Voorwoord De pensioenwereld blijft in beweging. Het parlement heeft besloten tot aanpassing van de regels rond de pensioenen. De komende maanden zullen weer nieuwe wetsvoorstellen het parlement passeren die grote invloed hebben op de ingegane en nog op te bouwen pensioenen. Het blijft ook spannend rond de vraag of er aan het einde van het jaar door PDN besloten moet worden om te korten op de pensioenen. In deze uitgave van Pensioencontact is over al die zaken meer informatie te vinden.
Pensioencontact is een uitgave van Pensioenfonds DSM Nederland
Grote veranderingen op komst Er gaat de komende tijd veel veranderen rond de pensioenen. Veranderingen die zowel de actieve deelnemers aangaan die nog een pensioen opbouwen, als de gepensioneerden die al een pensioen ontvangen. Ook voor het pensioenfonds zelf zijn er veranderingen op komst. Het parlement gaat dit en volgend jaar besluiten nemen over een aantal kabinetsvoorstellen rondom de pensioenen.
Ook kijkt Pensioencontact deze keer in de keuken bij onze uitvoeringsorganisatie DSM Pension Services (DPS). Meta Knuth en Petra Damoiseaux, senior medewerksters Pensioenen bij DPS, vertellen over wat er allemaal komt kijken bij het maandelijks verzorgen van de pensioenbetalingen. Oud-DSM’er Jan Collong heeft een bijzondere hobby. Hij is lid van een klokkenmakersgilde. Hij maakt mechanische klokken, bouwt bestaande modellen na of restaureert ze. In Pensioencontact vertelt hij daarover. Pensioencontact is weer het lezen waard.
Atzo Nicolaï Voorzitter Pensioenfonds DSM Nederland
Het parlement heeft besloten de grenzen voor (fiscaalvriendelijke) pensioenopbouw vanaf 2014 te verlagen. Voor PDN blijft de jaarlijkse opbouw gelijk, omdat het huidige opbouw percentage nog binnen de nieuwe fiscale grenzen blijft. Het kabinet is verder van plan de opbouw van de pensioenen vanaf 2015 verder te beperken. Iedereen, maar vooral werknemers met een hoog salaris (hoger dan € 100.000 euro), kan dan tot zijn pensionering minder pensioen (fiscaalvriendelijk) opbouwen. Als de voorstellen goedgekeurd worden door het parlement (Eerste en Tweede Kamer) wordt een wet daarover op 1 januari 2015 van kracht. Het kabinet hoopt daarmee het begrotingstekort te verminde ren. Als er minder pensioen (fiscaalvriendelijk) opgebouwd wordt, levert dat meteen meer belastinginkomsten op. Een andere verandering die al in 2014 plaatsvindt, is dat de AOW-leeftijd jaarlijks wordt ver hoogd. Op 1 januari 2014 stijgt de leeftijd waarop de AOW ingaat, naar 65 jaar en 2 maanden. Maar er moet volgens het kabinet nog meer veranderen bij de pensioenen. Ons huidige stelsel is weliswaar een goed stelsel, maar de omstandigheden zijn de laatste jaren sterk veranderd. Het stelsel is daar de laatste jaren onvoldoende op aangepast. Immers, we worden met z’n allen gemiddeld ouder en genieten daardoor langer van ons pensioen. Dat betekent dat er
september 2013 | No. 64
Pensioencontact
meer geld nodig is om onze pensioenen te kunnen betalen. De onrust op de financiële markten speelt ook een grote rol. Daardoor is de rente momenteel erg laag, waardoor er meer geld nodig is om de pensioenen nu en in de toekomst uit te kunnen keren. Modellen Het huidige pensioenstelsel is onvoldoende stabiel en te duur, vindt het kabinet. Er bestaat grote onzekerheid over de mate waarin de pensioenen (en pensioenopbouw) in de toekomst nog geïndexeerd kunnen worden. Ook is er grote onzekerheid over toekomstige kortingen op pensioen en pensioenopbouw. Aanpassingen in het pensioenstelsel moeten er daarom voor zorgen dat de pensioenen beter bestand zijn tegen vergrijzing en economische schomme lingen. De manier waarop dat het beste kan, is onderwerp van soms heftige discussies. Niet alleen in de politiek, maar ook in de pensioenwereld en de wetenschap. Enige tijd geleden heeft het kabinet twee ’modellen’ gepresenteerd, waarover pensioenfondsen hun oordeel kunnen uitspreken, als onderdeel van het zogenoemd ’financieel toetsingskader’. In die modellen wordt onder meer vastgelegd hoeveel reserves pensioenfondsen moeten aanhouden, hoe hoog de premie minimaal moet zijn, wanneer mag worden geïndexeerd en met welke rente pensioenfondsen hun verplichtingen moeten berekenen. In het ene model is er meer zekerheid dat er geïn dexeerd zal worden, maar bestaan er grotere risico’s waardoor mogelijk vaker gekort moet worden. In een ander model is het gevaar van kortingen minder groot, maar de kans op indexatie lager en dat levert dan weer een lager pensioen op. Tot begin september hebben pensioenfondsen (ook PDN) en andere betrokkenen daarover hun mening gegeven aan de staats secretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Mede aan de hand van die reacties wil de staatssecretaris nog voor het kerstreces met een wetsvoorstel komen en mogelijk nog een (derde) ’tussenmodel’ introduceren. Onderzoek onder deelnemers PDN Bij de keuze en de invulling van een bepaald model speelt vooral de vraag hoeveel risico een pensioenfonds wil nemen. Bij een hoger risico is de kans op een hoger (geïndexeerd) pensioen groter. Echter als het tegen zit, kan dit ook leiden tot een lager pensioen. De komende weken laat PDN daarom de risicobereidheid van PDNdeelnemers door een onafhankelijk bureau onderzoeken. De uit komst van dit onderzoek kan sociale partners en het bestuur van het pensioenfonds helpen bij de keuze en de invulling voor een nieuw model. Die keuze is in eerste instantie de verantwoordelijkheid van sociale partners. Als er een keuze gemaakt is, is het vervolgens aan het bestuur van het pensioenfonds om te bezien of die keuze uitvoerbaar en betaalbaar is.
