Persoonlijke psychotherapie keuzewijzer
Welke behandelingen bevelen wij aan bij psychose? Uitleg aan je sociale netwerk In het begin begrijpt je sociale netwerk (we bedoelen hiermee de voor jou belangrijke mensen in je omgeving, bijvoorbeeld je ouders, partner of goede vriend) zelden wat er aan de hand is als je een psychose krijgt. Door alle vooroordelen en misverstanden in onze maatschappij weet bijna niemand dat. Je sociale netwerk heeft goede uitleg nodig om jou te helpen bij je herstel. Dus niet de klassieke misvatting dat psychose een vreselijke hersenziekte is, met een dramatische afloop, maar: dat het een persoonlijke, psychologische crisis is waar je bovenop kunt komen. Met best wat moeite, maar het kán. Soms zijn er spanningen in een gezin die niet goed zijn voor degene met de psychose. In een psychose ben je namelijk hypergevoelig. Soms gaan familieleden of vrienden de persoon met de psychose uit zijn psychose proberen te praten- wat het alleen maar erger maakt, want diegene voelt zich dan extra onbegrepen en alleen. Soms wordt de persoon met psychose bekritiseerd omdat ze niet zoveel onderneemt als vroeger – ook dat is alleen maar contra-productief. Ze wil wel, maar ze kan niet. Het is nodig om al die dingen eerst goed uit te leggen aan je omgeving, met name hoe ze beter wel en niet kunnen reageren op iemand in een psychose.
Persoonlijke psychotherapiewijzer
2
In hulpverlenersjargon heet zulke uitleg een familie-interventie. Hulpverleners kunnen jouw familie - liefst samen met je vrienden, je favoriete leraar, je beste collega of andere mensen die belangrijk voor je zijn - helpen om sámen te werken. Zodat ze jou kunnen helpen omgaan met je symptomen, en zodat ze de stress de komende tijd kunnen verminderen voor je. En om je vervolgens weer op school of aan het werk te krijgen, zodat je leven verder kan gaan. De hulpverlener hoort zich ervan te verzekeren dat iedereen tevreden is met hoe de behandeling verloopt.
Herstelwerkgroepen Een herstelwerkgroep is zelfhulp in groepsverband. Je komt regelmatig samen met andere mensen die een psychose hebben gehad - en soms ook andere aandoeningen. Je wisselt ervaringen uit en leert van elkaar. Niet alleen over wat er mis ging, maar ook over nieuwe oplossingen. Je steunt elkaar, je maakt vaak nieuwe vrienden, en vooral: je ontdekt dat je niet de enige bent. In een goede herstelgroep moedigen de leden elkaar aan om stapje voor stapje weer hun leven in eigen hand te nemen. Anderen die in dezelfde situatie hebben verkeerd zien vaak veel beter waar je bang voor bent, en wat je juist wel goed kunt. Kort gezegd maak je kennis met herstel. Aan de hand van thema's wissel je ervaringen uit. Vaak wordt een herstelthema uitgediept. Thema’s als: • Wat is herstel eigenlijk • Wat zijn bronnen voor steun voor jou? • Hoe ga je om met vooroordelen in je omgeving
Persoonlijke psychotherapiewijzer
3
• Wanneer vertel je wel en wanneer niet over je ggzachtergrond? • Wat doe je als je ontevreden bent over je medicatie of je psychotherapie? • Welke opleiding of welk werk ga je doen? Hoe ga je dat bereiken? • Hoe ga je om met relaties, vriendschap en verliefdheid? Vaak wordt zo’n groep begeleid door iemand met ervaring in gespreksgroepen leiden. Maar je kunt er ook zelf één oprichten. Er zijn herstelwerkgroepen op veel plekken, maar je moet er soms goed naar zoeken. Kijk eerst vast even op de pagina Goede Hulp voor adressen.
