Pensioen na scheiding

Pensioendossier – Scheiding

Pensioen na scheiding

Zorgen dat werknemers die uit elkaar gaan, het goed voor elkaar hebben

Charles Beugelink Chardes pensioencommunicatie, Deventer

Praktijkboek Onderneming & Pensioen

3-1



3-2


Inhoudsopgave

Voorwoord

7

1 1.1 1.2 1.3 1.4

Verevening pensioen Voorwaarden Pensioenvormen Niet verplicht Melding

9 9 10 12 12

2 2.1 2.2 2.3

Standaardverdeling Opgebouwd ouderdomspensioen Uitkering op pensioendatum Duur pensioenuitkering

13 13 15 17

3 3.1 3.2 3.3

Andere verdeling Afspraken Vastleggen Afzien van verdeling

18 18 19 19

4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5

Conversie Afstand Uitkering Vastleggen Hoogte pensioen na conversie Nadelen

21 21 23 23 24 24


3-3


5 5.1 5.2 5.3 5.4

Partnerpensioen Bijzonder partnerpensioen Berekening Scheiding van tafel en bed Wezenpensioen

26 26 27 29 29

6 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5

Procedure Melding Controle Berekening Overzicht Kosten van de verevening

30 30 32 32 33 33

7 7.1 7.2

Informatie Tijdens de scheiding Na de scheiding

35 35 37

8 8.1 8.2 8.3

Indexeren Verevening volgens de Wet VPS Conversie Bijzonder partnerpensioen

40 40 42 42

9 9.1 9.2 9.3

Uitbetaling Start uitkering Inhouding belastingen Overmaken naar de ander

43 43 44 44

10 Pensioen van de DGA 10.1 Toepassing 10.2 Bijzonder partnerpensioen

46 46 47


3-4


11 Hertrouwen 11.1 Hertrouwen met de ex-partner 11.2 Een nieuwe liefde

48 48 49

12 12.1 12.2 12.3

51 51 51 54

Scheiding voor Wet VPS Gescheiden voor 27 november 1981 Gescheiden na 27 november 1981 Alsnog verdelen

13 Lijfrenten 13.1 Verdelen 13.2 Afspraken maken

57 57 57

14 14.1 14.2 14.3

59 59 59 60

Tips Op tijd Informatie Besluit


3-5



3-6


Voorwoord

Jaarlijks scheiden in Nederland meer dan 30.000 stellen. Krijgt een werknemer of DGA met een scheiding te maken, dan komt er een hoop op hem af. Een scheiding brengt namelijk behalve veel emoties, ook veel geregel met zich mee. Denk bijvoorbeeld aan de verdeling van de spullen, de verkoop van een huis, afspraken over wie waar gaat wonen, bij wie de kinderen of huisdieren gaan wonen, omzetten van verzekeringen en regelen van alimentatie. Ook pensioen moet aandachtspunt zijn bij een scheiding. Regelen de ex-partners dit niet goed, dan kunnen vele jaren later de gevolgen van de scheiding nog voelbaar zijn. Helaas is de kennis over pensioen in Nederland bijzonder laag. Zo’n 70% van de mensen is niet of nauwelijks op de hoogte van de eigen pensioensituatie. Laat staan wat de gevolgen van een scheiding zijn voor het pensioen. U kunt werknemers en DGA’s van dienst zijn door hen te informeren over wat zij moeten regelen als zij gaan scheiden. In dit dossier vindt u alle informatie die u en de scheidende werknemer nodig hebben.


3-7



3-8


1.1 VEREVENING PENSIOEN

Gaat een werknemer scheiden, dan krijgt hij te maken met de Wet verevening pensioenrechten bij scheiding. Deze wet gaat over de verdeling van het ouderdomspensioen bij scheiding. Niet iedereen valt echter onder deze wet en de wet regelt ook niet alle pensioenvormen. Hiervoor moeten werknemers dus een andere oplossing zien te vinden.

Scheiding

1.1 Voorwaarden De Wet verevening pensioenrechten bij scheiding (Wet VPS) is op 1 mei 1995 ingegaan en geldt voor alle scheidingen vanaf dat moment. Voor scheidingen vóór die datum gelden andere regels, zie hoofdstuk 12. De wet geldt bij: • een echtscheiding; • een scheiding van tafel en bed; • een beëindiging van geregistreerd partnerschap.

Tafel en bed Bij een scheiding van tafel en bed blijft het huwelijk in stand, maar gaan de expartners gescheiden leven. Ook de financiële huishouding wordt gescheiden. De


3-9


procedure en gevolgen zijn bijna hetzelfde als bij scheiding. De ex-partners kunnen het huwelijk later nog officieel ontbinden of de scheiding van tafel en bed opheffen en weer samen gaan leven.

! Klein pensioen

Voorwaarden

Waar in dit dossier ‘scheiding’ staat, wordt ook ‘scheiding van tafel en bed’ en ‘beëindiging geregistreerd partnerschap’ bedoeld, tenzij anders vermeld. Hetzelfde geldt voor huwelijk: hiermee wordt ook geregistreerd partnerschap bedoeld. Heeft de ex-partner door de verdeling op het moment van scheiding recht op een ouderdomspensioen van minder dan € 451,22 bruto per jaar (bedrag 2013)? Dan is dit een zogenoemd klein pensioen en gaat de verevening niet door. De ex-partner heeft dan dus geen recht op een deel van het ouderdomspensioen van de ander. Voor de verdeling maakt het niet uit of er sprake was van een huwelijk in gemeenschap van goederen of huwelijkse voorwaarden. Desgewenst kunnen de partners in de huwelijkse voorwaarden wel een andere verdeling vastleggen (zie hoofdstuk 3). 1.2 Pensioenvormen De volgende pensioenvormen vallen onder de Wet VPS en moeten dus verdeeld worden: Praktijkboek Onderneming & Pensioen

3-10


Uitzondering

! AOW

• ouderdomspensioen (opgebouwd tijdens het huwelijk of geregistreerd partnerschap) • kapitaalverzekeringen met pensioenclausule (geen lijfrenteverzekering); • pensioen dat een dga in eigen beheer in een BV heeft opgebouwd. Niet al het opgebouwd pensioen valt onder de Wet VPS, namelijk: • VUT-regelingen; • lijfrentes; • arbeidsongeschiktheidspensioen; • pensioen opgebouwd tijdens ongehuwd samenwonen; • bepaalde tijdelijke pensioenen; • ANW-uitkering; • partnerpensioen; • wezenpensioen. Hier vindt dus geen wettelijke verdeling plaats, al mogen de ex-partners dat natuurlijk wel afspreken. Voor partnerpensioen gelden wel regels bij scheiding. Deze staan echter in de Pensioenwet. U leest hierover meer in hoofdstuk 5. Ook de AOW valt niet onder de wet. Iedereen krijgt namelijk individueel AOW als hij de AOW-gerechtigde leeftijd heeft bereikt. Na een scheiding krijgen de ex-partners elk de AOWuitkering voor alleenstaanden in plaats van de AOW-uitkering voor gehuwden. Het is dan ook niet nodig de AOW te verdelen.


3-11


1.3 Niet verplicht Bij een scheiding en pensioenen die vallen onder de Wet VPS geldt automatisch dat de expartners de pensioenen moeten verdelen. Het is echter niet verplicht om de pensioenen te verdelen, ook al zou dat volgens de regels van de Wet VPS wel moeten. Via huwelijkse voorwaarden of een echtscheidingsconvenant kunnen de scheidende partijen afzien van verdeling. U leest hierover meer in paragraaf 3.3. 1.4 Melding De werknemer moet de scheiding binnen twee jaar melden aan de pensioenuitvoerder. Hiervoor moet hij een speciaal formulier gebruiken. Over de melding en de procedure leest u meer in hoofdstuk 6.