gepensioneerden daarvan zullen merken, is op dit moment nog niet duidelijk. De komende tijd zal PDN al zijn deelnemers daarvan op de hoogte blijven houden. Bestuursstructuur Naast dit alles komen er voor het pensioenfonds zelf ook nog de nodige veranderingen aan. Zo is er een nieuwe wet in de maak die verdere eisen stelt aan de geschiktheid van bestuurders van pensioenfondsen. Ook wordt het intern toezicht op het bestuur aan gescherpt. Verder moet het pensioenfonds kiezen uit nieuwe bestuursstructuren die in de wet worden voorgesteld. Daarover zal het PDN-bestuur naar verwachting uiterlijk in het begin van volgend jaar beslissen. Medio volgend jaar zal die bestuursstructuur in werking treden. Welke gevolgen een en ander heeft voor het bestuur en de deelnemers van PDN is op dit moment nog niet duidelijk.
Kortingsgevaar nog steeds niet geweken De kans dat er gekort moet worden op de ingegane en opgebouwde pensioenen is nog steeds aanwezig bij pensioenfonds PDN. De dekkingsgraad van PDN moet aan het einde van 2013, minimaal circa 105% bedragen. Is de dekkingsgraad dan lager, dan moet het pensioenfonds volgens de eisen van De Nederlandsche Bank (DNB) in 2014 korten op de ingegane en opgebouwde pensioenen. Eind juni bedroeg de dekkingsgraad 101,3%. De dekkings graad is echter erg volatiel, zoals ook in bijgaande grafiek te zien is over de periode juli 2012 tot en met juni 2013. Begin oktober maakt PDN de dekkingsgraad van eind september (derde kwartaal) bekend. De dekkingsgraad is een belangrijke maatstaf voor de finan ciële situatie bij pensioenfondsen. Hij geeft aan in hoeverre het pensioenvermogen op een bepaald moment toereikend is om te voldoen aan de toekomstige pensioenverplichtingen.
Als alles loopt zoals de staatssecretaris wil, zullen de nieuwe model len vanaf 1 januari 2015 gaan gelden. Wat werknemers en de
2
pensioencontact
Doe mee aan het onderzoek en geef je mening
PDN onderzoekt risicobereidheid van zijn deelnemers Er gaat het een en ander veranderen rond de pensioenen. Nieuwe wetten moeten er volgens het kabinet voor zorgen dat de pensioenen robuuster en duurzamer worden. Het bestuur van het pensioenfonds en de sociale partners moeten daarbij belangrijke keuzes maken. Om dat zo goed mogelijk te Peter Zegwaart kunnen doen, gaat het bestuur van het pensioenfonds binnenkort zijn deelnemers polsen. Wat vinden zij bijvoorbeeld van de risico’s die het fonds moet (of mag) nemen bij het beleggen van de pensioengelden. Een groot aantal DSM-werknemers en gepensioneerden ontvangt daarvoor in de loop van oktober een e-mail of een brief. In die e-mail of brief wordt gevraagd een aantal vragen te beantwoorden. Het beantwoorden van de vragen kost ongeveer tien tot vijftien minuten. Het onderzoek houdt verband met de keuze die sociale partners (werkgever DSM en de vakbonden) en daarna het bestuur van het pensioenfonds moeten maken voor een nieuw pensioencontract. In een nieuw pensioencontract staat onder meer of een fonds veel of weinig risico zal nemen met zijn beleggingen. Om een goede keuze te kunnen maken over een nieuw contract wil het bestuur van PDN weten wat de actieve en gepensioneerde deelnemers van het fonds daarvan vinden. Het is daarom belangrijk dat zo veel mogelijk deel nemers van PDN aan het onderzoek mee doen. Het onderzoek wordt gehouden door het bureau Zegwaart Consultancy. Dit bureau schakelt Intomart GfK in om het online onderzoek uit te voeren. Het is niet voor het eerst dat Zegwaart dit onderzoek uitvoert. Bij tientallen pensioenfondsen is dat al gebeurd. Met als voordeel dat de kosten relatief laag zijn en de resultaten vergelijkbaar.
SEPTEMBER 2013
Directeur Peter Zegwaart van Zegwaart Consultancy wijst erop dat het onderzoek voor actieve deelnemers en gepensioneerden een mooie gelegenheid is om hun mening te geven over hun eigen pensioen. ”Vaak hoor je van mensen dat ze niets te vertellen hebben over hun pensioen. Door aan dit onderzoek mee te doen kunnen deelnemers en gepensioneerden duidelijk maken hoe zij hun pensioen ervaren, wat ze belangrijk vinden en hoe ze hun pensioen in de toekomst zien. En dat is ook in hun eigen belang”. De uitkomsten van het onderzoek verschijnen op de website van PDN en in de volgende uitgave van Pensioencontact.
