Pedagogische Begeleidingsdienst Basisonderwijs GO! wereldoriëntatie

&

Pedagogische Begeleidingsdienst Basisonderwijs GO!

wereldoriëntatie E HO DIT T RK AL E W ITA ? G I D IER H CA

mens & maatschappij specifieke visie van leerlijn naar methodiek van methodiek naar leerlijn volgen en evalueren

(in ontwikkeling)

Dit document wordt regelmatig bijgewerkt. Dit is de versie van woensdag 12 oktober 2011. Indien je fouten opmerkt of zelf tips hebt, kan je mailen naar [email protected]

1

Mens en maatschappij!

Ik en de anderen

1 van 4!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

pagina 1 - 2 - 3

Zelfbewustzijn en weerbaarheid

jongste kleuters

oudste kleuters

L1

L2

L3

L4

L5

L6

Conflicthantering

jongste kleuters

oudste kleuters

L1

L2

L3

L4

L5

L6

oudste kleuters

L1

L2

L3

L4

L5

L6

oudste kleuters

L1

L2

L3

L4

L5

L6

oudste kleuters

L1

L2

L3

L4

L5

L6

Ik en de groep Participatie, democratie en samenwerken

Regels en afspraken

Rechten en plichten

jongste kleuters

2

Mens en maatschappij! ! ! ! ! !

Ik en de samenleving

2 van 4 !

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

pagina 1 - 2 - 3

! Talenten

jongste kleuters

oudste kleuters

L1

L2

L3

L4

L5

L6

Arbeid, vrije tijd en studiekeuze

jongste kleuters

oudste kleuters

L1

L2

L3

L4

L5

L6

Gezin en familie

jongste kleuters

oudste kleuters

L1

L2

L3

L4

L5

L6

L3

L4

L5

L6

Meervoudige identiteit

Wat is dat?

Omgaan met gelijkenissen en verschillen

oudste kleuters

Omgaan met mensen met beperkingen Migratie

oudste kleuters

L1

L2

L3

L4

L5

L6

L1

L2

L3

L4

L5

L6

L1

L2

L3

L4

L5

L6

L3

L4

L5

L6

L3

L4

L5

L6

L6

Politieke en juridische structuren en gemeenschappelijke voorzieningen Herinneringseducatie

Ongelijke verdeling van welvaart Mondiale solidariteit en internationale organisaties

Wat is dat?

oudste kleuters

L1

L2

L3

L4

L5

L1

L2

L3

L4

L5

L6 3

Mens en maatschappij! ! ! ! ! !

Ik als consument

3 van 4 !

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

pagina 1 - 2 - 3

!

L1

L2

L3

L4

L5

L6

Omgaan met geld

L1

L2

L3

L4

L5

L6

Economische principes

L1

L2

L3

L4

L5

L6

L3

L4

L5

L6

Geld

jongste kleuters

oudste kleuters

Consumentenopvoeding

Ik en de media Media-educatie

Omgaan met reclame

oudste kleuters

L1

L2

L3

L4

L5

L6

L1

L2

L3

L4

L5

L6

4

Ik en de anderen 5

Mens en maatschappij! Ik en de anderen

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ZEL1


Jongste kleuters nr 31101

doel Voor zichzelf opkomen door signalen te geven die voor anderen begrijpelijk en aanvaardbaar zijn.

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

geen

aanzet

nvt

neen

ja

6


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ZEL2


Oudste kleuters nr

doel

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

31101

Voor zichzelf opkomen door signalen te geven die voor anderen begrijpelijk en aanvaardbaar zijn.

ev. aangezet

bereiken

jongste kleuters

ja

ja

31102

In concrete situaties voldoende zelfvertrouwen in eigen mogelijkheden tonen.

geen

bereiken

nvt

ja

ja

7


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ZEL3


1ste leerjaar nr

doel

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

31103

In een niet-conflictgeladen situatie, eigen indrukken, gevoelens, verlangens, gedachten en waarderingen spontaan uitdrukken.

geen

bereiken

2de leerjaar

neen

ja

31104

In concrete situaties voldoende zelfvertrouwen tonen, gebaseerd op kennis van het eigen kunnen.

geen

bereiken

2de leerjaar

neen

ja

31105

Zich op een assertieve wijze voorstellen.

geen

bereiken

2de leerjaar

neen

ja

31106

Zich weerbaar opstellen naar leeftijdgenoten en volwassenen toe door signalen te geven die voor anderen begrijpelijk en aanvaardbaar zijn o.m. door hulpvragen te stellen, zich te laten helpen en positieve voorstellen te doen op het niveau van het samenleven in de klas en de school.

geen

bereiken

2de leerjaar

neen

ja

8


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ZEL4


2de leerjaar voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

In een niet-conflictgeladen situatie, eigen indrukken, 31103 gevoelens, verlangens, gedachten en waarderingen spontaan uitdrukken.

geen

bereiken

1ste leerjaar

neen

ja

In concrete situaties voldoende zelfvertrouwen tonen, 31104 gebaseerd op kennis van het eigen kunnen.

geen

bereiken

1ste leerjaar

neen

ja

31105 Zich op een assertieve wijze voorstellen.

geen

bereiken

1ste leerjaar

neen

ja

Zich weerbaar opstellen naar leeftijdgenoten en volwassenen toe door signalen te geven die voor anderen begrijpelijk en aanvaardbaar zijn o.m. door 31106 hulpvragen te stellen, zich te laten helpen en positieve voorstellen te doen op het niveau van het samenleven in de klas en de school.

geen

bereiken

1ste leerjaar

neen

ja

nr

doel

9


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ZEL5



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

nr

doel

10


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ZEL6



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

nr

doel

11


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ZEL7



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

nr

doel

12


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ZEL8



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja

nr

doel

13


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

EMP1

Empathie en zorg voor elkaar

Jongste kleuters nr

doel

Gevoelens als bang, blij, boos of verdrietig zijn bij 31107 zichzelf onderkennen en die op een eenvoudige wijze uitdrukken.

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

geen

aanzet

nvt

neen

ja

14


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

EMP2


Oudste kleuters voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

ev. aangezet

bereiken

jongste kleuters

ja

ja

Gevoelens van bang, blij, boos en verdrietig zijn bij 31108 anderen herkennen, dat gevoel verwoorden en meeleven in dit gevoel.

geen

bereiken

nvt

ja

ja

In een eenvoudige taal een recent gebeurde situatie waarbij zij betrokken waren in dialoog met een 31109 volwassene, beschrijven en vertellen hoe zij zich daarbij voelden.

geen

bereiken

nvt

ja

ja

Tonen in hun omgang met anderen een gevoeligheid 31110 voor de behoeften van de ander.

geen

bereiken

nvt

ja

ja

Met eigen woorden aangeven dat mensen eenzelfde 31111 situatie op een verschillende wijze kunnen ervaren en er verschillend kunnen op reageren.

geen

bereiken

nvt

ja

ja

31112 Tonen dat ze kunnen omgaan met uitgestelde aandacht.

geen

bereiken

nvt

neen

neen

Tonen in hun omgang met anderen respect en 31113 waardering.

geen

aanzetten

nvt

neen

ja

Tonen in de dagelijkse omgang dat ze solidariteit en zorg 31114 opbrengen voor iemand anders.

geen

aanzetten

nvt

neen

ja

nr

doel

Gevoelens als bang, blij, boos of verdrietig zijn bij 31107 zichzelf onderkennen en die op een eenvoudige wijze uitdrukken.

15


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

EMP3


1ste leerjaar voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


ev. aangezet

bereiken

2de leerjaar

ja

neen


ev. aangezet

bereiken

2de leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

bereiken

2de leerjaar

neen

ja

geen

aanzetten

2de leerjaar

neen

ja

nr

doel

Tonen in de dagelijkse omgang dat ze zich discreet 31115 kunnen opstellen.

16


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

EMP4



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


ev. aangezet

bereiken

1ste leerjaar

ja

neen


ev. aangezet

bereiken

1ste leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

bereiken

1ste leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

1ste leerjaar

neen

ja

nr

doel

17


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

EMP5



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

ev. aangezet

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

nr

doel


18


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

EMP6



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

ev. aangezet

bereiken

3de leerjaar

neen

ja

nr

doel


19


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

EMP7


5de leerjaar nr

doel

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

31113

Tonen in hun omgang met anderen respect en waardering.

herhalen

nvt

neen

ja

31114

Tonen in de dagelijkse omgang dat ze solidariteit en zorg opbrengen voor iemand anders.

herhalen

nvt

neen

ja

31115

Tonen in de dagelijkse omgang dat ze zich discreet kunnen opstellen.

herhalen

nvt

neen

ja

20


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

EMP8



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja

nr

doel

21


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

CON1

Conflicthantering

Jongste kleuters nr

doel

Met eigen woorden uitleggen wat ruzie, pijn doen, 31116 geweld … betekenen..

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

geen

aanzet

nvt

neen

ja

22


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

CON2

Conflicthantering


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

aangezet

bereiken

nvt

ja

ja

In een eenvoudige taal een recent gebeurd conflict waarbij zij betrokken waren in dialoog met een 31117 volwassene, beschrijven en vertellen hoe zij zich daarbij voelden.

geen

bereiken

nvt

ja

ja

Het verschil aangeven tussen geweldloze en 31118 gewelddadige oplossingen voor conflicten.

geen

bereiken

nvt

ja

ja

nr

doel

Met eigen woorden uitleggen wat ruzie, pijn doen, 31116 geweld … betekenen.

23


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

CON3

Conflicthantering


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

Een conflict vanuit verschillende gezichtspunten/ 31119 perspectieven beschrijven.

neen

bereiken

2de leerjaar

neen

ja

Een conflict beschrijven: context (wie, wat, waar, 31120 wanneer), hun gevoelens hierbij en hoe ze het graag wel zouden willen.

neen

aanzetten

2de leerjaar

neen

ja

Het onderscheid uitleggen tussen de aanleiding en de 31121 oorzaak van een conflict.

neen

aanzetten

2de leerjaar

neen

ja

Verschillende manieren van omgaan met elkaar 31122 herkennen en verwoorden en aangeven dat deze op elkaar inspelen.

neen

aanzetten

2de leerjaar

neen

ja

Ongelijk of onmacht toegeven, kritiek beluisteren en eruit 31123 leren.

neen

aanzetten

2de leerjaar

neen

ja

Met eigen woorden uitleggen hoe zij door hun eigen 31124 gedrag aan te passen een conflict in de toekomst kunnen vermijden.

neen

aanzetten

2de leerjaar

neen

ja

Met een voorbeeld uit eigen ervaring illustreren hoe zij 31125 een eenvoudig conflict op een constructieve manier opgelost hebben.

neen

aanzetten

2de leerjaar

neen

ja

Tonen in een eenvoudige conflictsituatie in de omgang 31126 met leeftijdgenoten de bereidheid om te zoeken naar een geweldloze oplossing.

neen

aanzetten

2de leerjaar

neen

ja

Tonen de bereidheid zich te oefenen in omgangswijzen 31127 met anderen waarin ze minder sterk zijn.

neen

aanzetten

2de leerjaar

neen

ja

31128 Kritisch zijn en een eigen mening formuleren.

neen

aanzetten

2de leerjaar

neen

ja

nr

doel

24


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

CON4

Conflicthantering


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

ev. bereikt

bereiken

1ste leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

1ste leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

1ste leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

1ste leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

1ste leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

1ste leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

1ste leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

1ste leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

1ste leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

1ste leerjaar

neen

ja

nr

doel


25


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

CON5

Conflicthantering

3de leerjaar nr

doel

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

31119

Een conflict vanuit verschillende gezichtspunten/ perspectieven beschrijven.

31120

Een conflict beschrijven: context (wie, wat, waar, wanneer), hun gevoelens hierbij en hoe ze het graag wel zouden willen.

aangezet

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

31121

Het onderscheid uitleggen tussen de aanleiding en de oorzaak van een conflict.

aangezet

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

31122

Verschillende manieren van omgaan met elkaar herkennen en verwoorden en aangeven dat deze op elkaar inspelen.

aangezet

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

31123

Ongelijk of onmacht toegeven, kritiek beluisteren en eruit leren.

aangezet

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

31124

Met eigen woorden uitleggen hoe zij door hun eigen gedrag aan te passen een conflict in de toekomst kunnen vermijden.

aangezet

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

31125

Met een voorbeeld uit eigen ervaring illustreren hoe zij een eenvoudig conflict op een constructieve manier opgelost hebben.

aangezet

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

31126

Tonen in een eenvoudige conflictsituatie in de omgang met leeftijdgenoten de bereidheid om te zoeken naar een geweldloze oplossing.

aangezet

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

31127

Tonen de bereidheid zich te oefenen in omgangswijzen met anderen waarin ze minder sterk zijn.

aangezet

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

31128

Kritisch zijn en een eigen mening formuleren.

aangezet

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

31129

Beschrijven wat ze voelen en wat ze doen in een concrete situatie en kunnen illustreren dat zowel hun gedrag als hun gevoelens situatiegebonden zijn.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

ja 26


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

CON6

Conflicthantering

4de leerjaar nr

doel

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

31119


31120


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja

31121


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja

31122


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja

31123


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja

31124


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja

31125


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja

31126


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja

31127


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja

31128


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja

31129


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

ja 27


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

CON7

Conflicthantering

5de leerjaar nr

doel

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

31119


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

31120


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

31121


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

31122


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

31123


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

31124


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

31125


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

31126


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

31127


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

31128


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

31129


aangezet

berreiken

6de leerjaar

neen

ja

28

Mens en maatschappij! Ik en de groep

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

CON8

Conflicthantering

6de leerjaar nr

doel

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja

bereikt

herhalen

nvt

ja

ja

ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja


31128


Beschrijven wat ze voelen en wat ze doen in een 31129 concrete situatie en kunnen illustreren dat zowel hun gedrag als hun gevoelens situatiegebonden zijn.

29

Ik en de groep 30


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

PAR2

Participatie, democratie en samenwerken


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

Een taak binnen de groep op een verantwoordelijke wijze 31201 oppakken.

geen

aanzetten

nvt

neen

ja

Samenwerken met anderen in de groep, zonder 31202 onderscheid van sociale achtergrond, geslacht of etnische origine.

geen

aanzetten

nvt

neen

ja

nr

doel

31


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

PAR3



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


aangezet

bereiken

2de leerjaar

neen

ja


aangezet

bereiken

2de leerjaar

neen

ja

Met eigen voorbeelden illustreren hoe een groep tot gedragen democratische beslissingen kan komen 31203 waarbij ook rekening gehouden wordt met minderheidsstandpunten.

geen

aanzetten

2de leerjaar

neen

neen

De eigen bijdrage en de eigen rol of verantwoordelijkheid 31204 in een groep/klasgroep/schoolgroep/gezin/ buurt/... omschrijven.

geen

aanzetten

2de leerjaar

neen

neen

Bij groepstaken leiding geven en onder leiding van een 31205 medeleerling meewerken.

geen

aanzetten

2de leerjaar

neen

ja

nr

doel

32


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

PAR4



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


ev. bereikt

bereiken

1ste leerjaar

neen

ja


ev. bereikt

bereiken

1ste leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

1ste leerjaar

neen

neen


ev. aangezet

aanzetten

1ste leerjaar

neen

neen


ev. aangezet

aanzetten

1ste leerjaar

neen

ja

nr

doel

33


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

PAR5



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


aangezet

bereiken

4de leerjaar

neen

neen


aangezet

bereiken

4de leerjaar

neen

neen


aangezet

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

nr

doel

34


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

PAR6



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

neen


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

neen


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja

nr

doel

35


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

PAR7



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

nr

doel

36


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

PAR8



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

neen


bereikt

herhalen

nvt

ja

neen


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja

nr

doel

37


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

REG1

Regels en afspraken

Jongste kleuters nr

doel

Begrijpbare en uitvoerbare instructies van de leraar 31206 uitvoeren.

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

geen

aanzet

nvt

neen

neen

38


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

REG2

Regels en afspraken


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

aangezet

bereiken

nvt

ja

neen

In concrete situaties met de hulp van een volwassene 31207 afspraken maken.

geen

bereiken

nvt

ja

ja

Met eigen voorbeelden illustreren dat er school- en 31208 klasregels nodig zijn en dat er ook in de samenleving regels zijn.

geen

bereiken

nvt

ja

ja

Omgangsvormen, leefregels en afspraken die van 31209 belang zijn voor het samenleven in een groep verwoorden.

geen

bereiken

nvt

ja

ja

nr

doel

Begrijpbare en uitvoerbare instructies van de leraar 31206 uitvoeren.

39


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

REG3

Regels en afspraken


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

De klasregels en de schoolregels die voor hen van 31210 toepassing zijn opsommen.

geen

bereiken

2de leerjaar

neen

neen

Aangeven dat er binnen de eigen groep afspraken nodig 31211 zijn.

geen

bereiken

2de leerjaar

neen

neen

Afspraken maken over aspecten van het werk of het 31212 samenleven in de groep en deze vastleggen in pictogrammen of tekst.

geen

bereiken

2de leerjaar

neen

neen

Met hulp van de leraar gemaakte afspraken in een groep 31213 evalueren en zo nodig verfijnen of bijstellen.

geen

bereiken

2de leerjaar

neen

neen

nr

doel

40


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

REG4

Regels en afspraken


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


ev. bereikt

bereiken

1ste leerjaar

neen

neen


ev. bereikt

bereiken

1ste leerjaar

neen

neen


ev. bereikt

bereiken

1ste leerjaar

neen

neen


ev. bereikt

bereiken

1ste leerjaar

neen

neen

nr

doel

41


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

REG5

Regels en afspraken


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

nr

doel

42


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

REG6

Regels en afspraken


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

nr

doel

43


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

REG7

Regels en afspraken


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

nr

doel

44


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

REG8

Regels en afspraken


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

ja

neen


bereikt

herhalen

nvt

ja

neen


bereikt

herhalen

nvt

ja

neen


bereikt

herhalen

nvt

ja

neen

nr

doel

45


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

REC2

Rechten en plichten


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

Bij een activiteit of een spel in een kleine groep, 31214 controleren of de anderen zich aan de regels houden.

geen

bereiken

nvt

ja

ja

Voorbeelden geven van mensen die waken over het 31215 naleven van regels.

geen

bereiken

nvt

ja

ja

nr

doel

46


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

REC3

Rechten en plichten


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

Met eigen woorden uitleggen wat rechten en plichten zijn 31216 en enkele voorbeelden geven van rechten en plichten die ze zelf hebben.

geen

aanzetten

nvt

neen

ja

Opkomen voor eigen rechten en de rechten van anderen en actief naleven en bewaken van de eigen plichten en 31217 de plichten van anderen op het niveau van het samenleven in de klas en de school.

geen

aanzetten

nvt

neen

ja

nr

doel

47


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

REC4

Rechten en plichten


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


ev. aangezet

aanzetten

1ste leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

1ste leerjaar

neen

ja

nr

doel

48


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

REC5

Rechten en plichten


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


aangezet

bereiken

4de leerjaar

neen

ja


aangezet

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

Met eigen woorden uitleggen dat rechten en plichten 31218 complementair zijn.

geen

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

Enkele voorbeelden opsommen van fundamentele 31219 mensen- en kinderrechten.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

ja

Met voorbeelden het belang illustreren van de 31220 fundamentele Rechten van de Mens en de Rechten van het Kind.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

ja

nr

doel

49


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

REC6

Rechten en plichten


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

ja

nr

doel

50


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

REC7

Rechten en plichten


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

ja


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

ja

nr

doel

51


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

REC8

Rechten en plichten


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja

nr

doel

52

Ik en de samenleving 53

Mens en maatschappij! Ik en de samenleving

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

TAL1

Talenten

Jongste kleuters voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

Opsommen welke activiteiten en klastaken ze graag en 31301 niet zo graag doen en die waarderend vergelijken met klasgenoten.

geen

aanzetten

oudste kleuters

neen

ja

Waardering uitdrukken voor wat klasgenoten goed 31302 kunnen.

geen

aanzetten

oudste kleuters

neen

ja

nr

doel

54


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

TAL2

Talenten


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


ev. aangezet

aanzetten

jongste kleuters

neen

ja

31302 Waardering uitdrukken voor wat klasgenoten goed kunnen.

ev. aangezet

aanzetten

jongste kleuters

neen

ja

nr

doel

55


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

TAL3

Talenten


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


aangezet

bereiken

nvt

neen

ja


aangezet

bereiken

nvt

neen

ja

geen

bereiken

2de leerjaar

neen

neen

nr

doel

31303 Aangeven in welke activiteiten en klastaken ze zelf sterk en minder sterk zijn.

56


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

TAL4

Talenten


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

ev. bereikt

bereiken

1ste leerjaar

neen

neen

nr

doel


57


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

TAL5

Talenten


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

neen

nr

doel

31304 Aangeven welke hun eigen talenten zijn.

58


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

TAL6

Talenten


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

neen

nr

doel


59


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

TAL7

Talenten


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

neen

nr

doel


60


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

TAL8

Talenten


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

neen

ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen

nr

doel


61


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ARB1


Jongste kleuters voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

Op een eenvoudige wijze beroepen en bezigheden van 31305 volwassenen die ze kennen beschrijven.

geen

aanzetten

nvt

neen

ja

Waardering uitdrukken en respect tonen voor het werk 31306 van mensen uit hun omgeving.

geen

aanzetten

oudste kleuters

neen

ja

nr

doel

62


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ARB2



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

Op een eenvoudige wijze beroepen en bezigheden van 31305 volwassenen die ze kennen beschrijven.

aangezet

bereiken

nvt

ja

ja

Waardering uitdrukken en respect tonen voor het werk 31306 van mensen uit hun omgeving.

ev. aangezet

aanzetten

jongste kleuters

neen

ja

nr

doel

63


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ARB3


1ste leerjaar nr

doel

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

31306

Waardering uitdrukken en respect tonen voor het werk van mensen uit hun omgeving.

aangezet

bereiken

nvt

neen

ja

31307

Voorbeelden opsommen van bezigheden van hen bekende volwassenen en aangeven wat de rol en het belang ervan is voor de samenleving.

geen

bereiken

2de leerjaar

neen

neen

64


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ARB4


2de leerjaar nr

doel

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

31306


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

31307


ev. bereikt

bereiken

1ste leerjaar

neen

neen

65


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ARB5


3de leerjaar nr

doel

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

31306


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

31307


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

31308

Met eigen woorden de relatie tussen beroepsbezigheden en inkomen uitleggen.

geen

bereiken

4de leerjaar

neen

neen

31309

Met eigen woorden de relatie tussen eigen voorkeuren en talenten en hun vrijetijdsbesteding uitleggen.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

neen

31310

Zich bereid tonen om actieve en passieve vormen van vrijetijdsbesteding te onderzoeken en te evalueren.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

ja

66


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ARB6


4de leerjaar nr

doel

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

31306


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

31307


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

31308


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

neen

31309


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

neen

31310


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

ja

67


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ARB7


5de leerjaar nr

doel

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

31306


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

31307


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

31308


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

31309


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

neen

31310


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

ja

31311

Met eigen woorden de relatie tussen eigen talenten en voorkeuren en latere beroepsbezigheden uitleggen.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

neen

31312

Talenten opsommen van mensen die beroepen uitoefenen (in diverse beroepsgroepen).

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

neen

31313

Met eigen woorden de relatie tussen onderwijs en latere beroepsbezigheden uitleggen.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

neen

31314

Met eigen woorden verklaren hoe het komt dat sommige mensen geen (betaalde) arbeid verrichten.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

ja

31315

Globaal uitleggen hoe de overheid ervoor zorgt dat mensen die niet kunnen werken een vervangingsinkomen krijgen.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

ja

31316

Illustreren met eigen voorbeelden dat er ook onbetaalde arbeid is.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

ja

31317

Illustreren met eigen voorbeelden dat verschillende vormen van arbeid verschillend toegankelijk zijn voor mannen en vrouwen.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

ja

31318

Illustreren met eigen voorbeelden dat werken en niet werken en verschillende vormen van arbeid verschillend gewaardeerd worden.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

ja 68


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ARB8


6de leerjaar nr

doel

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

31306


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja

31307


bereikt

herhalen

nvt

ja

neen

31308


bereikt

herhalen

nvt

ja

neen

31309


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen

31310


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja

31311


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen

31312


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen

31313


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen

31314


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja

31315


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja

31316


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja

31317


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja

31318


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja 69


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

GEZ1

Gezin en familie

Jongste kleuters nr

doel

Opsommen wie er allemaal bij hen thuis woont en 31319 uitleggen dat die huisgenoten samen een gezin vormen.