Persoonlijke psychotherapiewijzer
4
Psychotherapie Een psychotherapeut is een psycholoog die zich gespecialiseerd heeft in praattherapie. Met een psychotherapeut ga je aan de slag om bijvoorbeeld iets te doen aan je stemmen, je wantrouwen, je gebrek aan motivatie, aan relatieproblemen, angst en onrust, aan je verslaving of je depressie. Psychotherapie kan goed helpen. Hoe het precies werkt is niet bekend. Maar welke therapie je ook doet: een van de belangrijkste voorspellers van succes is of er een klik is tussen jou en de therapeut. Zoek dus tot je er één vindt die je vertrouwt. Psychotherapie heeft alleen zin als je gemotiveerd bent. Veel psychotherapieën zijn gebaseerd op training en daarvoor geldt: hoe beter je traint, des te beter het resultaat. Als je niet gemotiveerd bent is het soms goed om de therapie nog even uit te stellen.
We zetten de belangrijkste psychotherapieën voor je op een rijtje: Psychotherapie voor symptomen van psychose, depressie, manie of stress
Als je veel last hebt van stemmen, wanen, depressie of manie kan psychotherapie helpen om de symptomen te laten afnemen of om er anders mee om te gaan. Je kunt al in een vroeg stadium, als de symptomen nog relatief mild zijn, aan de slag gaan.
Cognitieve Gedragstherapie Deze therapie kan worden toegepast bij psychose, depressie en manie. Cognitieve gedragstherapie is een denk- en doe therapie. Praattherapie wordt aangevuld met oefeningen en gedragsexperimenten in het alledaagse leven. Persoonlijke psychotherapiewijzer
5
Acceptance and Commitment Therapie (ACT)
ACT is een therapie met een boeddhistisch tintje, vooral geschikt voor stress en depressie. De therapie is er op gericht om het zinloze gevecht met vervelende gedachten, emoties en lichamelijke sensaties te staken. Zo ben je in staat om je aandacht te richten op de dingen die je werkelijk belangrijk vinden in het leven. ACT leert je een zachtaardige houding aan te nemen tegenover alles wat je denkt, voelt en ervaart, terwijl je tegelijkertijd op weg gaat om je doelen en dromen te verwezenlijken. Je leert meer leven in het hier-en-nu. De kern van ACT is de filosofie dat het vechten tegen onvermijdelijke omstandigheden ten koste gaat van een vitaal en waardevol leven. ACT bestaat uit ongeveer 8 groepsbijeenkomsten met oefeningen en huiswerk tussen de sessies
.Mindfulness Training
Lijkt op ACT en kan er onderdeel van zijn. Mindfulness kan worden gebruikt als je stress ervaart omdat je niet op kan tegen ervaringen (stemmen, wantrouwen, depressie, uitzichtloosheid) of situaties. Mindfulness, of aandachttraining, is het tegenovergestelde van leven op de automatische piloot. Je komt dichterbij je gevoel, zonder erover te oordelen of er direct gevolg aan te geven. Je aanvaardt de situatie zoals deze is en creëert zo ruimte om problemen van een andere kant te bekijken. Door dit proces te trainen, leeft je intenser en kunt je tegelijkertijd makkelijker ontspannen. Mindfulness kan een onderdeel zijn van ACT. Een training bestaat uit ongeveer 8 groepsbijeenkomsten met oefeningen en huiswerk tussen de sessies. Persoonlijke psychotherapiewijzer
6
Traumatherapie Traumatherapie is nodig als je klachten hebt als gevolg van schokkende, heftige, negatieve ervaringen (trauma’s). Mensen met trauma’s hebben bijvoorbeeld herbelevingen, nachtmerries, ze vermijden plekken of mensen die ze aan de trauma’s doen denken, ze zijn schrikachtig, prikkelbaar en extreem alert. Trauma’s worden een probleem omdat je nare ervaringen uit alle macht weg probeert te verdringen (soms zo hard dat je niet eens weet dat je het doet: je dissociëert) of omdat ze doorwerken in je relaties met andere mensen. Het is net als wanneer je een bal onder water probeert te duwen: hoe harder je duwt, hoe harder de bal weer naar boven probeert te komen. In traumatherapie ga je die cyclus doorbreken, zodat de belastende herinneringen eindelijk naar de achtergrond kunnen verdwijnen. Traumatherapie kan met EMDR, Interpersoonlijke Therapie of Exposure Therapie. Bij EMDR en Exposure therapie moet je terug naar het trauma, om er mee te leren omgaan. Dat kan heel zwaar zijn, de resultaten zijn echter goed. Je therapeut helpt je omgaan met je angst. Bij Interpersoonlijke Therapie hoeft dat niet, en is de therapie vooral gericht op hulp bij de gevolgen van het trauma in je relaties met anderen.
Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR)
De therapeut zal met je uitzoeken van welke traumatische gebeurtenissen je het meeste last hebt. Jullie beslissen samen in welke volgorde jullie de gebeurtenissen gaan behandelen. De therapeut zal je vragen het ergste plaatje van de traumatische gebeurtenis voor de geest te halen. Persoonlijke psychotherapiewijzer
7
Daarna vraagt de therapeut je naar zijn wijs- en middelvinger te kijken, die hij op ongeveer 30 centimeter voor je gezicht heen en weer beweegt. Na elke set oogbewegingen vraagt hij wat je ervaart. Dan volgt er steeds een nieuwe set, totdat er niets meer opkomt. Tenslotte ga je terug naar het oorspronkelijke beeld van het trauma. Je geeft aan hoe groot je spanning is, in een getal tussen 0 tot 10. Als de spanning gezakt is tot 0, neem je de volgende traumatische gebeurtenis. De sessies duren 90 minuten. Als gevolg van EMDR behandeling worden nare herinneringen minder levendig en zullen ze je minder emotioneren. Zo kun je ze makkelijker verwerken.
Exposure therapie
De therapeut vraagt je om je het trauma meerdere keren zo levendig mogelijk voor de geest te halen. Het helpt om je verhaal in de ik-vorm en in de tegenwoordige tijd te vertellen. Je let vooral op de meest stressvolle onderdelen. Een sessie duurt tussen de 60 en 90 minuten. Meestal doe je thuis ook oefeningen.
Interpersoonlijke Therapie
IPT is een vorm van psychotherapie waarin het verbeteren van je relaties met andere mensen centraal staat. Mensen zijn sociale wezens. We hebben anderen nodig. Trauma’s of ingrijpende veranderingen (life events: een kind krijgen, overlijden, verhuizen enzovoorts) kunnen je relaties verstoren. En die verstoring van relaties kan weer leiden tot verergering van je trauma-klachten. Samen met de hulpverlener inventariseer je wie de belangrijke andere personen in je leven zijn. Jullie bespreken welke veranderingen er zijn ontstaan in je relaties, hoe dat kwam en hoe je ze weer kunt verbeteren. Je gaat aan de slag met concrete, kleine stappen. Omdat je succes hebt neemt je zelfvertrouwen op sociaal gebied weer toe. Persoonlijke psychotherapiewijzer
8
Ondersteuning IPS: Individuele Plaatsing en Steun Hoe krijg je je leven weer op de rit na een psychose, vooral wat betreft opleiding en werk? Dat gaat niet vanzelf, leert de ervaring. IPS is een werkwijze waarbij het herstelproces gelijk-op gaat met het weer oppakken van een studie of werk. Bekijk de video met uitleg over IPS op onze website. IPS wordt nog veel te weinig aangeboden in Nederland, terwijl het veel succes heeft: 70% van de deelnemers heeft na drie jaar een baan of doet een opleiding. Als je in behandeling bent: vraag je instelling om IPS. Fitness en Sporten Fitness en sporten is goed voor alle lichamelijke en psychische problemen – dus ook voor jou. Zo simpel is het. Aandacht voor depressie, verslaving en andere problemen Een psychose gaat vaak samen met andere psychische problemen. Bijvoorbeeld: depressie, angst, een sociale fobie of een posttraumatische stressstoornis. Het gebruik van wiet, alcohol en andere middelen (om te ontsnappen aan de problemen) komen ook vaak voor. Die kunnen opnieuw psychoses veroorzaken en je herstel belemmeren. Soms zijn hulpverleners gefixeerd op de psychose, en letten ze niet op de depressie, het alcoholgebruik of de trauma’s die je hebt meegemaakt. Maar een psychose is een reactie op een te zware geestelijke druk. Maak je hulpverlener daar op attent. Alleen therapie of gedragsverandering gaat je helpen om de onderliggende oorzaken aan te pakken. Zie: psychotherapie.
