PERSDOSSIER ‘FEESTELIJK VLAANDEREN’ INLEIDING In Vlaanderen en Brussel worden talloze feesten gevierd. Bijna elke dag van het kalenderjaar wordt wel ergens te lande gefeest en dat om de meest uiteenlopende redenen. Vaak gaat het om festiviteiten van religieuze aard, maar evengoed kunnen ze verbonden zijn aan een natuurverschijnsel, een stadsverhaal, een bekend persoon, enzovoort. Ook de manier waarop gefeest wordt, kan sterk verschillen van feest tot feest. Soms betreft het een heus dorpsfeest, waarbij stoeten doorheen de dorpskern trekken. Andere feesten hebben dan weer een intiemer karakter en voeren allerhande al dan niet historische taferelen op. In veel gevallen is bij de organisatie en de viering van het feest een volledige gemeenschap betrokken: alle dagelijkse activiteiten worden opgeschort zolang de festiviteiten duren en jong en oud zijn gedurende de feestperiode steevast buitenshuis te vinden. De impact van dergelijke festiviteiten is daarom niet te onderschatten. Meestal gaat het ook om een decennialange traditie van feestvieren, die van generatie op generatie wordt doorgegeven en waarbij plaatsgebonden elementen een plaats krijgen in de hedendaagse perceptie van jonge generaties. Naar de traditionele en niet-traditionele vormen van publieke feestcultuur is tot nog toe nog maar weinig onderzoek gebeurd. Ook actuele en volledige overzichten van de verschillende feesten ontbreken voorlopig nog. Dit zeer sterk aanwezige en herkenbare immaterieel erfgoed moet dan ook dringend worden geïnventariseerd en bestudeerd. Volkskunde Vlaanderen vzw wil daarom met deze website een overzicht maken van alle evenementen, (straat)feesten, stoeten, enz. in Vlaanderen en Brussel en ze zo ontsluiten voor het brede publiek. De hedendaagse uitvoering en betekenisgeving van de feesten staan daarbij centraal. In eerste instantie richten we ons op volkse en publieke attracties in open lucht met een min of meer feestelijk karakter, die bovendien al een zekere traditie van enkele jaren of meer hebben. Ook de organisatiecomités en verenigingen die achter elk van deze evenementen schuil gaan, blijven vaak buiten beeld en zijn daardoor moeilijk op te sporen. Volkskunde Vlaanderen vzw streeft er daarom naar om ook hen met deze website meer zichtbaarheid te geven. In een latere fase van het project, als zoveel mogelijk kalenderfeesten geïnventariseerd zijn, zal dan vanuit een etnologisch perspectief kunnen onderzocht worden welke invloed de feesten hebben op het gedrag van gemeenschappen en op de cultuur van het dagelijkse leven.
GEZOCHT Volkskunde Vlaanderen vzw zoekt contactgegevens van verenigingen die publieke activiteiten organiseren die binnen de feestcultuur vallen (stoeten en ommegangen, processies en religieuze vieringen, carnavalsvieringen, corso’s en markten, cavalcades en festivals, buurtfeesten, dorps- en stadsvieringen, historische herdenkingen, ambachtelijke feesten, enzovoort). Met andere woorden, volkse en publieke attracties in open lucht met een min of meer feestelijk karakter die sinds enige jaren bestaan en op regelmatige basis worden georganiseerd. Al die gegevens en bevindingen resulteren in een digitale feestdatabank, www.feestelijkvlaanderen.be, met als oogpunt deze feesten en desbetreffende verenigingen kenbaar te maken aan het brede publiek. Nadien zullen we aan de hand van werkgroepen rond bepaalde feestthematieken met intermediairs de noden en knelpunten nagaan en bepalen hoe wij daar met Volkskunde Vlaanderen vzw op kunnen inspelen. Ben je betrokken bij wat leeft in jouw gemeente of stad? Ben je op de hoogte van zo'n vieringen in je buurt? Mail dan naar
[email protected] en dan zetten wij jouw feest in de kijker!
FEESTEN? SINT-HUBERTUSVIERING TE MUNTE-MERELBEKE | 12 OTOBER 2008 De tweede zondag van oktober is er in de Merelbeekse deelgemeente Munte steenvast een SintHubertusviering. Deze viering vindt plaats in de Sint-Bonifatiuskerk, wordt opgeluisterd door de Jachthoornblazers "Rallye Westrode" en is voorzien van een broodwijding. Daarna wordt aan de aanwezigen "nen druppel" aangeboden door De Muntenaar.