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

geen

aanzet

nvt

neen

ja

70


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

GEZ2

Gezin en familie

Oudste kleuters nr

doel

Opsommen wie er allemaal bij hen thuis woont en 31319 uitleggen dat die huisgenoten samen een gezin vormen. Bekende soorten gezinnen, grote gezinnen, kleine gezinnen, één-oudergezinnen, inwonende mensen, 2 31320 mama’s, 2 papa’s, gezinnen met adoptiekinderen … inventariseren

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

aangezet

bereiken

geen

ja

ja

geen

bereiken

geen

neen

ja

71


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

GEZ3

Gezin en familie


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

Met eigen woorden uitleggen wat samenwonen, huwelijk 31321 en (echt)scheiding is.

geen

bereiken

2de leerjaar

neen

neen

In hun omgang met leeftijdgenoten op discrete wijze 31322 ermee rekening houden dat niet alle kinderen in hetzelfde type gezin wonen als zijzelf.

geen

bereiken

2de leerjaar

neen

ja

nr

doel

Bekende soorten gezinnen, grote gezinnen, kleine gezinnen, één-oudergezinnen, inwonende mensen, 2 31320 mama’s, 2 papa’s, gezinnen met adoptiekinderen … inventariseren

72


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

GEZ4

Gezin en familie


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


ev. bereikt

bereiken

1ste leerjaar

neen

neen


ev. bereikt

bereiken

1ste leerjaar

neen

ja

nr

doel


73


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

GEZ5

Gezin en familie


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

nr

doel

74


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

GEZ6

Gezin en familie


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

nr

doel

75


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

GEZ7

Gezin en familie


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

nr

doel

76


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

GEZ8

Gezin en familie


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

ja

neen


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja

nr

doel

77


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

MEE5



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

Illustreren met eigen voorbeelden dat de meeste mensen er nood aan hebben in groepsverband samen te leven 31323 en zich groeperen in verenigingen en organisaties rond een gezamenlijk thema.

geen

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

Illustreren met eigen voorbeelden dat mensen meestal 31324 tot verschillende groepen behoren en verwoorden tot welke groepen ze zelf behoren.

geen

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

Illustreren met eigen voorbeelden dat elke groep zijn 31325 eigen afspraken, regels, normen en waarden maakt.

geen

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

Met eigen woorden uitleggen hoe vooroordelen ontstaan 31326 t.a.v. mensen die tot een andere groep behoren en hoe die kunnen leiden tot discriminatie en racisme.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

ja

Aandacht hebben voor de onuitgesproken regels die de 31327 interacties binnen een groep typeren en bereid zijn er rekening mee te houden.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

ja

Zich weerbaar opstellen t.o.v. leeftijdgenoten en 31328 onaanvaardbare groepsdruk.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

ja

nr

doel

78


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

MEE6



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

ja

nr

doel

79


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

MEE7



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

ja


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

ja


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

ja

nr

doel

80


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

MEE8



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja

nr

doel

81


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

OMG2



verwervingsniveau

overleg

output doel

minimumdoel

31329 In concrete situaties verschillende manieren van omgaan met elkaar herkennen en erover praten.

geen

bereiken

nvt

neen

ja

Gelijkenissen en verschilpunten m.b.t. levenswijze tussen henzelf en mensen uit een andere cultuur 31330 verwoorden.

geen

bereiken

nvt

neen

ja

31335 Verwoorden gevoelens bij eigen ervaringen m.b.t. waardering van anders-zijn, afwijzing en uitsluiting.

geen

aanzetten

nvt

neen

ja

nr

doel

82


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

OMG3



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimum -doel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

geen

bereiken

2de leerjaar

neen

ja

aangezet

bereiken

2de leerjaar

neen

ja

Illustreren met eigen voorbeelden welke mechanismen ervoor zorgen dat in de eigen (klas)groep 31336 kinderen soms uitgesloten worden.

geen

aanzetten

2de leerjaar

neen

neen

Met eigen voorbeelden illustreren wat stereotypen en vooroordelen zijn en er voorbeelden van geven uit 31337 de eigen omgeving en media.

geen

aanzetten

2de leerjaar

neen

ja

nr

doel

31331 Op een positieve manier omgaan met verschillen in leefgewoontes en cultuur. 31335 Verwoorden gevoelens bij eigen ervaringen m.b.t. waardering van anders-zijn, afwijzing en uitsluiting.

83


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

OMG4



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimum -doel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

31331 Op een positieve manier omgaan met verschillen in leefgewoontes en cultuur.

ev. bereikt

bereiken

1ste jeerjaar

neen

ja

Verwoorden gevoelens bij eigen ervaringen m.b.t. waardering van anders-zijn, afwijzing en 31335 uitsluiting.

ev. bereikt

bereiken

1ste jeerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

1ste jeerjaar

neen

neen

Met eigen voorbeelden illustreren wat stereotypen en vooroordelen zijn en er voorbeelden van 31337 geven uit de eigen omgeving en media.

ev. aangezet

aanzetten

1ste jeerjaar

neen

ja

nr

doel

84


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

OMG5



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimum -doel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

31332 Gelijkenissen en verschilpunten m.b.t. levensbeschouwing tussen henzelf en een ander verwoorden.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

ja

31333 Op een positieve manier omgaan met verschillen in levensbeschouwing.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

neen

bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


aangezet

bereiken

4de leerjaar

neen

neen


aangezet

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

Illustreren met eigen voorbeelden hoe stereotypen en vooroordelen oorzaak kunnen zijn van 31338 discriminatie.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

ja

31339 Verwoorden hoe je stereotypen en vooroordelen kan weerleggen.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

neen

Illustreren met eigen voorbeelden dat afwijzing van of angst voor een onbekende kan verdwijnen als je 31340 die persoon beter leert kennen.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

ja

Illustreren met een eigen voorbeeld dat racisme vaak gebaseerd is op onbekendheid met en vrees voor 31341 het vreemde.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

ja

31342 Illustreren met voorbeelden uit eigen ervaring hoe diversiteit in de klas een rijkdom kan betekenen.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

ja

nr

doel


85


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

OMG6



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimum -doel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

neen

bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

neen

Met eigen voorbeelden illustreren wat stereotypen en vooroordelen zijn en er voorbeelden van geven 31337 uit de eigen omgeving en media.

ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

neen


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

ja

Illustreren met een eigen voorbeeld dat racisme vaak gebaseerd is op onbekendheid met en vrees 31341 voor het vreemde.

ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

ja

nr

doel


86


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

OMG7



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimum -doel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

ja


aangezet

bereikt

6de leerjaar

neen

neen

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

ja


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

neen


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

ja


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

ja


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

ja

nr

doel

Illustreren - zonder waardeoordeel - dat verschillende sociale en culturele groepen verschillende 31334 waarden en normen bezitten.

87


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

OMG8



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimum -doel


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja


ev. bereikt

bereikt

5de leerjaar

ja

neen

Illustreren - zonder waardeoordeel - dat verschillende sociale en culturele groepen verschillende 31334 waarden en normen bezitten.

ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

neen


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja

nr

doel

88


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

BEP3

Omgaan met mensen met beperkingen

1ste leerjaar nr

doel

Illustreren met voorbeelden dat sommige mensen fysieke 31343 en mentale beperkingen hebben.

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

geen

aanzetten

2de leerjaar

neen

ja

89


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

BEP4


2de leerjaar nr

doel


voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

ev. aangezet

aanzetten

1ste leerjaar

neen

ja

90


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

BEP5



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

aangezet

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

Op een respectvolle manier hulp aanbieden en omgaan 31344 met mensen met een specifieke beperking.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

ja

Illustreren met voorbeelden van mogelijkheden die in 31345 onze samenleving bestaan voor de zorg en opvang van bejaarden en mensen met een beperking.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

ja

nr

doel


91


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

BEP6



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

ja

nr

doel


92


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

BEP7



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

ja


aangezet

bereikt

6de leerjaar

neen

ja

nr

doel


93


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

BEP8



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


ev. bereikt

bereiken

6de leerjaar

ja

ja


ev. bereikt

bereiken

6de leerjaar

ja

ja

nr

doel

Illustreren met voorbeelden dat sommige mensen 31343 fysieke en mentale beperkingen hebben.

94


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

MIG2

Migratie


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

Met eigen woorden uitleggen wat verhuizen is (ook naar 31346 een ander land).

geen

aanzetten

nvt

neen

ja

Positieve (bijv. een nieuw huis, een nieuwe job …) en 31347 negatieve redenen (bijv. onveilige omgeving …) opsommen waarom mensen verhuizen.

geen

aanzetten

nvt

neen

ja

Met eigen voorbeelden illustreren dat leven in een 31348 nieuwe woonomgeving niet altijd gemakkelijk is (andere gewoontes, andere taal, andere mensen …).

geen

aanzetten

nvt

neen

ja

nr

doel

95


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

MIG3

Migratie


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


aangezet

bereiken

2de leerjaar

neen

ja


aangezet

bereiken

2de leerjaar

neen

ja


aangezet

bereiken

2de leerjaar

neen

ja

nr

doel

96


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

MIG4

Migratie


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


ev. bereikt

bereiken

1ste leerjaar

ja

ja


ev. bereikt

bereiken

1ste leerjaar

neen

ja


ev. bereikt

bereiken

1ste leerjaar

neen

ja

nr

doel

97


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

MIG5

Migratie


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

geen

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

nr

doel

Illustreren met voorbeelden dat migratie (arbeidsmigratie, 31349 vluchtelingenmigratie …) een rol heeft gespeeld bij de ontwikkeling van onze multiculturele samenleving.

98


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

MIG6

Migratie


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja

nr

doel


99


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

MIG7

Migratie


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

neen

nr

doel

Met eigen voorbeelden illustreren dat migratie van alle 31350 tijden is en in elke samenleving voorkomt.

100


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

MIG8

Migratie


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja

ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen

nr

doel

Met eigen voorbeelden illustreren dat migratie van alle 31350 tijden is en in elke samenleving voorkomt.

101


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

POL5

Politieke en juridische structuren en gemeenschappelijke voorzieningen

3de leerjaar nr

doel

voorkennis

verwervings -niveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

31351

Met eigen woorden enkele bevoegdheden van een gemeente opnoemen en enkele voorbeelden opnoemen van gemeenschappelijke voorzieningen die georganiseerd worden door de gemeente.

geen

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

31352

Met eigen woorden aangeven dat bij verkiezingen politieke partijen opkomen en enkele politieke partijen opnoemen.

geen

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

31353

Met eigen woorden uitleggen hoe de gemeenteraad en het gemeentebestuur worden verkozen en aangesteld.

geen

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

31354

Met eigen woorden de taken van burgemeester en schepenen omschrijven.

geen

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

102


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

POL6


4de leerjaar nr

doel

voorkennis

verwervings -niveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

31351


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

ja

ja

31352


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja

31353


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja

31354


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja

103


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

POL7


5de leerjaar nr

doel

voorkennis

verwervings -niveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

31352


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

31353


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

31354


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

31355

Met eigen woorden omschrijven hoe de volksvertegenwoordigers in het parlement verkozen worden en wat hun taak is.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

ja

31356

Met eigen woorden uitleggen wat een wet is en hoe ze tot stand komt.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

ja

31357

Met eigen woorden de bevoegdheden van een minister en de rol en de bevoegdheden van de koning omschrijven.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

ja

31358

Enkele voorbeelden opnoemen van gemeenschappelijke voorzieningen die georganiseerd worden door de overheid.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

ja

31359

Met eigen woorden omschrijven hoe de politie zorgt voor de naleving van de wetten en het gerecht inbreuken op de wetten onderzoekt, beoordeelt en bestraft.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

neen

31360

Met eigen woorden uitleggen wat belastingen zijn en waar ze voor dienen.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

neen

31361

Verwoorden dat er in het federale België drie gewesten zijn: een Vlaams, een Waals en een Brussels Hoofdstedelijk gewest en drie gemeenschappen: de Franstalige, de Nederlandstalige en de Duitstalige gemeenschap.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

ja

31362

Verwoorden in welke gemeente of stad en provincie ze wonen en tot welk gewest en gemeenschap ze behoren.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

neen

31363

Met eigen woorden omschrijven wat de Europese Unie is.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

ja

31364

Met voorbeelden illustreren hoe beslissingen van de overheden hun leven beïnvloeden.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

neen

31365

De erkende symbolen van de Vlaamse Gemeenschap (met name feestdag, wapen, vlag, volkslied en de IJzertoren als memoriaal) aangeven.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

104 ja


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

POL8


6de leerjaar nr

doel

voorkennis

verwervings -niveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

31352


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja

31353


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja

31354


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja

31355


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja

31356


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja

31357


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja

31358


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja

31359


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen

31360


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen

31361


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja

31362


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen

31363


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja

31364


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen

31365


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

105 ja


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

HER3

Herinneringseducatie

1ste leerjaar nr

doel

Empathie betonen n.a.v. historische en actuele feiten en problemen in de wereld waarbij aan mensen leed 31366 berokkend werd door menselijke gedragingen als uitbuiting, onverdraagzaamheid en oorlog.

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

geen

bereiken

2de leerjaar

neen

neen

106


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

HER4


2de leerjaar nr

doel


voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

ev. bereikt

bereiken

1ste leerjaar

neen

neen

107


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

HER5



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

Bij een gebeurtenis uit het verleden of de actualiteit onderscheid maken tussen slachtoffers, daders en omstaanders (zij die laten begaan, zij die op een of 31367 andere manier meehelpen en zij die zich tegen de daders verzetten) en dit relateren aan conflicten en pestgedrag op school of in de klas.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

neen

Enkele memorialen (bijv. het Fort van Breendonk, de IJzertoren, plaatselijke oorlogsmonumenten …) en 31368 gedenkdagen (Wapenstilstand …) relateren aan gebeurtenissen uit het verleden.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

neen

nr

doel


108


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

HER6



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

bereikt

herhalen

nvt

neen

neen


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

neen


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

neen

nr

doel


109


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

HER7



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

bereikt

herhalen

nvt

neen

neen


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

neen


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

neen

nr

doel


110


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

HER8



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

bereikt

herhalen

nvt

ja

neen


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen

nr

doel


111


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ONG2

Ongelijke verdeling van welvaart


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

Verschillen en overeenkomsten tussen eigen leefwijze en 31369 leefwijze van mensen in ontwikkelingslanden verwoorden.

geen

aanzetten

nvt

neen

ja

Zich inleven in de leefwereld van leeftijdsgenoten in 31370 ontwikkelingslanden.

geen

aanzetten

nvt

neen

neen

nr

doel

112


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ONG3



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


aangezet

bereiken

2de leerjaar

neen

ja


aangezet

bereiken

2de leerjaar

neen

neen

nr

doel

113


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ONG4



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


ev. aangezet

bereiken

1ste leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

bereiken

1ste leerjaar

neen

neen

nr

doel

114


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ONG5



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

Illustreren met voorbeelden dat de welvaart in eigen land 31371 ongelijk verdeeld is.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

ja

Enkele voorbeelden van oorzaken van armoede in eigen 31372 land geven.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

ja

nr

doel

115


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ONG6



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

ja

nr

doel

116


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ONG7



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

ja


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

ja

Illustreren met voorbeelden dat de welvaart op 31373 wereldvlak ongelijk verdeeld is.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

ja

Enkele voorbeelden geven van oorzaken van ongelijke 31374 welvaartverdeling op wereldvlak.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

neen

Illustreren met voorbeelden dat er in een land, waar ook ter wereld, een grote verscheidenheid is aan leefwijzen 31375 naargelang de woonplaats (stad-platteland, klimaatzone), socio-economische situatie (rijk-arm), levensbeschouwing …

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

neen

Vooroordelen over armoede in eigen land en in 31376 ontwikkelingslanden nuanceren.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

neen

Uitleggen hoe eerlijke handel de levensomstandigheden 31377 van producenten in ontwikkelingslanden kan verbeteren.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

neen

nr

doel

117


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ONG8



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

neen


aangezet

bereiken

5de leerjaar

ja

ja


aangezet

bereiken

5de leerjaar

ja

ja

Illustreren met voorbeelden dat de welvaart op 31373 wereldvlak ongelijk verdeeld is.

ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja

Enkele voorbeelden geven van oorzaken van ongelijke 31374 welvaartverdeling op wereldvlak.

ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen

Illustreren met voorbeelden dat er in een land, waar ook ter wereld, een grote verscheidenheid is aan leefwijzen 31375 naargelang de woonplaats (stad-platteland, klimaatzone), socio-economische situatie (rijk-arm), levensbeschouwing …

ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen

Vooroordelen over armoede in eigen land en in 31376 ontwikkelingslanden nuanceren.

ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen

Uitleggen hoe eerlijke handel de levensomstandigheden 31377 van producenten in ontwikkelingslanden kan verbeteren.

ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen

nr

doel

118


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

MON3

Mondiale solidariteit en internationale organisaties

1ste leerjaar nr

doel

Gevoelens verwoorden n.a.v. feiten en toestanden in de 31378 wereld via het volgen van de actualiteit in de media.

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

geen

aanzetten

2de leerjaar

neen

neen

119


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

MON4


2de leerjaar nr

doel


voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

ev. aangezet

aanzetten

2de leerjaar

neen

neen

120


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

MON5



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


aangezet

bereiken

4de leerjaar

neen

neen

Met voorbeelden illustreren op welke wijze internationale 31379 organisaties ernaar streven om het welzijn en/of de vrede in de wereld te bevorderen.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

ja

Eigen meningen verwoorden n.a.v. feiten en toestanden 31380 in de wereld via het volgen van de actualiteit in de media.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

neen

Binnen hun mogelijkheden actiegerichte oplossingen 31381 voor problemen in de samenleving en de wereld verwoorden.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

neen

Met voorbeelden uit de eigen ervaring illustreren hoe 31382 men als individu of als groep kan participeren aan solidariteitsacties en wat het nut en het effect hiervan is.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

neen

nr

doel

121


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

MON6



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

neen


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

ja


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

neen


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

neen


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

neen

nr

doel

122


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

MON7



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

ja


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

neen


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

neen


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

neen

nr

doel

123


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

MON8



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

ja

neen


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen

nr

doel

124

Ik als consument 125

Mens en maatschappij! Ik als consument

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

GEL1

Geld

Jongste kleuters nr

doel

In concrete situaties het verschil aangeven tussen delen, 31401 ruilen, geven, krijgen, lenen, kopen en verkopen.

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

geen

aanzet

nvt

neen

ja

126


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

GEL2

Geld

Oudste kleuters nr

doel

In concrete situaties het verschil aangeven tussen delen, 31401 ruilen, geven, krijgen, lenen, kopen en verkopen. Uitleggen waar geld vandaan komt (werken) en waar 31402 geld heen gaat (uitgeven, sparen).

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

aangezet

bereiken

nvt

ja

ja

geen

aanzetten

nvt

neen

neen

127


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

GEL3

Geld

1ste leerjaar nr

doel

Uitleggen waar geld vandaan komt (werken) en waar 31402 geld heen gaat (uitgeven, sparen).

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

aangezet

bereiken

2de leerjaar

neen

neen

128


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

GEL4

Geld

2de leerjaar nr

doel


voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

aangezet

bereiken

1ste leerjaar

neen

neen

129


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

GEL5

Geld

3de leerjaar nr

doel


voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

130


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

GEL6

Geld

4de leerjaar nr

doel


voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

131


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

GEL7

Geld


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

31403 Verschillende betalingswijzen opsommen.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

neen

Globaal uitleggen wat de functie en de werking van een 31404 bank is.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

neen

Uitleggen wat de begrippen sparen, lenen, rente en 31405 schuld betekenen.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

neen

nr

doel


132


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

GEL8

Geld


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

bereikt

herhalen

nvt

ja

neen


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen

Globaal uitleggen wat de functie en de werking van een 31404 bank is.

ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen

Uitleggen wat de begrippen sparen, lenen, rente en 31405 schuld betekenen.

ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen

nr

doel


133


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

FIN3

Omgaan met geld

1ste leerjaar nr

doel

31406 Uitleggen wat het nut is van sparen.

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

geen

aanzetten

2de leerjaar

neen

neen

134


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

FIN4

Omgaan met geld

2de leerjaar nr

doel


voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

ev. aangezet

aanzetten

1ste leerjaar

neen

neen

135


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

FIN5

Omgaan met geld

3de leerjaar nr

doel


31407 Beredeneerd prijzen vergelijken voor een aankoop.

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

aangezet

bereiken

4de leerjaar

neen

neen

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

neen

136


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

FIN6

Omgaan met geld

4de leerjaar nr

doel



voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

aangezet

bereiken

3de leerjaar

neen

neen

ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

neen

137


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

FIN7

Omgaan met geld

5de leerjaar nr

doel



voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

neen

138


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

FIN8

Omgaan met geld

6de leerjaar nr

doel



voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

bereikt

herhalen

nvt

ja

neen

ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen

139


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ECO3


1ste leerjaar nr

doel

Met een eigen voorbeeld de weg die een product aflegt 31408 van producent tot verbruiker illustreren.

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

geen

aanzetten

2de leerjaar

neen

ja

140


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ECO4


2de leerjaar nr

doel


voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

ev. aangezet

aanzetten

1ste leerjaar

neen

ja

141


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ECO5



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


aangezet

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

Uitleggen dat een producent, een groothandel, een 31409 winkelier, winst proberen te maken op de verkoop van een product.

geen

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

Uitleggen met een eigen voorbeeld wat winst en verlies 31410 zijn en hoe die de prijs van een product kunnen wijzigen.

geen

bereiken

4de leerjaar

neen

ja

Met een eigen voorbeeld illustreren dat de prijs van grondstoffen en productiekosten de verkoopprijs kunnen wijzigen.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

ja

nr

31411

doel

142


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ECO6



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja

ev.aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

ja

nr

31411

doel


143


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ECO7



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja


bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

ja

nr

31411

doel

Illustreren met eigen voorbeelden dat de prijs van een 31412 product afhankelijk is van concurrentie, vraag en aanbod.

144


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

ECO8



verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja


bereikt

herhalen

nvt

ja

ja

ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja

nr

31411

doel

Illustreren met eigen voorbeelden dat de prijs van een 31412 product afhankelijk is van concurrentie, vraag en aanbod.

145


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

OPV5


3de leerjaar nr

doel

Eigen kwaliteitscriteria opsommen waaraan een product 31413 moet voldoen n.a.v. een geplande aankoop.

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

geen

bereiken

4de leerjaar

neen

neen

146


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

OPV6


4de leerjaar nr

doel

Eigen kwaliteitscriteria opsommen waaraan een product 31413 moet voldoen n.a.v. een geplande aankoop.

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

neen

147


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

OPV7


5de leerjaar nr

doel

Eigen kwaliteitscriteria opsommen waaraan een product 31413 moet voldoen n.a.v. een geplande aankoop. Beredeneerd de kwaliteit van producten vergelijken a.d.h.v. zelf opgestelde criteria (prijs, kwaliteit, 31414 duurzaamheid, gezondheid …) n.a.v. een geplande aankoop.

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

neen

148


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

OPV8


6de leerjaar nr

doel

Eigen kwaliteitscriteria opsommen waaraan een product 31413 moet voldoen n.a.v. een geplande aankoop. Beredeneerd de kwaliteit van producten vergelijken a.d.h.v. zelf opgestelde criteria (prijs, kwaliteit, 31414 duurzaamheid, gezondheid …) n.a.v. een geplande aankoop.