Spookverhalen Je leest het in de krant, hoort het op de radio en ziet het op het Journaal. Vergrijzing, langer doorwerken, beleggen met jouw pensioengeld… En dat iedereen waarschijnlijk minder geld krijgt na zijn pensioen. Maar er doen ook veel spook verhalen de ronde. Eentje wordt hier ontmaskerd. ”Ik krijg minder pensioen dan ik heb betaald aan premies.” Maar liefst 72 procent van de Nederlanders denkt dat je bij een pensioenfonds meer euro’s betaalt dan dat je aan euro’s krijgt uitbetaald. Nee dus. Als je je leven lang pensioen opbouwt bij een pensioenfonds, krijg je aan het einde van de rit veel meer euro’s pensioen dan je (samen met de werkgever) aan euro’s premie hebt betaald. Dat kan oplopen tot drie of vier keer zoveel.
3
Iedere maand weer op de 27ste
Pensioenbetalingen geregeld vanuit hoofdkantoor DSM in Heerlen Meta Knuth en Petra Damoiseaux, senior medewerksters Pensioenen bij DSM Pension Services (DPS), zorgen samen met hun collega’s ervoor dat de pensioengerechtigden van Pensioenfonds DSM Nederland (PDN) iedere maand hun pensioen ontvangen. Aan Pensioencontact vertellen ze wat er zoal bij komt kijken om iedere maand de pensioenen correct en op tijd uit te betalen. Rond de 27ste van iedere maand zien ongeveer 15.000 mensen, die voor hun pensioen verzekerd zijn bij PDN, dat hun uitkering weer keurig op de bankrekening staat. De gelden van PDN komen niet aIleen terecht in Nederland maar ook in de rest van Europa, ja zelfs in China, Amerika, Australië en Afrika. Elke maand gaat het om zo’n 20 miljoen euro. Dat gebeurt vanuit het hoofdkantoor van DSM in Heerlen. Op de zesde etage zetelt daar DSM Pension Services (DPS). Dit is de uitvoeringsorganisatie die voor PDN zorgt dat de gepensioneerden hun pensioen ontvangen. Daar zijn onder anderen ook de beleggers van DPS druk met het beleggen van meer dan vijf miljard euro aan pensioengelden. Alle pensioengegevens van DSM-medewerkers en de PDN-gepensioneerden komen op het hoofdkantoor in een administratief systeem terecht dat de DPS’ers dag in dag uit up to date houden. Om iedere maand op de bankrekening van alle uitkeringsgerechtig den van PDN tijdig, de juiste uitkering te laten terechtkomen, heeft heel wat voeten in de aarde. Er mag immers niet te veel of te weinig betaald worden. Iedereen moet precies krijgen waar hij of zij recht op heeft. En dat is voor ieder van die 15.000 weer anders. De een krijgt ouderdomspensioen, een ander partnerpensioen, prepensioen, arbeidsongeschiktheidspensioen of wezenpensioen. Veranderingen ”Iedere maand kunnen de overgemaakte bedragen verschillen,” legt Meta Knuth uit. ”Maandelijks vinden er honderden veranderingen plaats in wat er overgemaakt moet worden. Overlijdt een gepensio neerde onverhoopt, dan stopt de pensioenuitkering van het ouder domspensioen. In veel gevallen moet dan een andere pensioen uitkering berekend worden die dan een nabestaande ontvangt. Dat komt gemiddeld wel zo’n 80 tot 90 keer per maand voor. De maanden met de hoogste temperaturen zijn ook de maanden met de meeste sterfgevallen, is onze ervaring,” weet Meta. Overlijdt een DSM-werknemer die nog geen pensioen ontvangt, ook dan is er
4
Petra Damoiseaux (links) en Meta Knuth
werk aan de winkel. Nabestaanden hebben recht op een nabestaan denpensioen dat berekend, en vanaf de maand na het overlijden, overgemaakt moet worden. Ook als een werknemer van DSM zijn (pre)pensioenleeftijd bereikt gaan DPS’ers aan de slag om te berekenen waar hij of zij recht op heeft en ontvangt deze ’nieuw gepensioneerde’ van dan af aan op de 27ste zijn pensioen. Meta: ”Er kunnen nog allerlei andere redenen zijn dat actie nodig is om het juiste pensioen stipt op tijd uit te betalen. Verandert er bijvoorbeeld iets in de belasting- of pensioenwetgeving, dan gaat het pensioen en de pensioenopbouw van huidige en oud-werknemers van DSM omhoog of omlaag. Bestaande pensioenen moeten dan herrekend worden. Begin 2013 was dat bijvoorbeeld het geval. Door veranderingen bij de fiscus moesten alle uitkeringen opnieuw berekend worden. Dat leidde tot lagere (netto) pensioenen. Dat soort veranderingen vindt vaak aan het begin van het nieuwe jaar plaats.”