Persoonlijke psychotherapiewijzer
9
Manie en depressie Contragedrag bij manisch-depressieve gevoeligheid
Contragedrag is een strategie die je kunt gebruiken als je merkt dat je vroege symptomen hebt van een manische depressie, die kunnen uitmonden in een volle manie of depressie. Contragedrag betekent dat je je tegengesteld aan je stemming gaat gedragen, om weer terug te keren naar een stabiele stemming. Dus als je somber bent, en je wilt het liefst wegkruipen op de bank of in bed: ga toch sporten of vrienden opzoeken. Of als je hypomaan (licht manisch) bent: zeg juist afspraken af, doe ontspanningsoefeningen en ga vroeg naar bed. Dat vereist de nodige zelfkennis en discipline, maar als je er vroeg bij bent kan contragedrag goed helpen om weer stabiel te worden. Je kunt het in twee sessies aanleren. Vraag erom bij je hulpverlener.
Sociaal Ritme Therapie bij manie en depressie Met sociaal ritme bedoelen we het patroon van dagelijkse activiteiten, sociale contacten, ontspanning, inspanning, slaap enzovoort. SRT gaat er van uit dat het dagelijks ritme, de mate van omgang met anderen en voldoende balans in activiteiten en ontspanning van invloed zijn op je stemming. In de therapie werk je aan het vinden van een goede balans en bij jou een passend ritme. De therapie bestaat uit meestal uit 8 bijeenkomsten. Sociaal Ritme Therapie is vooral geschikt als je net een diagnose van manisch-depressieve gevoeligheid (of bipolaire stoornis) hebt gekregen, of als je stemming regelmatig instabiel is. En ook als je moeite hebt met het accepteren van de diagnose. Persoonlijke psychotherapiewijzer
10
Andere zinvolle behandelingen Psychomotorische en creatieve therapie
Soms zitten er dingen in je die een weg naar buiten willen vinden, maar waar je nog niet met woorden bij kunt. Of soms ben je nog zo uit het veld geslagen en herstellende dat je eerst veilig met iets creatiefs wilt beginnen om actief te zijn. En soms kun je via het lichaam en expressie je geest weer rustig krijgen. In al deze gevallen is psychomotore therapie te proberen. Psychomotore therapie kan van alles inhouden: van bewegen tot dans tot yoga tot creatieve therapie waarbij je dingen maakt, schildert of op een andere manier creatief bezig bent. Het kan gaan via samen bewegen, sporten, dansen of zelfs drama. Je doet dingen in een groep of alleen. Aspecten van deze therapie worden vaak gebruikt door coaches, zingevingstherapeuten of activiteittherapeuten. Er is maar weinig onderzoek, maar het kan gewoon fijn zijn om te doen als je herstellende bent of als je op zoek bent naar nieuwe doelen.
Muziektherapie
Een muziektherapeut richt zich vooral op het verminderen van problemen of klachten. Het wordt niet altijd vergoed door de zorgverzekeraar, maar wel vergoed als het in een instelling gebeurt als onderdeel van een opname.
Persoonlijke psychotherapiewijzer
11
Bekijk voor meer informatie www.schizofreniebestaatniet.nl