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

bereikt

herhalen

nvt

ja

neen

ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen

149

Ik en de media 150

Mens en maatschappij! Ik en de media

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

MED2

Media-educatie

Oudste kleuters nr

doel

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

31501

Het onderscheid verwoorden tussen fictie en non-fictie in media.

geen

aanzetten

geen

neen

neen

151


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

MED3

Media-educatie

1ste leerjaar nr

doel

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

31501


aangezet

bereiken

2de leerjaar

neen

neen

31502

Met eigen voorbeelden illustreren dat in fictiefilms en computergames geweld en de gevolgen ervan anders voorgesteld worden dan in de werkelijke wereld.

geen

bereiken

2de leerjaar

neen

neen

31503

Aangeven wat je kan doen als je ongewild met schokkende beelden … geconfronteerd wordt.

geen

bereiken

2de leerjaar

neen

neen

152


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

MED4

Media-educatie

2de leerjaar nr

doel

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

31501


ev. bereikt

bereiken

1ste leerjaar

neen

neen

31502


ev. bereikt

bereiken

1ste leerjaar

neen

neen

31503


ev. bereikt

bereiken

1ste leerjaar

neen

neen

153


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

MED5

Media-educatie

3de leerjaar nr

doel

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

31501


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

31502


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

31503


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

31504

Met eigen voorbeelden illustreren dat in de media vaak stereotypen gebruikt worden.

geen

bereiken

4de leerjaar

neen

neen

31505

Het onderscheid uitleggen tussen mediaproducten die erop gericht zijn te informeren en mediaproducten die erop gericht zijn te entertainen.

geen

bereiken

4de leerjaar

neen

neen

31506

De regels m.b.t. veilig internetten, veilig chatten en vriendensites toepassen.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

ja

31507

Symptomen van verslaving aan televisie, internet en computergames bij zichzelf onderkennen.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

neen

31508

Beseffen dat hun gedrag beïnvloed wordt door de media.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

ja

154


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

MED6

Media-educatie

4de leerjaar nr

doel

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

31501


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

31502


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

31503


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

31504


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

neen

31505


ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

neen

31506


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

ja

31507


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

neen

31508


ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

ja

155


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

MED7

Media-educatie

5de leerjaar nr

doel

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

31501


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

31502


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

31503


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

31504


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

31505


bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

31506


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

ja

31507


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

neen

31508


aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

ja

31509

Met eigen voorbeelden illustreren dat de media een bepalende rol spelen m.b.t. wat wij te weten komen over de wereld.

geen

bereiken

6de leerjaar

neen

neen 156


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

MED8

Media-educatie

6de leerjaar nr

doel

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

31501


bereikt

herhalen

nvt

ja

neen

31502


bereikt

herhalen

nvt

ja

neen

31503


bereikt

herhalen

nvt

ja

neen

31504


bereikt

herhalen

nvt

ja

neen

31505


bereikt

herhalen

nvt

ja

neen

31506


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja

31507


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen

31508


ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

ja

31509


ev bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen 157


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

PUB3

Omgaan met reclame

1ste leerjaar nr

doel

Beseffen dat hun gedrag beïnvloed wordt door de 31510 reclame.

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

geen

aanzetten

2de leerjaar

neen

ja

158


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

PUB4

Omgaan met reclame

2de leerjaar nr

doel


voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

ev. aangezet

aanzetten

1ste leerjaar

neen

ja

159


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

PUB5

Omgaan met reclame


verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

aangezet

bereiken

nvt

neen

ja

geen

bereiken

4de leerjaar

neen

neen

Met voorbeelden het verschil tussen reclame en 31512 objectieve informatie uitleggen.

geen

bereiken

4de leerjaar

neen

neen

Een kritische en weerbare houding innemen t.o.v. 31513 reclame.

geen

aanzetten

4de leerjaar

neen

neen

nr

doel


31511

Enkele reclamestrategieën die gebruikt worden om kinderen aan te zetten om te consumeren met eigen woorden verklaren.

160


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

PUB6

Omgaan met reclame

4de leerjaar nr

doel


31511


Met voorbeelden het verschil tussen reclame en 31512 objectieve informatie uitleggen. Een kritische en weerbare houding innemen t.o.v. 31513 reclame.

voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

ja

ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

neen

ev. bereikt

bereiken

3de leerjaar

neen

neen

ev. aangezet

aanzetten

3de leerjaar

neen

neen

161


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

PUB7

Omgaan met reclame

5de leerjaar nr

doel


31511



voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

bereikt

herhalen

nvt

neen

ja

bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

bereikt

herhalen

nvt

neen

neen

aangezet

bereiken

6de leerjaar

neen

neen

162


!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

PUB8

Omgaan met reclame

6de leerjaar nr

doel


31511



voorkennis

verwervingsniveau

overleg

outputdoel

minimumdoel

bereikt

herhalen

nvt

ja

ja

bereikt

herhalen

nvt

ja

neen

bereikt

herhalen

nvt

ja

neen

ev. bereikt

bereiken

5de leerjaar

ja

neen

163

Ik en de anderen 164

Mens en maatschappij

31101 Voor zichzelf opkomen door signalen te geven die voor anderen begrijpelijk en aanvaardbaar zijn. Activiteiten

Methodieken Modelling (het gewenst gedrag voordoen): zelf respectvol omgaan met kinderen. Omkeerbaar taalgebruik: Als regel geldt hier: wat ik tegen de kinderen zeg, moeten ze ook tegen mij kunnen zeggen zonder te zondigen tegen de regels van de beleefdheid. “Kop dicht” is een vorm van onomkeerbaar taalgebruik, want je zou waarschijnlijk niet dulden dat de kinderen zich met dergelijke woorden tot jou richten (*) Klasraad: organiseer regelmatig (wekelijks bijvoorbeeld) een groepsvergadering (of klasraad of leefgroepraad) in jouw klas. Tijdens die groepsvergadering krijgen kinderen de gelegenheid om in een veilige sfeer met elkaar te praten. Over hoe je een groepsvergadering kan organiseren kom je hier meer te weten. Scoor jezelf is een eenvoudig methodiekje om het welbevinden van de kinderen dagelijks op te volgen. Hier vind je meer info.

Links Hoe help je een verlegen kind? (*) De Genietbare School Mathyssen, M., Van Gils, M. Garant http://sociaalemotioneel.slo.nl/

165


31102 In concrete situaties voldoende zelfvertrouwen in eigen mogelijkheden tonen.

Activiteiten

Methodieken Talentenweide:

‘Blink’momenten: • in het zonnetje gezet worden • tentoonstellingen van eigen werken • projectvoorstellingen • toneel • ...

Mini-meesters, mini-juffen: Nastreven van succeservaringen voor alle kinderen Een gezonde visie op evaluatie waarbij de focus ligt op het in kaart brengen van wat kinderen wél al kunnen en waarbij onderlinge competitie niet aangemoedigd wordt Breed evalueren: Brevetten (‘Dit kan ik a!!’)

Links Breed evalueren Talentenweide http://sociaalemotioneel.slo.nl/

166


31103 In een niet-conflictgeladen situatie, eigen indrukken, gevoelens, verlangens, gedachten en waarderingen spontaan uitdrukken. Activiteiten •

Methodieken Klasraad: organiseer regelmatig (wekelijks bijvoorbeeld) een groepsvergadering (of klasraad of leefgroepraad) in jouw klas. Tijdens die groepsvergadering krijgen kinderen de gelegenheid om in een veilige sfeer met elkaar te praten. Over hoe je een groepsvergadering kan organiseren kom je hier meer te weten. Scoor jezelf is een eenvoudig methodiekje om het welbevinden van de kinderen dagelijks op te volgen. Hier vind je meer info.

Links http://sociaalemotioneel.slo.nl/

167


31104 In concrete situaties voldoende zelfvertrouwen tonen, gebaseerd op kennis van het eigen kunnen. Activiteiten

Methodieken Toeka is een programma dat tot doel heeft de ontwikkeling van de sociale vaardigheden van kinderen vanaf de eerste kleuterklas te stimuleren om het algemeen welbevinden van kinderen te verhogen. Op die manier kan je naast het schoolse leren ook aandacht besteden aan de sociale en emotionele ontwikkeling van de kinderen. Hier meer info.


168



Activiteiten

Methodieken


169


31106 Zich weerbaar opstellen naar leeftijdgenoten en volwassenen toe door signalen te geven die voor anderen begrijpelijk en aanvaardbaar zijn o.m. door hulpvragen te stellen, zich te laten helpen en positieve voorstellen te doen op het niveau van het samenleven in de klas en de school. Activiteiten Hierover bestaat een webquest. Kijk hier.

Methodieken Klasraad: organiseer regelmatig (wekelijks bijvoorbeeld) een groepsvergadering (of klasraad of leefgroepraad) in jouw klas. Tijdens die groepsvergadering krijgen kinderen de gelegenheid om in een veilige sfeer met elkaar te praten. Over hoe je een groepsvergadering kan organiseren kom je hier meer te weten. Toeka is een programma dat tot doel heeft de ontwikkeling van de sociale vaardigheden van kinderen vanaf de eerste kleuterklas te stimuleren om het algemeen welbevinden van kinderen te verhogen. Op die manier kan je naast het schoolse leren ook aandacht besteden aan de sociale en emotionele ontwikkeling van de kinderen. Hier meer info.


170


31107 Gevoelens als bang, blij, boos of verdrietig zijn bij zichzelf onderkennen en die op een eenvoudige wijze uitdrukken. Activiteiten

Methodieken Klasraad: organiseer regelmatig (wekelijks bijvoorbeeld) een groepsvergadering (of klasraad of leefgroepraad) in jouw klas. Tijdens die groepsvergadering krijgen kinderen de gelegenheid om in een veilige sfeer met elkaar te praten. Over hoe je een groepsvergadering kan organiseren kom je hier meer te weten. Scoor jezelf is een eenvoudig methodiekje om het welbevinden van de kinderen dagelijks op te volgen. Hier vind je meer info. Toeka is een programma dat tot doel heeft de ontwikkeling van de sociale vaardigheden van kinderen vanaf de eerste kleuterklas te stimuleren om het algemeen welbevinden van kinderen te verhogen. Op die manier kan je naast het schoolse leren ook aandacht besteden

Links http://www.angelfire.com/ego2/soc_emotionele_ontw/activiteiten/doos_vol_gevoelens.html http://sociaalemotioneel.slo.nl/

171


31108 Gevoelens van bang, blij, boos en verdrietig zijn bij anderen herkennen, dat gevoel verwoorden en meeleven in dit gevoel. Activiteiten

Methodieken Klasraad: organiseer regelmatig (wekelijks bijvoorbeeld) een groepsvergadering (of klasraad of leefgroepraad) in jouw klas. Tijdens die groepsvergadering krijgen kinderen de gelegenheid om in een veilige sfeer met elkaar te praten. Over hoe je een groepsvergadering kan organiseren kom je hier meer te weten. Scoor jezelf is een eenvoudig methodiekje om het welbevinden van de kinderen dagelijks op te volgen. Hier vind je meer info. Toeka is een programma dat tot doel heeft de ontwikkeling van de sociale vaardigheden van kinderen vanaf de eerste kleuterklas te stimuleren om het algemeen welbevinden van kinderen te verhogen. Op die manier kan je naast het schoolse leren ook aandacht besteden

Links

http://sociaalemotioneel.slo.nl/ http://sociaalemotioneel.slo.nl/ http://www.angelfire.com/ego2/soc_emotionele_ontw/activiteiten/doos_vol_gevoelens.html

172


31109 In een eenvoudige taal een recent gebeurde situatie waarbij zij betrokken waren in dialoog met een volwassene, beschrijven en vertellen hoe zij zich daarbij voelden. Activiteiten

Methodieken Klasraad: organiseer regelmatig (wekelijks bijvoorbeeld) een groepsvergadering (of klasraad of leefgroepraad) in jouw klas. Tijdens die groepsvergadering krijgen kinderen de gelegenheid om in een veilige sfeer met elkaar te praten. Over hoe je een groepsvergadering kan organiseren kom je hier meer te weten.


173


31110 Tonen in hun omgang met anderen een gevoeligheid voor de behoeften van de ander.

Activiteiten

Methodieken Klasraad: organiseer regelmatig (wekelijks bijvoorbeeld) een groepsvergadering (of klasraad of leefgroepraad) in jouw klas. Tijdens die groepsvergadering krijgen kinderen de gelegenheid om in een veilige sfeer met elkaar te praten. Over hoe je een groepsvergadering kan organiseren kom je hier meer te weten. Scoor jezelf is een eenvoudig methodiekje om het welbevinden van de kinderen dagelijks op te volgen. Hier vind je meer info.


174


31111 Met eigen woorden aangeven dat mensen eenzelfde situatie op een verschillende wijze kunnen ervaren en er verschillend kunnen op reageren. Activiteiten



175



Activiteiten

Methodieken

Links Werken met uitgestelde aandacht

176


31113 Tonen in hun omgang met anderen respect en waardering.

Activiteiten



177


31114 Tonen in de dagelijkse omgang dat ze solidariteit en zorg opbrengen voor iemand anders.

Activiteiten

Methodieken Klasraad: organiseer regelmatig (wekelijks bijvoorbeeld) een groepsvergadering (of klasraad of leefgroepraad) in jouw klas. Tijdens die groepsvergadering krijgen kinderen de gelegenheid om in een veilige sfeer met elkaar te praten. Over hoe je een groepsvergadering kan organiseren kom je hier meer te weten. Scoor jezelf is een eenvoudig methodiekje om het welbevinden van de kinderen dagelijks op te volgen. Hier vind je meer info. Het loont beslist de moeite om wat meer gerichte aandacht te besteden aan klastaken. Hier vind je meer info.


178


31115 Tonen in de dagelijkse omgang dat ze zich discreet kunnen opstellen.

Activiteiten

Methodieken

Links Hier staat nog geen link naar informatie of goede praktijkvoorbeelden. Misschien heb je zelf een tip? Stuur een mailtje naar [email protected]

179


31116 Met eigen woorden uitleggen wat ruzie, pijn doen, geweld … betekenen...

Activiteiten

Methodieken Klasraad: organiseer regelmatig (wekelijks bijvoorbeeld) een groepsvergadering (of klasraad of leefgroepraad) in jouw klas. Tijdens die groepsvergadering krijgen kinderen de gelegenheid om in een veilige sfeer met elkaar te praten. Over hoe je een groepsvergadering kan organiseren kom je hier meer te weten. en.


180


31117 In een eenvoudige taal een recent gebeurd conflict waarbij zij betrokken waren in dialoog met een volwassene, beschrijven en vertellen hoe zij zich daarbij voelden. Activiteiten



181


31118 Het verschil aangeven tussen geweldloze en gewelddadige oplossingen voor conflicten.

Activiteiten Hierover bestaat een webquest. Kijk hier.


Links

182


31119 Een conflict vanuit verschillende gezichtspunten/perspectieven beschrijven.

Activiteiten



183


31120 Een conflict beschrijven: context (wie, wat, waar, wanneer), hun gevoelens hierbij en hoe ze het graag wel zouden willen. Activiteiten



184


31121 Het onderscheid uitleggen tussen de aanleiding en de oorzaak van een conflict.

Activiteiten



185


31122 Verschillende manieren van omgaan met elkaar herkennen en verwoorden en aangeven dat deze op elkaar inspelen Activiteiten

Methodieken Klasraad: organiseer regelmatig (wekelijks bijvoorbeeld) een groepsvergadering (of klasraad of leefgroepraad) in jouw klas. Tijdens die groepsvergadering krijgen kinderen de gelegenheid om in een veilige sfeer met elkaar te praten. Over hoe je een groepsvergadering kan organiseren kom je hier meer te weten..


186


31123 Ongelijk of onmacht toegeven, kritiek beluisteren en eruit leren.

Activiteiten



187


31124 Met eigen woorden uitleggen hoe zij door hun eigen gedrag aan te passen een conflict in de toekomst kunnen vermijden. Activiteiten



188


31125 Met een voorbeeld uit eigen ervaring illustreren hoe zij een eenvoudig conflict op een constructieve manier opgelost hebben. Activiteiten


Links Youtubefilmpje over conflictbemiddeling (deel 1) Youtubefilmpje over conflictbemiddeling (deel 2) http://sociaalemotioneel.slo.nl/

189


31126 Tonen in een eenvoudige conflictsituatie in de omgang met leeftijdgenoten de bereidheid om te zoeken naar een geweldloze oplossing. Activiteiten

Methodieken

Maak er een gewoonte van om telkens als de kinderen terug in de klas komen (van de speeltijd, uit de sportles, ..) eventjes tijd te besteden om te checken of ze geen conflicten meebrengen naar de klas. Een positief welbevinden en een goede groepsdynamiek zijn immers basisvoorwaarden om goed te kunnen leren. Conflicten moeten eerst opgeruimd worden! Als je in je klas een kring hebt, dan is dat de plek waar de hele groep verzamelt. “Zit alles OK? Aan de slag!”

Klasraad: organiseer regelmatig (wekelijks bijvoorbeeld) een groepsvergadering (of klasraad of leefgroepraad) in jouw klas. Tijdens die groepsvergadering krijgen kinderen de gelegenheid om in een veilige sfeer met elkaar te praten. Over hoe je een groepsvergadering kan organiseren kom je hier meer te weten.


190


31127 Tonen de bereidheid zich te oefenen in omgangswijzen met anderen waarin ze minder sterk zijn. Activiteiten

Methodieken


191



Activiteiten


Links

192


31129 Beschrijven wat ze voelen en wat ze doen in een concrete situatie en kunnen illustreren dat zowel hun gedrag als hun gevoelens situatiegebonden zijn. Activiteiten Hierover bestaat een webquest. Kijk hier.


Links

193

Ik en de groep 194


31201 Een taak binnen de groep op een verantwoordelijke wijze oppakken.

Activiteiten

Methodieken Klasraad: organiseer regelmatig (wekelijks bijvoorbeeld) een groepsvergadering (of klasraad of leefgroepraad) in jouw klas. Tijdens die groepsvergadering krijgen kinderen de gelegenheid om in een veilige sfeer met elkaar te praten. Over hoe je een groepsvergadering kan organiseren kom je hier meer te weten. Kinderen verschillen op duizend en één manieren van elkaar, ze hebben elk hun eigen achtergrond, hun eigen karaktereigenschappen, vaardigheden, omgangsvormen, .... Je wil al die leerlingen gelijke kansen geven en ervoor zorgen dat iedereen op school participeert. Dat kan, door uw leerlingen intercultureel leren aan te bieden via de CLIM-pakketten. Meer info hier. Het loont beslist de moeite om wat meer gerichte aandacht te besteden aan klastaken. Hier vind je meer info.


195


31202 Samenwerken met anderen in de groep, zonder onderscheid van sociale achtergrond, geslacht of etnische origine. Activiteiten De leraar kan de CLIM-methodiek toepassen bij groepstaken.

Methodieken Kinderen verschillen op duizend en één manieren van elkaar, ze hebben elk hun eigen achtergrond, hun eigen karaktereigenschappen, vaardigheden, omgangsvormen, .... Je wil al die leerlingen gelijke kansen geven en ervoor zorgen dat iedereen op school participeert. Dat kan, door uw leerlingen intercultureel leren aan te bieden via de CLIM-pakketten. Meer info hier.

Links

196


31203 Met eigen voorbeelden illustreren hoe een groep tot gedragen democratische beslissingen kan komen waarbij ook rekening gehouden wordt met minderheidsstandpunten. Activiteiten

Methodieken Klasraad: organiseer regelmatig (wekelijks bijvoorbeeld) een groepsvergadering (of klasraad of leefgroepraad) in jouw klas. Tijdens die groepsvergadering krijgen kinderen de gelegenheid om in een veilige sfeer met elkaar te praten. Over hoe je een groepsvergadering kan organiseren kom je hier meer te weten. Met de methodiek ‘Jarigen van de maand’ vieren we al wie in een bepaalde maand jarig De voorbereidingen van het feest worden al enkele weken vooraf getroffen. De kinderen kiezen samen een activiteit die ze tof vinden en telkens wordt er iets lekkers klaargemaakt. Het gaat er bij deze activiteit vooral om bewuste keuzes te leren maken, ondernemend te zijn en kennis te maken met economische principes. Meer info vind je hier.

Links

197


31204 De eigen bijdrage en de eigen rol of verantwoordelijkheid in een groep/klasgroep/ schoolgroep/gezin/ buurt/... omschrijven. Activiteiten

Methodieken My Digital Me Junior is een middel dat leerlingen op een toffe manier wil laten reflecteren over zichzelf. Ze worden uitgedaagd om op zoek te gaan naar vaardigheden en attitudes waarin ze reeds goed zijn en waarin ze zich nog verder willen ontwikkelen. Hier meer info. Kinderen verschillen op duizend en één manieren van elkaar, ze hebben elk hun eigen achtergrond, hun eigen karaktereigenschappen, vaardigheden, omgangsvormen, .... Je wil al die leerlingen gelijke kansen geven en ervoor zorgen dat iedereen op school participeert. Dat kan, door uw leerlingen intercultureel leren aan te bieden via de CLIM-pakketten. Meer info hier. Het loont beslist de moeite om wat meer gerichte aandacht te besteden aan klastaken. Hier vind je meer info.


198


31205 Bij groepstaken leiding geven en onder leiding van een medeleerling meewerken.

Activiteiten

Methodieken Kinderen verschillen op duizend en één manieren van elkaar, ze hebben elk hun eigen achtergrond, hun eigen karaktereigenschappen, vaardigheden, omgangsvormen, .... Je wil al die leerlingen gelijke kansen geven en ervoor zorgen dat iedereen op school participeert. Dat kan, door uw leerlingen intercultureel leren aan te bieden via de CLIM-pakketten. Meer info hier. Het loont beslist de moeite om wat meer gerichte aandacht te besteden aan klastaken. Hier vind je meer info.

Links http://www.sociogram.nl/

199


31206 Begrijpbare en uitvoerbare instructies van de leraar uitvoeren.

Activiteiten

Methodieken Het loont beslist de moeite om wat meer gerichte aandacht te besteden aan klastaken. Hier vind je meer info.


200


31207 In concrete situaties met de hulp van een volwassene afspraken maken.

Activiteiten

Methodieken Met de methodiek ‘Jarigen van de maand’ vieren we al wie in een bepaalde maand jarig De voorbereidingen van het feest worden al enkele weken vooraf getroffen. De kinderen kiezen samen een activiteit die ze tof vinden en telkens wordt er iets lekkers klaargemaakt. Het gaat er bij deze activiteit vooral om bewuste keuzes te leren maken, ondernemend te zijn en kennis te maken met economische principes. Meer info vind je hier Het loont beslist de moeite om wat meer gerichte aandacht te besteden aan klastaken. Hier vind je meer info.

Links

201


31208 Met eigen voorbeelden illustreren dat er school- en klasregels nodig zijn en dat er ook in de samenleving regels zijn. Activiteiten


Links

202


31209 Omgangsvormen, leefregels en afspraken die van belang zijn voor het samenleven in een groep verwoorden. Activiteiten

Methodieken Klasraad: organiseer regelmatig (wekelijks bijvoorbeeld) een groepsvergadering (of klasraad of leefgroepraad) in jouw klas. Tijdens die groepsvergadering krijgen kinderen de gelegenheid om in een veilige sfeer met elkaar te praten. Over hoe je een groepsvergadering kan organiseren kom je hier meer te weten Met de methodiek ‘Jarigen van de maand’ vieren we al wie in een bepaalde maand jarig De voorbereidingen van het feest worden al enkele weken vooraf getroffen. De kinderen kiezen samen een activiteit die ze tof vinden en telkens wordt er iets lekkers klaargemaakt. Het gaat er bij deze activiteit vooral om bewuste keuzes te leren maken, ondernemend te zijn en kennis te maken met economische principes. Meer info vind je hier.

Links

203


31210 De klasregels en de schoolregels die voor hen van toepassing zijn opsommen.

Activiteiten



204


31211 Aangeven dat er binnen de eigen groep afspraken nodig zijn.

Activiteiten

Methodieken Klasraad: organiseer regelmatig (wekelijks bijvoorbeeld) een groepsvergadering (of klasraad of leefgroepraad) in jouw klas. Tijdens die groepsvergadering krijgen kinderen de gelegenheid om in een veilige sfeer met elkaar te praten. Over hoe je een groepsvergadering kan organiseren kom je hier meer te weten Met de methodiek ‘Jarigen van de maand’ vieren we al wie in een bepaalde maand jarig De voorbereidingen van het feest worden al enkele weken vooraf getroffen. De kinderen kiezen samen een activiteit die ze tof vinden en telkens wordt er iets lekkers klaargemaakt. Het gaat er bij deze activiteit vooral om bewuste keuzes te leren maken, ondernemend te zijn en kennis te maken met economische principes. Meer info vind je hier.

Links

205


31212 Afspraken maken over aspecten van het werk of het samenleven in de groep en deze vastleggen in pictogrammen of tekst. Activiteiten

Methodieken Klasraad: organiseer regelmatig (wekelijks bijvoorbeeld) een groepsvergadering (of klasraad of leefgroepraad) in jouw klas. Tijdens die groepsvergadering krijgen kinderen de gelegenheid om in een veilige sfeer met elkaar te praten. Over hoe je een groepsvergadering kan organiseren kom je hier meer te weten. Kinderen verschillen op duizend en één manieren van elkaar, ze hebben elk hun eigen achtergrond, hun eigen karaktereigenschappen, vaardigheden, omgangsvormen, .... Je wil al die leerlingen gelijke kansen geven en ervoor zorgen dat iedereen op school participeert. Dat kan, door uw leerlingen intercultureel leren aan te bieden via de CLIM-pakketten. Meer info hier. Het loont beslist de moeite om wat meer gerichte aandacht te besteden aan klastaken. Hier vind je meer info.