pensioencontact
Verdwenen van de radar Om de pensioenbetalingen goed te laten verlopen, wijst Petra Damoiseaux erop dat het allemaal niet altijd zonder de hulp van de gepensioneerde kan. ”Als een gepensioneerde in het buitenland woont en daar van adres verandert, is hij (of zij) bij ons even van de radar verdwenen,” zegt ze. ”Geld kan wel nog overgemaakt worden als het rekeningnummer niet verandert, maar als er contact nodig is tussen fonds en gepensioneerde is dat niet mogelijk. Daarom is het belangrijk dat gepensioneerden in het buitenland adreswijzigingen zelf doorgeven aan het pensioenfonds. Bij verhuizingen binnen Nederland is dat niet nodig. Het pensioenfonds ontvangt die wijzigingen meteen van de gemeenten.” ”Problemen rond betalingen aan gepensioneerden in het buitenland zijn voor ons zonder hulp van de deelnemer vaak moeilijk op te lossen,” vult Meta nog aan. ”Naar iemand in het buitenland die van rekeningnummer verandert en dat niet doorgeeft, kunnen we geen geld meer overmaken. Nou, die merkt dus al gauw dat er iets niet klopt rond zijn pensioen en neemt dan meestal snel contact met ons op. Als het nieuwe nummer bij ons bekend is, kan het geld weer overgemaakt worden.” Het komt ook wel voor dat DSM-gepensioneerden die in het buiten land wonen en maar een klein pensioen hebben, vaak niet eens weten dat ze recht hebben op pensioen van PDN. Als het pensioen fonds geen goed adres heeft, kan er geen pensioen uitbetaald worden. Komt iemand er na jaren toch nog achter dat hij recht heeft op een pensioen van PDN, dan wordt alsnog, het pensioen over gemaakt. Meta: ”Het gebeurt ook wel dat er bij een buitenlandse bank iets verandert, waardoor bepaalde betalingen worden terug gestort. Dan is het zaak om het pensioengeld alsnog zo snel moge lijk bij de gepensioneerde te krijgen.” Het pensioenfonds heeft dus zo nu en dan de hulp van gepensio neerden nodig. Het omgekeerde is ook wel eens het geval. Bijvoorbeeld gepensioneerden die hun belastingaangifte willen invullen. Zij hebben gegevens over de ingehouden loonbelasting nodig die op het jaaroverzicht staan dat DPS in februari verstuurt. Sommige gepensioneerden beginnen al in januari te bellen voor die gegevens, omdat ze ruim op tijd hun belastingpapieren willen invullen. Petra: ”Zij worden dan te woord gestaan door onze collega’s van de Pension Desk. Deze collega’s ontvangen per jaar ruim 3.000 telefoontjes van gepensioneerden en DSM-werknemers met allerlei vragen over hun pensioen. Zij worden in het Nederlands of in het Engels te woord gestaan.”
adresgegevens door. Maar voor de uitbetaling van de pensioenen zijn vaak ook gegevens nodig van de Belastingdienst, het College van Zorgverzekeraars en allerlei andere instanties. Administratief systeem Begin 2013 is DPS overgestapt op een nieuw administratief systeem om de pensioenadministratie nog beter te kunnen verzorgen. Voor de medewerkers van DPS een hele operatie. De gepensioneerden hebben daar weinig van gemerkt. Ze zijn met een nieuwsbrief op de hoogte gesteld en hun administratienummers zijn veranderd. De pensioenbetalingen zijn gewoon doorgegaan. ”Sommige gepensio neerden hadden er iets van kunnen merken,” vertelt Petra. ”Op de adressering die het pensioenfonds nu gebruikt, staat de naam van de gemeente. Eerder stond er vaak nog de naam van een dorp op dat onder een bepaalde gemeente valt.” De komende tijd gaan we in Nederland over op de zogenoemde IBAN-code. Die komt in de plaats van de huidige bankrekening nummers. ”Het fonds is inmiddels al overgestapt op het IBAN,” laat Petra weten. ”Voor onze administratie betekende dat, dat voor iedere uitkeringsgerechtigde een wijziging in het systeem moest plaatsvinden. Als het goed is, hebben de mensen daar niets van gemerkt.” Beveiligd De gegevens in het administratieve systeem van DPS zijn op verschillende manieren beveiligd. Allereerst wordt er iedere dag een ’back-up’ gemaakt van alle gegevens. Die back-up wordt op verschillende locaties bewaard. Dus mocht er een calamiteit plaats vinden in het computercentrum waar de gegevens van PDN zijn opgeslagen, dan blijven toch alle gegevens beschikbaar om de pensioenen te kunnen uitbetalen. Meta: ”Dat geldt ook voor technische storingen als die in het computercentrum zouden plaatsvinden, waardoor de pensioenen tijdelijk niet kunnen worden uitbetaald. Er treden dan diverse nood scenario’s in werking. In het uiterste geval ontvangen uitkerings gerechtigden dan een voorschot op hun pensioen op basis van het pensioen dat ze een maand eerder ontvingen. Als de storing verhol pen is, wordt het eventueel te veel of te weinig betaalde verrekend met de uitkering van een maand later. Tot nu toe heeft zich dat niet voorgedaan. We gaan ervan uit dat dit ook niet zal gebeuren.” DPS doet er alles aan om de pensioenuitkeringen op de 27ste van de maand op de rekeningen van alle pensioengerechtigden te laten verschijnen.
Om alle pensioenbetalingen op tijd en correct te laten verlopen, is DPS ook afhankelijk van gegevens die van andere instanties moeten komen. We noemden al de gemeenten. Die geven wijzigingen in
SEPTEMBER 2013
5
Nieuws van het College van Belanghebbenden van PDN Opdracht CvB Het College van Belanghebbenden beoordeelt het handelen van het bestuur over de uitvoering van de pensioenregeling en draagt daarmee bij aan een optimale belangenafweging voor de belanghebbenden.