3-12


2

STANDAARDVERDELING

Besluiten een werknemer en zijn partner uit elkaar te gaan, dan heeft zijn partner recht op de helft van het tijdens het huwelijk opgebouwde pensioen. Dit is de standaardverdeling volgens de Wet verevening pensioenrechten bij scheiding. Belangrijk is dat de partners de verevening op tijd aanvragen. De pensioenuitvoerder betaalt het verdeelde pensioen vervolgens vanaf de pensioendatum apart uit aan de ex-partners. Het overlijden van een van de ex-partners heeft gevolgen voor de pensioenuitkering. 2.1 Opgebouwd ouderdomspensioen De standaardverdeling in de wet is dat de expartners allebei de helft van het ouderdomspensioen krijgen dat tussen de huwelijkssluiting en de scheiding is opgebouwd. Pensioen opgebouwd voordat zij met elkaar trouwden en nadat zij uit elkaar zijn gegaan, telt dus niet mee.

Waardeoverdracht telt wel mee Hierop is een uitzondering, namelijk waardeoverdracht van pensioen bij wisseling van werkgever. Heeft een van de twee partners voor het huwelijk pensioen opgebouwd, dan kan hij deze opbouw bij verandering van baan meenemen naar de pen-


3-13


sioenregeling van de nieuwe werkgever. Als dit de pensioenregeling op het moment van scheiden is, wordt dit voor het huwelijk opgebouwde pensioen toch betrokken bij de verdeling tussen de ex-partners.

Partner

Heeft de ex-partner van de werknemer ook pensioen opgebouwd tijdens het huwelijk, dan heeft de werknemer recht op de helft daarvan. De verdeling werkt dus twee kanten op.

!

Als beide partners allebei ongeveer evenveel pensioen hebben opgebouwd, kunnen zij afzien van de verdeling of een ander verdeling kiezen (zie hoofdstuk 3).

Eerlijk verdelen Henk (45) en Carla (42) gaan scheiden na een huwelijk van 11 jaar. Vanaf zijn 21e neemt Henk deel aan de pensioenregeling. Tot het moment van scheiding heeft hij € 13.000 aan ouderdomspensioen opgebouwd. Hiervan heeft hij € 7.000 tijdens het huwelijk opgebouwd. Carla krijgt daarom recht op de helft van dit pensioen: € 3.500. Carla heeft vanaf haar 25e tot haar 39e € 7.000 aan ouderdomspensioen opgebouwd, waarvan € 3.000 tijdens het huwePraktijkboek Onderneming & Pensioen

3-14


lijk. Henk heeft dus recht op de helft hiervan: € 1.500.

2.2 Uitkering op pensioendatum De pensioenuitvoerder betaalt het verdeelde pensioen vanaf de pensioendatum rechtstreeks uit aan de ex-partners (mits de verdeling op tijd is aangevraagd, zie hoofdstuk 6). Waren er over en weer bij de scheiding ouderdomspensioenen te verdelen, dan krijgen de ex-partners dus van (minimaal) twee pensioenuitvoerders ouderdomspensioen.

Met pensioen Carla van het vorige voorbeeld heeft door de scheiding recht op € 3.500 aan ouderdomspensioen per jaar. Dit pensioen keert Henks pensioenuitvoerder aan haar uit vanaf het moment dat Henk met pensioen gaat. Andersom krijgt Henk op het moment dat Carla met pensioen gaat, een pensioenuitkering van Carla’s pensioenuitvoerder van € 1.500 per jaar. Beide ex-partners ontvangen daarnaast ook hun ‘eigen’ ouderdomspensioen op het moment dat ze met pensioen gaan.


3-15


Eerder of later

Afhankelijk van de pensioenregeling kunnen deelnemers ervoor kiezen om eerder of later met pensioen te gaan. Dat heeft dan natuurlijk gevolgen voor het verdeelde pensioen. De expartner krijgt dan ook eerder of later het pensioen. Bovendien is dit pensioen hoger of lager dan oorspronkelijk geraamd. Het pensioen wordt dan immers herberekend.

Eerder met pensioen Tom en Gerda zijn gescheiden. Bij de scheiding is het ouderdomspensioen verdeeld. Gerda krijgt vanaf dat Tom 65 wordt een ouderdomspensioen van € 8.000. Tom besluit om drie jaar eerder met pensioen te gaan. Het ouderdomspensioen van Tom wordt met 24% verlaagd. Dit heeft direct gevolgen voor Gerda, zij ontvangt vanaf de 62e leeftijd van Tom € 6.080 in plaats van € 8.000 per jaar van het ouderdomspensioen van Tom.

Conversie

Overigens kan door conversie voorkomen worden dat ex-partners nadeel ondervinden van een eerdere of latere pensioendatum van de voormalige partner. In hoofdstuk 4 vindt u meer informatie over conversie.


3-16


Geen pensioen

!

2.3 Duur pensioenuitkering De pensioenuitkering loopt zolang de expartner die het pensioen heeft opgebouwd nog leeft. Overlijdt hij, dan krijgt de ander niet meer zijn deel van dat pensioen. Mogelijk heeft hij wel recht op bijzonder partnerpensioen als de pensioenregeling daarin voorziet. Overlijdt echter de ex-partner die het pensioen niet zelf heeft opgebouwd, dan krijgt de ander weer het volledige ouderdomspensioen. Overlijdt degene die het pensioen heeft opgebouwd voor de pensioendatum? Dan vervalt het hele ouderdomspensioen. De ex-partner krijgt dus ook niks meer. Overlijdt juist de ander, dan krijgt degene die het pensioen heeft opgebouwd, vanaf pensioendatum het volledige ouderdomspensioen. De verevening vervalt dan. Als de ex-partners conversie (zie hoofdstuk 4) hebben toegepast, geldt bovenstaande niet. Het overlijden van de ex-partner heeft dan geen effect op de uitkering van het ouderdomspensioen.


3-17


3

ANDERE VERDELING

In de Wet VPS is een standaardverdeling opgenomen, waarbij de ex-partners recht krijgen op allebei de helft van het tijdens het huwelijk opgebouwde ouderdomspensioen. Maar het staat de ex-partners vrij om een andere verdeling af te spreken. Ze hoeven zich dus niet aan de Wet VPS te houden. Een andere verdeling moeten ze wel expliciet vastleggen. 3.1 Afspraken Bij de scheiding mogen de ex-partners afwijken van de standaardregeling in de Wet VPS. Allereerst kunnen ze de standaardverdeling van 50% loslaten. Ze kunnen bijvoorbeeld afspreken dat degene die het pensioen opgebouwd heeft, recht houdt op 60% daarvan en dat de expartner recht krijgt op 40%. Of juist precies andersom. Exen kiezen vaak voor een andere verdeling van het pensioen om een andere verdeling in de scheiding te compenseren, bijvoorbeeld vanwege alimentatie of afkoop van een hypotheek.