Links

206


31213 Met hulp van de leraar gemaakte afspraken in een groep evalueren en zo nodig verfijnen of bijstellen. Activiteiten

Methodieken Klasraad: organiseer regelmatig (wekelijks bijvoorbeeld) een groepsvergadering (of klasraad of leefgroepraad) in jouw klas. Tijdens die groepsvergadering krijgen kinderen de gelegenheid om in een veilige sfeer met elkaar te praten. Over hoe je een groepsvergadering kan organiseren kom je hier meer te weten. Met de methodiek ‘Jarigen van de maand’ vieren we al wie in een bepaalde maand jarig De voorbereidingen van het feest worden al enkele weken vooraf getroffen. De kinderen kiezen samen een activiteit die ze tof vinden en telkens wordt er iets lekkers klaargemaakt. Het gaat er bij deze activiteit vooral om bewuste keuzes te leren maken, ondernemend te zijn en kennis te maken met economische principes. Meer info vind je hier. Het loont beslist de moeite om wat meer gerichte aandacht te besteden aan klastaken. Hier vind je meer info.

Links

207


31214 Bij een activiteit of een spel in een kleine groep, controleren of de anderen zich aan de regels houden. Activiteiten De leraar zoekt/maakt een verhaal waarin het verschil tussen de baas spelen en gezag uitoefenen duidelijk wordt gemaakt.

Methodieken De kinderen vertellen welke regels thuis en op school gelden. Welke afspraken gelden er? Waarom zijn ze nodig? Ze voeren toneelstukjes op waarin ze situaties naspelen: je (niet) houden aan regels op school/ thuis, nieuwe afspraken maken. De kinderen vertellen over situaties waarin iemand 'de baas speelt'. Ze luisteren naar een verhaal waarin het verschil tussen gezagsuitoefening (bijv. politie/rechter) en 'de baas spelen' aan de orde wordt gesteld. Ze voeren toneelstukjes uit (de baas spelen, gezag uitoefenen).


208


31215 Voorbeelden geven van mensen die waken over het naleven van regels.

Activiteiten

Methodieken

Hierover bestaat een webquest. Kijk hier.


209


31216 Met eigen woorden uitleggen wat rechten en plichten zijn en enkele voorbeelden geven van rechten en plichten die ze zelf hebben. Activiteiten


Links Materialen Steunpunt Diversiteit en Leren: Rechten of plichten? (CLIM-pakket)

210


31217 Opkomen voor eigen rechten en de rechten van anderen en actief naleven en bewaken van de eigen plichten en de plichten van anderen op het niveau van het samenleven in de klas en de school. Activiteiten



211


31218 Met eigen woorden uitleggen dat rechten en plichten complementair zijn.

Activiteiten

Methodieken


212


31219 Enkele voorbeelden opsommen van fundamentele mensen- en kinderrechten.

Activiteiten

Methodieken

Links www.kinderrechten.nl www.kinderrechten.be Rechten van de mens

http://leerplaneet.planbelgie.be/

213


31220 Met voorbeelden het belang illustreren van de fundamentele Rechten van de Mens en de Rechten van het Kind. Activiteiten

Methodieken


Links www.kinderrechten.nl www.kinderrechten.be http://leerplaneet.planbelgie.be/

214



31301 Opsommen welke activiteiten en klastaken ze graag en niet zo graag doen en die waarderend vergelijken met klasgenoten. Activiteiten

Methodieken My Digital Me Junior is een middel dat leerlingen op een toffe manier wil laten reflecteren over zichzelf. Ze worden uitgedaagd om op zoek te gaan naar vaardigheden en attitudes waarin ze reeds goed zijn en waarin ze zich nog verder willen ontwikkelen. Hier meer info. Het loont beslist de moeite om wat meer gerichte aandacht te besteden aan klastaken. Hier vind je meer info.


216



Activiteiten



217



Activiteiten

Methodieken My Digital Me Junior is een middel dat leerlingen op een toffe manier wil laten reflecteren over zichzelf. Ze worden uitgedaagd om op zoek te gaan naar vaardigheden en attitudes waarin ze reeds goed zijn en waarin ze zich nog verder willen ontwikkelen. Hier meer info Het loont beslist de moeite om wat meer gerichte aandacht te besteden aan klastaken. Hier vind je meer info.


218



Activiteiten


Links Op www.wereldlesidee.be vind je hierover een lesidee.

219


31305 Op een eenvoudige wijze beroepen en bezigheden van volwassenen die ze kennen beschrijven. Activiteiten

Methodieken



220


31306 Waardering uitdrukken en respect tonen voor het werk van mensen uit hun omgeving.

Activiteiten



221


31307 Voorbeelden opsommen van bezigheden van hen bekende volwassenen en aangeven wat de rol en het belang ervan is voor de samenleving. Activiteiten

Methodieken


222


31308 Met eigen woorden de relatie tussen beroepsbezigheden en inkomen uitleggen.

Activiteiten

Methodieken


223


31309 Met eigen woorden de relatie tussen eigen voorkeuren en talenten en hun vrijetijdsbesteding uitleggen. Activiteiten



224


31310 Zich bereid tonen om actieve en passieve vormen van vrijetijdsbesteding te onderzoeken en te evalueren. Activiteiten

Methodieken


225


31311 Met eigen woorden de relatie tussen eigen talenten en voorkeuren en latere beroepsbezigheden uitleggen. Activiteiten


Links Het beroepenhuis Dossier op Karrewiet: “Wat wil jij later worden?” Op www.wereldlesidee.be vind je hierover een lesidee.

226


31312 Talenten opsommen van mensen die beroepen uitoefenen (in diverse beroepsgroepen).

Activiteiten

Methodieken


Links Het beroepenhuis Dossier op Karrewiet: “Wat wil jij later worden?” Op www.wereldlesidee.be vind je hierover een lesidee.

http://www.webje-wijzer.nl/themas/groep3en4/beroepen.html

227


31313 Met eigen woorden de relatie tussen onderwijs en latere beroepsbezigheden uitleggen.

Activiteiten

Methodieken

Links Het beroepenhuis Dossier op Karrewiet: “Wat wil jij later worden?”

228


31314 Met eigen woorden verklaren hoe het komt dat sommige mensen geen (betaalde) arbeid verrichten. Activiteiten

Methodieken


229


31315 Globaal uitleggen hoe de overheid ervoor zorgt dat mensen die niet kunnen werken een vervangingsinkomen krijgen. Activiteiten

Methodieken


230


31316 Illustreren met eigen voorbeelden dat er ook onbetaalde arbeid is.

Activiteiten

Methodieken


231


31317 Illustreren met eigen voorbeelden dat verschillende vormen van arbeid verschillend toegankelijk zijn voor mannen en vrouwen. Activiteiten

Methodieken


232


31318 Illustreren met eigen voorbeelden dat werken en niet werken en verschillende vormen van arbeid verschillend gewaardeerd worden. Activiteiten

Methodieken


233


31319 Opsommen wie er allemaal bij hen thuis woont en uitleggen dat die huisgenoten samen een gezin vormen. Activiteiten

Methodieken

Laat de kinderen een foto meebrengen waarop alle huisgenoten staan. Laat hen er in de kring over vertellen. Bespreek de foto’s in de kring. Zoek naar gelijkenissen en verschilpunten tussen de verschillende gezinssamenstellingen. Spreek hierover liever geen waardeoordelen uit!

Een tekening maken waarop al hun huisgenoten staan afgebeeld.


234


31320 Bekende soorten gezinnen, grote gezinnen, kleine gezinnen, één-oudergezinnen, inwonende mensen, 2 mama’s, 2 papa’s, gezinnen met adoptiekinderen … inventariseren

Activiteiten

Methodieken


235


31321 Met eigen woorden uitleggen wat samenwonen, huwelijk en (echt)scheiding is.

Activiteiten

Methodieken


236


31322 In hun omgang met leeftijdgenoten op discrete wijze ermee rekening houden dat niet alle kinderen in hetzelfde type gezin wonen als zijzelf.

Activiteiten

Methodieken


237


31323 Illustreren met eigen voorbeelden dat de meeste mensen er nood aan hebben in groepsverband samen te leven en zich groeperen in verenigingen en organisaties rond een gezamenlijk thema.

Activiteiten

Methodieken


238


31324 Illustreren met eigen voorbeelden dat mensen meestal tot verschillende groepen behoren en verwoorden tot welke groepen ze zelf behoren.

Activiteiten

Methodieken


239


31325 Illustreren met eigen voorbeelden dat elke groep zijn eigen afspraken, regels, normen en waarden maakt.

Activiteiten De leraar zet aan tot nadenken over vragen over een vereniging: Geef voorbeelden van een vereniging? Wat is een vereniging? Wie is er lid van een vereniging en waarom?

Methodieken De kinderen denken na over het kenmerkende van een vereniging (speeltuin-, voetbal-, zang-, carnavalsvereniging). Ze geven in dit verband een omschrijving van het begrip verenigingsleven. (Wat is het verschil met gezinsleven?).


240


31326 Met eigen woorden uitleggen hoe vooroordelen ontstaan t.a.v. mensen die tot een andere groep behoren en hoe die kunnen leiden tot discriminatie en racisme.

Activiteiten

Methodieken



241


31327 Aandacht hebben voor de onuitgesproken regels die de interacties binnen een groep typeren en bereid zijn er rekening mee te houden.

Activiteiten

Methodieken


242


31328 Zich weerbaar opstellen t.o.v. leeftijdgenoten en onaanvaardbare groepsdruk.

Activiteiten

Methodieken


Links www.schoolzonderpesten.be

243



Activiteiten

Methodieken


244


31330 Gelijkenissen en verschilpunten m.b.t. levenswijze tussen henzelf en mensen uit een andere cultuur verwoorden.

Activiteiten

Methodieken


245



Activiteiten

Methodieken


246



Activiteiten

Methodieken


247


31333

Op een positieve manier omgaan met verschillen in levensbeschouwing.

Activiteiten

Methodieken


248


31334 Illustreren - zonder waardeoordeel - dat verschillende sociale en culturele groepen verschillende waarden en normen bezitten.

Activiteiten

Methodieken


249



Activiteiten

Methodieken



250


31336 Illustreren met eigen voorbeelden welke mechanismen ervoor zorgen dat in de eigen (klas)groep kinderen soms uitgesloten worden.

Activiteiten

Methodieken



251


31337 Met eigen voorbeelden illustreren wat stereotypen en vooroordelen zijn en er voorbeelden van geven uit de eigen omgeving en media.

Activiteiten

Methodieken

Links Filmpje over vooroordelen (praktijkvoorbeeld).

252


31338 Illustreren met eigen voorbeelden hoe stereotypen en vooroordelen oorzaak kunnen zijn van discriminatie.

Activiteiten

Methodieken



253



Activiteiten

Methodieken


254


31340 Illustreren met eigen voorbeelden dat afwijzing van of angst voor een onbekende kan verdwijnen als je die persoon beter leert kennen.

Activiteiten

Methodieken



255


31341 Illustreren met een eigen voorbeeld dat racisme vaak gebaseerd is op onbekendheid met en vrees voor het vreemde.

Activiteiten

Methodieken



256



Activiteiten

Methodieken My Digital Me Junior is een middel dat leerlingen op een toffe manier wil laten reflecteren over zichzelf. Ze worden uitgedaagd om op zoek te gaan naar vaardigheden en attitudes waarin ze reeds goed zijn en waarin ze zich nog verder willen ontwikkelen. Hier meer info. Kinderen verschillen op duizend en één manieren van elkaar, ze hebben elk hun eigen achtergrond, hun eigen karaktereigenschappen, vaardigheden, omgangsvormen, .... Je wil al die leerlingen gelijke kansen geven en ervoor zorgen dat iedereen op school participeert. Dat kan, door uw leerlingen intercultureel leren aan te bieden via de CLIM-pakketten. Meer info hier. Het loont beslist de moeite om wat meer gerichte aandacht te besteden aan klastaken. Hier vind je meer info.


257


31343 Illustreren met voorbeelden dat sommige mensen fysieke en mentale beperkingen hebben.

Activiteiten

Methodieken



258


31344 Op een respectvolle manier hulp aanbieden en omgaan met mensen met een specifieke beperking.

Activiteiten

Methodieken


259


31345 Illustreren met voorbeelden van mogelijkheden die in onze samenleving bestaan voor de zorg en opvang van bejaarden en mensen met een beperking.

Activiteiten

Methodieken


Links Filmpje over hulphonden

260


31346 Met eigen woorden uitleggen wat verhuizen is (ook naar een ander land).

Activiteiten

Methodieken


261


31347 Positieve (bijv. een nieuw huis, een nieuwe job …) en negatieve redenen (bijv. onveilige omgeving …) opsommen waarom mensen verhuizen.

Activiteiten

Methodieken


262


31348 Met eigen voorbeelden illustreren dat leven in een nieuwe woonomgeving niet altijd gemakkelijk is (andere gewoontes, andere taal, andere mensen …).

Activiteiten

Methodieken


263


31349 Illustreren met voorbeelden dat migratie (arbeidsmigratie, vluchtelingenmigratie …) een rol heeft gespeeld bij de ontwikkeling van onze multiculturele samenleving.

Activiteiten

Methodieken


264


31350 Met eigen voorbeelden illustreren dat migratie van alle tijden is en in elke samenleving voorkomt.

Activiteiten

Methodieken


265


31351 Met eigen woorden enkele bevoegdheden van een gemeente opnoemen en enkele voorbeelden opnoemen van gemeenschappelijke voorzieningen die georganiseerd worden door de gemeente.

Activiteiten

Methodieken


266


31352 Met eigen woorden aangeven dat bij verkiezingen politieke partijen opkomen en enkele politieke partijen opnoemen.

Activiteiten

Methodieken

Links http://www.youtube.com/watch?v=bYD5wtRVEJo http://www.gva.be/antwerpen/bonheiden/kinderen-sinte-mariaschool-houden-verkiezingen.aspx http://www.dekrachtvanjestem.be/kvjsd/leerkrachten/lesmateriaal.action?id=2

267


31353 Met eigen woorden uitleggen hoe de gemeenteraad en het gemeentebestuur worden verkozen en aangesteld.

Activiteiten

Methodieken

Verkiezingen op school

Links http://www.gva.be/antwerpen/bonheiden/kinderen-sinte-mariaschool-houden-verkiezingen.aspx http://www.youtube.com/watch?v=bYD5wtRVEJo http://www.dekrachtvanjestem.be/kvjsd/leerkrachten/lesmateriaal.action?id=2

268


31354 Met eigen woorden de taken van burgemeester en schepenen omschrijven.

Activiteiten

Methodieken


269


31355 Met eigen woorden omschrijven hoe de volksvertegenwoordigers in het parlement verkozen worden en wat hun taak is.

Activiteiten

Methodieken

Een bezoek brengen aan het Vlaams Parlement? Meer info vind je hier.

Links http://www.gva.be/antwerpen/bonheiden/kinderen-sinte-mariaschool-houden-verkiezingen.aspx http://www.youtube.com/watch?v=bYD5wtRVEJo http://www.dekrachtvanjestem.be/kvjsd/leerkrachten/lesmateriaal.action?id=2 http://www.youtube.com/watch?v=b5IBZ0FuqOk 270


31356 Met eigen woorden uitleggen wat een wet is en hoe ze tot stand komt.

Activiteiten

Methodieken


http://www.youtube.com/watch?v=b5IBZ0FuqOk

271


31357 Met eigen woorden de bevoegdheden van een minister en de rol en de bevoegdheden van de koning omschrijven.

Activiteiten

Methodieken


Links http://www.youtube.com/watch?v=b5IBZ0FuqOk

272


31358 Enkele voorbeelden opnoemen van gemeenschappelijke voorzieningen die georganiseerd worden door de overheid.

Activiteiten

Methodieken


Links http://ec.europa.eu/information_society/activities/112/kids/home/index_nl.htm

273


31359 Met eigen woorden omschrijven hoe de politie zorgt voor de naleving van de wetten en het gerecht inbreuken op de wetten onderzoekt, beoordeelt en bestraft.

Activiteiten

Methodieken


Links http://www.advocaat.be/UserFiles/PressItems/Persbericht%20Advocaat%20in%20de%20school%2005%2002%2007.pdf

274


31360 Met eigen woorden uitleggen wat belastingen zijn en waar ze voor dienen.

Activiteiten

Methodieken


275


31361 Verwoorden dat er in het federale België drie gewesten zijn: een Vlaams, een Waals en een Brussels Hoofdstedelijk gewest en drie gemeenschappen: de Franstalige, de Nederlandstalige en de Duitstalige gemeenschap. Activiteiten

Methodieken


276


31362 Verwoorden in welke gemeente of stad en provincie ze wonen en tot welk gewest en gemeenschap ze behoren.

Activiteiten

Methodieken


277


31363 Met eigen woorden omschrijven wat de Europese Unie is.

Activiteiten

Methodieken

Lesideeën en online-games: zie links

Links Filmpje over het Europees parlement http://europa.eu/europago/welcome.jsp http://europa.eu/europago/explore/init.jsp http://www.webje-wijzer.nl/themas/aardrijkskunde/europese-unie.html http://europa.eu/teachers-corner/index_nl.htm http://www.cmo.nl/euforum/ http://www.europarl.be/view/nl/Ep_teachers/kit_didactique/primaire.html http://mediatheek.thinkquest.nl/~klc011/home.htm 278


31364 Met voorbeelden illustreren hoe beslissingen van de overheden hun leven beïnvloeden.

Activiteiten

Methodieken


279


31365 De erkende symbolen van de Vlaamse Gemeenschap (met name feestdag, wapen, vlag, volkslied en de IJzertoren als memoriaal) aangeven.

Activiteiten

Methodieken


280


31366 Empathie betonen n.a.v. historische en actuele feiten en problemen in de wereld waarbij aan mensen leed berokkend werd door menselijke gedragingen als uitbuiting, onverdraagzaamheid en oorlog.

Activiteiten

Methodieken


Links http://www.webje-wijzer.nl/themas/geschiedenis/twee-keer-oorlog.html www.herinneringseducatie.be

281


31367 Bij een gebeurtenis uit het verleden of de actualiteit onderscheid maken tussen slachtoffers, daders en omstaanders (zij die laten begaan, zij die op een of andere manier meehelpen en zij die zich tegen de daders verzetten) en dit relateren aan conflicten en pestgedrag op school of in de klas. Activiteiten

Methodieken



282


31368 Enkele memorialen (bijv. het Fort van Breendonk, de IJzertoren, plaatselijke oorlogsmonumenten …) en gedenkdagen (Wapenstilstand …) relateren aan gebeurtenissen uit het verleden.

Activiteiten

Methodieken


283


31369 Verschillen en overeenkomsten tussen eigen leefwijze en leefwijze van mensen in ontwikkelingslanden verwoorden.

Activiteiten

Methodieken

Hierover bestaat een webquest. Kijk hier. Op www.wereldlesidee.be vind je hierover een lesidee.

Links Filmpje over kinderen op bezoek in een Afrikaans dorp

284


31370 Zich inleven in de leefwereld van leeftijdsgenoten in ontwikkelingslanden.

Activiteiten

Methodieken


Links Inleefateliers kan je organiseren in samenwerking met deze organisaties: Oxfam Studio Globo Djapo Wereldwerkplaats 285


31371 Illustreren met voorbeelden dat de welvaart in eigen land ongelijk verdeeld is.

Activiteiten

Methodieken


286


31372 Enkele voorbeelden van oorzaken van armoede in eigen land geven.

Activiteiten

Methodieken


287


31373 Illustreren met voorbeelden dat de welvaart op wereldvlak ongelijk verdeeld is.

Activiteiten

Methodieken


Links http://www.mathiasandamadou-thegame.eu/site_nl.html

288


31374 Enkele voorbeelden geven van oorzaken van ongelijke welvaartverdeling op wereldvlak.

Activiteiten

Methodieken


Links http://www.mathiasandamadou-thegame.eu/site_nl.html

289


31375 Illustreren met voorbeelden dat er in een land, waar ook ter wereld, een grote verscheidenheid is aan leefwijzen naargelang de woonplaats (stad-platteland, klimaatzone), socio-economische situatie (rijkarm), levensbeschouwing … Activiteiten

Methodieken



290


31376 Vooroordelen over armoede in eigen land en in ontwikkelingslanden nuanceren.

Activiteiten

Methodieken



291


31377 Uitleggen hoe eerlijke handel de levensomstandigheden van producenten in ontwikkelingslanden kan verbeteren.

Activiteiten

Methodieken

Hierover bestaat een webquest. Kijk hier Op www.wereldlesidee.be vind je hierover een lesidee.

Links Oxfam Wereldwinkels Infomateriaal Oxfam Wereldwinkels

292


31378 Gevoelens verwoorden n.a.v. feiten en toestanden in de wereld via het volgen van de actualiteit in de media.

Activiteiten

Methodieken


293


31379 Met voorbeelden illustreren op welke wijze internationale organisaties ernaar streven om het welzijn en/of de vrede in de wereld te bevorderen.

Activiteiten

Methodieken


Links Filmpje over microkrediet (Beeldbank Schooltelevisie NOS)

294


31380 Eigen meningen verwoorden n.a.v. feiten en toestanden in de wereld via het volgen van de actualiteit in de media.

Activiteiten

Methodieken


295


31381 Binnen hun mogelijkheden actiegerichte oplossingen voor problemen in de samenleving en de wereld verwoorden.

Activiteiten

Methodieken



296


31382 Met voorbeelden uit de eigen ervaring illustreren hoe men als individu of als groep kan participeren aan solidariteitsacties en wat het nut en het effect hiervan is.

Activiteiten

Methodieken



297



31401 In concrete situaties het verschil aangeven tussen delen, ruilen, geven, krijgen, lenen, kopen en verkopen. Activiteiten

Methodieken Met de methodiek klaskas kunnen kinderen levensechte keuzes maken met een eigen budget. Meer info over de klaskas vind je hier.


299


31402 Uitleggen waar geld vandaan komt (werken) en waar geld heen gaat (uitgeven, sparen).

Activiteiten

Methodieken

Op www.wereldlesidee.be vind je hierover een lesidee.

Links http://www.klasse-kas.nl/

300



Activiteiten


Links http://www.klasse-kas.nl/ http://ec.europa.eu/economy_finance/netstartsearch/euro/kids/index_nl.htm http://www.ecb.int/euro/play/where_from/html/index.nl.html http://www.freewebs.com/geldwaarden/ 301


31404 Globaal uitleggen wat de functie en de werking van een bank is.

Activiteiten

Methodieken

Links Het museumspel van de Nationale Bank Pedagogische dossiers van de Nationale Bank

302


31405 Uitleggen wat de begrippen sparen, lenen, rente en schuld betekenen.

Activiteiten



303



Activiteiten



304



Activiteiten Op de website van Colruyt Collect & Go kan je prijzen van producten opzoeken http://www.collectandgo.be/cogo/nl/home

Methodieken Met de methodiek klaskas kunnen kinderen levensechte keuzes maken met een eigen budget. Meer info over de klaskas vind je hier. Met de methodiek ‘Jarigen van de maand’ vieren we al wie in een bepaalde maand jarig De voorbereidingen van het feest worden al enkele weken vooraf getroffen. De kinderen kiezen samen een activiteit die ze tof vinden en telkens wordt er iets lekkers klaargemaakt. Het gaat er bij deze activiteit vooral om bewuste keuzes te leren maken, ondernemend te zijn en kennis te maken met economische principes. Meer info vind je hier.


305


31408 Met een eigen voorbeeld de weg die een product aflegt van producent tot verbruiker illustreren.

Activiteiten

Methodieken


Links www.farmland-thegame.eu/home_nl.html http://www.10op10.velt.be/

306


31409 Uitleggen dat een producent, een groothandel, een winkelier, winst proberen te maken op de verkoop van een product.

Activiteiten

Methodieken



307


31410 Uitleggen met een eigen voorbeeld wat winst en verlies zijn en hoe die de prijs van een product kunnen wijzigen.

Activiteiten

Methodieken


308


31411 Met een eigen voorbeeld illustreren dat de prijs van grondstoffen en productiekosten de verkoopprijs kunnen wijzigen.