Nieuwkomers in het College van Belanghebbenden (CvB) Het College van Belanghebbenden heeft de laatste tijd weer twee nieuwe bestuursleden in zijn gelederen opgenomen. Dat zijn Kim Sonnenschein (32) en Nico Griffioen (58). Zij nemen de plaats in van Monique van Heeswijk en Wim Reinartz. Kim Sonnenschein Sinds begin 2013 maakt Kim Sonnenschein, als vertegenwoordig ster van werkgever DSM, deel uit van het CvB. Een oproep in een vorige uitgave van Pensioencontact was voor haar aanleiding om zich op te geven voor het college dat beoordeelt of het bestuur de pensioenregeling goed uitvoert. De vele ontwikkelingen in pensioenland en de zorg om de pensioenen van huidige en toekomstige generaties deed haar besluiten om in het CvB te stappen. ”Dat is beter dan roepen aan de zijlijn,” zegt zij. Kim Sonnenschein is HR manager bij DSM Sourcing. ”In het CvB ben ik in een heterogeen gezelschap terecht gekomen dat samen de genomen besluiten van het bestuur kritisch bekijkt. Vooral kijken we of er rekening is gehouden met de belangen van de verschillende groepen deelnemers in het pensioenfonds, zoals de medewerkers van DSM, de gepensioneerden en de slapers. Het dagelijks bestuur van het pensioenfonds informeert ons veelvuldig en uitvoerig. Dat helpt natuurlijk bij het beoordelen of de belangen van de verschillende groepen inderdaad evenwichtig zijn afgewogen bij de besluiten in het bestuur van PDN.” De komende tijd verwacht Kim Sonnenschein dat er genoeg werk aan de winkel is voor de leden van het CvB. ”Er zullen discussies komen over bijvoorbeeld het nieuwe pensioen contract waar de sociale partners (werkgever en vakbonden) voor gaan kiezen. En er komen nieuwe regels voor de samen
stelling van het bestuur van pensioenfondsen en ook voor de organen zoals het CvB.” Nico Griffioen Met ingang van 1 januari 2013 maakt ook Nico Griffioen deel uit van het College van Belanghebbenden. Hij is er afgevaardigd namens de Centrale Ondernemingsraad. ”Lid te zijn van het CvB is geen gemakkelijke klus als je bedenkt wat er op dit moment allemaal te doen is in pensioenland. Bijna iedere week lees ik weer over nieuwe ontwikkelingen en stel ik me allerlei vragen: waar gaat het met de pensioenen naar toe? Is er straks wel nog voldoende geld om de pensioenen uit te keren? Blijft het bij de verhoging van de AOW-leeftijd naar 67 jaar? Kan er nog geïndexeerd worden of moet er misschien gekort worden?” ”Vragen waarop geen eenvoudig antwoord mogelijk is. Dat maakt ook het werk in het CvB niet gemakkelijker. Voor mij betekent het ook een beetje ’terug naar de schoolbanken’. De overheid scherpt de eisen aan waaraan bestuursleden en ook de leden van een CvB moeten voldoen. Dat kan ook niet anders. De problematiek wordt steeds ingewikkelder. Momenteel ben ik bezig om met veel lezen en studeren over de pensioenen als een volwaardig lid van het CvB te kunnen functioneren. Op die manier hoop ik een steentje bij te dragen aan een betaalbaar pensioen voor iedereen.”
Contact Het College van Belanghebbenden stelt reacties van deelnemers en pensioengerechtigden bijzonder op prijs. Contact met het College is mogelijk via de e-mail (
[email protected]) onder vermelding van ”College van Belanghebbenden”. Een brief kan worden verstuurd naar het adres: College van Belanghebbenden, Postbus 6500, 6401 JH Heerlen.
6
pensioencontact
Klokken maken in groepsverband Terwijl elektronische en digitale klokken, horloges en andere uurwerken voor weinig geld overal te koop zijn, bestaan er nog steeds hobbyisten die met veel geduld werken aan het (na)bouwen van mechanische klokken. Een vakmanschap dat steeds zeldzamer wordt. Oud-DSM’er Jan Collong (74) is zo iemand. Samen met ruim twintig andere gepensioneerden uit Zuid-Limburg is hij lid van het klokkenmakersgilde in Kerkrade.
