Voorwoord De pensioengelden die bijeengebracht zijn door de gepensioneerden en nog steeds betaald worden door de werknemers en de werkgever moeten goed belegd worden. Beperkt risico lopen en een goed rendement halen, dat is de grote lijn achter het beleggingsbeleid van het pensioenfonds. Geert-Jan Nieboer legt in deze uitgave van Pensioen contact uit dat dit ook op een maatschappelijk verantwoorde manier kan. Het bestuur van PDN is met dat onderwerp dit jaar nadrukkelijk bezig geweest. In de rubriek De Vraagbaak wordt deze keer aandacht besteed aan de dekkingsgraad en wat de dekkingsgraad betekent in verband met een even tuele korting op de pensioenen. Oud-DSM’er Frans de Kok heeft in de eerste jaren van zijn prepensioen veel energie gestoken in een zoektocht naar de oorsprong van Sint-Salvius, de patroonheilige van een kerkje in het Limburgse Limbricht. Een zoektocht die hem op vele plaatsen in West-Europa bracht. Hij vertelt erover in deze Pensioencontact. Ook veel energie, maar dan op een sportieve manier, stopte Willie Bruls in een fietstocht van Geulle naar Santiago de Compostela en terug. Een tocht die hem veel nieuwe vrienden en kennissen opleverde. In de column van Henk zullen heel wat gepensioneerden zich herkennen. Ook de gepensioneerden betreden immers steeds meer de wereld van de digitale gadgets.
Pensioencontact is een uitgave van Pensioenfonds DSM Nederland
Duurzaamheid zit in de genen van DSM PDN heeft dit jaar het beleid rond Maatschappelijk Verantwoord Beleggen (MVB) aangescherpt. Bestuurslid Geert-Jan Nieboer vertelt over de achtergronden daarvan. PDN belegt de pensioengelden in diverse sectoren over de hele wereld. Die beleggingen moeten goed renderen, zodat de belegde pensioengelden groeien. Ze mogen echter niet te risicovol zijn. Naast aandacht voor voldoende spreiding van de beleggingen kijkt PDN ook of en hoe bedrijven rekening houden met duurzaamheid. Denk daarbij aan zaken als milieu, sociale aspecten en goed ondernemingsbestuur. Een van de onderdelen van het MVB-beleid is, dat op basis van die criteria, PDN al enige tijd een aantal bedrijven heeft uitgesloten. In die bedrijven wordt niet belegd met pensioengelden van PDN. Onlangs heeft het bestuur van PDN dit MVBbeleid geëvalueerd en verder aangescherpt.
Veel leesplezier met de laatste Pensioencontact van dit jaar.
Bestuurslid Geert-Jan Nieboer houdt zich in het bestuur onder meer bezig met het maat schappelijk verantwoord beleggen door het pensioenfonds. Nieboer die al 25 jaar in allerlei functies bij DSM werkt, is tegenwoordig directeur van het Arjuna-programma dat erop gericht is de administratie bij DSM te optimaliseren en centraliseren. ”Ik ben persoonlijk ook sterk betrokken bij het thema duurzaamheid,” laat hij weten.
Atzo Nicolaï Voorzitter Pensioenfonds DSM Nederland
Waarom was een aanscherping van het uitsluitingenbeleid rond Maatschappelijk Verantwoord Beleggen nodig? Nieboer is er duidelijk over. ”PDN is ongeveer vijf jaar geleden begonnen met Maatschappelijk Verantwoord Beleggen. In die tijd is het denken daarover verder gegaan. Ook
december 2013 | No. 65
Pensioencontact
zijn er wisselingen in het bestuur geweest. Nadruk op het denken en handelen over dit onderwerp is voor DSM’ers steeds meer een vanzelfsprekendheid geworden. Het zit in de genen van DSM. En het pensioenfonds is een afspiegeling van de DSM-populatie.”