Activiteiten

Methodieken


Links

309


31412 Illustreren met eigen voorbeelden dat de prijs van een product afhankelijk is van concurrentie, vraag en aanbod.

Activiteiten

Methodieken


310


31413 Eigen kwaliteitscriteria opsommen waaraan een product moet voldoen n.a.v. een geplande aankoop.

Activiteiten Op de website van Colruyt Collect & Go kan je prijzen van producten opzoeken http://www.collectandgo.be/cogo/nl/home

Methodieken Met de methodiek klaskas kunnen kinderen levensechte keuzes maken met een eigen budget. Meer info over de klaskas vind je hier. Met de methodiek ‘Jarigen van de maand’ vieren we al wie in een bepaalde maand jarig De voorbereidingen van het feest worden al enkele weken vooraf getroffen. De kinderen kiezen samen een activiteit die ze tof vinden en telkens wordt er iets lekkers klaargemaakt. Het gaat er bij deze activiteit vooral om bewuste keuzes te leren maken, ondernemend te zijn en kennis te maken met economische principes. Meer info vind je hier.


311


31414 Beredeneerd de kwaliteit van producten vergelijken a.d.h.v. zelf opgestelde criteria (prijs, kwaliteit, duurzaamheid, gezondheid …) n.a.v. een geplande aankoop.

Activiteiten

Methodieken

Op de website van Colruyt Collect & Go kan je prijzen van producten opzoeken http://www.collectandgo.be/cogo/nl/home

Met de methodiek klaskas kunnen kinderen levensechte keuzes maken met een eigen budget. Meer info over de klaskas vind je hier.


Met de methodiek ‘Jarigen van de maand’ vieren we al wie in een bepaalde maand jarig De voorbereidingen van het feest worden al enkele weken vooraf getroffen. De kinderen kiezen samen een activiteit die ze tof vinden en telkens wordt er iets lekkers klaargemaakt. Het gaat er bij deze activiteit vooral om bewuste keuzes te leren maken, ondernemend te zijn en kennis te maken met economische principes. Meer info vind je hier.

Links http://www.klasse-kas.nl/ http://www.10op10.velt.be/

312

Ik en de media 313


31501 Het onderscheid verwoorden tussen fictie en non-fictie in media.

Activiteiten

Methodieken


314


31502 Met eigen voorbeelden illustreren dat in fictiefilms en computergames geweld en de gevolgen ervan anders voorgesteld worden dan in de werkelijke wereld.

Activiteiten

Methodieken


315


31503 Aangeven wat je kan doen als je ongewild met schokkende beelden … geconfronteerd wordt.

Activiteiten

Methodieken

Links http://diplomaveiliginternet.kennisnet.nl/

316


31504 Met eigen voorbeelden illustreren dat in de media vaak stereotypen gebruikt worden.

Activiteiten

Methodieken


Links Een filmpje over photoshoppen

317


31505 Het onderscheid uitleggen tussen mediaproducten die erop gericht zijn te informeren en mediaproducten die erop gericht zijn te entertainen.

Activiteiten

Methodieken


318


31506 De regels m.b.t. veilig internetten, veilig chatten en vriendensites toepassen.

Activiteiten

Methodieken

Links Clicksafe: Veilig internetten voor kinderen Dossier Karrewiet: Veilig op het internet http://diplomaveiliginternet.kennisnet.nl/ http://www.esafetykit.net/index2.html 319


31507 Symptomen van verslaving aan televisie, internet en computergames bij zichzelf onderkennen.

Activiteiten

Methodieken


320


31508 Beseffen dat hun gedrag beïnvloed wordt door de media.

Activiteiten

Methodieken


Links http://www.leraar24.nl/video/2505/mediawijsheid-monstermedia http://www.leraar24.nl/video/2997

321


31509 Met eigen voorbeelden illustreren dat de media een bepalende rol spelen m.b.t. wat wij te weten komen over de wereld.

Activiteiten

Methodieken


322


31510 Beseffen dat hun gedrag beïnvloed wordt door de reclame.

Activiteiten

Methodieken

De leraar laat de kinderen, op basis van een bezoek aan een winkel of aan de hand van reclame-uitingen (folders, tv-spots, en dergelijke), in kaart brengen op welke manieren winkeliers hun spullen aan de man proberen te brengen. Zij stelt hierbij vragen als: • Waar ben je zelf gevoelig voor? • Welke ervaringen heb je op dit terrein? • Wat is belangrijk voor de winkeliers en voor reclamemakers? • Wat is belangrijk voor de koper? De kinderen gaan na op welke manieren consumenten worden beïnvloed bij het kopen van producten, brengen in kaart waar ze zelf gevoelig voor zijn en wisselen ervaringen hierover uit. Ze onderzoeken de eenzijdigheid van reclame en ontdekken dat de belangen van verkoper en koper vaak verschillend zijn. Hierover bestaat een webquest. Kijk hier.


323


31511 Enkele reclamestrategieën die gebruikt worden om kinderen aan te zetten om te consumeren met eigen woorden verklaren.

Activiteiten

Methodieken

De leraar laat de kinderen, op basis van een bezoek aan een winkel of aan de hand van reclame-uitingen (folders, tv-spots, en dergelijke), in kaart brengen op welke manieren winkeliers hun spullen aan de man proberen te brengen. Zij stelt hierbij vragen als: • Waar ben je zelf gevoelig voor? • Welke ervaringen heb je op dit terrein? • Wat is belangrijk voor de winkeliers en voor reclamemakers? • Wat is belangrijk voor de koper? De kinderen gaan na op welke manieren consumenten worden beïnvloed bij het kopen van producten, brengen in kaart waar ze zelf gevoelig voor zijn en wisselen ervaringen hierover uit. Ze onderzoeken de eenzijdigheid van reclame en ontdekken dat de belangen van verkoper en koper vaak verschillend zijn. Hierover bestaat een webquest. Kijk hier.

Links Filmpje over hoe reclame gemaakt wordt Op www.wereldlesidee.be vind je hierover een lesidee.

324


31512 Met voorbeelden het verschil tussen reclame en objectieve informatie uitleggen.

Activiteiten

Methodieken


325


31513 Een kritische en weerbare houding innemen t.o.v. reclame.

Activiteiten

Methodieken



326

Ik en de anderen 327

Mens en maatschappij Ik en de anderen

Leerlijn zelfbewustzijn en weerbaarheid

Nr

OD/ET

Doel

31101

OD 3.8


31102

OD 3.3

In concrete situaties voldoende zelfvertrouwen in eigen mogelijkheden tonen.

31103

ET 3.1*

31104

ET 3.3*

31105

31106

!

!!

1

2

3

4

5

6

x

X


X

X

+

+

+

+

In concrete situaties voldoende zelfvertrouwen tonen, gebaseerd op kennis van het eigen kunnen.

X

X

+

+

+

+

LOET SV 1.1

Zich op een assertieve wijze voorstellen.

X

X

+

+

+

+

LOET SV 1.7 LOET SV 1.4

Zich weerbaar opstellen naar leeftijdgenoten en volwassenen toe door signalen te geven die voor anderen begrijpelijk en aanvaardbaar zijn o.m. door hulpvragen te stellen, zich te laten helpen en positieve voorstellen te doen op het niveau van het samenleven in de klas en de school.

X

X

+

+

+

+

X

328


Leerlijn empathie en zorg voor elkaar

Nr

OD/ET

31107

OD 3.1

Gevoelens als bang, blij, boos of verdrietig zijn bij zichzelf onderkennen en die op een eenvoudige wijze uitdrukken.

31108

OD 3.5

Gevoelens van bang, blij, boos en verdrietig zijn bij anderen herkennen, dat gevoel verwoorden en meeleven in dit gevoel.

X

31109

OD 3.2

In een eenvoudige taal een recent gebeurde situatie waarbij zij betrokken waren in dialoog met een volwassene, beschrijven en vertellen hoe zij zich daarbij voelden.

X

31110

OD 3.7

Tonen in hun omgang met anderen een gevoeligheid voor de behoeften van de ander.

X

31111

OD 3.6

Met eigen woorden aangeven dat mensen eenzelfde situatie op een verschillende wijze kunnen ervaren en er verschillend kunnen op reageren.

X

Tonen dat ze kunnen omgaan met uitgestelde aandacht.

31112

Doel

!

!!

1

2

x

X

X

+

+

3

4

5

6

31113

LOET SV 1.2

Tonen in hun omgang met anderen respect en waardering.

x

X

X

+

+

+

+

31114

LOET SV 1.3


x

X

X

+

+

+

+

31115

LOET SV 1.8

Tonen in de dagelijkse omgang dat ze zich discreet kunnen opstellen.

x

x

X

X

+

+

329


Leerlijn conflicthantering

Nr

OD/ET

Doel

31116

OD 4.8

Met eigen woorden uitleggen wat ruzie, pijn doen, geweld … betekenen.

31117

OD 3.2

In een eenvoudige taal een recent gebeurd conflict waarbij zij betrokken waren in dialoog met een volwassene, beschrijven en vertellen hoe zij zich daarbij voelden.

X

31118

OD 4.8

Het verschil aangeven tussen geweldloze en gewelddadige oplossingen voor conflicten.

X

31119

ET 3.4

Een conflict vanuit verschillende gezichtspunten/perspectieven beschrijven.

X

X

+

+

+

+

31120

ET 3.4


x

x

X

X

+

+

31121

ET 3.4


x

x

X

X

+

+

31122

ET 3.4


x

x

X

X

+

+

31123

LOET SV 1.9


x

x

X

X

+

+

31124

ET 3.6*


x

x

X

X

+

+

31125

ET 3.6*


x

x

X

X

+

+

31126

ET 3.6*


x

x

X

X

+

+

31127

ET 3.5*


x

x

X

X

+

+

31128

LOET SV 1.6


x

x

X

X

+

+

31129

ET 3.2

x

x

X

X


!

!!

x

X

1

2

3

4

5

6

330

Ik en de groep 331

Mens en maatschappij Ik en de groep

Nr

OD/ET

31201

LOET SV 1.5

31202

LOET SV 3

Leerlijn participatie, democratie en samenwerken

Doel

!

!!

1

2

3

4

5

6

Een taak binnen de groep op een verantwoordelijke wijze oppakken.

x

X

X

+

+

+

+

Samenwerken met anderen in de groep, zonder onderscheid van sociale achtergrond, geslacht of etnische origine.

x

X

X

+

+

+

+

31203

Met eigen voorbeelden illustreren hoe een groep tot gedragen democratische beslissingen kan komen waarbij ook rekening gehouden wordt met minderheidsstandpunten.

x

x

X

X

+

+

31204

De eigen bijdrage en de eigen rol of verantwoordelijkheid in een groep/klasgroep/ schoolgroep/gezin/ buurt/... omschrijven.

x

x

X

X

+

+

Bij groepstaken leiding geven en onder leiding van een medeleerling meewerken.

x

x

X

X

+

+

31205

LOET SV 1.5

332


Nr

OD/ET

31206

Leerlijn regels en afspraken

Doel Begrijpbare en uitvoerbare instructies van de leraar uitvoeren.

!

!!

x

X

1

2

3

4

5

6

31207

OD 3.10

In concrete situaties met de hulp van een volwassene afspraken maken.

X

31208

OD 4.6

Met eigen voorbeelden illustreren dat er school- en klasregels nodig zijn en dat er ook in de samenleving regels zijn.

X

31209

OD 3.9

Omgangsvormen, leefregels en afspraken die van belang zijn voor het samenleven in een groep verwoorden.

X

31210

De klasregels en de schoolregels die voor hen van toepassing zijn opsommen.

x

X

X

+

+

+

+

31211

Aangeven dat er binnen de eigen groep afspraken nodig zijn.

x

X

X

+

+

+

+

31212

Afspraken maken over aspecten van het werk of het samenleven in de groep en deze vastleggen in pictogrammen of tekst.

x

X

X

+

+

+

+

31213

Met hulp van de leraar gemaakte afspraken in een groep evalueren en zo nodig verfijnen of bijstellen.

x

X

X

+

+

+

+

333


Leerlijn rechten en plichten

Nr

OD/ET

Doel

!

!!

1

2

3

4

5

6

31214

OD 3.11

Bij een activiteit of een spel in een kleine groep, controleren of de anderen zich aan de regels houden.

X

31215

OD 4.7

Voorbeelden geven van mensen die waken over het naleven van regels.

X

31216

ET 4.13

Met eigen woorden uitleggen wat rechten en plichten zijn en enkele voorbeelden geven van rechten en plichten die ze zelf hebben.

x

x

X

X

+

+

31217

ET 4.13

Opkomen voor eigen rechten en de rechten van anderen en actief naleven en bewaken van de eigen plichten en de plichten van anderen op het niveau van het samenleven in de klas en de school.

x

x

X

X

+

+

31218

ET 4.13

Met eigen woorden uitleggen dat rechten en plichten complementair zijn.

X

X

+

+

31219

ET 4.13

Enkele voorbeelden opsommen van fundamentele mensen- en kinderrechten.

x

x

X

X

31220

ET 4.13

Met voorbeelden het belang illustreren van de fundamentele Rechten van de Mens en de Rechten van het Kind.

x

x

X

X

334


Mens en maatschappij Ik en de samenleving

Nr

OD/ET

31301

LOET SV 1.2

31302

LOET SV 1.2

Leerlijn talenten

Doel

!

!!

1

2

3

4

5

6

Opsommen welke activiteiten en klastaken ze graag en niet zo graag doen en die waarderend vergelijken met klasgenoten.

x

x

X

+

+

+

+

+

Waardering uitdrukken voor wat klasgenoten goed kunnen.

x

x

X

+

+

+

+

+

X

X

+

+

+

+

x

x

X

X

31303

Aangeven in welke activiteiten en klastaken ze zelf sterk en minder sterk zijn.

31304

Aangeven welke hun eigen talenten zijn.

336

Mens en maatschappij Ik en de samenleving Nr

OD/ET

31305

OD 4.1

31306

LOET SV 1.2

Leerlijn arbeid, vrije tijd en studiekeuze Doel

!

!!

Op een eenvoudige wijze beroepen en bezigheden van volwassenen die ze kennen beschrijven.

x

X


x

x

1

2

3

4

5

6

X

+

+

+

+

+

X

X

+

+

+

+

31307


31308


X

X

31309


x

x

X

X


x

x

X

X

31310

ET 4.6*

31311


X

X

31312


X

X

31313


X

X

31314

ET 4.1


X

X

31315

ET 4.3


X

X

31316

ET 4.1


X

X

31317

ET 4.1


X

X

31318

ET 4.1


X

X

337


Leerlijn gezin en familie

Nr

OD/ET

31319

OD 4.3

Opsommen wie er allemaal bij hen thuis woont en uitleggen dat die huisgenoten samen een gezin vormen.

31320

OD 4.3

Bekende soorten gezinnen, grote gezinnen, kleine gezinnen, één-oudergezinnen, inwonende mensen, 2 mama’s, 2 papa’s, gezinnen met adoptiekinderen … inventariseren

31321 31322

ET 4.7*

Doel

!

!!

1

2

3

4

x

X +

+

+

+

Met eigen woorden uitleggen wat samenwonen, huwelijk en (echt)scheiding is.

X

X

+

In hun omgang met leeftijdgenoten op discrete wijze ermee rekening houden dat niet alle kinderen in hetzelfde type gezin wonen als zijzelf.

X

X

+

X

5

6

+

+

+

+

+

+

338


Nr

OD/ET

31323

ET 3.7*

31324

Leerlijn meervoudige identiteit

Doel

!

!!

1

2

3

4

5

6

Illustreren met eigen voorbeelden dat de meeste mensen er nood aan hebben in groepsverband samen te leven en zich groeperen in verenigingen en organisaties rond een gezamenlijk thema.

X

X

+

+

ET 3.7*

Illustreren met eigen voorbeelden dat mensen meestal tot verschillende groepen behoren en verwoorden tot welke groepen ze zelf behoren.

X

X

+

+

31325

ET 3.7*

Illustreren met eigen voorbeelden dat elke groep zijn eigen afspraken, regels, normen en waarden maakt.

X

X

+

+

31326

ET 4.12

Met eigen woorden uitleggen hoe vooroordelen ontstaan t.a.v. mensen die tot een andere groep behoren en hoe die kunnen leiden tot discriminatie en racisme.

x

x

X

X

31327

ET 3.7*

Aandacht hebben voor de onuitgesproken regels die de interacties binnen een groep typeren en bereid zijn er rekening mee te houden.

x

x

X

X

31328

LOET SV 1.7

Zich weerbaar opstellen t.o.v. leeftijdgenoten en onaanvaardbare groepsdruk.

x

x

X

X

339


Leerlijn omgaan met gelijkenissen en verschillen

Nr

OD/ET

Doel

31329

OD 3.4

31330

!!

1

2

3

4

5

6

In concrete situaties verschillende manieren van omgaan met elkaar herkennen en erover praten.

X

+

+

+

+

+

+

OD 4.5

Gelijkenissen en verschilpunten m.b.t. levenswijze tussen henzelf en mensen uit een andere cultuur verwoorden.

X

+

+

+

+

+

+

31331

ET 4.8

Op een positieve manier omgaan met verschillen in leefgewoontes en cultuur.

X

X

+

+

+

+

31332

ET 4.8

Gelijkenissen en verschilpunten m.b.t. levensbeschouwing tussen henzelf en een ander verwoorden.

x

x

X

X

Op een positieve manier omgaan met verschillen in levensbeschouwing.

x

x

X

X

X

X

31333 31334

ET 4.8

Illustreren - zonder waardeoordeel - dat verschillende sociale en culturele groepen verschillende waarden en normen bezitten.

31335

OD 4.4

Verwoorden gevoelens bij eigen ervaringen m.b.t. waardering van anders-zijn, afwijzing en uitsluiting.

31336

!

X

X

+

+

+

+

Illustreren met eigen voorbeelden welke mechanismen ervoor zorgen dat in de eigen (klas)groep kinderen soms uitgesloten worden.

x

x

X

X

+

+

x

x

X

X

+

+

x

31337

ET 4.12

Met eigen voorbeelden illustreren wat stereotypen en vooroordelen zijn en er voorbeelden van geven uit de eigen omgeving en media.

31338

ET 4.12

Illustreren met eigen voorbeelden hoe stereotypen en vooroordelen oorzaak kunnen zijn van discriminatie.

x

x

X

X

Verwoorden hoe je stereotypen en vooroordelen kan weerleggen.

x

x

X

X

31339 31340

ET 4.12

Illustreren met eigen voorbeelden dat afwijzing van of angst voor een onbekende kan verdwijnen als je die persoon beter leert kennen.

x

x

X

X

31341

ET 4.12

Illustreren met een eigen voorbeeld dat racisme vaak gebaseerd is op onbekendheid met en vrees voor het vreemde.

x

x

X

X

31342

LOET SV 3

Illustreren met voorbeelden uit eigen ervaring hoe diversiteit in de klas een rijkdom kan betekenen.

x

x

X

340

X


Leerlijn omgaan met mensen met beperkingen

Nr

OD/ET

Doel

31343

ET 4.10

Illustreren met voorbeelden dat sommige mensen fysieke en mentale beperkingen hebben.

31344

ET 4.10

31345

ET 4.9

!

!!

1

2

3

4

5

6

x

x

X

X

+

+

Op een respectvolle manier hulp aanbieden en omgaan met mensen met een specifieke beperking.

x

x

X

X

Illustreren met voorbeelden van mogelijkheden die in onze samenleving bestaan voor de zorg en opvang van bejaarden en mensen met een beperking.

x

x

X

X

341


Nr

OD/ET

31346

ET 4.11

31347

Leerlijn migratie

!!

1

2

Met eigen woorden uitleggen wat verhuizen is (ook naar een ander land).

x

X

X

ET 4.11

Positieve (bijv. een nieuw huis, een nieuwe job …) en negatieve redenen (bijv. onveilige omgeving …) opsommen waarom mensen verhuizen.

x

X

31348

ET 4.11

Met eigen voorbeelden illustreren dat leven in een nieuwe woonomgeving niet altijd gemakkelijk is (andere gewoontes, andere taal, andere mensen …).

x

X

31349

ET 4.11

Illustreren met voorbeelden dat migratie (arbeidsmigratie, vluchtelingenmigratie …) een rol heeft gespeeld bij de ontwikkeling van onze multiculturele samenleving.

31350

Doel

Met eigen voorbeelden illustreren dat migratie van alle tijden is en in elke samenleving voorkomt.

!

3

4

X

+

+

X

+

+

X

X

5

6

+

+

X

X

342

Mens en maatschappij Ik en de samenleving Nr

OD/ET

31351

ET 4.3

31352

Leerlijn politieke en juridische structuren en gemeenschappelijke voorzieningen 3

4

5

6


X

X

ET 4.14


X

X

+

+

31353

ET 4.14


X

X

+

+

31354

ET 4.16


X

X

+

+

31355

ET 4.14


X

X

31356

ET 4.16


X

X

31357

ET 4.16


X

X

31358

ET 4.3


X

X

31359


X

X

31360


X

X


X

X


X

X


X

X


X

X

X

X

31361

ET 4.16

31362 31363

ET 4.16

31364 31365

ET 4.17

Doel


!

!!

1

2

343


Nr

OD/ET

Leerlijn herinneringseducatie

Doel

!

!!

1

2

3

4

5

6

X

X

+

+

+

+

31366

Empathie betonen n.a.v. historische en actuele feiten en problemen in de wereld waarbij aan mensen leed berokkend werd door menselijke gedragingen als uitbuiting, onverdraagzaamheid en oorlog.

31367

Bij een gebeurtenis uit het verleden of de actualiteit onderscheid maken tussen slachtoffers, daders en omstaanders (zij die laten begaan, zij die op een of andere manier meehelpen en zij die zich tegen de daders verzetten) en dit relateren aan conflicten en pestgedrag op school of in de klas.

x

x

X

X

31368

Enkele memorialen (bijv. het Fort van Breendonk, de IJzertoren, plaatselijke oorlogsmonumenten …) en gedenkdagen (Wapenstilstand …) relateren aan gebeurtenissen uit het verleden.

x

x

X

X

344


Nr

OD/ET

31369

OD 4.5

31370

Leerlijn ongelijke verdeling van welvaart

Doel

!

!!

1

2

3

4

5

6

Verschillen en overeenkomsten tussen eigen leefwijze en leefwijze van mensen in ontwikkelingslanden verwoorden.

x

X

X

+

+

+

+

Zich inleven in de leefwereld van leeftijdsgenoten in ontwikkelingslanden.

x

X

X

+

+

+

+

31371

ET 4.4

Illustreren met voorbeelden dat de welvaart in eigen land ongelijk verdeeld is.

x

x

X

X

31372

ET 4.4

Enkele voorbeelden van oorzaken van armoede in eigen land geven.

x

x

X

X

31373

ET 4.4

Illustreren met voorbeelden dat de welvaart op wereldvlak ongelijk verdeeld is.

X

X

31374

Enkele voorbeelden geven van oorzaken van ongelijke welvaartverdeling op wereldvlak.

X

X

31375

Illustreren met voorbeelden dat er in een land, waar ook ter wereld, een grote verscheidenheid is aan leefwijzen naargelang de woonplaats (stad-platteland, klimaatzone), socio-economische situatie (rijk-arm), levensbeschouwing …

X

X

31376

Vooroordelen over armoede in eigen land en in ontwikkelingslanden nuanceren.

X

X

31377

Uitleggen hoe eerlijke handel de levensomstandigheden van producenten in ontwikkelingslanden kan verbeteren.

X

X

345


1

2

3

4

5

6

x

x

X

X

+

+

Met voorbeelden illustreren op welke wijze internationale organisaties ernaar streven om het welzijn en/of de vrede in de wereld te bevorderen.

x

x

X

X

31380

Eigen meningen verwoorden n.a.v. feiten en toestanden in de wereld via het volgen van de actualiteit in de media.

x

x

X

X

31381

Binnen hun mogelijkheden actiegerichte oplossingen voor problemen in de samenleving en de wereld verwoorden.

x

x

X

X

31382

Met voorbeelden uit de eigen ervaring illustreren hoe men als individu of als groep kan participeren aan solidariteitsacties en wat het nut en het effect hiervan is.

x

x

X

X

Nr

OD/ET

Leerlijn mondiale solidariteit en internationale organisaties

Gevoelens verwoorden n.a.v. feiten en toestanden in de wereld via het volgen van de actualiteit in de media.