Collong ging in 1999 met de VUT. Hij was werktuigbouwkundige en had vanaf 1970 op allerlei plaatsen binnen DSM gewerkt. Hij begon op het Apparaten proefstation (Centraal laboratorium) en eindigde als project-manager bij ADB en stafmedewerker bij de ABSkleurenfabriek. Collong zocht en vond toen hij met de VUT ging een nieuwe hobby die een deel van zijn vrije tijd plezierig kon vullen: het (na)bouwen van mechanische klokken. Een hobby die goed aansluit bij zijn achtergrond als werktuigbouwkundige. Dat hij tussen de klokken makers terecht kwam, was eigenlijk niet zo vreemd. ”Vroeger heb ik ook veel gesleuteld aan brommers, scooters en auto’s,” vertelt hij. Het kwam hem bij die nieuwe hobby ook goed van pas dat hij, toen hij nog bij DSM werkte, geleerd had te werken met een van de eerste versies van het CAD-tekenprogramma. ”Toen er geen teken kamer meer was bij DSM, waren ze blij als iemand technische (constructie)tekeningen kon maken,” herinnert hij zich. Met het CADprogramma kan hij alle onderdelen van een klok precies natekenen. Nog steeds werkt hij met het programma van destijds. ”Ik gebruik
SEPTEMBER 2013
het programma te weinig om de nieuwe versies goed onder de knie te krijgen. En die oude versie voldoet perfect aan wat ik wil.” En zo is Jan Collong, inmiddels voorzitter van het klokkengilde, iedere woensdag te vinden in de abdij Rolduc in Kerkrade, waar hij samen met andere leden van het klokkengilde in de weer is met mechanische klokken. Volgens de statuten van het klokkengilde is het gilde onder meer gericht op ”creatieve vrijetijdsbesteding in groepsverband.” Precies wat Jan Collong zocht toen hij in de VUT terecht kwam. Vóór 1998 kwamen de leden bijeen in een leegstaande school. Vanaf 1998 is er een ruimte gehuurd in het voormalig zuster klooster in Abdij Rolduc. Daar zijn apparatuur en machines aanwezig om alle onderdelen van een klok te kunnen maken. ”Aanvankelijk werkten alle leden aan dezelfde klok” weet Jan Collong. ”Toen maakten dus alle leden dezelfde klok. Alle onder delen werden vervaardigd in een aantal, gelijk aan het aantal leden. Slingers, gewichten, veren, balansen, ankers, tandwielen en noem maar op. Die werkwijze hebben we losgelaten. Wat de een, een mooie of interessante klok vindt, dat hoeft de ander nog geen mooie klok te vinden. Ook zijn er ’moeilijke’ en ’minder moeilijke’ klokken. Voor een ’nieuweling’ in het gilde is het niet verstandig om meteen aan een moeilijke klok te werken. Wel is het zo dat de meer ervaren leden, de anderen het abc van het klokkenmakersvak bijbrengen.” ”We bouwen bestaande klokken na en repareren of reviseren klokken”, vertelt Collong. Niet iedereen bij het gilde is dus bezig een klok te bouwen. Er zijn ook mensen die zich bezig houden met het repareren of reviseren van eigen klokken of klokken van vrienden of kennissen. Collong: ”Ikzelf bouw nu geen klokken meer. Ik heb er drie gemaakt. Inmiddels heb ik geen ruimte in huis voor nog meer klokken. Wel help ik andere leden bij het maken van klokken. Vaak gaat het dan om het tekenen van de onderdelen of het maken van berekeningen.” Het pronkstuk van zijn klokkenmakerswerk staat bij Jan Collong in Heerlen in de woonkamer. Het is een verkleind exemplaar van de klok die vroeger in het torentje van het gemeentehuis van het Zuidlimburgse dorp Bocholtz was te zien. Die was daar ooit weg gehaald en ergens in een brandweerloods van de gemeente terecht gekomen. Drie jaar lang werkte Jan samen met andere leden van het gilde aan het reviseren en als museumstuk opstellen van deze klok op de his torische hoeve Scholtissenhof in Bocholtz. Daar kon de klok niet blij ven. Nu is de klok, in afwachting van een betere bestemming, opge steld in de abdij Rolduc. De klok heeft een uurwerk (inclusief slinger) met een hoogte van 3,5 meter en breedte van anderhalve meter. Om de klok in de woonkamer van Jan Collong zit geen kast. Daardoor is ieder onderdeeltje van het uurwerk goed te zien. De hand van de ’meester klokkenmaker’ is daarmee duidelijk zichtbaar.
7
Bespaartips van de ’Uitgaven Wijzer’ Uit de PDN-vraagbaak dagelijks vragen binnen van Bij het pensioenfonds komen r hun eigen pensioen of over mensen die iets willen weten ove . Soms zijn de antwoorden op de pensioenen in het algemeen t t voor een breder publiek. Da bepaalde vragen ook interessan in de rubriek ”uit de PDNsoort vragen worden behandeld vraagbaak”. en dat duurder wordt en de Dit keer een vraag over het lev t de kosten. Veel mensen pensioenen niet meestijgen me eigen uitgaven. Maar hoe kun moeten gaan bezuinigen op de je besparen op je kosten?
Bij het leven dat steeds duurder wordt en pensioenen die niet of onvoldoende meestijgen is het interessant te onderzoeken of er ergens in de uitgaven bespaard kan worden. Tips voor allerlei soorten besparingen zijn te vinden in de Uitgaven Wijzer, te vinden op www.pggm.nl/uitgavenwijzer. De pensioenuitvoerder PGGM, die onder meer de pensioenen van Pensioenfonds Zorg en Welzijn verzorgt, heeft samen met het NIBUD (Nationaal instituut voor Budgetvoorlichting) de Uitgaven Wijzer ontwikkeld. De Uitgaven Wijzer geeft online tal van besparingstips. Bezoekers van de site kunnen hun eigen uitgavenpatroon afzetten tegen andere vergelijkbare huishoudens en ideeën opdoen om geld te besparen.
b estedingspatroon af van andere, vergelijkbare standaard huishoudens? En is het een bewuste keuze om ergens veel of weinig geld aan uit te geven? Bezoekers van de Uitgaven Wijzer kunnen vervolgens hun bespaartips achter laten op de website. De bespaar tips van andere bezoekers zijn er ook te vinden. Het gebruik van de Uitgaven Wijzer is anoniem. Er zijn geen identiteits- of adresgegevens nodig en ingevoerde data worden niet bewaard. De ingevoerde gegevens worden alleen gebruikt om ze met de NIBUD-data te kunnen vergelijken.