Het afgelopen jaar is het onderwerp opnieuw goed op de hand genomen in het bestuur van PDN. Nieboer: ”We zijn daarbij moeilijke vragen niet uit de weg gegaan om de verschillende aspecten goed in kaart te brengen en in het bestuur tot een breed gedragen beeld Principes van het Global Compact framework (Voor meer informatie zie: www.unglobalcompact.org) Principe 1: Bedrijven dienen de internationaal uitgevaardigde mensenrechten te ondersteunen en te eerbiedigen Principe 2: Bedrijven dienen zich er steeds van te vergewissen dat zij niet medeplichtig worden aan schending van de mensenrechten Principe 3: Bedrijven dienen de vrijheid van vakvereniging en de effectieve erkenning van het recht op collectieve onderhandelingen te handhaven Principe 4: Bedrijven dienen de uitbanning van iedere vorm van verplichte en gedwongen arbeid te ondersteunen Principe 5: Bedrijven dienen de effectieve afschaffing van kinderarbeid te bevorderen Principe 6: Bedrijven dienen de bestrijding van discriminatie te ondersteunen in arbeid en beroep Principe 7: Bedrijven dienen voorzorg te betrachten bij belasting van het milieu Principe 8: Bedrijven dienen initiatieven te ondernemen om een groter milieubewustzijn te bevorderen Principe 9: Bedrijven dienen de ontwikkeling en de verspreiding van milieuvriendelijke technologieën te stimuleren Principe 10: Bedrijven dienen elke vorm van corruptie tegen te gaan, inclusief afpersing en omkoping
2
te komen. Belangrijk bij het beleggingsbeleid is en blijft dat er rendement gemaakt moet worden op de pensioengelden. Immers we werken, zeg maar één dag in de week voor ons pensioen. En als we dan met pensioen gaan, hebben we ongeveer een derde gespaard van wat we gemiddeld in de rest van ons leven aan pensioen ontvangen. Twee derde van het geld moet komen uit het rendement van de beleggingen over de jaren. Dus ook als je kiest voor maatschappelijk verantwoord beleggen moeten de pensioengelden goed renderen.” Voor Nieboer is het geen vraag of ook met maatschappelijk verantwoord beleggen rendement gemaakt kan worden. ”Op deze manier beleggen doen we niet om goede sier te maken. Het streven van bedrijven om duurzaam bezig te zijn, levert nieuwe kansen, nieuwe producten en nieuwe werkgelegenheid op bij die bedrijven. Dat kunnen interessante beleggingen zijn voor het fonds.” ”De discussie in het bestuur heeft geleid tot een kernachtige samenvatting als onderdeel van onze ’Investment Beliefs’. Dat is een document waarin het fonds de uitgangspunten ten aanzien van beleggingen vastlegt. Daarin is nu te lezen:
PDN erkent dat het een maatschappelijke verantwoordelijkheid heeft. PDN vindt dat het mogelijk is om maatschappelijk verantwoord te beleggen zonder dat dit ten koste gaat van het rendements- / risicoprofiel van het fonds.” In het beleggingsbeleid van het fonds werd tot voor kort al een dertigtal bedrijven uitgesloten van beleggingen. Om te bezien in welke bedrijven wel of niet belegd wordt, hanteert het fonds sinds dit jaar de, door de Verenigde Naties opgestelde, principes van het ’Global Compact framework’ (zie kader). Daardoor zijn nu een ongeveer vijftig bedrijven uitgesloten. Het fonds sloot ook al bedrijven uit die betrokken waren bij de productie van bepaalde wapens. Sinds kort is daar uitsluiting in verband met de betrokkenheid bij productie van kernwapens aan toegevoegd. Daarnaast bestaat het MVB-beleid bij PDN voor een deel ook uit het juist wèl doen van investeringen in bepaalde sectoren (doelinves teringen). Op dit moment zijn dat de sectoren alternatieve energie en microkredieten. Ten slotte wijst Nieboer er ook op dat PDN aandacht heeft voor Corporate governance bij bedrijven waarin het belegt. ”Door de manier waarop we als aandeelhouder stemmen tijdens aandeel houdersvergaderingen kunnen we als fonds invloed hebben op de manier waarop die bedrijven bestuurd worden.”
pensioencontact
In totaal resulteerde de aanpassing van het beleggingsbeleid erin dat meer dan 100 miljoen euro van de beleggingen bij PDN dit jaar een andere bestemming heeft gekregen.
De principes van het Global Compact Framework zijn over de hele wereld bekend bij grote beursgenoteerde bedrijven. Die zijn zich ervan bewust dat, als ze niet aan de principes voldoen, pensioenfondsen en andere grote beleggers die achter de tien principes staan, niet meer in hun bedrijven investeren. PDN kan zelf niet overzien of alle bedrijven waarin het fonds wil beleggen zich al dan niet aan de tien principes houden. Daarvoor maakt het pensioenfonds gebruik van het bedrijf Sustainalytics. Een op dit gebied toonaangevend bedrijf dat bekendheid geniet over de hele wereld en controleert constant alle grote bedrijven (ca. 15.000). Beleggers die voor PDN de pensioengelden beleggen, staan in nauw contact met Sustainalytics.
Risicobereidheidsonderzoek uitgevoerd door Bureau Zegwaart In november is door het Bureau Zegwaart onderzoek gedaan naar de risicobereidheid bij actieve deelnemers en gepensioneerden van PDN. Zoals we in de vorige uitgave van Pensioencontact reeds meldden, is dat onderzoek nodig in verband met nieuwe wettelijke pensioenregels. Als gevolg van die nieuwe regels moeten sociale partners en pensioenfondsen de komende tijd belangrijke keuzes maken rond de pensioenen. Keuzes die bijvoorbeeld te maken hebben met het nemen van financiële risico’s. De uitkomst van het onderzoek zal duidelijk maken hoe actieve deelnemers en gepensioneerden daarover denken. Op die manier kunnen sociale partners en pensioenfonds rekening houden met de opvattingen van de deel nemers en gepensioneerden van PDN. Voordat het onderzoek plaats vond, zijn er zogenoemde kwalitatieve onderzoeken gehouden. Daarbij discussieerden PDN-deelnemers in kleine groepjes met Peter Zegwaart over pensioenen. Zo was er ook een groep gepensioneerden die daaraan deelgenomen heeft.