31378 31379

Doel

ET 4.15

!

!!

346


Mens en maatschappij Ik als consument

Nr

OD/ET

31401

OD 4.2

Leerlijn geld

Doel In concrete situaties het verschil aangeven tussen delen, ruilen, geven, krijgen, lenen, kopen en verkopen.

!

!!

x

X x

1

2

3

4

5

6

X

X

+

+

+

+

31402

Uitleggen waar geld vandaan komt (werken) en waar geld heen gaat (uitgeven, sparen).

31403

Verschillende betalingswijzen opsommen.

X

X

31404

Globaal uitleggen wat de functie en de werking van een bank is.

X

X

31405

Uitleggen wat de begrippen sparen, lenen, rente en schuld betekenen.

X

X

348


Nr

Leerlijn omgaan met geld

OD/ET

Doel

31406

Uitleggen wat het nut is van sparen.

31407

Beredeneerd prijzen vergelijken voor een aankoop.

!

!!

1

2

3

4

5

6

x

x

X

X

+

+

x

x

X

X

349


Leerlijn economische principes

Nr

OD/ET

Doel

31408

ET 4.2

Met een eigen voorbeeld de weg die een product aflegt van producent tot verbruiker illustreren.

31409

ET 4.2

31410

!

!!

1

2

3

4

5

6

x

x

X

X

+

+

Uitleggen dat een producent, een groothandel, een winkelier, winst proberen te maken op de verkoop van een product.

X

X

+

+

ET 4.2

Uitleggen met een eigen voorbeeld wat winst en verlies zijn en hoe die de prijs van een product kunnen wijzigen.

X

X

+

+

31411

ET 4.2


x

x

X

X

31412

ET 4.2

Illustreren met eigen voorbeelden dat de prijs van een product afhankelijk is van concurrentie, vraag en aanbod.

X

X

350


Nr

OD/ET

Leerlijn consumentenopvoeding

Doel

31413

Eigen kwaliteitscriteria opsommen waaraan een product moet voldoen n.a.v. een geplande aankoop.

31414

Beredeneerd de kwaliteit van producten vergelijken a.d.h.v. zelf opgestelde criteria (prijs, kwaliteit, duurzaamheid, gezondheid …) n.a.v. een geplande aankoop.

!

!!

1

2

3

4

5

6

X

X

+

+

X

X

351

Ik en de media 352

Mens en maatschappij Ik en de media

Nr

OD/ET

Leerlijn media-educatie

Doel

!

!!

1

2

3

4

5

6

x

X

X

+

+

+

+

31501


31502


X

X

+

+

+

+

31503


X

X

+

+

+

+

31504


X

X

+

+

31505


X

X

+

+


x

x

X

X


x

x

X

X


x

x

X

X

X

X

31506

LOET ICT 8

31507 31508 31509

ET 4.5*


353

Mens en maatschappij Ik en de media

Nr

OD/ET

31510

ET 4.5*

Leerlijn omgaan met reclame

Doel Beseffen dat hun gedrag beïnvloed wordt door de reclame.

!

!!

1

2

3

4

5

6

x

x

X

X

+

+

31511


X

X

+

+

31512

Met voorbeelden het verschil tussen reclame en objectieve informatie uitleggen.

X

X

+

+

31513

Een kritische en weerbare houding innemen t.o.v. reclame.

x

x

X

X

354

De klasraad, de motor van de klas Cahier Wereldoriëntatie 355

De klasraad is een groepsvergadering die autonoom beslist over wat de groep gaat ondernemen, wat er geleerd zal worden en hoe dat leren georganiseerd wordt. In de klasraad krijgen de kinderen de gelegenheid om elkaar felicitaties te geven, problemen m.b.t. het samenleven en -werken in de klas en op school te bespreken en voorstellen te doen. Vooraf wordt een agenda samengesteld, de muurkrant. In de klasraad worden democratische beslissingen genomen, er worden nieuwe klasregels en klasafspraken overlegd en vastgelegd, eventueel in een planning. De leraar of een leerling zit de klasraad voor. De leraar of een leerling maakt een verslag. Tijdens de klasraad worden ook agendapunten voor het schoolparlement besproken en klastaken verdeeld en geëvalueerd. Met de methodiek ʻklasraadʼ streven we doelen na uit de leerplannen Wereldoriëntatie Mens & Maatschappij (en dus ook de daarin geïntegreerde leergebiedoverschrijdende eindtermen Sociale Vaardigheden) en enkele doelen uit Dagelijkse Tijd. Vanzelfsprekend werken we tegelijk ook geïntegreerd aan spreek- en luistervaardigheden. Beginsituatie Houd je al regelmatig kringgesprekken met je klasgroep? Ben je vaardig in het begeleiden van die gesprekken? Zijn de kinderen het gewend om aan kringgesprekken te participeren? Die startvaardigheden zijn nodig om met de klasraad te beginnen. Met jonge kinderen worden die vaardigheden stapsgewijs en van jongsaf opgebouwd. Een plek voor de klasraad Kringgesprekken hebben de meeste kans op slagen in een kringopstelling, zodat iedereen alle andere gesprekspartners moeiteloos kan zien en er niemand in de hoek gedrumd wordt. Het is de bedoeling dat er interactie ontstaat tussen de kinderen onderling en dat de rol van de leraar steeds meer beperkt wordt tot de rol van regisseur en coach. Een goede kringopstelling kan dit faciliteren. Het tijdstip van de klasraad De klasgroep zelf geeft bij het begin van het schooljaar de vergadering een vaste plek in de weekplanning. Meestal wordt de klasraad op het eind van de week geprogrammeerd. Ook op woensdag, net voor de middag worden vaak klasraden gehouden. De klasraad staat elke week op het programma en wordt nooit overgeslagen. In sommige scholen verlopen klasraden in alle groepen op hetzelfde moment. Bij jonge kinderen is er op het eind van de dag een klasraadmoment als er teruggeblikt wordt op de dag (bij het invullen van het dagboek).

Spelregels voor de klasraad • • • •

De klasgroep kan eigen afspraken maken. Die vrije beslissingsruimte wordt begrensd door: de klasregels (bepaald door de leraar), het schoolreglement, de wet, de ethiek, de veiligheidsvoorschriften, … en door het budget (als je met een klaskas werkt, zie ʻcahier klaskasʼ) Enkel de punten die vooraf op de agenda gezet zijn worden behandeld. De punten die op de agenda staan handelen altijd over gebeurtenissen van de jongste week, we halen geen oude koeien uit de gracht. Bij het bespreken van persoonlijke conflicten proberen we vooral samen na te denken over hoe dergelijke conflicten in de toekomst kunnen vermeden worden door betere afspraken te maken. De klasraad is geen rechtbank.

De agenda 356

De agenda wordt gevormd door de opmerkingen op de muurkrant. De muurkrant kan een bord zijn waarop kinderen hun agendapunt noteren. De muurkrant kan ook een schrift zijn of doosjes waarin kinderen briefjes stoppen. De agenda van de klasraad is openbaar. Kinderen kunnen hun agendapunt ook weer annuleren. De vaste items op de muurkrant zijn: • Complimenten en felicitaties • Voorstellen en vragen • Klachten en kritiek Daarnaast kan iedere groep een aantal vaste agendapunten in de klasraad hebben, zoals: • • • • • •

de verdeling en de evaluatie van de klastaken, het bijhouden van de talentenweide (zie ʻcahier klastakenʼ) de klaskas (zie ʻcahier klaskasʼ) de punten voor het schoolparlement (zie ʻcahier schoolparlementʼ) voorbereiding forum het samenstellen van de redactie voor de wekelijkse klaskrant …

Complimenten en felicitaties De vergadering begint met positieve opmerkingen. Complimenten van klasgenoten zorgen voor een warm klimaat, waarin je je ondersteund, gestimuleerd en gewaardeerd voelt. Lucia, wat jij deed op het forum, vond ik heel mooi! Jullie illustratie is goed gelukt! Jelle, leuk dat je gisteren hielp met vegen! … Voor het bespreken van complimenten en felicitaties kan je ʻde procedure voor complimenten en felicitatiesʼ gebruiken. Voorstellen en vragen Voorstellen en vragen kunnen gaan over de klasorganisatie, over de organisatie van het samenleven en -werken in de klas, maar ook over mogelijke leerinhouden die kinderen graag aan bod zien komen. Ik vind dat we betere afspraken moeten maken over het gebruik van de computers. Wie weet waar mijn rode vulpen is? Welke vader of moeder kan donderdag mee als ons groepje naar de markt wil? Kunnen we eens gaan schaatsen in plaats van zwemmen? Ik wil graag meer weten over mijn leguaan. Zullen we daar een onderzoek over doen? Binnenkort is het moederdag. Zullen we een cadeautje maken? ...

357

Kinderen zoeken tastenderwijs naar een evenwicht tussen de eigen vrijheid en de verantwoordelijkheid voor de groep. Ze komen al pratend en overleggend tot eigen afspraken. De afspraak wordt genoteerd in het klasraadboek. Elke nieuwe afspraak, elk nieuw evenwicht, is tijdelijk en wordt regelmatig geëvalueerd. Voor het bespreken van voorstellen en vragen kan je ʻde procedure voor voorstellen en vragenʼ gebruiken.

Klachten en kritiek Waarom heb je mijn jas verstopt ? Waarom werd je boos op mij en niet op hem, terwijl we het allebei deden? Waarom pak je mijn vriendin af? Er is veel te veel lawaai in de verfhoek. ... Door met elkaar te zoeken naar een oplossing kan het conflict overstegen worden. Er hoeft niet gestraft te worden. Het vinden van een antwoord, vooral als dat niet door de leraar wordt ingegeven maar in de kinderen zelf is opgekomen, werkt bevrijdend en bevordert de openheid. Ook uit klachten en kritiek ontstaan afspraken. Voor het bespreken van klachten en kritiek kan je ʻde procedure voor klachten en kritiekʼ gebruiken. Democratische besluiten nemen Om tot gedragen afspraken te komen oefenen we in democratische besluitvorming. Vaak wordt tijdens het klasgesprek al duidelijk wat beslist wordt. Dan hoeft er niet echt gestemd te worden, tenzij er iemand bezwaar heeft. Als de groep stemt, formuleert de voorzitter vooraf de verschillende mogelijkheden. Het gaat om de intentie bij het stemmen. Bij een kleine meerderheid, merken de kinderen regelmatig dat de uitvoering in de praktijk na een tijdje minder goed werkt. Dat wordt dan opnieuw besproken. Verslag maken Bij de jonge kinderen noteert (tekenen of opschrijven) de leraar de afspraken die gemaakt worden. Zodra kinderen kunnen lezen en schrijven, gaan ze dit stilaan overnemen, eerst met hulp van de leraar, later zelfstandig. Verslagen worden bijgehouden in het klasraadboek. De voorzitter Vanaf de eerste graad nemen kinderen die dat willen, het voorzitterschap van de leraar over, alleen of met zijn tweeën. In het begin zit de leraar vaak nog vlak naast hen. Ze geven beurten, letten op dat iedereen meedoet en letten op de tijd. Geleidelijk aan verwerven de kinderen vaardigheden die nodig zijn voor het voorzitten. Ze leren om in een groep leiding te geven en leiding van anderen te accepteren. De leerling die in de hoogste groepen de vergadering voorzit, bereidt de agendapunten voor door de complimenten, felicitaties, vragen, klachten en voorstellen vooraf te lezen en zo nodig eerst te bespreken met de auteurs. Zo heeft de voorzitter een idee wat hem te wachten staat en voorziet hij problemen, dan overlegt hij van te voren met de leraar. De voor het voorzitten benodigde vaardigheden staan omschreven in ʻhet brevet van de voorzitterʼ, dat aan gevorderde voorzitters kan uitgereikt worden. Het aandeel van de leraar 358

• • • •

modelleren van het voorzitterschap samenvatten wat leerlingen zeggen en let op de afspraken die gemaakt worden faciliteren, onderhandelen, suggesties geven en soms ook knopen doorhakken ʻde beste leerlingʼ spelen, met vragen als:

• •

Leg dat eens uit? Ben je het daarmee eens? Wie heeft er bezwaar tegen? ... het veilig klasklimaat bewaken de gespreksregels bewaken

Soms worden er voorstellen gedaan om de grenzen af te tasten of komt de groep tegenover je komen te staan. Ook dat hoort bij het samenleven en het ontwikkelen van een gevoel voor maat en grens. Je legt uit waarom je niet met het besluit wil instemmen. Ook jij kunt ter verantwoording geroepen worden. Voor leerlingen is het prettig als de leraar zich kwetsbaar opstelt. Dat geeft ruimte, waarin samen naar oplossingen kan worden gezocht. Een aantal tips voor wie met de klasraad wil beginnen • Doe een paar keer mee met klasraden in andere groepen. Ga eens op collegiale consultatie in een school waar ze met het organiseren van klasraden vertrouwd zijn. • Doe niet alles ineens. Zet voor jezelf op een rijtje welke punten je als eerste op de vaste agenda wilt zetten: • de klastaken • de klaskas • het schoolparlement • Probeer gaandeweg af te zien van je rol als leider en rechter en deel je ʻmachtʼ met de kinderen. Als leerlingen met een vraag komen, kan het antwoord zijn: "Vraag dat straks nog maar eens als we in de kring zitten." • Als kinderen tussendoor iets willen regelen zeg dan: "Schrijf je voorstel maar op de muurkrant". • Draag niet te snel zelf allerlei oplossingen aan. • Bespreek zelf ook zoveel mogelijk organisatorische vragen tijdens de klasraad en doe daar de mededelingen. Goed voorbeeld doet goed volgen. De leerlijn ʻklasraadʼ De attitudes en de vaardigheden die we nastreven met de methodiek klasraad worden consecutief opgebouwd. Die opbouw is in een leerlijn voor de klasraad gegoten. Deze leerlijnen zijn beschikbaar: • • • •

de complete leerlijn (van jongste kleuters tot 3de graad) de deelleerlijn voor de jongste kleuters de deelleerlijn voor de oudste kleuters de deelleerlijn voor de 1ste graad 359

• •

de deelleerlijn voor de 2de graad de deelleerlijn voor de 3de graad

De relatie met de leerdoelen in de planningsdocumenten van de leraar Met de methodiek ʻklasraadʼ streven we doelen na uit de leerplannen Wereldoriëntatie Mens & Maatschappij (en dus ook de leergebiedoverschrijdende eindtermen Sociale Vaardigheden en enkele doelen uit Dagelijkse Tijd. De doelenlijst voor jouw groep kan je bij jouw planningsdocumenten steken en ernaar verwijzen. Elke klasraad kan je één focusdoel selecteren. Het nummer van dat doel noteer je in je agenda. Je kiest het focusdoel (een werkpunt: dingen waar de meeste kinderen van jouw klasgroep het nog moeilijk mee hebben) vanuit een evaluatie van een vorige klasraad. Deze doelenlijsten zijn beschikbaar: • • • • • •

de complete doelenlijst (van jongste kleuters tot 3de graad) de doelenlijst voor de jongste kleuters de doelenlijst voor de oudste kleuters de doelenlijst voor de 1ste graad de doelenlijst voor de 2de graad de doelenlijst voor de 3de graad

De nagestreefde doelen volgen en evalueren Voor het opvolgen en evalueren van de nagestreefde doelen kan je volgende instrumenten gebruiken: • een observatielijst • een jaarklasrugzak (kleuters en 1ste graad) • een individuele rugzak (2de en 3de graad) Werken met observatielijsten Een observatielijst bevat operationeel geformuleerde doelen die door de leraar kunnen aangevinkt worden als het doel bereikt is. De observatielijst kan een onderdeel vormen van het kindvolgsysteem en kan het evaluatierapport illustreren. Bij MDOʼs of bij oudercontactmomenten kan de observatielijst, samen met de zorgleerkrachten en de ouders nader bekeken en besproken worden. Een korte samenvatting van de bereikte vaardigheden en de persoonlijke werkpunten van het kind wordt in het evaluatierapport opgenomen. Deze observatielijsten zijn beschikbaar: • • • • •

de observatielijst voor de jongste kleuters de observatielijst voor de oudste kleuters de observatielijst voor de 1ste graad de observatielijst voor de 2de graad de observatielijst voor de 3de graad

Werken met een jaarklasrugzak

360

Jaarklasrugzakken zijn lijsten waarop bereikte leerplandoelen aangeduid worden. De lijst wordt gekoppeld aan een jaargroep en reist mee met de groep van jongste kleuters tot de 1ste graad (ev. tot het einde van de 3de graad). De lijst wordt door elke volgende leerkracht aangevuld. Doelen worden als bereikt beschouwd als zeker 80% van de kinderen van de jaarklasgroep de doelen in voldoende mate bereikt hebben. In de tweede graad kunnen we starten met individuele rugzakjes die de kinderen zelf invullen. Daarom worden de rugzakdoelen altijd geformuleerd op kindniveau. Opgelet, niet alle doelen zijn geschikt voor rugzakgebruik. Die doelen kan je beter evalueren met de observatielijst. De jaarklasrugzak kan een onderdeel vormen van het kindvolgsysteem en kan het evaluatierapport illustreren. Bij MDOʼs of bij oudercontactmomenten kan de jaarklasrugzak, samen met de zorgleerkrachten en de ouders nader bekeken en besproken worden. Een korte samenvatting van de bereikte vaardigheden en de persoonlijke werkpunten van het kind wordt in het evaluatierapport opgenomen. Deze jaarklasrugzakken zijn beschikbaar: •

de jaarklasrugzak van jongste kleuters tot eind eerste graad

Werken met de individuele rugzakken Individuele rugzakken zijn lijsten waarop per kind apart bereikte leerplandoelen aangeduid worden. Vanaf de tweede graad kunnen we starten met individuele rugzakjes die de kinderen zelf invullen. Daarom worden de rugzakdoelen altijd geformuleerd op kindniveau. Opgelet, niet alle doelen zijn geschikt voor rugzakgebruik. Die doelen kan je beter evalueren met de observatielijst. Voor het bijwerken van de individuele rugzakjes worden zelfreflectiemomenten georganiseerd. Kinderen gaan dan aan de slag met hun rugzakje. Ze lezen de doelen en bepalen voor zichzelf of ze het doel bereikt hebben of niet. Hier kan ook co-evaluatie gebruikt worden, dan werken kinderen per twee. De leraar kan nadien in een evaluatiegesprek de rugzak met elk kind individueel bespreken en er samen kritisch over reflecteren. Daarbij kan de leraar steekproefgewijs checken of het kind de rugzak wel waarheidsgetrouw invulde. Eventueel wordt de rugzak nog aangepast zodat hij meer met de realiteit overeenstemt. De rugzak kan een onderdeel vormen van het kindvolgsysteem en kan het evaluatierapport illustreren. Bij MDOʼs of bij oudercontactmomenten kan de rugzak, samen met de zorgleerkrachten en de ouders nader bekeken en besproken worden. Een korte samenvatting van de bereikte vaardigheden en de persoonlijke werkpunten van het kind wordt in het evaluatierapport opgenomen. Deze individuele rugzakken zijn beschikbaar: • •

de individuele rugzak voor de 2de graad de individuele rugzak voor de 3de graad

Relatie met andere methodieken

Niet alleen op niveau van de klas kunnen kinderen mee het schoolleven beheren. Dat kan ook op het niveau van de school. In het schoolparlement krijgen de kinderen die kans. Meer over het schoolparlement vind je in het ʻcahier schoolparlementʼ. In de klasraad doen kinderen voorstellen, dingen die zij graag zouden doen in de klas. Die voorstellen worden verder onderzocht. Aan voorstellen hangt soms een prijskaartje. Als de klas zelf over een gelimiteerd werkingsbudget beschikt, dan kan de klas dat zelf beheren. Deze methodiek noemen we ʻklaskasʼ. Meer over de klaskas vind je in het ʻcahier klaskasʼ. Tijdens de klasraad worden de klastaken verdeeld en geëvalueerd. De competenties van de kinderen kunnen worden bijgehouden op een talentenweide. Meer over klastaken en talentenweide vind je in het ʻcahier klastakenʼ. 361

De klaskas

362

De klaskas Weloverwogen keuzes leren maken, daar gaat het over in de methodiek ʻklaskasʼ.

Beginsituatie Vooraleer je met een klaskas kan starten heb je hiervoor de toelating nodig van de schoolleiding. Voor het beheer van een klaskas zal de klas regelmatig groepsvergaderingen houden. De klasraad is daar het ideale moment voor. Als je met een klasraad werkt, dan kan je daar de werking van de klaskas in integreren.

Een kader scheppen Elke school heeft werkingsmiddelen, een budget om de didactische materialen en verbruiksmaterialen aan te kopen. Daarbovenop kan ook aan ouders een bijdrage gevraagd worden, voor zover die bijdrage de maximumfactuur niet overstijgt. Het schoolbudget wordt beheerd op het schoolsecretariaat. Als je wil gaan werken met de klaskas, dan moeten er vooraf spijkerharde afspraken gemaakt worden met de medewerkers die op schoolniveau en op scholengroepniveau de financiële middelen beheren. Elke euro die uitgegeven wordt moet immers verantwoord worden in de boekhouding. Met de boekhouders wordt afgesproken dat een klein deel van de financiële middelen kan gebruikt worden voor de klaskas en hoe inkomsten en uitgaven zullen verantwoord worden. Als je werkt met ʻde klaskasʼ, dan speelt het schoolsecretariaat de rol van bank. Elke klasgroep beschikt bij het schoolsecretariaat over een vooraf bepaald budget (een ʻbankrekeningʼ) voor klasactiviteiten als koken, kleine uitgaven, e.d.m. De klas kan eventueel ook inkomsten hebben uit feestjes, tentoonstellingen van eigen werken, deelname aan wedstrijden, … Misschien doet ook de vriendenkring van de school een duit in het zakje. Die inkomsten brengt de klas ook naar de ʻbankʼ, het schoolsecretariaat. Als je met de methodiek ʻklaskasʼ werkt beheert elke klas haar eigen ʻbankrekeningʼ.

Uitgaven vanuit de klaskas In de klasraad geven we kinderen de ruimte om zelf voorstellen te doen. Binnenkort is het moederdag. Zullen we een cadeautje maken? We willen graag nieuwjaarsbrieven maken met heel veel glittertjes erop. We willen een afscheidsfeestje houden voor Lisa die verhuist. Lanzo wil ons leren hoe je zelf pizza kan klaarmaken. We willen graag eens naar de schaatsbaan in plaats van te gaan zwemmen volgende week. ... Kinderen kunnen die voorstellen zelf uitwerken, maar ook de financiële haalbaarheid ervan moet onderzocht worden. De uitgaven die de voorstellen met zich meebrengen moet immers gedragen worden door de klaskas. Dat daagt de kinderen uit om zeer bewuste keuzes te maken. Niet elk voorstel is betaalbaar, vaak zal er moeten gezocht worden naar een prijsbewuster alternatief. 363

WELBEVINDEN

Scoor jezelf 364

Scoor jezelf is een eenvoudig methodiekje om het welbevinden van de kinderen dagelijks op te volgen. Hoe werkt het? Een goed welbevinden is een basisvoorwaarde om tot leren te komen. Wie zich niet goed voelt kan niets leren. We expliciteren de aandacht voor het welbevinden door het gebruik van een techniek :ʻScoor jezelfʼ. Dit is een techniekje dat je dagelijks kan toepassen om de kinderen de kans te geven op een efficiënte manier te laten weten hoe ze zich voelen. Het is immers nodig dat jij als begeleider een zo juist mogelijk beeld hebt over het welbevinden van elk individueel kind. Het techniek vult jouw persoonlijke observaties aan. De kinderen scoren zichzelf op een schaal van 1 tot 5, waarbij 1 een laag welbevinden is en 5 een hoog welbevinden is. “ Goeiemorgen, ik voel mij vandaag 4 op 5 !” Aan kinderen die zichzelf duidelijk lager of hoger dan gewoonlijk scoren kan gevraagd worden om iets te vertellen over de reden van hun ongewoon welbevinden, als ze dat al niet spontaan doen. Het vermelden van de reden kan nooit een verplichting zijn. Het is wel de bedoeling dat klasgenoten en de begeleider rekening houden met het welbevinden van klasgenoten. Kinderen die danig uit hun normale doen zijn kunnen een eventueel een aangepast dagprogramma krijgen.