Aansluitend vindt de traditionele paardenwijding plaats, waarbij iedere deelnemer een Sint-Hubertusvaantje ontvangt en waarna een wandeling te paard doorheen de streek vertrekt. In de namiddag kunnen de gewone wandelaars ook meedoen aan een Herfstwandeling doorheen Munte, eveneens opgeluisterd door het ensemble Jachthoornblazers. Ook iedereen die daaraan deelneemt, ontvangt een Sint-Hubertusvaantje. Dit jaar zijn er ook twee tentoonstellingen gekoppeld aan de viering. Enerzijds is er de tentoonstelling "Op bedevaart" die plaats heeft in de Sint Bonifatiuskerk. Aan de hand van talrijke, vaak heel zeldzame bedevaartvaantjes krijgt de bezoeker een overzicht van de volksdevotie in het Land van Rode, Vlaanderen en diverse andere landen. Anderzijds is er de tentoonstelling "30 jaar Herfst in Munte" in de voormalige pastorij van Munte.
Sint-Hubertus, de patroonheilige van onder andere de jagers, wordt aanbeden voor het succes van de jacht en voor de bescherming van honden en paarden. In Vlaanderen zijn in oktober en november verschillende vieringen rondom de heilige Sint-Hubertus. Onder andere in Londerzeel, Dilbeek, Sint-Huibrechts-Lille, Oud-Heverlee wordt de patroonheilige aanbeden.
JAARMARKT TE SINT-LIEVENS-HOUTEM | 11 EN 12 NOVEMBER 2008 Elk jaar gaan meer dan 50.000 mensen naar de winterjaarmarkt in Sint-Lievens-Houtem. Men komt van heinde en verre naar veruit de grootste winterjaarmarkt van het land. De jaarmarkt is uniek en kan bogen op een traditie van negenhonderd jaar. Paarden en koeien gaan van hand tot hand, verschillende rassen worden gekeurd en bekroond, er valt wat te eten en te drinken en elk jaar zijn er nieuwe dingen te ontdekken. Traditie, folklore, volksfeest en plattelands- en landbouwtrends vloeien in elkaar over.
De winterjaarmarkt in Sint-Lievens-Houtem vindt zijn oorsprong in de verering van de heilige Livinus. Mensen trokken op bedevaart naar het graf van de heilige en zeulden paard en rund mee om die onderweg te verkopen. Maar waar mensen samen zijn, wordt er ook gefeest en gezongen. Onschuldig vertier en baldadigheden ontbraken dan ook niet op de eerste jaarmarkten. Na verloop van tijd werd de jaarmarkt een groots volksfeest met circus- en kermisattracties. In de loop der eeuwen is de winterjaarmarkt in Sint-Lievens-Houtem vooral een hoogdag van het platteland geworden. Het is dé jaarlijkse ontmoetingsplaats geworden voor al wie in de tuin-en landbouwsector actief is. De diverse randactiviteiten maken er een gebeuren van dat gesmaakt wordt door menig liefhebber van het plattelandsleven.
Minster van Cultuur Bert Anciaux heeft de jaarmarkt van Sint-Lievens-Houtem opgenomen op de 'Inventaris van immaterieel cultureel erfgoed Vlaanderen’. Het agentschap Kunsten en Erfgoed riep onlangs de ‘Inventaris van immaterieel cultureel erfgoed Vlaanderen’ in het leven, dit enerzijds om aan de UNESCO-verplichting te voldoen maar anderzijds eveneens als een basis om een kwaliteitsvol beleid voor immaterieel cultureel erfgoed uit te tekenen. Meer informatie over de Inventaris via www.kunstenenerfgoed.be.
KAARSKENSPROCESSIE TE SCHERPENHEUVEL | 2 NOVEMBER 2008 Deze ommegang kent een eeuwenoude traditie, die teruggaat tot het jaar 1629 toen er een pestepidemie heerste. Velen gingen naar Scherpenheuvel op bedevaart om door bijstand van Onze-Lieve-Vrouw van die vreselijke ziekte verlost te worden.
