beetje aan het verdwijnen is in Piemonte. Ze stelt even hoge eisen aan de wijngaard als de Nebbiolo, wordt later geoogst vanwege de ruigere tannine en is daarom voor de meeste wijnproducenten eerder een last dan een voordeel. Freisa is een voorouder van de Nebbiolo, de Nebbiolo is minder aards, minder wild en ruig, heeft iets ander fruit. Beide druiven geven veel zuur, kracht en diepgang in een wijn. Als je de Freisa van Burlotto naast zijn Nebbiolo zet dan proef je dat de Nebbiolo de wilde haren van z'n voorouder kwijt is geraakt, gecultiveerder is geworden, wat minder dialect. De Freisa is de originaliteit zelve, rijk, krachtig en wat ruig. Onbesuisd fruitig, met stapels fruit, rokerigheid, zelfs een vleugje rookspek en teer, vers gesneden runderbiefstuk, kruiden, frisheid, pit, warmte, kracht, intensiteit. Een wijn die om eten vraagt, je ongegeneerd op een veelheid van aardsheid trakteert, wild en rood vlees moeiteloos begeleidt, tegenspel biedt, dan weer charmeert, dan weer bruskeert, spannend is het zeker, boeiend ook. Er wordt wel beweert dat Burlotto de mooiste Freisa maakt. Een ruige, eerlijke, oer wijn, wars van gemanipuleer en commercie. Lekker onrendabel en toch gehandhaafd in de wijngaard door de wijnboer die weet wat voorouders waard zijn. Ronald De Groot van het Nederlandse wijntijdschrift "Perswijn" vond onlangs dat men maar eens moest ophouden met die inheemse obscure druivenrassen op te diepen en te herontdekken. Deze druiven zijn in de loop der jaren niet voor niets vervangen door veel betere moderne. In tal van gevallen heeft hij wel een punt, maar het is duidelijk dat hij de Freisa van Burlotto nog nooit is tegengekomen.
Nebbiolo Langhe. De stijl die Fabio zoekt is eerder subtiel dan krachtig. In deze Nebbiolo gaan de jongere stokken van de Barolo wijngaarden en de vaten die net niet goed genoeg zijn voor zijn Barolo's. Dat verklaart waarom deze Nebbiolo zo bijzonder mooi is, het is eigenlijk een lichtere versie van een Barolo. Barolo wordt vaak geassocieerd met kracht en intensiteit, maar in het deel van Piemonte waar Burlotto zijn wijngaarden heeft is elegantie en zachtheid een kenmerk. Zo is ook zijn Nebbiolo een toonbeeld van verfijning en elegantie. Weinig kleur en toch heel etherisch. Gemaakt op balans, subtiliteit, zuiverheid en complexiteit van het fruit, mineralen en licht kruidige nuances. Laat geoogst en daarom een vleugje zoetig gekonfijt van geur, de mooiste bosaardbeitjes, de zuiverste specerijen (kaneel, kruidnagel) zitten diep verscholen in de vele subtiele laagjes smaak en aroma van deze wijn. Heel zuiver en heel puur van stijl, geen hardheid, wel frisheid, een romige zachtheid, elegantie, diepgang, een vleugje pittige tannine, een wijn waar je eindeloos aan blijft ruiken en waarin je al doende eindeloos veel nuances in tegenkomt. Verwacht dus geen krachtpatser, maar een elegante en fijnzinnige dame in fluweel, een mysterieuze glimlach met ook enige reserve, je moet er wat voor doen, maar dan is het ook echt genieten.
Barbera Aves. Fabio runt met zijn moeder het bedrijf van ca. 12 ha. Werkwijze is uiterst klassiek, geen nieuwe barriques, geen kunstgrepen voor meer kleur of fruit extractie, nee alles moet zo puur en authentiek mogelijk blijven. Toch is er wel moderniteit in de wijnmakerij: de capaciteit tot koeling, temperatuur
regulatie bijvoorbeeld, maar alles is gericht op een zo natuurlijk, oorspronkelijk mogelijk type wijn. Lange inweek periodes (schillen, stelen en pitten) zijn standaard bij zijn Barolo's. Rijping op hout: alleen maar op grote maten, de druif en het fruit (expressie van het terroir) staan centraal. Barbera uit Piemonte, niet de overdadig met nieuwe barriques gekruide versies, maar de pure, minerale wijnen, bomvol fruit, fris fruit, kruidig fruit, wild fruit, aards fruit, ruig fruit, rokerig fruit, zacht fruit, subtiel fruit, complex fruit, boordevol nuances, tikje woest, maar ook heel ingetogen, heel spannend dus, opwindend, nergens anders vind je dit type fruit. Met volop frisheid, een zachte kant, maar ook een spannende kruidigheid en pittigheid, nooit heel vol of zwaar, maar intens en met een verleidelijke zachte kant en een pikante pittigheid. Elegant en een tikje fel, maar ook met een heerlijk, zacht, rood fluweelrandje van fruit en extract. Dit kom je alleen tegen in de mooiste Barbera's die in goede wijngaarden staan aangeplant, waarvan beperkte opbrengsten worden gevraagd en op tijd (= laat) worden geoogst. Veel te veel van deze druif staat te verkommeren en te verzuren in wijngaarden waar ie eigenlijk niet fatsoenlijk rijp wil worden, daar grote hoeveelheden onaangename, schraperige, dunnige wijnen oplevert, strak en schrijpend van zuur voorzien, samen met de gevreesde groene, bijtende tannine. Het ellendige imago van veel Barbera's is niet aan de druif zelf, maar aan de wijnproducent te wijten. De "Aves"is een speciale selectie Barbera's van de beste delen van de wijngaard en de oudste stokken. Voor Burlotto's normen modern gemaakt: ontsteelt en gerijpt in kleine eikenhouten vaten. Twee keer zo groot als barriques, maar 500 liter is bij Burlotto klein. Hoe kleiner het vat des te groter is de invloed van het hout (extra aroma's, tannine en rijpingssnelheid). Hoe groter een vat is des te bescheidener is de invloed (meer volume wijn per oppervlakte aroma en tannine afgevend hout). De uitermate klassieke Barolo's van Burlotto gisten en rijpen op grote vaten (3000 - 5000 liter).