Ook de begeleider kan zichzelf scoren. We streven naar een klasklimaat waarin iedereen met elkaar rekening houdt en voor elkaar zorgt, ook op de dagen dat het allemaal wat minder goed gaat. Het zichzelf scoren zal stilaan moeten opgebouwd worden. Kinderen moeten beschikken over de vaardigheid om gemoedstoestanden bij zichzelf te onderkennen en te benoemen. Jongere kinderen kunnen ook pictogrammen gebruiken om hun welbevinden te beschrijven. 365

De begeleider kan de scores noteren op een volgblad. Die gegevens kunnen waardevolle informatie opleveren die bij het schrijven van evaluatieverslagen van onschatbare waarde kan zijn. ʻScoor jezelf ʻwordt gecombineerd met de begroeting ʼs ochtends bij het begin van het dagelijkse kringgesprek.

Aan welke leerplandoelen werk je met deze methodiek? nr.

leerplandoel

jongste kleuters aanzetten

oudste kleuters

2de graad

3de graad

bereiken

31101


31103


31107

Gevoelens als bang, blij, boos of verdrietig zijn bij zichzelf onderkennen en die op een eenvoudige wijze uitdrukken.

31108

Gevoelens van bang, blij, boos en verdrietig zijn bij anderen herkennen, dat gevoel verwoorden en meeleven in dit gevoel.

bereiken

31110

Tonen in hun omgang met anderen een gevoeligheid voor de behoeften van de ander.

bereiken

31114


aanzetten

bereiken

aanzetten

1ste graad

bereiken

herhalen

herhalen

bereiken

herhalen

herhalen

bereiken

366

367

Toeka Korte omschrijving: De term Toeka heeft een dubbele betekenis. Toeka is de naam van een speelse vogel die heel wat beleeft doorheen verhalen en activiteiten. Hij wil kinderen laten stilstaan bij hun denken, hun houding en hun gedrag door ze mee te nemen naar een wereld vol verrassingen, fantasie en magie. Daarnaast moedigt hij de kinderen aan om samen met de juf of de meester op een speelse manier sociale vaardigheden te oefenen. Toeka is tevens de naam van het totale programma dat tot doel heeft de ontwikkeling van de sociale vaardigheden van kinderen vanaf de eerste kleuterklas te stimuleren om het algemeen welbevinden van kinderen te verhogen. Op die manier kan je naast het schoolse leren ook aandacht besteden aan de sociale en emotionele ontwikkeling van de kinderen.

Voor wie?

iedereen

Waar vind je het?

http://leefsleutels.be/cms/basisonderwijs/toeka/

Hoeveel kost het?

gratis

Aan welke leerplandoelen werk je?

368

My Digital Me Junior Korte omschrijving: My Digital Me Junior is een middel dat leerlingen op een toffe manier wil laten reflecteren over zichzelf. Via klassikale en individuele activiteiten staan jongeren o.a. stil bij wie ze zijn als persoon en hoe zij functioneren in omgang met anderen. Ze worden uitgedaagd om op zoek te gaan naar vaardigheden en attitudes waarin ze reeds goed zijn en waarin ze zich nog verder willen ontwikkelen. De activiteiten geven jongeren meer inzicht in eigen mogelijkheden, interesses, studiehouding, ... Kortom biedt My Digital Me Junior de mogelijkheid om het zelfbeeld te verhelderen, het positief te beleven en het te toetsen aan de realiteit. In My Digital Me Junior spreken we over deze vaardigheden en attitudes als 'talenten' om het voor kinderen van de derde graad basisonderwijs duidelijk te houden. Talent wordt bovendien sneller geassocieerd met iets waar je goed in bent of waar je beter in wilt worden. De talenten die de leerling bezit en die gevalideerd zijn door de leerkracht noemen we toptalenten. Deze waaraan de leerling gedurende het schooljaar (of een door de leerkracht vooropgestelde periode: trimester, semester, ...) wenst te werken, noemen we droomtalenten.

Voor wie?

3de graad

Waar vind je het?

www.mdmjunior.be

Hoeveel kost het?

gratis

Aan welke leerplandoelen werk je?

369

De jarigen van de maand, elke maand een nieuwe onderneming. 370

De jarigen van de maand, elke maand een nieuwe onderneming. In de meeste klasgroepen worden de verjaardagen van de kinderen op één of andere manier gevierd. Feest vieren is belangrijk voor de positieve groepsdynamiek in de klas. Zoʼn verjaardagsfeestjes kunnen ingepast worden in de klaswerking. Een feestje is een ideale gelegenheid om de kinderen zelf iets te laten organiseren. Met de methodiek ʻJarigen van de maandʼ vieren we al wie in een bepaalde maand jarig is op een vaste dag (bijv. een vrijdag) op het eind van de maand. De voorbereidingen van het feest worden al enkele weken vooraf getroffen. De kinderen kiezen samen een activiteit die ze tof vinden en telkens wordt er iets lekkers klaargemaakt. Die kookactiviteit geeft ons de gelegenheid om intensief te werken aan leerplandoelen van WO-Mens en Maatschappij. Het gaat er bij deze activiteit vooral om bewuste keuzes te leren maken, ondernemend te zijn en kennis te maken met economische principes. Tegelijk werken we ook aan doelen uit WO-Natuur en WO-Techniek. Beginsituatie Om met deze methodiek aan de slag te gaan moet je elke week wat tijd voorzien. Een ideaal moment hiervoor is de klasraad (zie ʻCahier Klasraadʼ). Het zal nodig zijn dat kinderen doorheen de week in duoʼs zelfgestuurd aan opdrachten kunnen werken. Hier hebben ze tijd (bijv. tijdens de hoekenwerktijd, …) en plaats voor nodig. Opgelet! Niet alle kinderen hebben altijd tegelijk een opdracht uit te voeren m.b.t. ʻDe jarigen van de maandʼ. Voor de kookactiviteiten heb je materiaal nodig. Misschien beschikt de school over een didactische keuken? Denk ook aan de elektrische installatie in je klas. Vaak is die niet echt geschikt om zware elektriciteitsverslindende toestellen als kookplaten, wafelijzers en ovens op aan te sluiten. En koken kost geld, je zal een budget nodig hebben om de inkopen voor de kookactiviteiten te doen. Dat geld moet voorzien worden in de werkingsmiddelen. Als je over een klaskas beschikt, dan kan geld uit de klaskas gebruikt worden. (Zie methodiek ʻKlaskasʼ)

De voorbereidingen (week 1) Bij het begin van de maand staat er een vast punt op de agenda van de klasraad (rubriek ʻvoorstellen en vragenʼ): “Wat organiseren we deze maand voor de feestvarkens op het maandelijks feestje?” De kinderen mogen zelf voorstellen doen voor een gezamenlijke activiteit die ze tof vinden en op school kan plaatsvinden. Bijv. : een klasquiz houden, een spel spelen op de speelplaats, een sportactiviteit, het dansje dat we leerden nog eens samen doen, voorlezen uit een spannend boek, een zoektocht op het schooldomein, … De voorstellen worden opgelijst en er wordt een duo aangeduid dat een enquête zal houden bij alle klasgenoten. De uitslag van de enquête bepaalt de activiteit. Voor het opzetten van de enquête krijgt het duo een week de tijd. Op de volgende klasraad zullen ze de uitslag voorstellen. (Link met Wiskunde ʻMetenʼ en ʻWO-Brongebruikʼ). Bij het feest van de jarigen hoort ook telkens een kookactiviteit. Welk gerecht we zullen klaarmaken zullen we samen kiezen. Ook hiervoor kunnen de kinderen voorstellen doen. Bijv.: een (alcoholvrij) cocktaildrankje maken, mini-pizzaʼs bakken, soep maken, pannenkoeken bakken, een taart bakken, toastjes maken, ijsjes bereiden, …

371

Uit de voorstellen maken de jarigen van de maand een keuze. Er wordt een duo aangeduid dat op zoek zal gaan naar een recept (vragen aan mama/opa/ …, opzoeken in een kookboek, opzoeken op het internet, …). Voor het zoeken van het recept krijgt het duo een week de tijd. Op de volgende klasraad zullen ze het recept voorstellen.

De voorbereidingen (week 2) Het duo dat de enquête hield over de leuke activiteit stelt de resultaten van de bevraging voor. Ook het voorbereiden van de gekozen activiteit geven we in handen van de kinderen. Samen denken we na waar er allemaal moet voor gezorgd worden. Kinderen nemen, in duo, taken op zich. Die afspraken worden genoteerd op een afsprakenblad (Wie? Wat? Tegen wanneer?). Ook de leraar kan een taak op zich nemen. Daarna stelt het duo dat op zoek ging naar een recept het gevonden recept voor aan de groep. Het recept kan geprojecteerd worden op het digitaal bord, op het bord overgeschreven zijn of voor iedereen afgedrukt worden. Samen proberen we het recept te lezen. Hier ontstaan vragen over de ingrediënten en de bereidingswijze. • • • • • • • • • • • • • •

Wat zou bedoeld worden met … ? Kunnen we dat zelf? Hebben we hulp nodig? Hebben we het nodige materiaal? Wat wel? Wat niet? Hoeveel tijd moeten we voorzien voor de bereiding? Hoe geraken we aan de ingrediënten? Hoeveel van alles hebben we nodig voor de hele klas? Welke winkel kiezen we? Hoeveel gaat dat kosten? Hoe gaan we dat betalen? Is het haalbaar? Is dat wel gezond? Zijn er veiligheidsrisicoʼs bij de bereiding? Moeten we eerst iets leren vooraleer we aan de slag kunnen? …

De vragen worden opgelijst. De kinderen zullen, in duo, zelf op zoek gaan naar de antwoorden op de vragen. Opnieuw krijgen ze hiervoor een week de tijd. We plannen een moment om met de antwoorden op de vragen aan de slag te gaan. Tip: op de website van Colruyt Collect & Go (www.collectandgo.be) kan je het productengamma en de prijzen van de producten vinden. Als blijkt dat we vooraf iets moeten leren, dan voorziet de leraar hiervoor een instructie in de loop van de volgende week. Bijv.: inhoudsmaten, iets nauwkeurig afwegen met een weegschaal, de prijs van een product opzoeken op de website van Colruyt, veilig omgaan met een mes, ...

Leerontdekkingen (leerinhouden)

372

De leerontdekkingen die we uit de voorbereidende groepsvergaderingen halen worden vastgelegd. Ze worden genoteerd op een flap of in een logboek dat bewaard wordt in de klas. De verzameling van leerontdekkingen brengt in kaart wat er via de methodiek geleerd is.

Voorbeelden van leerontdekkingen: • ʻIngrediëntenʼ is een ander woord voor ʻbenodigdhedenʼ, de dingen die je nodig hebt om iets klaar te maken.ʼ (Nederlands) • Als je iets wil bakken, dan heb je een pan nodig in metaal, want metaal geeft de warmte goed door en smelt niet op een kookfornuis. Metaal is een goede warmtegeleider. Metaal kan ook smelten, maar alleen bij zeer hoge temperaturen, niet op een kookfornuis. (WO-techniek) • Er zijn scharreleieren te koop en eieren van kippen uit legbatterijen. Wij kozen voor scharreleieren omdat die kippen een beter leven hebben omdat ze niet in kleine hokjes opgesloten zitten. (WO-Mens en Maatschappij) • In de zomer zijn tomaten goedkoper dan in de winter. In de zomer zijn er meer tomaten op de markt. Hoe meer tomaten er op de markt zijn, dan zijn ze ook goedkoper. Dat noemen we de wet van vraag en aanbod. (WO-Mens en Maatschappij) • Pasta is gemaakt van tarwe, net als brood. Tarwe is dus de grondstof van pasta. (WO-Techniek) • De rook die ontstaat bij het koken van water is stoom. Opletten met stoom, die is zeer heet, meer dan 100°C! Als je je verbrandt: ʻWater, de rest komt later!ʼ (WO-Natuur) • 1 deciliter = 1/10 liter = 0,10 liter = 10 centiliter = ongeveer 7 eetlepels (Wiskunde-Meten) De recepten die we klaargemaakt hebben in de klas worden bijgehouden in het klaskookboek. Voor alle recepten staan de ingrediënten vermeld voor zoveel personen als er kinderen in de klas zitten.

373

De relatie met de leerdoelen in de planningsdocumenten van de leraar Met de methodiek ʻjarigen van de maandʼ streven we o.a. doelen na uit het leerplan Wereldoriëntatie Mens & Maatschappij en enkele doelen uit Dagelijkse Tijd. De doelenlijst voor jouw groep kan je bij jouw planningsdocumenten steken en ernaar verwijzen. Elke maand kan je één focusdoel selecteren. Het nummer van dat doel noteer je in je agenda. Je kiest het focusdoel (een werkpunt: dingen waar de meeste kinderen van jouw klasgroep het nog moeilijk mee hebben) vanuit een evaluatie van het vorige feest. De aan bod gekomen leerinhouden in kaart brengen en evalueren De verzameling van flappen met leerontdekkingen (WO-m&m, WO-natuur, WO-techniek, Wiskunde-meten, Nederlands, …) geven weer welke leerinhouden via de methodiek aan bod kwamen. De flappen kunnen ook verkleind worden op A4 en bewaard worden in de leerlingenmappen. Samen met de kinderen worden de flappen regelmatig nog eens bekeken en geordend. Wat hoort bij elkaar? Over de leerontdekkingen kan regelmatig een toets georganiseerd worden. Misschien kunnen de kinderen zelf de vragen formuleren? Leerontdekkingen op het niveau van weetjes kunnen vragen worden voor de klasquiz, die regelmatig gespeeld wordt. De quizvragen worden genoteerd op steekkaarten (recto: de vraag, verso: het antwoord). Voorbeeld: Vraag: ʻHoeveel centiliter is een eetlepel?ʼ. Antwoord: ʻ1,5 centiliterʼ. Vraag: ʻWat is een ander woord voor ingrediënten?ʼ. Antwoord: ʻbenodigdhedenʼ. Vraag: ʻWat is de grondstof van pasta?ʼ. Antwoord: ʻtarweʼ. Werken met de individuele rugzakken Individuele rugzakken zijn lijsten waarop per kind apart bereikte leerplandoelen aangeduid worden. Vanaf de tweede graad kunnen we starten met individuele rugzakjes die de kinderen zelf invullen. Daarom worden de rugzakdoelen altijd geformuleerd op kindniveau. Opgelet, niet alle doelen zijn geschikt voor rugzakgebruik. Die doelen kan je beter evalueren met de observatielijst. Voor het bijwerken van de individuele rugzakjes worden zelfreflectiemomenten georganiseerd. Kinderen gaan dan aan de slag met hun rugzakje. Ze lezen de doelen en bepalen voor zichzelf of ze het doel bereikt hebben of niet. Hier kan ook co-evaluatie gebruikt worden, dan werken kinderen per twee. De leraar kan nadien in een evaluatiegesprek de rugzak met elk kind individueel bespreken en er samen kritisch over reflecteren. Daarbij kan de leraar steekproefgewijs checken of het kind de rugzak wel waarheidsgetrouw invulde. Eventueel wordt de rugzak nog aangepast zodat hij meer met de realiteit overeenstemt. 374

De rugzak kan een onderdeel vormen van het kindvolgsysteem en kan het evaluatierapport illustreren. Bij MDOʼs of bij oudercontactmomenten kan de rugzak, samen met de zorgleerkrachten en de ouders nader bekeken en besproken worden. Een korte samenvatting van de bereikte vaardigheden en de persoonlijke werkpunten van het kind wordt in het evaluatierapport opgenomen. Deze individuele rugzakken zijn beschikbaar: •

de jaarklasrugzak ʻJarigen van de maandʼ

Jarigen van de maand

nr.

klas

31207

Ik kan, met de hulp van de juf of de meester, afspraken maken over de dingen die ik moet doen in de klas

!!

31209

Ik kan vertellen hoe je beleefd kan eten.

!!

31209

Ik kan voorbeelden geven van afspraken die we in de klas hebben.

!!

31211

Ik kan vertellen waarom we in de klas afspraken maken.

1-2

31213

Ik kan met hulp van de juf of meester gemaakte afspraken beter maken.

1-2

31213

Ik kan met hulp van de juf of meester nadenken over gemaakte afspraken en zeggen of ze gelukt zijn of niet.

1-2

31203

Ik kan vertellen hoe je met een groep op een goede manier iets samen kan beslissen.

3-4

31408

Ik kan de weg die een product aflegt van producent tot verbruiker uitleggen met een eigen voorbeeld.

3-4

31409

Ik kan uitleggen wat winst is.

3-4

31409

Ik kan uitleggen wie er winst probeert te maken bij het maken en verkopen van een product.

3-4

31410

Ik kan uitleggen wat verlies is.

3-4

31410

Ik kan uitleggen hoe winst en verlies de prijs van een product duurder of goedkoper kunnen maken.

3-4

31403

Ik kan 3 verschillende wijzen opsommen van hoe je iets wat je koopt kan betalen.

5-6

31405

Ik kan uitleggen wat schuld is.

5-6

31411

Ik kan uitleggen wat grondstoffen zijn en voorbeelden geven.

5-6

31411

Ik kan uitleggen wat productiekosten zijn en voorbeelden geven.

5-6

OK

375

31411

Ik kan met een voorbeeld uitleggen hoe de prijs van grondstoffen een product duurder of goedkoper kan maken.

5-6

31411

Ik kan met een voorbeeld uitleggen hoe productiekosten een product duurder of goedkoper kunnen maken.

5-6

31412

Ik kan een voorbeeld geven van hoe concurrentie een product duurder of goedkoper kan maken.

5-6

31412

Ik kan een voorbeeld geven van hoe vraag en aanbod een product duurder of goedkoper kunnen maken.

5-6

376

Klastaken, zoektocht naar talenten 377

In elke klas bestaat een traditioneel systeem van klastaken: de planten water geven, het bord schoonmaken, de goudvis voederen,… Maar, met klastaken kan je veel meer doen! Het vervullen van klastaken bieden een uitstekende gelegenheid om op zoek te gaan naar talenten bij kinderen die veel breder zijn dan het gewone, vaak cognitief gerichte aanbod van leeractiviteiten. Met klastaken kan je een veel breder veld van intelligentievelden bespelen. Kinderen leren via klastaken welke activiteiten ze graag en minder graag doen, voor welke activiteiten ze een natuurlijke aanleg hebben en welke activiteiten hen minder goed liggen. Met een talentenweide kan dit gevisualiseerd worden. Kinderen kunnen ook van elkaar leren en onderlinge hulp bieden. Het loont beslist de moeite om wat meer gerichte aandacht te besteden aan klastaken. Bovendien werk je dan meteen op een geïntegreerde wijze aan leerplandoelen van WO-Mens en Maatschappij.

Wat bedoelen we met ʻklastakenʼ Klastaken zijn klusjes en taken die noodzakelijk zijn voor het leven en werken in de klas. Ze worden zelfstandig uitgevoerd door de kinderen, ten dienste van de klasgroep.

Beginsituatie Om met klastaken aan de slag te gaan moet je elke week wat tijd voorzien. Een ideaal moment om de klastaken te verdelen, te bespreken en te evalueren is de klasraad (zie ʻCahier Klasraadʼ).

Een breed aanbod van klastaken Zorg voor een breed aanbod van klastaken in de klaswerking. Probeer er zoveel mogelijk intelligentievelden in te verwerken. We kunnen hiervoor het denkkader van Howard Gardner gebruiken. intelligentievelden

benaming op kindniveau

Taalkundig (spreekvaardigheid, leesvaardigheid, schrijfvaardigheid)

mogelijke klastaken

woordslim

• • • • • •

rekenslim

• • • • •

Logisch/mathematisch (analyseren, logisch denken,synthetiseren, gevoel/affiniteit cijfers)

de briefwisseling uit de klasbus halen en orderen de klasmail checken de klasbib op orde houden een kringverslag maken de klaskrant samenstellen mini-juf/mini-meester Nederlands het kasboek van de klaskas bijhouden de aanwezigheidslijst invullen de refterlijst maken de klascomputers klaarzetten/afsluiten mini-juf/mini-meester wiskunde

378

intelligentievelden Visueel/ruimtelijk (ruimtelijk inzicht, vorm, kleding, kleurgevoel,)

Muzikaal/ritmisch (muzikaliteit, stemgebruik/zang, ritmegevoel ) Lichamelijk/motorisch (vrijheid van beweging, ritmegevoel, leren door doen) Interpersoonlijk (samenwerken, communicatie, relaties) Intrapersoonlijk (zelfbeeld, karakter, leerstijlen, levensloop, passie, droom, ideaal ) Naturalistisch (ontleden/ determinatie, gevoel voor planten en dieren, betrokkenheid bij de wereld)

benaming op kindniveau

beeldslim

muziekslim

beweegslim mensslim

mogelijke klastaken • • • •

de kring klaarzetten postbode GFT-afval wegbrengen naar de GFT-bak/composthoop restafval wegbrengen naar de afvalcontainer

• het klaarlegmuziekje van de week uitkiezen • het lied van de week inzetten • tijdbewaker zijn • de vloer vegen • de kring voorzitten • bemiddelen bij conflicten

zelfslim

natuurslim

• • • •

de dieren op school verzorgen de planten op school verzorgen weerman/weervrouw van de week journalist van de week (actualiteit opvolgen)

Een klastaak introduceren Als er een nieuwe klastaak in de klaswerking geïntroduceerd wordt dat wordt de klastaak grondig besproken: • Wat moet je weten om de klastaak uit te voeren? (kennis) • Wat moet je kunnen om de klastaak uit te voeren? (vaardigheden) • Hoe moet je zijn om de klastaak uit te voeren? (attitudes) • Hoe gaan we de klastaak noemen? • Hoe gaan we deze klastaak visualiseren op het klastakenbord? (foto, pictogram, symbool, …) • Kennen we mensen die deze klastaak als beroep uitvoeren? De afspraken die hieruit ontstaan worden genoteerd op een klastakenfiche. Deze klastakenfiche kan opgemaakt worden in de vorm van een stappenplan.

De verdeling van de klastaken Kinderen die denken dat ze de klastaak wel aankunnen nemen de klastaak op zich. Een klastaak kan uitgevoerd worden door een duo. Het duo zal de klastaak altijd samen en tegelijkertijd uitvoeren. Ze zijn ook samen verantwoordelijk voor het goed uitvoeren ervan. 379

Het uitvoeren van de klastaken Sommige klastaken worden uitgevoerd in de lestijd (bij hoekenwerk, zelfstandig werk, …), andere klastaken kunnen uitgevoerd worden voor of na de lestijd, in de speeltijden of tijdens de middagpauze.

Het evalueren van de klastaken Vooraleer de nieuwe taakverdeling van de klastaken plaatsvindt, worden de vorige klastaken samen geëvalueerd. Zowel de klasgroep als de uitvoerders van de klastaak worden bevraagd. Als de klastaak goed uitgevoerd werd, dan kan dit beloond worden door een (immateriële) appreciatie door de groep. Bijv: “Een pluim van onze duim!”, waarna iedereen de duim opsteekt. Als de sommige aspecten van de uitvoering minder goed liepen, dan gaan we samen op zoek naar de oorzaak en hoe we als groep kunnen helpen om de oorzaak weg te nemen. Vragen aan de groep: • Werd de klastaak goed (tijdig, correct, …) uitgevoerd? Wat was goed? Wat was nog niet goed en kan beter? Vragen aan de uitvoerders van de klastaak: • Hoe voelde jij je bij het uitvoeren van de klastaak? • Deed jij de klastaak graag? Wat vind je tof? Wat is minder leuk? • Was de klastaak haalbaar? Had je genoeg tijd om ze uit te voeren? Beschikte je over het juiste materiaal? • Moet de klastaak bijgesteld worden? • Zou je deze klastaak vaker willen uitvoeren? • Welke klasgenoot zou dat even goed kunnen als jijzelf?