De bedevaarders vroegen aan de pastoor van dienst het mariabeeld rond te dragen en te vereren. De processie miste zijn doel niet: het sterftecijfer daalde zienderogen. Zo ontstond de traditie van de kaarskensprocessie, die ieder jaar weer uit dankbaarheid wordt gehouden op de eerste zondag na Allerheiligen. De zondag van de kaarskensprocessie neemt Scherpenheuvel de allures aan van een grote markt. Dit feit draagt niet weinig bij tot de grote en spontane toeloop. Van 's morgens tot 's avonds prijzen marktkramers hun waren aan, met als hoogtepunt de kaarskensprocessie.
In het kerkhuisje tegenover de ingang van de Onze-Lieve-Vrouwbasiliek kan je elke dag je wagen laten wijden.
EZELSFEESTEN TE KUURNE | 3, 4 EN 5 OKTOBER 2008 Volgens de overlevering hebben de inwoners van Kuurne hun spotnaam "ezels" te danken aan hun Kortrijkse buren. De Kuurnse groentetelers brachten hun waar vroeger met ezel en kar naar de markt in Kortrijk. Het gerammel van de karren en het gebalk van hun lastdieren maakte de nog slapende Kortrijkzanen wakker, die verontwaardigd hun kamervenster opentrokken en al geeuwend riepen: "De Kuurnse ezels zijn daar weer!".
Behalve deze verklaring is er ook nog het verhaal van het askruisje. Toen de koster de pastoor moest vervangen op aswoensdag, probeerde de pastoor hem de Latijnse spreuk aan te leren die hij moest prevelen bij het uitdelen van de askruisjes. De koster slaagde er maar niet in de woorden van buiten te leren, zodat de pastoor uiteindelijk uitriep: "Als ezel zijt gij geboren en als ezel zult gij weerkeren". Omdat dat de enige woorden waren die de koster verstond, sprak hij ze uit tegen iedereen die hij een kruisje gaf. Welke verklaring ook de juiste mag zijn, de ezel maakt in ieder geval deel uit van de Kuurnse volkscultuur. Sinds 1960 worden in Kuurne dan ook ieder jaar de vierdaagse Ezelsfeesten
gevierd. Op
het
programma
prijken
een
aantal
jaarlijks
terugkerende
feestklassiekers. Zo wordt op Ezelsvrijdag traditioneel de halve marathon “Rapper dan een ezel” gelopen. Ezelszaterdag is de dag waarop Koning Ezel zijn intrede maakt en de Ezelscavalcade, een speelse stoet van de Kuurnse verenigingen, door de straten trekt. Op Ezelszondag organiseert de Orde van de Ezel de Ezelsprijskamp en de Ezeltjesworp. Het feestweekend wordt afgesloten met de Keuvelkoffiekrans, vuurwerk en de taptoe op Ezelsmaandag.
Wist je dat er ook elders in Vlaanderen themafeesten rond dieren bestaan? Zo kun je bij voorbeeld in Wervik naar een katteknippeling, gaat in Deinze de stoet van Canteclaer uit om de kip te promoten en heeft Zwijnaarde echt een Zwijntjesstoet.
WIE IS VOLKSKUNDE VLAANDEREN VZW? Volkskunde Vlaanderen vzw, een erkende landelijke organisatie voor volkscultuur, heeft tot doel het middenveld, dat zowel historische als hedendaagse volkskundige aspecten in haar werking opneemt, in kaart te brengen en op de kaart te zetten. Vertrekkend vanuit haar 5 werkterreinen feestcultuur, religieuze cultuur, leefcultuur, verzamelcultuur en verhaal- en liedcultuur ondersteunt
Volkskunde
Vlaanderen
vzw
het
volkskundige
veld
en
bevordert
ze
kennisontwikkeling waarbij zelfrealisatie wordt gestimuleerd en uitwisseling van expertise en ervaring centraal staat. Volkskunde Vlaanderen vzw draagt via toegepaste wetenschappelijke en publieksgerichte initiatieven, advisering en overleg bij tot het uitbouwen van een netwerk over de eigen grenzen van de discipline volkskunde heen, waarin betekenisvolle relaties worden aangegaan, ontwikkeld en onderhouden.
COÖRDINATEN Volkskunde Vlaanderen vzw is een erkende landelijke organisatie volkscultuur die de volkskunde vanuit een hedendaags perspectief bestudeert en onder de aandacht brengt.
Volkskunde Vlaanderen vzw Sint-Amandstraat 72 9000 Gent T 09 223 97 00 www.volkskunde-vlaanderen.be
[email protected]