Op de website van PDN is uitgebreide informatie te vinden over het beleggingsbeleid van PDN. Zo is er te zien in welke bedrijven het fonds (per ultimo jaar) belegt en hoe er gestemd is tijdens aandeelhoudersvergaderingen. Ook de geformuleerde Investment beliefs zijn daar te vinden.
Na de kwalitatieve onderzoeken was er het grote kwantitatieve onderzoek. Daarbij werden deelnemers en gepensioneerden gevraagd een enquête in te vullen. Van de actieve deelnemers en gepensioneerden die, of per brief, of via e-mail waren uitgenodigd om deel te nemen, hebben 1.143 actieve deelnemers en 1.485 gepensioneerden de enquête ingevuld. Volgens de onderzoekers was de deelname aan het onderzoek bij PDN bovengemiddeld goed. Het onderzoeksbureau heeft eerder dit jaar een soortgelijk onderzoek gehouden bij een dertigtal andere pensioenfondsen. Het onderzoek kon alleen digitaal (op de computer) ingevuld worden. Er waren actieve deelnemers en gepensioneerden die daar moeite mee hadden en liever het onderzoek op papier hadden ingevuld. Bij de onderzoekstechniek die het Bureau Zegwaart gebruikt, was dat echter niet mogelijk. De uitkomsten van het onderzoek worden in de loop van deze maand bekend. In een volgende uitgave van Pensioencontact zal daaraan aandacht worden besteed.
DECEMBER 2013
3
De zoektocht naar Sint-Salvius Toen Frans de Kok (65) met prepensioen ging, stond hem duidelijk voor ogen waar hij de komende jaren mee bezig zou zijn. Hij had er al lang naar uitgekeken. Het was niet dat zijn baan als bedrijfsjurist bij DSM hem niet meer beviel, maar er wachtte een andere interessante uitdaging.
geschiedenis van het katholieke geloof met zijn middeleeuwse gebruiken, maar ook de geschiedenissen van koningen, keizers, bisschoppen en niet te vergeten de aristocratie.
Onderdeel van de gemeente Sittard-Geleen, waar De Kok woont, is het dorp Limbricht. Daar staan twee kerken die Sint-Salvius als patroonheilige hebben. Een klein kerkje, gebouwd in de elfde eeuw en een grotere kerk uit de 20ste eeuw. Het kleine kerkje herbergt relieken van Sint-Salvius, een bisschop die rond het jaar 740 is vermoord in Noord-Frankrijk. Het is de patroonheilige die al eeuwen door katholieken aangeroepen wordt als het vee weer eens geplaagd wordt door de een of andere ziekte.
De zoektocht naar het antwoord op de vraag hoe relieken van een in Noord-Frankrijk vermoorde bisschop in Limbricht terecht kwamen, bracht De Kok naar kerken, kloosters, archieven en bibliotheken in Nederland, Duitsland, België, Frankrijk, Engeland en Oostenrijk. Rond de levens van heiligen zijn eeuwenlang de ongelooflijkste verhalen verzonnen. Het woord hagiografie, de beschrijving van een heiligenleven, staat in het gewone spraakgebruik dan ook voor een verhaal waarin iemand zo positief mogelijk wordt voorgesteld. Voor De Kok was het dan ook een hele opgave om tussen de vele verhalen sporen van de waarheid te vinden rond Sint-Salvius.
Al lange tijd vroeg De Kok zich af hoe het toch kwam dat er in Limburg een kerkje was met relieken van Sint-Salvius. Hoe waren die relieken daar terecht gekomen? Om daar een antwoord op te vinden, moest De Kok zich verdiepen in de geschiedenis. De
Voor zijn zoektocht moest hij terug naar de achtste eeuw. Een tijd dat relieken van heiligen een zaak waren waar koningen en keizers zich mee bemoeiden. In het verhaal van De Kok komen we Karel de Grote tegen of diens grootvader Karel Martel. Maar ook Willem de
Frans de Kok bij het Sint-Salviuskerkje in Limbricht.