Verdeling

! Klein pensioen

Ook is het mogelijk om het pensioen van de ene partner volgens de standaardregels te verdelen en het pensioen van de ander op een andere manier te verevenen. Levert de andere verdeling voor een van de expartners een pensioen op van minder dan € 451,22 bruto per jaar (bedrag 2013), dan gaat Praktijkboek Onderneming & Pensioen

3-18


Periode

Formulier

de verevening niet door. Ze moeten dan dus een andere verdeling kiezen. Normaal gesproken wordt alleen het ouderdomspensioen dat tijdens het huwelijk is opgebouwd, verdeeld. Maar de ex-partners kunnen ook afspreken dat eerder opgebouwd ouderdomspensioen meegenomen wordt bij de verevening, bijvoorbeeld ouderdomspensioen dat is opgebouwd toen de partners ongehuwd samenwoonden. 3.2 Vastleggen Wat de ex-partners ook afspreken, zij moeten deze andere verdeling vastleggen. De verdeling kan al eerder zijn afgesproken in de huwelijkse voorwaarden. Maar naderhand kan ook in een echtscheidingsconvenant. Op het formulier dat de ex-partners naar de pensioenuitvoerder moeten sturen om de scheiding te melden, moet de andere verdeling en berekeningsperiode staan. Bovendien moeten zij een kopie van de huwelijkse voorwaarden of het echtscheidingsconvenant meesturen. Beide ex-partners moeten het formulier ondertekenen. 3.3 Afzien van verdeling De ex-partners kunnen ook helemaal afzien van verevening. Zij moeten dan expliciet vastleggen in de huwelijkse voorwaarden of het echtscheidingsconvenant dat zij toepasselijkheid van de Wet VPS uitsluiten.


3-19


Uitvoerder

Natuurlijk moet de pensioenuitvoerder dit wel weten. De ex-partners hoeven in dit geval echter geen formulier op te sturen, maar alleen een kopie van de huwelijkse voorwaarden of het echtscheidingsconvenant. Fiscale gevolgen De exen moeten er wel rekening mee houden dat als een van de twee afziet van verdeling, dat dit fiscale gevolgen kan hebben. De een geeft immers een recht op en de ander krijgt er juist extra rechten bij. Of de Belastingdienst inderdaad komt afrekenen, hangt ervan af wat de expartners precies afspreken.


3-20


4

CONVERSIE

Bij de scheiding hebben de ex-partners nóg een mogelijkheid: ze kunnen kiezen voor conversie van de opgebouwde pensioenen. Dan doet degene die het pensioen heeft opgebouwd afstand van een deel van zijn pensioen. Ook wat betreft het pensioen is er dan dus sprake van een definitieve scheiding. Hierbij kunnen de expartners eventueel kiezen voor een andere verdeling dan vastgelegd in de Wet VPS. 4.1 Afstand Bij gewone verevening blijft het pensioen van degene die het heeft opgebouwd. Bij overlijden van de ander, krijgt hij immers weer het volledige ouderdomspensioen. Omzetten Bij conversie is dat anders. Degene die het pensioen heeft opgebouwd, doet dan afstand van een deel van zijn pensioen. Dit wordt omgezet in pensioen voor de ander. Deze ex-partner krijgt dan een eigen aanspraak op ouderdomspensioen, ook al heeft hij het niet zelf opgebouwd. De twee pensioenen staan helemaal los van elkaar. Partnerpensioen Een eventueel opgebouwd partnerpensioen wordt meegenomen in de conversie. Bij conversie ontstaat dus geen recht op bijzonder partnerpensioen.


3-21


! Conversie

Kiezen de ex-partners voor conversie, dan vervalt het recht op bijzonder partnerpensioen (zie hoofdstuk 5). De waarde daarvan wordt omgezet in ouderdomspensioen. Maar ook alleen als dit een partnerpensioen op opbouwbasis was! Partnerpensioen op risicobasis kunnen de expartners dus niet meenemen bij de verdeling in geval van conversie. Desgewenst kunnen de ex-partners ook kiezen voor een andere verdeling bij conversie. Bovendien kunnen zij pensioen dat is opgebouwd voor het huwelijk, meenemen in de conversie.

Verdeling

! Definitief

Was het partnerpensioen op risicobasis? Dan vervalt dit bij de scheiding en kan dit dus ook niet omgezet worden in ouderdomspensioen.

Conversie is alleen mogelijk bij echtscheiding of beëindiging van het geregistreerd partnerschap. Scheiden de partners van tafel en bed, dan is conversie pas mogelijk op het moment dat zij het huwelijk officieel laten ontbinden. Hebben de ex-partners eenmaal gekozen voor conversie, dan is er geen weg meer terug. Dit moeten zij zich goed realiseren voordat ze een keuze maken, vooral omdat conversie ook enkele nadelen met zich meebrengt (zie verderop in dit hoofdstuk).


3-22


Pensioendatum

Overlijden

Goedkeuring

4.2 Uitkering De ex-partners ontvangen vanaf de pensioendatum allebei hun eigen deel van het ouderdomspensioen. Omdat het nu om twee aparte rechten gaat, kunnen beide ex-partners zelf kiezen wanneer ze hun deel willen laten ingaan. Ze zijn daarbij dus niet afhankelijk van de pensioendatum van de ander, zoals bij verevening wel het geval is. Een ander groot verschil met verevening is dat bij overlijden van de ex-partner het andere deel niet teruggaat naar degene die het pensioen heeft opgebouwd. Hij heeft immers afstand gedaan van dat deel. En overlijdt degene die het pensioen heeft opgebouwd, voor of na de pensioendatum, dan blijft het recht op pensioen voor de ander gewoon staan. 4.3 Vastleggen Conversie gaat niet vanzelf. De exen moeten dit – net als bij een andere verdeling volgens de Wet VPS – in de huwelijkse voorwaarden of het echtscheidingsconvenant vastleggen. Een kopie van dit document moeten zij meesturen met het formulier waarmee zij de scheiding melden bij de pensioenuitvoerder. Beiden moeten het formulier ondertekenen. De pensioenuitvoerder moet de conversie goedkeuren, anders gaat het niet door. Stemt de uitvoerder in, dan is de conversie definitief.


3-23


4.4 Hoogte pensioen na conversie Als de ex-partners overeenkomen dat ze de helft van het ouderdomspensioen splitsen, wil dat niet zeggen dat na de conversie de waarde ook 50% is. Bij de conversie wordt immers ook het opgebouwd partnerpensioen meegenomen. Omdat er door de conversie voor de ex-partner een eigen aanspraak op ouderdomspensioen ontstaat, moet het pensioen bovendien herberekend worden. Daarbij gaat de pensioenuitvoerder uit van de leeftijd en het geslacht van de expartner. Ook het type pensioenregeling speelt daarbij een rol. Dezelfde voorwaarden van de pensioenregeling gelden voor beide gesplitste delen van het ouderdomspensioen. Staat in de pensioenregeling dat de aanspraken geïndexeerd worden, dan geldt dat dus voor beide pensioendelen.

Herrekenen

Indexering

€

Al met al hoeft conversie niet per se financieel voordelig te zijn. Het is verstandig dat de werknemer dit goed laat doorrekenen.

4.5 Nadelen Los van de vraag of conversie financieel verstandig is, zitten er enkele nadelen aan conversie, die de werknemer mee moet nemen in zijn beslissing. Partnerpensioen Bij conversie vervalt het recht op bijzonder partnerpensioen. Overlijdt de ex-partner die het pensioen heeft opgebouwd voor de pensioendatum, dan krijgt de ex geen bijzonder partnerPraktijkboek Onderneming & Pensioen

3-24


pensioen. Mochten de ex-partners ook alimentatie hebben afgesproken, vervalt dat ook door het overlijden. Daardoor kan de ander volledig zonder inkomen komen te zitten. Voor diegene die het ouderdomspensioen heeft opgebouwd is het nadeel dat wanneer zijn expartner komt te overlijden hij geen recht meer heeft op dat deel van het ouderdomspensioen. Daar heeft hij immers definitief afstand van gedaan.