Ook niet-leden van PGGM kunnen profiteren van de Uitgaven Wijzer. Het is een voor iedereen toegankelijk en eenvoudig te gebruiken middel om inzicht te krijgen in de eigen bestedingen. Bezoekers van de Uitgaven Wijzer kunnen enkele standaardgegevens invullen over hun huishouden en maken vervolgens een schatting van hun bestedingen als het bijvoorbeeld gaat om energie, telecom en verzekeringen. Deze eigen uitgaven worden vervolgens vergeleken met cijfers van gemiddelde huishoudens met dezelfde kenmerken. Die vergelijking vindt plaats op basis van cijfers die worden verstrekt door het NIBUD. Het moet de gebruiker inzicht bieden, zonder dat daar een heel kasboek voor hoeft te worden ingevuld: waar wijkt mijn
8
pensioencontact
Nederland en ook PDN gaan over op IBAN Goed om te weten
Het is niet de eerste keer dat Arno Janssen (67) uit Delft op televisie de commercial ’Nederland gaat over op IBAN’ ziet. Hij weet ondertussen dat er iets verandert aan de bankrekeningnummers. Dat geldt niet alleen voor Nederland maar voor heel Europa. De bankrekeningnummers worden langer. Dat is gedaan om inter nationale betalingen gemakkelijker te maken. ’Weet u wat uw IBAN is?’ vraagt de dame in de commercial op de televisie. En zij verwijst naar de website www.overopiban.nl. Arno kent zijn IBAN (International Bank Account Number). Hij zag het staan op de rekeningafschriften van zijn bank. Ook bij het inter netbankieren kwam hij zijn IBAN. Hij vraagt zich af of het pensioen fonds ook zijn nieuwe rekeningnummer weet voor het overmaken van zijn pensioen. Als dat niet zo is, kan er immers geen (pensioen) geld naar hem worden overgemaakt. Hij besluit voor alle zekerheid contact op te nemen met het pensioenfonds en belt 045 5788100, het nummer van de Pension Desk van PDN. Hij hoort van Manon Drummen, de medewerkster die de telefoon aanneemt, dat hij zijn IBAN niet hoeft door te geven aan PDN. ”De oude rekeningnummers zijn in juli in de administratie van het pensioenfonds inmiddels omgezet naar het IBAN,” laat ze Arno weten. Hij hoort wel van haar dat, als hij van bank verandert of om een andere reden een ander rekeningnummer krijgt, zijn nieuwe IBAN wel moet doorgeven aan het pensioenfonds.
SEPTEMBER 2013
Het nieuwe nummer bestaat uit 18 tekens, waarin ook het (oude) rekeningnummer terug te vinden is. Daarnaast zijn er een landen code, een controlegetal, letters die de bank aanduiden en nog enkele nullen opgenomen. ”Goed om te weten”, zegt Arno, ”maar ik moet nu wel een langer nummer onthouden”. ”Dat klopt”, geeft Manon toe, ”maar daar staan ook een aantal voordelen tegenover. Door IBAN wordt het gemakkelijker om binnen Europa betalingen te doen. Zo kun je bijvoorbeeld makkelijker geld overmaken naar een bankrekening binnen de Europese Unie. Je kunt ook via automatische incasso betalen bij buitenlandse ondernemers. Bijvoorbeeld de camping in Frankrijk. Bovendien kun je op steeds meer plaatsen in het buiten land betalen met je Nederlandse betaalpas.” Arno is weer een stukje wijzer geworden. Hij dankt Manon voor de uitleg en wenst haar nog een prettige werkdag. Na het telefoongesprek realiseert Arno zich dat IBAN dus waarschijnlijk ook betekent dat hij straks geen contant geld meer hoeft mee te nemen als hij in België zijn kratje kloosterbier haalt. ”Elk nadeel heeft zijn voordeel”, concludeert hij voor zichzelf.
9
Betaaldata pensioenen De pensioenen worden (met uitzondering van december) precies op de 27ste van de maand overgemaakt. Als de 27ste echter in een weekend valt, worden de pensioenen eerder uitbetaald. De data voor 2013 zijn: 27 september 25 oktober 27 november 20 december
Dekkingsgraad PDN Een belangrijke graadmeter voor de financiële gezondheid van een pensioenfonds is de dekkingsgraad. De dekkingsgraad geeft namelijk aan hoe groot het pensioenvermogen is ten opzichte van de pensioenverplichtingen. Eenvoudig gezegd geeft de dekkings graad aan of er voldoende geld in kas is om alle pensioenen, nu en in de toekomst, uit te betalen. De dekkingsgraad en de pensioenverplichtingen worden berekend op basis van de marktrente. De cijfers worden elk kwartaal bekend gemaakt. Onderstaande tabel toont de dekkingsgraad vanaf 2007. Dekkingsgraad PDN (gebaseerd op marktrente) Dekkingsgraad Gehanteerde marktrente
Gepensioneerde DSM’ers met een bijzonder verhaal De meeste DSM’ers die met pensioen gaan, hebben nog heel wat gezonde jaren voor de boeg. Jaren waarin onder nomen kan worden waar lange tijd geen gelegenheid voor was. Menigeen kan een langgekoesterde wens of droom in vervulling laten gaan. Een bijzondere reis, een opvallende hobby, een opvallende sportieve prestatie of vrijwilligerswerk dat de gepensioneerde opeens in een andere wereld terecht laat komen. Heel wat gepensioneerde DSM’ers hebben een bijzonder verhaal te vertellen. Pensioencontact wil die verhalen graag horen. Deel uw verhaal met andere gepensioneerden van DSM. Zet uw bescheidenheid aan de kant. Stuur een e-mail naar
[email protected] Misschien staat uw verhaal in de volgende editie van Pensioencontact.