4
pensioencontact
Veroveraar of Duitse keizers, bisschoppen uit Luik en Keulen. Ze hadden allemaal op de een of andere manier iets te doen met de in Limbricht en op tientallen andere plaatsen vereerde Sint-Salvius. Dat Sint-Salvius een heilige was daar zullen in de middeleeuwen weinigen aan getwijfeld hebben. De aan hem toegeschreven wonderen zijn talrijk. Een stier bijvoorbeeld met lichtgevende horens die de plaats van het graf van Sint-Salvius aanwijst, engelen die in dromen de opdracht geven om de moordenaars van de heilige te vinden en te straffen, blinden die weer konden zien of lieden die boven het graf van Sint-Salvius meineed plegen en prompt doodbloeden. De zoektocht naar Sint-Salvius die Frans de Kok samen met zijn vrouw ondernam, was vooral het zoeken van alle sporen die SintSalvius in oude geschriften heeft nagelaten. Gelukkig was hij niet de eerste die zich die opdracht had gesteld. Vlaamse Jezuïeten (de zogenoemde Bollandisten) zijn in het verleden al druk geweest met het scheiden van ’Dichtung und Wahrheit’ rond de levens van heiligen. Zo ook in het geval van Sint-Salvius. Daardoor kon De Kok gebruik maken van een geschrift van rond het jaar 800 dat betrouwbaarder bleek dan latere geschriften over de lotgevallen van Sint-Salvius. De Kok kwam in de archieven niet één, maar wel tien heiligen tegen met de naam Salvius. En de verering is niet beperkt gebleven tot Limbricht. In Nederland en West-Europa zijn er negen kerken die Sint-Salvius als patroonheilige hebben. De verering vindt op nog veel meer plekken plaats. De Kok kwam de naam van Sint-Salvius tegen in liturgische boeken, gebedenboeken, litanieën, altaar opschriften, processies, glas in lood ramen en beelden. Het mysterie hoe de relieken van Sint-Salvius in Limbricht terecht kwamen, kon De Kok echter niet voor honderd procent oplossen. ”Het kerkje van Limbricht is gesticht rond het jaar 1100,” weet De Kok. Ook weet hij nagenoeg zeker dat het kerkje geen houten voorganger heeft gehad, zoals sommigen denken. De oudste bron over Sint-Salvius in Limbricht is van rond het jaar 1269. Het kerkje hoorde bij het kasteel Limbricht. De kasteelheer van dat kasteel had een broer die behalve pastoor in Limbricht ook deken was in Keulen. Van die broer is een stempel bekend met het beeld van Sint-Salvius erop. Hij gebruikte die stempel om een overeenkomst te ’tekenen’ over een stuk grond in Limbricht.
De Kok weet nagenoeg zeker dat de relieken tussen het jaar 1000 en 1100 in Limbricht zijn terecht gekomen. Dat zal volgens hem waarschijnlijk zijn gebeurd ter gelegenheid van de stichting van het kerkje. Daarbij waren vrijwel zeker ook de bisschoppen van Keulen en Luik bij betrokken. Er moet volgens De Kok een relatie zijn geweest tussen de heer van Limbricht en de aristocratie of geestelijkheid in Noord-Frankrijk. Dat moet bij het stichten van het kerkje geleid hebben tot het verplaatsen van de relieken van NoordFrankrijk naar Limbricht. Het mysterie van de relieken van Sint-Salvius heeft De Kok niet helemaal kunnen onthullen. Toch kijkt hij met voldoening terug op een speurtocht van drie jaar. ”Ik ben begonnen op de plek waar Sint-Salvius begraven ligt, in de Sint Martinuskerk van het Franse plaatsje Saint-Saulve. Vandaar kwam ik terecht in kerken, kloosters en archieven van Engeland tot Oostenrijk. Zo ben ik nog steeds verbaasd over de spontane medewerking van een Franse kosteres die meteen de sleutel van de kerk afgaf, of over het voorwerk dat een archivaris voor mij had gedaan in een kloosterbibliotheek in Oostenrijk. De kopietjes van de informatie die ik zocht, had hij al klaar liggen toen ik er arriveerde.” Hoewel De Kok inmiddels met een rijk geïllustreerd boekwerk over Sint-Salvius zijn speurtocht heeft afgesloten, kan hij geen kerk meer binnenstappen zonder in de glas in lood ramen op zoek te gaan naar ’zijn’ Sint-Salvius.
Het boek Sint-Salvius, Van Saint-Saulve tot Limbricht (ISBN/EAN 97894-90069-15-5) is te koop in de Sittardse boekhandels, of rechtstreeks via Frans de Kok (e-mail:
[email protected]). De prijs is €14,90.
Het verplaatsen van relieken was in de Middeleeuwen een belang rijke gebeurtenis waarbij allerlei hoogwaardigheidsbekleders betrokken waren. Zo was het bijvoorbeeld niemand minder dan Willem de Veroveraar die in de elfde eeuw relieken van Sint-Salvius naar Engeland bracht, waar De Kok ze ontdekte in de kathedraal van Canterbury.