Overlijden

!

Al deze nadelen kunnen opwegen tegen het feit dat door conversie de ex-partners echt van elkaar af zijn. Vooral bij een vechtscheiding kunnen de ex-partners daarom toch voor conversie kiezen.


3-25


5

PARTNERPENSIOEN

Veel pensioenregelingen voorzien naast het ouderdomspensioen in een partnerpensioen. Overlijdt de werknemer, dan krijgt zijn partner dit partnerpensioen om het wegvallende inkomen op te vangen. Voor het partnerpensioen geldt een bijzondere regeling bij scheiding. Dat wordt dan omgezet in een zogenoemd bijzonder partnerpensioen.

Recht

Uitkering

Tafel en bed

5.1 Bijzonder partnerpensioen Het bijzonder partnerpensioen is geregeld in de Pensioenwet, dus niet in de Wet verevening pensioenrechten bij scheiding. Bij een scheiding krijgt de ex-partner van de werknemer recht op het volledige tot de datum van de scheiding opgebouwde partnerpensioen. Vanaf dan heet dit pensioen bijzonder partnerpensioen. Ook als een ex-werknemer of gepensioneerde gaat scheiden, krijgt de ex-partner recht op bijzonder partnerpensioen. Zodra de werknemer (of ex-werknemer of gepensioneerde) overlijdt, krijgt zijn ex-partner dit pensioen de rest van zijn leven. Bij een scheiding van tafel en bed krijgt de expartner geen recht op bijzonder partnerpensioen. U leest hierover meer verderop in dit hoofdstuk. Alleen bij een scheiding of beëindiging van geregistreerd partnerschap bestaat er recht op het bijzonder partnerpensioen. En soms ook als de ex-partners samenwoonden Praktijkboek Onderneming & Pensioen

3-26


zonder huwelijk of geregistreerd partnerschap. Dit hangt af van de voorwaarden in de pensioenregeling. Was het partnerpensioen op risicobasis? Dan heeft de ex-partner geen recht op bijzonder partnerpensioen. Een partnerpensioen op risicobasis vervalt bij scheiding.

Risicobasis

! Conversie

Alleen bij een partnerpensioen op opbouwbasis kan een ex-partner dus aanspraak maken op het bijzonder partnerpensioen. Kiezen de ex-partners voor conversie, dan vervalt het recht op bijzonder partnerpensioen (zie hoofdstuk 4). De waarde daarvan wordt omgezet in ouderdomspensioen. Maar ook alleen als dit een partnerpensioen op opbouwbasis was! Partnerpensioen op risicobasis kunnen de expartners dus niet meenemen bij de verdeling in geval van conversie. 5.2 Berekening De berekening is anders dan de verdeling van het ouderdomspensioen. De huwelijkse periode of de periode dat de partners bij elkaar waren, is bij de vaststelling van het recht op bijzonder partnerpensioen namelijk niet van belang. De ex-partner heeft recht op al het partnerpensioen dat is opgebouwd tot de scheiding.


3-27


Recht op het volledige partnerpensioen Cees en Ineke gaan uit elkaar na een huwelijk van vijf jaar. Cees heeft tot dat moment € 14.000 aan ouderdomspensioen opgebouwd. Het opgebouwde partnerpensioen bedraagt 70% van het ouderdomspensioen, namelijk € 9.800. Bij de standaardverdeling zou Ineke maar een fractie van het ouderdomspensioen krijgen, omdat het huwelijk maar van korte duur was en Ineke daarom niet recht heeft op de helft van € 14.000, maar op veel minder. Wel heeft Ineke recht op het volledig opgebouwde partnerpensioen van € 9.800.

Vorige partner

Klein pensioen

Een aan een eventuele eerdere ex-partner toegekend bijzonder partnerpensioen komt er echter op in mindering. Die eerdere ex-partner heeft recht op de aanspraak op partnerpensioen die ten tijde van de beëindiging van dat huwelijk was opgebouwd. De nieuwe ex-partner loopt dit deel dus mis. Dat geldt voor eventuele toekomstige ex-partners! Als de hoogte van het bijzonder partnerpensioen minder bedraagt dan € 451,22 per jaar (bedrag 2013), mag de pensioenuitvoerder het bijzonder partnerpensioen afkopen. De ex-partner krijgt dan een bedrag ineens uitbetaald. Bij het


3-28


overlijden van de vroegere partner, krijgt hij dus niets meer. 5.3 Scheiding van tafel en bed Bij een scheiding van tafel en bed loopt de opbouw van het partnerpensioen door tot de expartners het huwelijk definitief laten ontbinden. Pas dan wordt het partnerpensioen omgezet in een bijzonder partnerpensioen.

Niet verdeeld

5.4 Wezenpensioen In veel pensioenregelingen is naast een partnerpensioen ook een wezenpensioen opgenomen. Dit is een tijdelijke uitkering voor de kinderen als diegene die het pensioen opbouwt komt te overlijden. De duur van de uitkering is bij de meeste pensioenuitvoerders beperkt totdat de kinderen de leeftijd van 21 jaar bereiken. Het wezenpensioen valt buiten de scheiding en de verevening. Dit wordt dus niet tussen de exen verdeeld. Het wezenpensioen blijft gewoon doorlopen en keert uit in geval van overlijden.


3-29


6 PROCEDURE Om ervoor te zorgen dat de pensioenuitvoerder later ook uitbetaalt aan de ex-partner, moeten de exen binnen twee jaar de scheiding melden bij de betrokken pensioenuitvoerders. Dan gaat de procedure van start om de pensioenen daadwerkelijk te verdelen. Hoe gaat dat alles in zijn werk? 6.1 Melding De werknemer moet de scheiding binnen twee jaar melden aan de pensioenuitvoerder. Doet hij dat niet, dan betaalt de pensioenuitvoerder het pensioen niet rechtstreeks uit aan de ex-partner. De verevening gaat echter wel door. Dit betekent dat de werknemer dan verplicht is een deel van zijn pensioen vanaf pensioendatum zelf over te maken aan zijn ex-partner. En andersom moet de ex-partner hetzelfde doen.

Verplicht

! Formulier

De exen zijn dan dus van elkaar afhankelijk voor de betaling van het pensioen, tot soms wel tientallen jaren na de scheiding. Om dit voorkomen is tijdige melding aan de pensioenuitvoerder van groot belang. Voor de melding kan de werknemer gebruikmaken van een speciaal formulier ‘Mededeling van scheiding in verband met de verdeling van ouderdomspensioen’. Om het hem gemakkelijk te maken – een scheidende werknemer heeft immers al genoeg aan zijn hoofd – kunt u dit Praktijkboek Onderneming & Pensioen

3-30


Meerdere

Invullen

formulier voor hem downloaden van rijksoverheid.nl of opvragen bij uw pensioenuitvoerder. Voor elke pensioenregeling moet een apart formulier worden ingevuld, dus ook als de werknemer eerder tijdens het huwelijk bij een andere werkgever heeft gewerkt en daar pensioen heeft opgebouwd. Hetzelfde geldt voor de pensioenregelingen waaraan de ex-partner heeft deelgenomen. De ex-partner hoeft het formulier van de werknemer niet te ondertekenen tenzij het voormalige paar wil afwijken van de standaardverdeling of kiest voor conversie. In deze laatste twee gevallen moeten de ex-partners ook een kopie van de huwelijkse voorwaarden of het echtscheidingsconvenant meesturen.