10
1 januari 2007 147% 4,2% Ultimo 2007 150% 4,8% Ultimo 2008 98% 3,6% Ultimo 2009 111% 3,7% Ultimo 2010 109% 3,4% Ultimo 2011* 101% 2,7% Ultimo 2012* 103% 2,3% Ultimo maart 2013* 106% 2,3% Ultimo juni 2013* 101% 2,4% * Bij de berekening van de pensioenverplichtingen vanaf 31 decem ber 2011 is rekening gehouden met de door de DNB gepubliceerde rente (gemiddelde van laatste 3 maanden).
Wilt u meer weten? Internetsite PDN Meer informatie over PDN kunt u vinden op de website: www.pdnpensioen.nl Pension Desk: 045-5788100 Vragen over uw pensioen kunt u stellen aan één van onze medewerkers. Zij zijn van 09.00 - 17.00 uur beschikbaar op telefoonnummer 045-5788100. Zorg dat u uw administratienummer bij de hand hebt als u belt.
pensioencontact
Column
Lucht happen Heeft iemand zich wel eens gevoeld als een vis op het droge, happend naar lucht en spartelend om het hiernamaals te ontwijken? Dat is geen prettig gevoel, dat kan ik je wel vertellen. Nu heb ik geen enkele verwantschap met of zelfs maar bijzondere sympathie voor welke vissoort dan ook. Ik lust graag een visje dat wel en kijk dan heel goed uit dat ik me niet verslik in een graat. Met een graat in je keel ga je ook spartelen en kun je flink blauw aanlopen en naar adem snakken. Ik maak dan ook steeds een hele ceremonie van het fileren van een scholletje, een tong of een forel. Tot ergernis van mijn lief en andere tafelgenoten die me bij herhaling manen om op te schieten want het eten wordt koud. Zo zorgvuldig als ik te werk ga bij het speuren naar mogelijk gevaarlijke onderdelen van een waterdier, zo onoplettend kan ik zijn bij het slikken of snuiven van medicijnen. Maar misschien heeft dit alles meer te maken met mijn voortschrijdende bestaan op deze aardbol. Pas nog realiseerde ik me met enige verbazing, maar ook met een beetje onbehagen, dat ik al 19 (negentien) jaar niet meer in loondienst werk. De jaren beginnen te tellen, zoals dat zo fraai heet en volgens sommigen hoor ik thuis in het leger der bejaarden en bijna in dat van hoog bejaarden. Wanneer ik dan een beetje somber dreig te worden, pak ik het boek van Jonas Jonasson ”de 100 jarige man die uit het raam klom en verdween”. En dan schijnt de zon weer en leef ik fluitend verder. Het zal voor veel leeftijdsgenoten duidelijk zijn, ik begin een beetje veel vergeetachtig te worden. Meestal heeft dat geen grote gevolgen voor het dagelijkse leven en kom ik nog altijd op mijn pootjes terecht. Ik red het nog steeds, wees niet bezorgd, maar soms... Laatst zat ik met mijn lief na te tafelen en de toestand in de wereld en onze economische situatie in het bijzonder te analyseren.
SEPTEMBER 2013
Ook geen onderwerp om vrolijk van te worden, zelfs niet bij een glaasje witte wijn. Op tafel ligt een pillendoosje met de dagelijkse voorraad aan producten gericht op het aanvaardbaar in stand houden van het menselijk lichaam. Bovendien staat er een apparaatje met een capsule dat ik in mijn mond moet stoppen en waaraan ik dan hard moet zuigen om een of andere stof in mijn luchtwegen te krijgen, zodat ik geen gebrek aan zuurstof zal krijgen. Dat gaat al jaren goed en het nemen van het medische spul is routine geworden. Al pratende kijk ik naar mijn lief - geen routine overigens - en steek de capsule in mijn mond in plaats van in de inhaler. Slik weg, schrik en lichte paniek over de mogelijke gevolgen. In zo’n geval lees je nog eens de bijsluiter en word je nog paniekeriger, zodat je ijlings de Eerste Hulppost belt. Een vriende lijke mevrouw aanhoort mijn verhaal, is enige tijd stil, maakt vreemde geluiden en zegt dat ze de dokter zal consulteren. Dat duurt best wel lang en dan zegt de assistente dat de dokter het ook niet weet en dat ze zo’n geval nog nooit hebben meegemaakt. Niets doen is het advies en de natuur zijn gang laten gaan. Achteraf blijkt de bezetting van de post aan de zuurstof gelegen te hebben. En ik heb een paar dagen behoorlijk last gehad van winderigheid, zeer tot ongenoegen van mijn lief.
11
Colofon Pensioencontact verschijnt drie keer per jaar en is bestemd voor mensen die een uitkering ontvangen van PDN Illustraties Robert Muts Realisatie Afdeling Communicatie DSM Pension Services Foto’s Annemiek Mommers, Rob Oostwegel en anderen Druk PPM Event & Media Support, Meerssen Redactieadres PDN t.a.v. Harry Coerver Postbus 6500, 6401 JH Heerlen
[email protected] www.pdnpensioen.nl 045-5782056 Pension Desk 045-5788100 Voor blinden en slechtzienden is een gesproken versie van Pensioencontact kosteloos verkrijgbaar.
12