DECEMBER 2013
5
De camino van Willie Bruls naar Santiago de Compostella Toen voor Willie Bruls (64) op 1 april van vorig jaar een einde kwam aan zijn werkzame leven, stond een wat hij noemt ’nieuw project’ op hem te wachten. Hij had toen 45 jaar als chemicus bij DSM gewerkt bij Research in Geleen. Dat ’nieuwe project’ was een pelgrimstocht (camino) naar het Spaanse Santiago de Compostella. Geen voettocht zoals velen dat doen, maar een fietstocht. En ook niet alleen van Geulle in Zuid-Limburg waar hij woont naar Noord Spanje, maar ook nog eens terug van Santiago de Compostella naar Geulle.
v oorbereid door maandenlang allerlei fietstochten te ondernemen. Bergen fietsen was hem bekend daar hij in de Vogezen en de Alpen al tegen bergen op fietste waarvan we de namen kennen uit de Tour de France; Galibier, Alpe d’Huez of Col du Madelène. En ook op andere terreinen had hij zich goed voorbereid. Het Rijwielhuis Dieteren uit het naburige Bunde had een fiets voor hem ’gebouwd’, die speciaal berekend was op lange fietstochten. Hij had gezorgd voor route beschrijvingen en gebruikte onderweg een (digitale) navigator.
Willie Bruls voor de kathedraal in Santiago de Compostella.
Tussen 16 juni en 12 juli 2012 fietste Willie Bruls van Geulle naar Compostella en vervolgens van 12 juli tot 10 augustus weer terug naar Geulle. Dat was in acht weken tijd 286 uur fietsen over een afstand van 5.380 km. Een tocht waar de nodige voorbereiding aan vooraf ging. Tot twee maal toe was Willie Bruls met zijn vrouw Bernadette al met de auto naar Compostella de Santiago geweest. Lichamelijk had hij zich
6
Het werd voor Willie Bruls een enerverende tocht. Terugkijkend op ’zijn project’ komt hij niet uitverteld over de vele tientallen ontmoetingen die hij onderweg heeft gehad met anderen die ook op weg waren naar de Spaanse bedevaartplaats of naar andere buitenlandse bestemmingen. Niet alleen Nederlanders maar het waren ontmoetingen met mensen uit tal van andere landen, soms zelfs uit Afrika of Zuid-Amerika. Vaak ook streekgenoten en zelfs (oud) DSM’ers.
pensioencontact
Dat hij bij die ontmoetingen niet altijd de taal machtig was van zijn medepelgrims, dat bleek nauwelijks een probleem. ”In die ontmoetingen is gebleken dat als je elkaars taal niet spreekt, je elkaar toch iets kunt vertellen en elkaar begrijpt,” is de ervaring van Willie Bruls. ”Dan ben je bijvoorbeeld in een plaats waar je nooit eerder was en dan roept er plotseling iemand ”hallo Willie”. Dat blijkt dan iemand te zijn die je een paar dagen eerder op een heel andere plaats hebt ontmoet.” De vriendelijkheid en gastvrijheid in Frankrijk, maar zeker ook in Spanje, daarover blijft Willie Bruls de ene anekdote aan de andere rijgen. Een weerslag van al zijn belevenissen is nog steeds na te lezen op internet (www.willieopcamino.nl). Want tijdens zijn camino heeft hij iedere dag via zijn iPad3 een website bijgehouden. Dag voor dag is daarop nog steeds te lezen wat hem die dag was wedervaren. Hoeveel hij fietste, wat en waar hij at, wie hij ontmoette enz. enz.. Het thuisfront, kennissen en wellicht ook velen die Willie niet eens kende, konden zo getuige zijn van zijn pelgrimstocht. Als extra doel en stimulans voor de camino had Willie Bruls zijn tocht ook opgedragen aan een goed doel. Dat was het steunen van het kindvriendelijk inrichten van de kinderafdeling van het academisch ziekenhuis in Maastricht. In december van vorig jaar kon hij dan ook een cheque van 3500 euro overhandigen aan Lilian Limpens, hoofd van het pedagogisch team van dat ziekenhuis. Voor Willie Bruls een kroon op zijn ’project’.
Rekeningnummer Gepensioneerden en andere deelnemers van het pensioenfonds bij wie het bankrekeningnummer verandert, of die voor de eerste keer dat nummer aan het pensioenfonds door geven, moeten nu hun IBAN doorgeven. Dus het langere bankrekeningnummer van 18 tekens. Het is te vinden op bijvoorbeeld afschriften van de bank. Wie een verandering van zijn rekeningnummer aan het pensioenfonds doorgeeft, moet ook een kopie van een bankafschrift of een print van internetbankieren meesturen. Daarop moet het bankrekeningnummer, de naam en het adres vermeld zijn. Op die manier kan het pensioenfonds controleren of het geld ook naar de goede persoon wordt overgemaakt.