Advies Bij de verdeling zijn de ex-partners niet verplicht om een advocaat of pensioenjurist in te schakelen. Omdat echter bij een scheiding nog veel meer zaken verdeeld moeten worden en de exen daarover afspraken moeten maken, is het echter wel verstandig om advies in te winnen. Bijvoorbeeld bij een advocaat of echtscheidingsconsulent. Voor de procedure voor de verdeling van het pensioen kunnen de ex-


3-31


partners bij de pensioenuitvoerder aankloppen of bij u natuurlijk.

Toepassing

Regels

6.2 Controle Nadat de pensioenuitvoerder het formulier heeft ontvangen, controleert deze eerst of de exen alle benodigde gegevens hebben ingevuld en eventueel een kopie van de huwelijkse voorwaarden of het echtscheidingsconvenant hebben meegestuurd. Vervolgens checkt de pensioenuitvoerder allereerst of de Wet VPS wel van toepassing is. Misschien is het pensioenkapitaal bij deze pensioenuitvoerder wel helemaal niet tijdens het huwelijk opgebouwd bijvoorbeeld. Als de pensioenverevening niet doorgaat, laat de pensioenuitvoerder dat weten aan de exen en ook waarom de uitvoerder niet tot verdeling overgaat. 6.3 Berekening Is de Wet VPS van toepassing, dan gaat de pensioenuitvoerder berekenen op welke pensioen beide exen recht hebben. Daarvoor moet de uitvoerder zich aan wettelijke regels houden. Uitgangspunt is in ieder geval wat tijdens het huwelijk aan pensioen is opgebouwd. Vervolgens hangt het af van de gekozen manier van verdelen wat de beide expartners krijgen. De standaardverdeling is vrij Praktijkboek Onderneming & Pensioen

3-32


simpel te berekenen, maar bij conversie moeten de opgebouwde pensioenen omgerekend worden naar aparte aanspraken. 6.4 Overzicht Als de Wet VPS van toepassing is, krijgt de ex die het pensioen niet heeft opgebouwd, na ongeveer twee maanden bericht over zijn deel van het pensioen en wanneer dat in zal gaan. De andere ex ontvangt een kopie van dit bericht (zie ook hoofdstuk 7 over informatie). Bij conversie ontvangen ze allebei een apart overzicht van hun nieuwe pensioenrechten.

Factuur

Hoogte

6.5 Kosten van de verevening De pensioenuitvoerder mag volgens de Wet VPS kosten in rekening brengen voor de pensioenverevening. De ex-partners moeten dan elk de helft van de kosten betalen. Lang niet alle pensioenuitvoerders brengen deze kosten overigens in rekening! De uitvoerder kan de kosten op twee manieren in rekening brengen: • de pensioenuitvoerder stuurt naar beide exen een factuur voor de kosten; • de uitvoerder brengt de kosten later in mindering op de pensioenuitkering. De pensioenuitvoerder mag zelf bepalen wat deze berekent aan kosten. In de wet is geen maximum vastgesteld. In de praktijk zijn dus diverse bedragen mogelijk. De kosten kunnen


3-33


soms oplopen tot wel € 500 (€ 250 per persoon).


3-34


7

INFORMATIE

Rondom de scheiding komt er veel op de werknemer en zijn ex-partner af. Goede informatie over wat te doen met het pensioen is daarom erg belangrijk. Voor de verdeling is bovendien belangrijk om te weten waar de exen allemaal pensioen hebben opgebouwd. U heeft daarbij een zorgen informatieplicht, net als de pensioenuitvoerder. Ook na de scheiding moet de pensioenuitvoerder de exen op de hoogte houden.

Plicht

7.1 Tijdens de scheiding Om te bepalen hoeveel pensioen er te verevenen valt bij de scheiding, moeten de exen weten hoeveel er is opgebouwd tijdens het huwelijk. Als beide gedurende het huwelijk bij een en dezelfde werkgever hebben gewerkt, is dat gemakkelijk. Dan zijn er maar twee pensioenuitvoerders in het spel. Het wordt lastiger als er meerdere werkgevers geweest zijn en dus meerdere pensioenuitvoerders zijn. Want dan moeten zij wel weten welke pensioenuitvoerders dat allemaal zijn. Om deze zoektocht wat makkelijker te maken, is er een wettelijke informatieplicht. Die houdt in dat ex-partners, pensioenuitvoerders en werkgevers verplicht zijn elkaar desgevraagd die gegevens te verstrekken, die nodig zijn om het pensioen te kunnen verevenen. Ex-partners


3-35


moeten dus ook open tegen elkaar zijn over opgebouwde pensioenen. Voor u houdt dit concreet in dat u de werknemer vertelt wie de pensioenuitvoerder is van de pensioenregeling in uw onderneming. Ook als ex-werknemers bij u aankloppen, bent u verplicht door te geven bij welke pensioenuitvoerder ze moeten zijn. Extra informatie zal de werknemer waarderen. U kunt hem bijvoorbeeld informeren over het type pensioenregeling en of er een partnerpensioen is en zo ja, of dit op opbouw- of risicobasis is.

Concreet

Extra

!

Ook kunt u hem vast het formulier uitreiken dat hij moet opsturen naar de pensioenuitvoerder en hem wijzen op de mogelijkheden die hij heeft, zoals de standaardverdeling, eigen verdeling en conversie.

Vroegere werkgevers Eerdere werkgevers kunnen werknemers vaak nog wel opnoemen, maar welke pensioenuitvoerder hoorde daar ook alweer bij? Als hij dat niet meer weet, kan hij bij de vroegere werkgever informeren. Ook kan hij kijken op mijnpensioenoverzicht.nl. Daar staan al zijn opgebouwde pensioenen op een rij.


3-36


Overzicht

Conversie

UPO

Ex-partner

7.2 Na de scheiding De verdeling van het pensioen heeft gevolgen voor de oudedagsvoorziening van beide expartners. Natuurlijk willen zij weten wat deze gevolgen zijn. De pensioenuitvoerder moet hen hiervan op de hoogte stellen. Nadat de ex-partners de pensioenuitvoerder hebben gemeld dat ze gaan scheiden en op welke manier zij willen omgaan met het opgebouwde pensioen, stuurt de pensioenuitvoerder de ex-partner die het pensioen niet zelf heeft opgebouwd, een overzicht. Hierin staat wat de omvang van het ouderdomspensioen dat is opgebouwd tijdens het huwelijk en vanaf welke datum dit ingaat. De andere ex-partner ontvangt hiervan ook een kopie. Dat is voor hem immers het overzicht wat er van zijn ouderdomspensioen afgaat. Kiezen de exen voor conversie, dan ontvangt de ene partner een overzicht van zijn eigen recht op ouderdomspensioen. De ander ontvangt een overzicht van zijn verlaagde pensioen. In het eerstvolgende jaarlijkse Uniform Pensioenoverzicht dat de werknemer ontvangt nadat hij de scheiding heeft gemeld, is de scheiding ook verwerkt. Hij ziet dan meteen de gevolgen voor de huidige pensioenregeling. Voor pensioen opgebouwd bij voormalig werkgevers, ontvangt hij eens in de vijf jaar een bijgewerkt UPO. De ex-partner ontvangt eveneens elke vijf jaar een UPO, waarin de stand van zaken rondom Praktijkboek Onderneming & Pensioen

3-37


het bijzonder partnerpensioen en eventueel het eigen recht op ouderdomspensioen staat beschreven.

! Internet

Niet alle pensioenuitvoerders melden in het UPO dat er sprake is van een bijzonder partnerpensioen. Via mijnpensioenoverzicht.nl kunnen de werknemer en zijn ex-partner te allen tijde bekijken wat de gevolgen van de scheiding zijn. Overigens is het de bedoeling dat dit internetoverzicht werknemers die nu nog gelukkig getrouwd zijn, informatie gaat geven wat de gevolgen van een scheiding zou kunnen zijn voor hun pensioen.