Mores Langhe. Deze wijn is een blend van de Nebbiolo en de Barbera. De Nebbiolo is stugger, kruidiger en complexer dan de fruitige Barbera. Mores is een selectie van de betere Barbera en Nebbiolo druiven afkomstig van oudere wijngaarden. Rijping vindt plaats op houten vaten (500 l.). De Barbera geeft Mores het rijke en aardse, tikje zwoel fruit, de Nebbiolo geeft hem meer diepgang, kruidigheid en complexiteit, net als in een Barolo. 2013 was een jaar waarin de wijnen van Burlotto veel kracht en rijpheid meekregen door het warme naseizoen. De 2013 is echt een stevige, krachtige wijn die al het moois van de Barbera druif combineert met de kracht en weelde van de Barolo druif Nebbiolo.
Door de onmiskenbare Barbera toets mag je de Mores geen Barolo noemen, maar toch wordt deze wijn vak een poor man's Barolo genoemd.
Barolo Acclivi. Burlotto maakt verscheidene Barolo's. Allemaal in de authentieke stijl. Geen nieuw eikenhout, maar diepte en etherische intensiteit. Puur de druif en de wijngaard komen in zijn wijnen naar voren. Een traditionalist die fluwelige en weldadige wijnen maakt. De druiven voor de Acclivi worden ontsteelt en de schillen en andere vaste delen weken twintig dagen in de jonge wijn. Alles wat de wijngaard geeft komt in de wijn. De rijping vindt gedurende ca. 2,5 jaar plaats in grote houten vaten van 3 tot 5 duizend liter. Je zou harde, stugge Barolo's verwachten, maar niets is minder waar, ze zijn opvallend zacht en "vloeiend". Goede Barolo is altijd kostbaar, ook de basis, betaal je iets meer dan krijg je opeens veel meer kwaliteit. Op zo'n prijs maakt een paar euro eigenlijk niet meer uit, zijn die goed besteed. De Acclivi is een betere, speciale selectie van druiven uit drie wijngaarden rond Verduno, allemaal Cru's waaronder de Monvigliero. Daardoor is de Acclivi een wat minder specifieke Barolo dan bijvoorbeeld de Monvigliero. Het karakter is iets gemakkelijker, heeft iets meer fruit en een wat andere kruidigheid. De Monvigliero heeft één hoge aromastijl-piek, de Acclivi heeft meerdere, maar dan minder hoog om het maar eens grafisch voor te stellen. Deze wijn geeft wat je van een goede Barolo mag verwachten, diepte, kracht, nuances, rijkdom, complexiteit en vooral spanning en klasse.
Barolo Monvigliero. Dit is de meest uitgesproken van de drie Barolo's. Misschien voor sommigen teveel van het goede, voor liefhebbers van dit type het einde. Monvigliero is niet de volste of rijkste Cru onder de Barolo's. Elegantie en intensiteit en kracht, maar ook zachtheid en vooral een explosieve geurigheid (truffel + teer) zijn de hoofdkenmerken. Deze van Burlotto is puur en zeldzaam authentiek. Diepte en complexiteit, echt een wijn van uitzonderlijke klasse, geen opgepompte krachtpatser, strak van het nieuwe eikenhout, nee, fruit, aarde en magie. Klassieker zijn ze er niet: maar liefst twee maanden op de pulp geweekt (schillen, pitten, stelen), gerijpt in grote foeders, 3 tot 5 duizend liter. Verwacht geen harde of stroeve Barolo, maar juist eentje met fluweel en frisheid. 2011 is een intens jaar met krachtiger wijnen als resultaat. Meer van alles, maar iets minder zacht, kan ook beter rijpen, geeft op den duur meer diepgang. Klassiek en intens jaar met een mooie frisse elegantie.
Barolo Cannubi. Cannubi is een van de meest gereputeerde Cru's van Barolo. Rijkdom en volheid staan centraal. Burlotto maakt een prachtig voorbeeld van deze stijl, heerlijk romig, zacht, rond, vol, indrukwekkend en ook heel erg toegankelijk. Wat de Monvigliero aan elegantie, verfijning en complexiteit biedt, levert zijn Cannubi in weelde en zachte volheid. Het zijn twee verschillende werelden, behalve dan dat ze allebei zo puur en authentiek mogelijk worden geproduceerd. De druiven voor de Cannubi worden ontsteelt en de schillen en andere vaste delen weken twintig dagen in de jonge wijn. De rijping vindt gedurende ca. 2,5 jaar plaats in grote houten vaten van 3 tot 5
duizend liter. Niet in nieuwe en luxe, kleine eikenhouten vaten, alles wat de druif en de wijngaard te bieden hebben zit samengebald in deze indrukwekkende grootsheid. Kostbaar, zoals elke Barolo, maar voor een topwijn heel redelijk geprijsd.