Gepensioneerdendag in Delft Ook dit jaar was PDN weer aanwezig op een goed bezochte gepensioneerdendag in Delft. Mark Gerards en Michele Scheren ontvingen bij de PDN-stand weer tientallen gepensioneerden. Velen hadden vragen over de dekkingsgraad en over de indexatie. Ook het risicobereidheidsonderzoek door het bureau Zegwaart was vaak onderwerp van gesprek aan de stand van PDN. Sommige gepensioneerden vroegen zich af waarom ze nog een enquête moesten invullen over de risico’s rond pensioen. Hun pensioen stond immers vast. Mark Gerards en Michelle Scheren wezen de bezoekers erop dat de risico’s die genomen moeten worden bij het beleggen van pensioengeld ook gevolgen kunnen hebben voor de pensioenen van gepensioneerden.
Mark Gerards en Michele Scheren praten met een bezoeker van de Gepensioneerdendag.
DECEMBER 2013
7
Dekkingsgraad steeg naar 106,7%. Wat betekent dit? Uit de PDN-vraagbaak dagelijks vragen binnen van Bij het pensioenfonds komen r hun eigen pensioen of over mensen die iets willen weten ove . Soms zijn de antwoorden op de pensioenen in het algemeen t t voor een breder publiek. Da bepaalde vragen ook interessan d in de rubriek ”Uit de PDNsoort vragen wordt beantwoor vraagbaak”. kingsgraad van PDN. Vandaag een vraag over de dek ber 2013 is bepalend voor De dekkingsgraad op 31 decem pensioenen. Als de dekkingshet al dan niet verlagen van de % of hoger is, hoeft PDN de graad op 31 december 104,3 leggen uit hoe dat zit. pensioenen niet te verlagen. We
In het derde kwartaal van dit jaar is de dekkingsgraad gestegen naar 106,7%. Dit is 2,4%-punt hoger dan de benodigde 104,3%. Toch is er nog steeds een kans dat de pensioenen volgend jaar verlaagd moeten worden. De dekkingsgraad op 31 december 2013 is bepalend. Als de dekkingsgraad op dat moment 104,3% of hoger is, hoeft PDN de pensioenen niet te verlagen. Dit heeft De Nederlandsche Bank (DNB), die toezicht houdt op de pensioen fondsen, bepaald. Dekkingsgraad kan sterk schommelen De dekkingsgraad kan in korte tijd sterk schommelen. Dat maakt het lastig om te voorspellen of de dekkingsgraad aan het eind van dit jaar boven de vereiste 104,3% zal uitkomen. Een kleine verandering in de rentestand of in het rendement van onze beleggingen heeft een aanzienlijke invloed op de dekkingsgraad. In het derde kwartaal steeg de rentestand en nam het vermogen van PDN toe. Beide factoren hebben voor de stijging van de dekkingsgraad gezorgd. Factoren die dekkingsgraad beïnvloeden De dekkingsgraad geeft de verhouding weer tussen het vermogen van PDN en de betalingsverplichtingen (de pensioenen die PDN nu en in de toekomst moet uitbetalen). Als de dekkingsgraad 100% is, betekent dit dat PDN precies genoeg geld heeft om de pensioenen van alle huidige en toekomstige gepensioneerden bij PDN uit te betalen. Het vermogen is dan gelijk aan de verplichtingen. vermogen (€) Dekkingsgraad = verplichtingen (€)
8
De dekkingsgraad verandert wanneer het vermogen en/of de betalingsverplichtingen veranderen. De dekkingsgraad stijgt als het vermogen groeit en/of de verplichtingen afnemen. De dekkingsgraad daalt als het vermogen afneemt en/of de verplichtingen toenemen. Wat beïnvloedt het vermogen? De stijging of daling van het vermogen wordt mede bepaald door het rendement van onze beleggingen. PDN belegt met een langetermijnvisie. Dit betekent dat PDN vooral kijkt naar wat beleggingen opleveren over meerdere jaren. Hierdoor hebben wij de afgelopen 10 jaar een rendement van gemiddeld 7,5% behaald. Maar op de korte termijn kan het rendement erg schommelen. Deze schomme lingen werken door in de dekkingsgraad. Wat beïnvloedt de verplichtingen? Het bepalen van de verplichtingen is een ingewikkelde rekensom. Onder de verplichtingen vallen immers niet alleen de pensioenen die PDN op dit moment uitbetaalt, maar ook de pensioenen die PDN in de toekomst uit moet betalen. Twee belangrijke onderdelen van deze rekensom zijn: • de levensverwachting: Hoe hoger de levensverwachting, hoe hoger de verplichtingen. • de rentestand: Hoe lager de rente, hoe hoger de verplichtingen. Vooral de rentestand heeft in 2013 voor schommelingen in de verplichtingen gezorgd, en daarmee voor schommelingen in de dekkingsgraad.