Bijzonder partnerpensioen Krijgt de ex-partner recht op bijzonder partnerpensioen, dan moet de pensioenuitvoerder de ex-partner hierover informeren. Hierbij moet de uitvoerder de volgende gegevens vermelden: • op hoeveel bijzonder partnerpensioen de ex-partner recht heeft; • welke voorwaarden voor indexering gelden; • informatie die specifiek voor de expartner van belang is;


3-38


• als er sprake is van een klein pensioen: of de pensioenuitvoerder overgaat tot afkoop daarvan.


3-39


8

INDEXEREN

Wat aan pensioen is opgebouwd op het moment van scheiden, wordt verdeeld tussen de expartners. Maar dat wil niet zeggen dat de waarde van het pensioen daarna niet meer stijgt. Afhankelijk van de voorwaarden in de pensioenregeling, kan het pensioen daarna nog meegroeien met de inflatie. 8.1 Verevening volgens de Wet VPS In de Wet VPS is vastgelegd dat het verdeelde pensioen de verhoging of verlaging van het volledige pensioen na pensioendatum volgt. Dat wil zeggen dat als het pensioen van de ex die het heeft opgebouwd wordt geïndexeerd, dat het pensioen van de andere ex naar rato wordt geïndexeerd.

! Korting

Correctie

De wet heeft het alleen over indexering na pensioendatum. Meestal geldt indexering echter ook voor nog niet ingegane pensioenen. En is er sprake van een pensioenkorting – wat deze jaren bij diverse pensioenen is gebeurd – dan geldt dat ook voor het pensioen dat de expartner krijgt. De verhoging geldt alleen voor inflatiecorrecties. Het is niet de bedoeling dat het verevende pensioen van degene die het niet zelf heeft opgebouwd meestijgt met de loonsverhogingen van de ex-partner na de scheiding.


3-40


€ Uit dienst

Bij bepaalde typen pensioenregeling moet u daarom aan de pensioenuitvoerder doorgeven hoeveel het inkomen op basis van de inflatiecorrectie is gestegen. Ook als de ex niet meer in dienst is bij de werkgever kan het toch zijn dat de waarde van het verdeelde pensioen groeit, bijvoorbeeld doordat er toeslagen worden verleend om de pensioenaanspraken op peil te houden en inflatie te compenseren.

Voorwaarden voor indexering De voorwaarden voor indexering staan in de pensioenregeling. Dit geldt dus ook voor het deel dat toegekend wordt aan de ex-partner na een scheiding. Wel kunnen de voorwaarden verschillend voor het ouderdomspensioen en het partnerpensioen en ook voor werknemers en exwerknemers. Als het economisch niet goed gaat, blijft indexering meestal achterwege. Dit heeft op de langere termijn gevolgen voor de koopkracht van de werknemer en zijn ex-partner.


3-41


8.2 Conversie Hebben de exen gekozen voor conversie, dan gelden dezelfde voorwaarden van de pensioenregeling voor beide delen van het ouderdomspensioen. Staat in de pensioenregeling dat de aanspraken geïndexeerd worden, dan geldt dat dus voor beide pensioendelen. 8.3 Bijzonder partnerpensioen Ook voor het bijzonder partnerpensioen geldt dat dit wordt geïndexeerd volgens de voorwaarden van de pensioenregeling.


3-42


9

UITBETALING

Hebben de ex-partners de scheiding op tijd gemeld (zie hoofdstuk 6), dan keert de pensioenuitvoerder het ouderdomspensioen apart uit aan de exen. Ook verzorgt de pensioenuitvoerder voor inhouding van de belastingen.

Verevening

Conversie

Met pensioen

9.1 Start uitkering Wanneer de uitkering start, hangt af van de pensioenregeling, de gekozen manier van pensioenverevening en de leeftijd van de expartners. Bij verevening hangt de ingang van het pensioen af van degene die het heeft opgebouwd. Zodra diegene de pensioendatum bereikt, krijgen hij en de ex-partner allebei hun deel van het pensioen. In geval van conversie beginnen de ouderdomspensioenen meestal niet gelijktijdig. In dat geval krijgt de ex-partner die het pensioen niet zelf heeft opgebouwd een eigen recht op pensioen, inclusief eigen pensioendatum. Gaat het stel pas uit elkaar nadat het ouderdomspensioen van een van de twee al is ingegaan, dan krijgt de ander zijn deel van het ouderdomspensioen niet met terugwerkende kracht. De pensioenuitvoerder begint dan pas met uitkeren een maand nadat deze de melding van de scheiding heeft ontvangen.


3-43


9.2 Inhouding belastingen De pensioenuitvoerder keert het ouderdomspensioen netto uit aan beide ex-partners. Dat betekent dat loonbelasting en premies volksverzekeringen al zijn ingehouden.

De juiste tarieven Het is goed mogelijk dat beide ex-partners van meerdere pensioenuitvoerders een deel ouderdomspensioen ontvangen. Die houden ook allemaal loonbelasting/premie volksverzekeringen in. Het kan voorkomen dat daardoor in totaal te weinig belasting wordt betaald, waardoor bij de aangifte inkomstenbelasting ineens blijkt dat een van de partners (fors) moet bijbetalen. Daarom is het belangrijk dat de ex-partners erop letten dat de pensioenuitvoerder hen in de juiste belastingtariefgroep indeelt.

9.3 Overmaken naar de ander Hebben de ex-partners de scheiding niet of niet op tijd gemeld, dan betaalt de pensioenuitvoerder het volledige pensioen uit aan degene die het heeft opgebouwd, onder inhouding van loonheffingen. Deze ex moet dan een deel overmaken naar de ander. Hij hoeft daarbij geen belastingen in te houden. Dat betekent dat Praktijkboek Onderneming & Pensioen

3-44


hij zelf te veel belasting betaalt en de ander te weinig. Degene die een deel van zijn pensioen overmaakt, kan de uitbetaalde bedragen wel in mindering brengen in zijn aangifte inkomstenbelasting. Dit valt onder de persoonsgebonden aftrek voor onderhoudsverplichtingen.

Aftrek

€ Betalen

Hij kan ook kiezen voor een voorlopige teruggaaf. In dat geval krijgt hij de aftrek gedurende het jaar alvast terug van de Belastingdienst. Het maandelijkse inkomen blijft zo op peil. Degene die het pensioen ontvangt, moet uiteraard nog wel belasting betalen. Hij moet dit opgeven in de aangifte inkomstenbelasting als een periode uitkering op grond van een familierechtelijke uitkering.

€

Om te voorkomen dat deze ex-partner in één keer een fors bedrag moet betalen, kan hij ook kiezen voor een voorlopige aanslag. Hij betaalt dan maandelijks een deel van de belasting vooruit.


3-45


10

PENSIOEN VAN DE DGA

Het pensioen dat de directeurgrootaandeelhouder heeft opgebouwd, valt bij een scheiding ook onder de Wet verevening pensioenrechten bij scheiding. Daarbij maakt het niet uit of de DGA zijn pensioen heeft ondergebracht bij een pensioenverzekeraar of dit in eigen beheer houdt.