pensioencontact
Trouwen of samenwonen na je pensioen Goed om te weten
Sinds Bram tijdens een stedentrip kennis maakte met Marjon staat zijn leven op zijn kop. Na meer dan 15 jaar weduwnaarschap had hij zich verzoend met een leven als alleenstaande. Nu alles wat hij sinds die trip met Marjon onderneemt een feest lijkt, slaat de twijfel toe. Hij kan zich een vaste relatie met haar voorstellen, maar is totaal niet op de hoogte van de consequenties. Dat hield hem tot voor kort niet bezig. En wat als Marjon hem een vraag stelt? Bram besluit zich alvast iets meer te verdiepen in een aantal zakelijke dingen en belt 045-5788100, het nummer van de Pension Desk van het pensioenfonds. Erik Hellenbrand staat hem daar te woord. Bram stelt hem de vraag waar hij zoal aan moet denken, stel dat hij zou besluiten om, terwijl hij al gepensioneerd is, te gaan samenwonen of trouwen. Erik legt hem uit: ”U krijgt als alleenstaande de AOW-uitkering voor een alleenstaande. Als degene met wie u mogelijk gaat samenwonen ook haar AOW-leeftijd heeft bereikt, krijgt ook zij een AOW-uitkering voor een alleenstaande. Als u gaat samenwonen of gaat trouwen, krijgt ieder de AOW voor een samenwonende. Dat is minder.”
DECEMBER 2013
”Het ouderdomspensioen bij PDN verandert niet als u gaat trouwen of samenwonen na uw pensionering. Dat blijft gewoon even hoog. Bedenk wel dat het partnerpensioen alleen wordt uitgekeerd aan de partner met wie u al getrouwd was (of samenwoonde) vóór pensionering. Dat heeft tot gevolg dat de partner met wie u na uw pensionering getrouwd bent (of bent gaan samenwonen) na uw dood niet in aanmerking komt voor een partnerpensioen. Ook niet als u straks al jaren bij elkaar bent en uw partner u misschien wel tot het einde toe verzorgd heeft. Het is belangrijk daar rekening mee te houden.” Bram is blij dat Erik hem in grote lijnen de gevolgen van samen wonen of trouwen duidelijk heeft gemaakt. Stel dat Marjon hem een vraag in die richting stelt dan is hij voorbereid. Al zijn er nog heel wat zaken die de revue moeten passeren aleer het zover is. Voorlopig krijgt het plezier dat ze samen beleven de hoogste prioriteit.
9
Betaaldata pensioenen De pensioenen worden (met uitzondering van december) precies op de 27ste van de maand overgemaakt. Als de 27ste echter in een weekend valt, worden de pensioenen eerder uitbetaald. De datum voor 2013 is: 19 december
Dekkingsgraad PDN Een belangrijke graadmeter voor de financiële gezondheid van een pensioenfonds is de dekkingsgraad. De dekkingsgraad geeft namelijk aan hoe groot het pensioenvermogen is ten opzichte van de pensioenverplichtingen. Eenvoudig gezegd geeft de dekkingsgraad aan of er voldoende geld in kas is om alle pensioenen, nu en in de toekomst, uit te betalen. De dekkingsgraad en de pensioenverplichtingen worden berekend op basis van de marktrente. De cijfers worden elk kwartaal bekend gemaakt. Onderstaande tabel toont de dekkingsgraad vanaf 2007.
De data voor 2014 zijn: Dekkingsgraad PDN (gebaseerd op marktrente) 27 januari 27 februari 27 maart 25 april
27 mei 27 juni 25 juli 27 augustus
26 september 27 oktober 27 november 18 december
Gepensioneerde DSM’ers met een bijzonder verhaal De meeste DSM’ers die met pensioen gaan, hebben nog heel wat gezonde jaren voor de boeg. Jaren waarin onder nomen kan worden waar lange tijd geen gelegenheid voor was. Menigeen kan een langgekoesterde wens of droom in vervulling laten gaan. Een bijzondere reis, een ongewone hobby, een opvallende sportieve prestatie of vrijwilligerswerk laat de gepensioneerde opeens in een andere wereld terecht komen. Heel wat gepensioneerde DSM’ers hebben een bijzonder verhaal te vertellen. Pensioencontact wil die verhalen graag horen. Deel uw verhaal met andere gepensioneerden van PDN. Zet uw bescheidenheid aan de kant. Stuur een e-mail naar
[email protected] Misschien staat uw verhaal in de volgende editie van Pensioencontact.
10
Dekkingsgraad Gehanteerde rente 1 januari 2007 147% 4,2% Ultimo 2007 150% 4,8% Ultimo 2008 98% 3,6% Ultimo 2009 111% 3,7% Ultimo 2010 109% 3,4% Ultimo 2011* 101% 2,7% Ultimo 2012* 103% 2,3% Ultimo maart 2013* 106% 2,4% Ultimo juni 2013* 101% 2,4% Ultimo september 2013* 106,7% 2,7% * Bij de berekening van de pensioenverplichtingen vanaf 31 december 2011 is rekening gehouden met de door de DNB gepubliceerde rente (gemiddelde van laatste 3 maanden).