Eigen beheer

Faillissement

10.1 Toepassing De DGA valt niet onder de Pensioenwet. Maar wel onder de Wet VPS. In artikel 1.4 staat dat de Wet VPS van toepassing is op pensioenregelingen van DGA’s. Gaat een DGA scheiden, dan wordt het tot dan toe opgebouwde pensioen verdeeld. Net als reguliere werknemers kan hij daarbij kiezen voor de standaardverdeling, een andere verdeling of conversie. Heeft de DGA zijn pensioen in eigen beheer, dan bestaat de mogelijkheid dat bij faillissement het pensioenkapitaal verdampt. Dit betekent in de praktijk dat de ex-partner van een DGA kan eisen dat zijn bijzonder partnerpensioen en gedeelte van het ouderdomspensioen veilig wordt gesteld en moet worden afgestort bij een pensioenverzekeraar of pensioenfonds. Als de ex-partner hiervan geen gebruik maakt, is hij volledig afhankelijk van de DGA en de financiële positie van de onderneming. Bij een faillissement is er mogelijk geen geld meer om


3-46


aan de aanspraken van de ex-partner te voldoen. De DGA moet meewerken aan afstorting. Alleen in het uiterste kan hij een beroep doen op de financiële situatie van zijn BV om afstorting te voorkomen. In de praktijk is het heel lastig om dit voor de rechter hard te maken.

Meewerken

!

Verplichte afstorting kan een BV in grote financiële problemen brengen. Een DGA doet er daarom goed aan om huwelijkse voorwaarden op te stellen waarin de Wet VPS niet van toepassing wordt verklaard. 10.2 Bijzonder partnerpensioen De ex van een DGA heeft ook recht op bijzonder partnerpensioen. De Wet VPS verklaart dat de Pensioenwet op dit punt wel van toepassing is op DGA’s. Kiezen de exen bij de scheiding voor conversie, dan wordt dit bijzonder partnerpensioen hierin meegenomen


3-47


11

HERTROUWEN

Soms bloeit de liefde weer op tussen de expartners en trouwen zij opnieuw met elkaar. Of ze ontmoeten een nieuwe liefde en hertrouwen met die ander. Dit heeft gevolgen voor de pensioenverevening.

Tafel en bed

! Weer scheiden

11.1 Hertrouwen met de ex-partner Op het moment dat de ex-partners elkaar weer vinden en voor de tweede keer met elkaar in het huwelijk treden, dan herleven volgens de wet alle gevolgen van het huwelijk, alsof er geen scheiding heeft plaatsgevonden (BW 1:166). De pensioenverevening vervalt dan dus ook. Bij een scheiding van tafel en bed kan het ook weer goed komen tussen de partners. Zij zien dan af van de ontbinding van het huwelijk en laten de scheiding van tafel en bed opheffen. Ook dan vervalt de pensioenverevening. De hernieuwde tortelduifjes moeten dit wel schriftelijk melden aan de betrokken pensioenuitvoerder(s). Mocht het tweede of hernieuwde huwelijk toch niet zo’n succes blijken en de partners vragen een (tweede) scheiding aan, dan begint het hele traject van pensioenverevening opnieuw. Om te kunnen bepalen welk pensioenopbouw de beide ex-partners te verdelen hebben, wordt de pensioenopbouw in de huwelijkse perioden bij elkaar opgeteld. Praktijkboek Onderneming & Pensioen

3-48


11.2 Een nieuwe liefde De pensioenverevening blijft staan als een van de ex-partners een nieuwe liefde ontmoet en daarmee gaat trouwen of een geregistreerd partnerschap aangaat. Dit heeft dus geen invloed op de verdeling tussen de ex-partners. Maar de verevening heeft wel gevolgen voor de nieuwe partner en dan met name voor het partnerpensioen. Heeft de ex-partner bijzonder partnerpensioen gekregen of hebben de expartners dit bijzonder partnerpensioen in de conversie betrokken, dan blijft daardoor minder partnerpensioen over voor de nieuwe partner. Dit is immers omgezet in bijzonder partnerpensioen of ouderdomspensioen voor de ex-partner door conversie. Als de ex-partner met het bijzonder partnerpensioen overlijdt, kan dit overgaan naar de nieuwe partner.

Gevolgen

Overlijden

!

Dit geldt niet als de ex-partners conversie hebben toegepast! De ex heeft dan in plaats van bijzonder partnerpensioen een eigen recht gekregen op ouderdomspensioen.

Voorbeeld nieuwe partner Petra (51) en Theo (53) zijn in 2010 getrouwd. Voor Petra is dit haar tweede huwelijk. Zij heeft in 2013 in totaal € 12.000


3-49


opgebouwd aan partnerpensioen. Maar bij de scheiding is € 8.000 aan bijzonder partnerpensioen toegekend aan haar vorige echtgenoot. Komt Petra te overlijden, dan heeft Theo recht op € 4.000 partnerpensioen. Maar is de ex van Petra overleden, dan krijgt Theo de volle € 12.000 aan partnerpensioen als Petra overlijdt.

Scheiden

Ook de nieuwe relatie kan uiteindelijk stuklopen. Bij deze scheiding komt de Wet verevening pensioenrechten bij scheiding weer om de hoek kijken. Voor de verdeling van het ouderdomspensioen geldt de periode dat het huwelijk stand heeft gehouden. Her vorige huwelijk heeft hierop geen invloed. Partnerpensioen Dat heeft het wel op het bijzonder partnerpensioen als dat is verdeeld bij de eerste scheiding. Voor de berekening van het bijzonder partnerpensioen geldt dan de periode tussen de eerste en de tweede scheiding.


3-50


12 SCHEIDING VOOR WET VPS De Wet verevening pensioenrechten bij scheiding geldt pas vanaf 1 mei 1995. Hoe zit het met scheidingen die voor die datum zijn uitgesproken? Dat hangt ervan af wanneer de werknemer en zijn partner uit elkaar zijn gegaan. In sommige gevallen kunnen ex-partners bovendien jaren na dato nog aanspraak maken op verdeling van het pensioen. 12.1 Gescheiden voor 27 november 1981 Is een werknemer gescheiden voor 27 november 1981, dan vond destijds geen verevening van pensioen plaats. Een ex-partner kon destijds al geen aanspraak maken op verdeling en ook naderhand is dat niet meer mogelijk.

!

Verrekening

Ex-partners mogen onderling natuurlijk altijd wel afspreken dat ze het pensioen alsnog op een bepaalde manier verdelen. Er is echter geen wettelijke basis voor. 12.2 Gescheiden na 27 november 1981 Op 27 november 1981 deed de Hoge Raad een uitspraak die grote gevolgen had voor de verdelingen van pensioenen na die datum. In het zogenoemde Boon/Van Loon-arrest oordeelde de Hoge Raad dat bij een scheiding het opgebouwde pensioen verdeeld moest worden. Voor scheidingen tussen 27 november 1981 en 1 mei 1995 gaat de verdeling van het pensioen Praktijkboek Onderneming & Pensioen

3-51


volgens dit arrest. Er vindt een verrekening plaats. Die houdt in dat de waarde van het opgebouwde ouderdomspensioen en de waarde van het bijzonder partnerpensioen bij elkaar werden opgeteld en gedeeld door twee.

! Partner

Uitkering

Het ging daarbij om al het opgebouwde pensioen op het moment van scheiding, dus niet alleen wat was opgebouwd tijdens het huwelijk. Beide ex-partners kregen in principe de helft van de totale waarde. Maar de ex-partner die recht had op bijzonder partnerpensioen, kreeg wel minder. Zijn deel werd verminderd met de waarde van dit partnerpensioen. Daarop bleef deze namelijk wel recht houden. Wat overbleef werd omgezet in een directe betaling of in een periodieke uitkering vanaf pensioendatum. De ex die het pensioen had opgebouwd, moest dit uitkeren aan de ander.