Wilt u meer weten? Internetsite PDN Meer informatie over PDN kunt u vinden op de website: www.pdnpensioen.nl Pension Desk: 045-5788100 Vragen over uw pensioen kunt u stellen aan een van onze medewerkers. Zij zijn van 09.00 - 17.00 uur beschikbaar op telefoonnummer 045-5788100. Zorg dat u uw administratienummer bij de hand hebt als u belt.
pensioencontact
Column
Digitaal overstag Ik ben overstag gegaan, dat beken ik met enige schaamte, maar ik heb mijn principes niet verloochend. Nog steeds ben ik voorstander van gebruiksvoorwerpen uit mijn jeugd en misschien een beetje bang van de hebbedingetjes van deze tijd. Lezen deed en doe ik uit een boek of tijdschrift en ik geniet van een mooie omslag en stevig papier waarop woorden en zinnen gedrukt zijn en een wereld voor me openen. In de trein zie ik leeftijdgenoten met een leesbrilletje en soms een lichte frons een dagblad uit spellen of helemaal van de wereld lijken door een mooi boek. Dit in tegenstelling tot het jongere deel van onze natie dat losjes met een tablet op schoot of een smartphone, iPod of iPad in de hand routineus iets leest of bekijkt en dan ook nog de omgeving in de gaten kan houden of een telefoongesprek kan voeren. Knap hoor, maar niets voor mij, dat moderne speelgoed, dacht ik steeds, terwijl je diep in je hart toch wel nieuwsgierig bent naar de werking en misschien genot van al dat communicatiegedoe. De eerlijkheid gebiedt me om toe te geven dat ik ook wel een beetje bang ben voor het gebruik van pods, readers en afstandsbedieningen. Dat laatste komt misschien omdat ik laatst in de haast op een verkeerde knop van een verkeerd apparaat drukte, waardoor er algehele paniek ontstond, tot in verre omtrek. Ik had zowel de afstandsbediening voor de auto in handen als die voor de beveiliging van ons huis. U raadt het al de auto bleef dicht en een alarm begon snerpend te gillen, waarop een attente medewerker van een centrale aan de telefoon hing die checkte of er geen onverlaat was binnengedrongen. Maar sinds een paar weken heeft er een grote verandering plaats gevonden in mijn leven, dat van mijn lief en dat van mijn omgeving,
DECEMBER 2013
misschien. Mijn kinderen en mijn dierbare hebben me op mijn verjaardag met een e-reader verblijd. Gespannen waren hun gezichten toen ik het cadeau uitpakte, heel langzaam zonder het papier te beschadigen en groot hun opluchting toen ik verrast keek en blij als een kind voorzichtig het leesapparaat opensloeg. Mijn dochter, zelf al maanden digitale lezeres, overstelpte me onmiddellijk met een zee aan informatie en mijn kleinzoon, die op digitaal gebied een allesweter is, gaf de nodige tips over het laden van het apparaat. Ik blijf echte boeken prefereren, maar lees me inmiddels ongans, zou ik bijna zeggen. En tussendoor beantwoord ik een whatsapp via mijn smartphone. Toch wel handig zo’n communicatiemiddel, waarop ik weer dankzij mijn kleinzoon al meer bedreven raak. Ik weet nu in een mum van tijd welk weer het is in Tenerife - niet dat ik die informatie nodig heb - en lees ik welk weer het in mijn woonplaats is, ofschoon ik dat direct constateer wanneer ik door het raam naar buiten kijk. Tijdens onze etappes van het Pieterpad, dat ik nu voor de tweede keer loop, is kleinzoon voortdurend bezig om het thuisfront via whatsapp tot in detail op de hoogte te houden van onze vorderingen. Dat kan ik ook zei ik met enige stoerheid en stuurde al lopende op een graspad in de Duffelt een bericht, struikelde daarbij bijna en greep net op tijd een prikkeldraad vast, om daarop een fikse stroomstoot te krijgen en het landschap met hier niet te herhalen uitroepen te bezoedelen. Mooie dingen die smartphones, maar je moet wel voorzichtig zijn in het gebruik.
11
Colofon Pensioencontact verschijnt drie keer per jaar en is bestemd voor mensen die een uitkering ontvangen van PDN Illustraties Robert Muts Realisatie Afdeling Communicatie DSM Pension Services Foto’s Annemiek Mommers e.a. Druk PPM Event & Media Support, Meerssen Redactieadres PDN t.a.v. Harry Coerver Postbus 6500, 6401 JH Heerlen
[email protected] www.pdnpensioen.nl 045-5782056 Pension Desk 045-5788100 Voor blinden en slechtzienden is een gesproken versie van Pensioencontact kosteloos verkrijgbaar.
12