Rekenvoorbeeld Boon/Van Loon Bas en Tineke scheidden in 1985. Alleen Bas had pensioen opgebouwd. Ten tijde van de scheiding had hij € 18.000 ouderdomspensioen opgebouwd en € 12.500 partnerpensioen. De contante waarde hiervan – berekend destijds aan de hand van de rente en gemiddelde levensverwachting


3-52


– is respectievelijk € 54.000 en € 35.000. Bij elkaar is er dus € 54.000 + € 35.000 = € 89.000 te verdelen bij de scheiding. Bas krijgt daarvan de helft: € 44.500. Van het deel van Tineke gaat nog de waarde van het partnerpensioen af. Zij houdt dan € 44.500 – € 35.000 = € 9.500 over voor het ouderdomspensioen.

Voorwaarden

Alleen als de partners getrouwd waren in gemeenschap van goederen, konden zij pensioen verrekenen. In geval van huwelijkse voorwaarden hing het van de voorwaarden af. Was er sprake van huwelijkse voorwaarden waarin een clausule tot koude uitsluiting was opgenomen, dan was pensioenverrekening helemaal niet aan de orde.

Koude uitsluiting Koude uitsluiting houdt in dat er helemaal niets tussen de exen wordt verdeeld. De een houdt alles (waaronder het pensioen), de ander krijgt na de scheiding niets Dit geldt echter niet voor huwelijkse voorwaarden met koude uitsluiting van na 1 mei 1995, toen de Wet VPS is ingevoerd. Dan worden de pensioenrechten verdeeld volgens die wet, tenzij in de huwelijkse voor-


3-53


waarden expliciet is vastgelegd dat de Wet VPS niet van toepassing is verklaard en bij een scheiding de pensioenrechten niet worden verevend.

12.3 Alsnog verdelen Omdat de regels die volgden uit het arrest van de Hoge Raad nogal ingewikkeld waren, werd alsnog in veel scheidingen geen pensioen verdeeld. Of de exen verrekenden wel iets, maar niet alles volgens de rekenmethode van de Hoge Raad.

! Voorwaarden

Zijn de pensioenaanspraken destijds bij de scheiding niet (helemaal) verdeeld, dan kan dat nu alsnog. Verdelen kan echter niet in alle gevallen meer. Om alsnog het pensioen te kunnen verdelen, moeten de werknemer en zijn ex-partner aan de volgende voorwaarden voldoen: • Ten tijde van de scheiding was er ouderdomspensioen opgebouwd. Later opgebouwd pensioen kan niet meer verdeeld worden. • Er was sprake van een huwelijk in gemeenschap van goederen. • Er is bij de scheiding niet (volledig) rekening gehouden met regels van het Boon/Van Loon-arrest. Praktijkboek Onderneming & Pensioen

3-54


Alleen als aan alle drie de voorwaarden is voldaan, kunnen de ex-partners het pensioen alsnog verdelen, ook al is de scheiding misschien al tientallen jaren geleden.

!

De partners kunnen het pensioen direct verdelen, maar ook wachten tot het pensioen ingaat en tot uitkering komt.

Convenant Bij de vraag of de exen alsnog pensioen kunnen verdelen, is het ook van belang of zij na de scheiding een echtscheidingsconvenant hebben opgesteld. Als hier een passage in is opgenomen dat eventuele pensioenrechten niet worden gedeeld, is verrekening niet meer mogelijk.

Jurist

Uitvoerder

Als een werknemer denkt dat verdeling van pensioenrechten nog mogelijk is, kan hij het beste een jurist inschakelen die hierin is gespecialiseerd, bijvoorbeeld een pensioenjurist. Deze kan dan precies bekijken wie waar recht op heeft. De pensioenuitvoerder heeft in principe niets met deze verrekening te maken. Als er verdeeld wordt, moet de ene partner de andere uitbetalen. De pensioenuitvoerder betaalt alleen het Praktijkboek Onderneming & Pensioen

3-55


pensioen uit aan degene die het heeft opgebouwd.


3-56


13

LIJFRENTEN

Lijfrenten zijn privépensioenvoorzieningen in de derde pensioenpijler. Deze vallen niet onder de Wet VPS en worden op grond van die wet dus niet verevend. Maar dat betekent niet dat de ex-partners deze niet kunnen verdelen. Ook hier moeten zij naar kijken als zij gaan scheiden. 13.1 Verdelen Als de partners daarvoor kiezen, kunnen zij de lijfrenten bij de scheiding verdelen. Daarvoor zijn meerdere methoden mogelijk. De eerste methode is dat de polis op naam van een van de ex-partners komt te staan. Dit is overigens niet zo eenvoudig te regelen, omdat lijfrentes heel persoonlijk zijn; ze heten immers niet voor niets ‘lijf’-rentes.. Een andere mogelijkheid is dat de lijfrentepolis wordt gesplitst. Er komen dan twee aparte polissen, voor elk van de ex-partners één.

Een partner

Splitsen

€

Er zitten mogelijk wel fiscale gevolgen aan de verdeling van de lijfrentepolissen. Raad werknemers aan om hierover advies in te winnen, zodat ze niet voor dure verrassingen komen te staan! 13.2 Afspraken maken De ex-partners kunnen afspraken over lijfrenten en andere pensioenproducten die niet onder de Praktijkboek Onderneming & Pensioen

3-57


Gevolgen

Wet VPS vallen, vastleggen in het echtscheidingsconvenant. Er is geen wet die de ex-partners dwingt voor een bepaalde verdeling te kiezen, ze hebben daarbij helemaal zelf de ruimte. Ze moeten alleen wel letten op mogelijke nadelige fiscale gevolgen.


3-58


14

TIPS

Tijdens een scheiding komt er veel op een werknemer af, om te beginnen natuurlijk emotioneel. Om ervoor te zorgen dat het pensioen geen ondergeschoven kindje wordt tijdens de verdeling, vindt u hieronder enkele tips die u de scheidende werknemer kunt meegeven 14.1 Op tijd Belangrijk is dat de werknemer en zijn toekomstige ex-partner op tijd beginnen met de financiële afhandeling van de scheiding. Hierbij hoort ook de pensioenverevening. Belangrijk is dat zij niet alleen naar de korte termijn kijken, maar ook wat de verevening financieel betekent op de langere termijn.

!

Reglement

Nog beter is als de partners vooraf duidelijke afspraken met elkaar maken hoe om te gaan met verevening van pensioen als de relatie wordt verbroken. 14.2 Informatie Informatie voor en na de scheiding is belangrijk. Daar kunt u de werknemer natuurlijk uitstekend bij helpen! Het pensioenreglement kan bepalingen bevatten over hoe de pensioenuitvoerder pensioenverdeling toepast en welke voorwaarden daarvoor gelden.


3-59


UPO

Melden

De werknemer moet regelmatig zijn UPO checken. Hierop kan hij precies zien wat er aan ouderdomspensioen en partnerpensioen is opgebouwd en wat verevend wordt bij scheiding. 14.3 Besluit Belangrijk is dat de ex-partners de tijd nemen voor een besluit over de verdeling en dit uiteindelijk weloverwogen doen. Want een eenmaal gemaakte keuze kunnen zij niet ongedaan maken. Komen ze er niet uit, dan is het ten zeerste aan te raden om advies in te winnen. De ex-partners moeten de pensioenuitvoerder(s) tijdig informeren over de verdeling, namelijk binnen twee jaar. Melden ze de scheiding te laat bij de pensioenuitvoerder, dan zijn zij later van elkaar afhankelijk voor uitbetaling van het pensioen.


3-60

Pensioen na scheiding

Recommend Documents