380

Webquests Korte omschrijving: Een webquest, ook wel webkwestie genoemd, is een eenvoudige activiteit in de vorm van een webopdracht om leerlingen zelfstandig informatie te laten verzamelen en dit te ordenen tot een nieuw product. Kinderen kunnen er in individueel of in duoʼs zelfstandig kennis mee verwerven en vaardigheden oefenen. Het motivationele element is heel belangrijk. De inkleding van de opdracht kan daarbij erg helpen. De belangrijkste doelen van een webquest zijn: • goed en efficiënt de tijd van de leerling gebruiken; • het gebruik van de informatie benadrukken, veeleer dan het opzoeken ervan; • het denkvermogen van de leerling ondersteunen, op vlak van analyse, synthese en evaluatie. Webquests worden on line geplaatst, zodat iedereen die wil er gebruik kan van maken. Op www.webquest.nl en www.webkwestie.nl vind je een verzameling van bestaande webquests voor verschillende leeftijdscategorieën. Elke webquest bestaat uit verschillende onderdelen: 1.Introductie - Een inleiding geeft een korte omschrijving van de webquest. 2.Taak - De taakpagina beschrijft wat de leerling aan het eind van de webquest gedaan moet hebben. De taak moet haalbaar, interessant en uitdagend zijn. (Essentieel is dat leerlingen informatie verwerken; een webquest mag zich niet beperken tot knippen en plakken van gevonden informatie.) 3.Bronnen - Een verzameling informatiebronnen die nodig zijn om de taken uit te voeren. Dit kunnen zijn: in de webquest aanwezige documenten, hyperlinks naar het World Wide Web, per e-mail op te vragen informatie, databases. Uiteraard zijn ook allerlei niet-digitale bronnen denkbaar. De informatiebronnen moeten beschikbaar zijn. Het is immers niet de bedoeling dat de leerling het merendeel van zijn tijd verliest in het zoeken naar informatie. 4.Stappenplan - Het stappenplan waarin duidelijk beschreven wordt welke stappen de leerlingen concreet kunnen/moeten zetten om de taak uit te voeren. (Afhankelijk van de soort taak en de doelgroep kan dit proces meer of minder gesloten van vorm zijn.) 5.Leidraad / Evaluatie - De leidraad of de criteria moeten de leerling helpen bij het ordenen van de verworven informatie. Het kan gaan om begeleidende vragen, richtlijnen zoals tijdsschema's, organisatieplannen, oorzaak- en gevolgdiagrammen, … 6.Terugblik / Besluit - Dit onderdeel van de webquest biedt de gelegenheid om te reflecteren op het proces, het geleerde als de taak afgerond is.

Voor wie?

Bij elke webquest staat de doelgroep vermeld.

Waar vind je het?

www.webquest.nl www.webkwestie.nl De webquests van deze verzamelsites die kunnen gebruikt worden in WO-Mens & Maatschappij zijn opgenomen in het overzicht (zie lager). 381

Hoeveel kost het?

gratis

Aan welke leerplandoelen werk je? In het overzicht wordt aangegeven binnen welke cluster de leerinhouden van de webquest gesitueerd worden. Overzicht Ik en de anderen Webquest ʻTotemsʼ (L5 - L6) Clusters:

Zelfbewustzijn en weerbaarheid Empathie en zorg voor elkaar Talenten Meervoudige identiteit Omgaan met gelijkenissen en verschillen

Ben jij jezelf? Clusters:

Zelfbewustzijn en weerbaarheid Omgaan met gelijkenissen en verschillen

Kindertelefoon Clusters:

Zelfbewustzijn en weerbaarheid Rechten en plichten Omgaan met gelijkenissen en verschillen Politieke en juridische structuren en gemeenschappelijke voorzieningen

Hopeloos verliefd Clusters:

Zelfbewustzijn en weerbaarheid 382

Ik en de groep Ik en jij Clusters:


Pesten (1) Clusters:

Omgaan met gelijkenissen en verschillen Conflicthantering

Pesten (2) Clusters:

Omgaan met gelijkenissen en verschillen Conflicthantering

Ik en de ander Clusters:


Zinloos geweld Clusters:

Conflicthantering Ik en de samenleving

Wie is nu normaal? Clusters:

Omgaan met mensen met beperkingen Omgaan met gelijkenissen en verschillen Zelfbewustzijn en weerbaarheid

Blind of slechtziend Clusters:


Horen, doof en slechthorend 383

Clusters:


Brandweer Clusters:


Politie Clusters:


Webquest ʻCriminaliteit en vandalismeʼ (L5 - L6) Clusters:

Rechten en plichten Politieke en juridische structuren en gemeenschappelijke voorzieningen

Een dagje gevangenis Clusters:


Het leven in een gevangenis Clusters:


Discriminatie Clusters:

Omgaan met gelijkenissen en verschillen Rechten en plichten

Webquest ʻNooit meer oorlogʼ (L5 - L6) Clusters:


Anne Frank (L6) Clusters:

Herinneringseducatie 384

Omgaan met gelijkenissen en verschillen Webquest ʻAnne Frankʼ (L5 - L6) Clusters:

Omgaan met gelijkenissen en verschillen Herinneringseducatie

Anne Frank (L6) Clusters:

Herinneringseducatie Omgaan met gelijkenissen en verschillen

Help het verzet Clusters:


Unicef Clusters:

Mondiale solidariteit en internationale organisaties Ongelijke verdeling van welvaart

War child Clusters:

Rechten en plichten Ongelijke verdeling van welvaart

Help slachtoffers aardbeving Haïti Clusters:

Participatie, democratie en samenwerken Ongelijke verdeling van welvaart Mondiale solidariteit en internationale organisaties

Kenya Clusters:

Ongelijke verdeling van welvaart 385

China Clusters:


Ethiopië Clusters:

Ongelijke verdeling van welvaart Mondiale solidariteit en internationale organisaties

Tsunami Clusters:

Mondiale solidariteit en internationale organisaties Participatie, democratie en samenwerken

Verkiezingen in de Verenigde Staten Clusters:

Participatie, democratie en samenwerken Politieke en juridische structuren en gemeenschappelijke voorzieningen

Kinderarbeid Clusters:

Rechten en plichten Consumentenopvoeding Ongelijke verdeling van welvaart Ik als consument

Webquest ʻVan grasspriet tot kaasʼ (L3 - L4) Clusters:

Economische principes Consumentenopvoeding

Van aardappel tot friet Clusters:

Economische principes 386

Consumentenopvoeding Van cacaoboon tot chocolade Clusters:

Economische principes Ongelijke verdeling van welvaart Consumentenopvoeding

Ecologische voetafdruk Clusters:


Koffie Clusters:

Economische principes Consumentenopvoeding Ongelijke verdeling van welvaart

De bakker (L3 - L4) Clusters:

Economische principes Consumentenopvoeding Arbeid, vrije tijd en studiekeuze

Duurzaamheid en energie Clusters:


Boter, kaas en koeien Clusters:

Economische principes 387

Consumentenopvoeding Het ei Clusters:


Suiker Clusters:

Economische principes Consumentenopvoeding Ongelijke verdeling van welvaart Ik en de media

Mode Clusters:

Media-educatie Omgaan met reclame

388

Coöperatief Leren In Multiculturele groepen Korte omschrijving: Kinderen verschillen op duizend en één manieren van elkaar, ze hebben elk hun eigen achtergrond, hun eigen karaktereigenschappen, vaardigheden, omgangsvormen, .... Je wil al die leerlingen gelijke kansen geven en ervoor zorgen dat iedereen op school participeert. Dat kan, door uw leerlingen intercultureel leren aan te bieden via de CLIM-pakketten. CLIM is een kant-en-klare methodiek die van de heterogene samenstelling van de klas een meerwaarde maakt. De term ʻmulticultureelʼ krijgt een brede invulling. Met de CLIM-methodiek bevordert u een positief leerklimaat in een heterogene klas. Enkele kenmerken van CLIM op een rijtje: • Interactie: de leerlingen overleggen, zoeken samen, luisteren naar mekaars ideeën, bekijken een probleem vanuit verschillende hoeken. In coöperatief leren is interactie een basisgegeven. • Onderlinge afhankelijkheid: coöperatief leren creëert leersituaties waarbij leerlingen afhankelijk worden van elkaar om tot een oplossing te komen. Ze hebben mekaar nodig. Ze leren daardoor ook mekaar waarderen en de aanwezige diversiteit wordt intensief aangesproken. • Individuele verantwoordelijkheid: iedereen is verantwoordelijk voor de eigen bijdrage maar ook voor het groepsproduct. • Sociale vaardigheden worden aangesproken: de taken bieden een groeiveld waarbinnen sociale vaardigheden zich voortdurend kunnen ontwikkelen. • De groepsdynamiek wordt bevorderd: door het groepswerk, binnen een gestructureerde aanpak, schept CLIM een veilige leeromgeving. Het verder kunnen bouwen op de aanwezige regels, kennis en vaardigheden, stimuleert de leerhouding in de groep. • We zien leren als actief participeren aan het leerproces dat van de leerder zelf uitgaat. Uitdagende en uitnodigende taken spreken het leerpotentieel in hoge mate aan. De leerkracht zal een coachende, mediërende rol krijgen. • Coöperatief leren verloopt het best binnen heterogene groepen. Voor de samenstelling zijn twee criteria fundamenteel: de verscheidenheid aan intelligentievormen en de daaruit voortvloeiende vaardigheden en de verschillen in status. • Belangrijk is ook de aandacht voor de status van de kinderen. Er wordt gestreefd naar een verhoogde deelname van lagestatuskinderen aan het groepsgebeuren. Er wordt gewerkt aan statusverhoging door het bijstellen van verwachtingen en toewijzen van competentie. Leerlingen die altijd de boodschap krijgen dat ze het niet kunnen, fout, dom of zwak zijn, ontwikkelen een negatief zelfbeeld en zien de zin van het leren niet meer in. In een CLIM-klas krijgt de leerling in de beginfase een rol toebedeeld die sterk aansluit bij zijn eigen kunnen; de leerling verwerft status omdat hij goed is in iets, wat hem meteen in een sterkere startpositie zet om een rol aan te vatten waarin hij minder sterk is. Door de status van elke leerling binnen het groepswerk te waarderen, merken we een verhoogde deelname aan de interactie. CLIM brengt hiermee het adagium ʻIedereen kan iets, niemand kan allesʼ in de klaspraktijk binnen.

Voor wie?

3de graad basisonderwijs

Waar vind je het? Hoeveel kost het? Aan welke leerplandoelen werk je?

389


Betekenis van de aanduidingen bij de doelen ! !! 1 2 3 4 5 6

= jongste kleuters = oudste = eerste leerjaar = tweede leerjaar = derde leerjaar = vierde leerjaar = vijfde leerjaar = zesde leerjaar

X (groot, vetgedrukt kruisje): de leraar levert uitdrukkelijke inspanningen om bij alle leerlingen dit doel te helpen bereiken. Soms zijn er bij eenzelfde doel meerdere aanduidingen ‘X’ (over de leerjaren of over de niveaus heen). Dit betekent dat het bereiken van het doel over meerdere jaren kan gespreid worden OF dat de betrokken leraaren afspraken maken over wie het doel meer intentioneel opneemt. Zo duiden we heel wat doelen per graad aan, zodat – afhankelijk van gekozen thema’s of van de beginsituatie van de groep – een schoolspecifieke invulling mogelijk wordt; x (klein, niet vetgedrukt kruisje): de leraar zet dit doel aan. Aanzet geven betekent dat de leraar er bewust aandacht voor heeft. M.a.w. er is nog geen verplichting het doel bij zoveel mogelijk leerlingen te bereiken; + (plusteken): de leraarleraar neemt het doel zeer bewust verder mee: vastzetten, herhalen, nastreven bij de leerlingen die het doel nog niet bereikt hebben. We vermijden om systematisch ‘overal’ plusjes te zetten. De afwezigheid van een plusteken betekent dat het doel dan moet bereikt en vastgezet zijn OF dat het impliciet opgenomen is in het volgende doel van de leerlijn.

390


Specifieke visie Mens en maatschappij zijn het centrale referentiepunt in het wereldoriënterend onderwijs De domeinen Natuur, Ruimte, Tijd en Techniek worden relevant voor het echte leven als we de koppeling maken naar onszelf en de maatschappij waarin we leven. Daarom vermeldt bouwsteen 10 van de algemene visie op wereldoriënterend onderwijs dat we Mens en maatschappij als centraal referentiepunt nemen. Kinderen gaan naar school om zich te ontwikkelen tot zelfbewuste, evenwichtige en gelukkige mensen die wereldwijs en geëmancipeerd kunnen participeren aan de maatschappij. We proberen hen daarom te versterken in hun eigen identiteit en hun persoonlijke talenten. Alles wat kinderen op school leren, in alle domeinen van Wereldoriëntatie, is bedoeld voor het echte leven, hun leven nu en later in een complexe en snel evoluerende maatschappij. Zij zijn de mensen die de samenleving van morgen zullen maken. De school is voor hen de micro-samenleving, een veilig laboratorium om de opgedane kennis, de verworven vaardigheden en de attitudes uit te proberen.

Relatie ʻMensʼ, ʻMaatschappijʼ en ʻSociale vaardighedenʼ In de lijst van de ontwikkelingsdoelen en eindtermen vormen Wereldoriëntatie Mens en Wereldoriëntatie Maatschappij twee verschillende rubrieken. In dit leerplan hebben we deze eindtermen samengebracht. Omdat de leergebiedoverschrijdende eindtermen Sociale vaardigheden sterk aansluiten bij de ontwikkelingsdoelen en de eindtermen Wereldoriëntatie Mens hebben we ook die eindtermen gelinkt aan de leerlijnen van dit deelleerplan. Dit

391

Mens en maatschappij betekent zeker niet dat Sociale Vaardigheden enkel nagestreefd worden binnen Wereldoriëntatie, het zijn leergebiedoverschrijdende doelen die in elke activiteit meegenomen worden. Geëngageerd Voor dit leerplan zijn we vertrokken vanuit het specifiek mensen maatschappijbeeld dat omschreven is in het Pedagogisch Project van het GO!, onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap (PPGO). Omdat ieder mens uniek is, willen we elk individu kansen bieden op een optimale ontwikkeling; een ontwikkeling die niet leidt tot nivellering en standaardisering, maar gedifferentieerd is naar ieders talent en competenties. We streven de totale ontwikkeling van de persoon na, met bijzondere aandacht voor een kritische en creatieve ingesteldheid ten aanzien van mens, natuur en samenleving. De leerling is niet alleen een individu, maar ook een gemeenschapswezen. Ook aan dat aspect hechten we grote waarde. Een harmonische wisselwerking tussen individu en gemeenschap is onontbeerlijk; de individuele persoon moet in de samenleving ontplooiingskansen krijgen. Steunende op een totale, harmonische vorming zullen de jongeren het doel en de zin van hun handelen leren inzien en zich ten opzichte van zichzelf en van het maatschappelijk gebeuren met kritisch inzicht kunnen opstellen; ze zullen van jongs af leren in vrijheid verantwoordelijkheid te dragen. We voeden op tot sociaal engagement, verantwoord gebruik van de ruimte, wereldsolidariteit, verdraagzaamheid en brede belangstelling voor het culturele gebeuren hier en elders. Het PPGO staat voor een dynamisch mensen maatschappijbeeld en het beoogt de vorming van vrije mensen, die: • een fundamenteel zelfvertrouwen hebben, dat steunt op authenticiteit en integriteit; • een open geest hebben, zonder vooroordelen, met belangstelling en respect voor ieders mening; • mondig zijn, zodat ze hun ideeën helder en juist kunnen vertolken;

392

Mens en maatschappij • • •

•

bereid zijn tot levenslang en levensbreed leren; getuigen van intellectuele, emotionele, esthetische en ethische bewogenheid; zich betrokken weten bij de sociale werkelijkheid en de maatschappelijke ongelijkheden: opkomen voor de eerbiediging van de Rechten van de Mens en zijn fundamentele vrijheden, voor sociale rechtvaardigheid en voor democratische instellingen; de gelijkwaardigheid van mensen en de emancipatie van elk individu niet enkel als principe huldigen, maar zich ook inspannen om ze te verwezenlijken.

Deze waarden vinden we expliciet terug in het deelleerplan Mens en maatschappij. Daarom reiken de leerplandoelen vaak een stukje verder dan de ontwikkelingsdoelen en de eindtermen. Uit dit leerplan spreekt immers een duidelijk engagement, geënt op het mensen maatschappijbeeld en het waardenkader dat het PPGO ons aanreikt. Elke leraar die met dit leerplan aan de slag gaat moet zich bewust zijn van de voorbeeldfunctie die hij heeft voor de kinderen. Als bijzondere volwassene staat hij in de eerste lijn om dit waardenkader in de dagelijkse klaspraktijk vorm te geven. Dit heeft bijzondere consequenties voor de eigen houding en opvattingen van de leraar op school, hoe hij omgaat met kinderen, ouders en andere volwassenen, hoe hij in de wereld staat en naar de wereld kijkt.

Identiteit - participatie - democratie - ondernemingszin Identiteit Er is een constante wisselwerking tussen de identiteit van een persoon en de (sociale) omgeving. De identiteit van een kind wordt gevormd in de relatie met anderen, terwijl die identiteit weer bepalend is voor de manier waarop het kind zijn sociale omgeving ervaart. Kinderen moeten sociaal-communicatief vaardig zijn om opvattingen bespreekbaar te maken en deel te kunnen nemen aan gesprekken, discussie en debat over aspecten van de eigen identiteit.

393

Mens en maatschappij De sociale omgeving waarin identiteitsontwikkeling zich afspeelt, is in toenemende mate pluriform. Dit leidt tot een continu proces van zelfreflectie en positionering. Identiteiten zijn dan ook veranderlijk en samengesteld (meervoudig). Mensen maken deel uit van meerdere groepen, die heel verschillende omgangsvormen en zelfs heel verschillende waarden kunnen hebben. We willen dat kinderen daar op een positief-kritische manier kunnen mee omgaan. Inzicht krijgen in die diversiteit is dus belangrijk. Dit vraagt om flexibiliteit en het op een kritische manier leren kijken naar deze verschillende gemeenschappen en het eigen gedrag. Een kind zal dan ook een balans moeten vinden tussen enerzijds zelfrealisatie en het leven volgens eigen waarden en normen, en anderzijds de grenzen en beïnvloeding van de omgeving. Dit brengt onzekerheid met zich mee over de eigen opvattingen en gemaakte keuzes. Een sterk zelfbewustzijn zorgt ervoor dat kinderen kunnen omgaan met deze onzekerheden. Kinderen moeten leren flexibel en kritisch te zijn en leren om terug te vallen op een eigen morele basis en gevoel van eigenwaarde. Participatie Meedoen aan de samenleving kan zich afspelen op verschillende niveaus (klas, school, vereniging, buurt, stad, regio, land enzovoort) en kan zich richten op verschillende aspecten: economisch, sociaal-cultureel en politiek. Participeren is afhankelijk van motivatie: het willen participeren. Voor de meeste kinderen (en volwassenen) geldt dat zij graag mee willen doen, meedoen in sociale verbanden, meedenken over oplossingen en meebeslissen over zaken die hen aangaan. Participatie vereist inzicht en vertrouwen in het eigen kunnen. De wil om te participeren komt voort uit een combinatie van belangen (individueel/groep), betrokkenheid bij aspecten van de omgeving of samenleving en een daarop gebaseerd gevoel van verantwoordelijkheid. Betrokkenheid, verantwoordelijkheid en participatie hangen cyclisch met elkaar samen: ze versterken elkaar en zijn voorwaardelijk voor elkaar. Kunnen en willen participeren, vraagt om sociaal-communicatieve vaardigheden en een voldoende sterk zelfbeeld en doorzettingsvermogen om intenties om te zetten in gedrag.

394

Mens en maatschappij Democratie Dit is zowel een politiek systeem om tot een evenwichtige machtsverdeling te komen als een fundamentele houding en de daaruit voortvloeiende gedragingen van een persoon. Het functioneren van een democratie hangt in sterke mate samen met het democratische gedrag van de burgers die er deel van uitmaken. In het onderwijs is het aanleren van een democratische houding een belangrijk aspect. Het ontwikkelen van die houding is gebaat bij continuïteit, herhaling en impliciete en expliciete beïnvloeding. Het opdoen van ervaringen en reflectie daarop is daarbij cruciaal. Die ervaringen kunnen plaatsvinden in de klas, de school of erbuiten. De democratie is gebaat bij burgers die zich betrokken voelen bij de samenleving (op welk niveau dan ook), zich in kunnen leven in de positie van een ander (empathie) en gedrag vertonen dat past in een democratie. Daarvoor dienen burgers naast de juiste houding ook over een breed scala aan vaardigheden te beschikken die voor een belangrijk deel sociaal-communicatief zijn. Democratie gaat ook over keuzes maken. Deze vaardigheid vereist kennis, een kritisch onderzoekende houding, het beoordelen van informatie, inzicht in consequenties van keuzes en besef van de eigen opvattingen. Kennis en inzichten hebben vooral betrekking op formele aspecten van democratie, maar hebben ook consequenties voor de democratische manier van met elkaar omgaan. Zo heeft bijvoorbeeld kennis van grondrechten als vrijheid van meningsuiting en niet discrimineren gevolgen voor de wijze van omgaan met elkaar in het dagelijkse leven. Ondernemingszin Dit is het vermogen om in een bepaalde situatie kansen te zien en initiatieven te bedenken. Het zelf ondernemen, het zelf tot actie komen vereist een sterk zelfbewustzijn en goesting om te participeren. Kinderen leren door optimale inzet van beschikbare middelen acties opzetten waardoor de waargenomen kansen gerealiseerd worden. Ondernemen is grenzen verleggen, iets nieuws scheppen, iets duurzaams voortbrengen dat tot de kwaliteit van het leven bijdraagt. Zelfsturend vermogen en creativiteit zijn de basisvaardigheden van ondernemingszin.

395

Mens en maatschappij Daarbij streven we volgende doelen na. • • • • • • • • • • • •

Vanuit een eigen voorkeur een keuze maken. Zich voor een activiteit geëngageerd tonen. Initiatief tonen. Doorzetten, ook als er hindernissen optreden. Doelgericht van start gaan (bij vertrouwde en nieuwe activiteiten). Een stappenplan/scenario bedenken. Doorwerken tot aan een kwaliteitsvol resultaat. Planmatig en strategisch te werk gaan. Een gedane activiteit evalueren op de kwaliteit (het product) en de efficiëntie (het proces) en zo expertise opbouwen. Tijdens een activiteit/opdracht het proces bijsturen in functie van het doel. Flexibel omgaan met onvoorziene omstandigheden en plotse koerswijzigingen. De planning en de strategie analyseren en evt. bijsturen.

Ondernemingszin leren we vooral door veel levensechte oefenkansen te creëren. Dit gebeurt leergebiedoverschrijdend. Overal waar de nadruk ligt op procesmatig leren (denk aan Muzische vorming, WO Techniek, Leren leren …) zijn er kansen om ondernemingszin te leren en te oefenen. De cyclus identiteit-participatie-democratie-ondernemingszin vormt de basis voor actief burgerschap. We willen kinderen immers opvoeden tot positief-kritische, zelfbewuste, actief participerende mensen die in staat zijn de maatschappij van morgen te ʻmakenʼ. Voor de basisschool betekent dit dat we de eerste stappen in die richting zetten en daarbij altijd op het eigen niveau van de kinderen blijven. We leren vooral voor ʻnuʼ, veel minder voor ʻlaterʼ. Het gaat om vragen als ʻHoe kunnen we in

396

Mens en maatschappij de klas en op school democratische beslissingen nemen?ʼ, ʻHoe kunnen wij ervoor zorgen dat er niet meer op het fietspad voor de school geparkeerd wordt?, ʻHoe kunnen wij een actie opzetten om de slachtoffers van een natuurramp te steunen?ʼ …

Drie nieuwe educaties Naast de rubrieken voorzien in de ontwikkelingsdoelen en de eindtermen hebben we binnen het domein Mens en maatschappij drie educaties toegevoegd, nl. financiële educatie, media-educatie en herinneringseducatie. Financiële educatie Dit heeft tot doel kinderen inzicht te geven in hun bestedingspatroon, hen vaardigheden te laten opdoen in het planmatig omgaan met geld en hen keuzes en afwegingen leren maken. We willen de kinderen stimuleren om, op hun niveau, een gezonde financiële huishouding te voeren door hen inzicht te laten krijgen in inkomsten en uitgavenpatronen. Media-educatie Kinderen groeien op in een wereld waarin media hun leven beheersen. Hun wereldbeeld wordt in vele opzichten bepaald via de media. Het behoort tot de taak van de school om hen op te voeden tot handelingsbekwame en kritische mediagebruikers. Herinneringseducatie In herinneringseducatie werken we actief rond collectieve herinneringen aan het menselijk leed, veroorzaakt door intolerantie, uitbuiting en oorlog. De focus ligt op tijdloze mechanismen als machtswellust, vooroordelen en xenofobie. De leerlingen leren de perspectieven van dader, slachtoffer en omstaanders herkennen. Via herinneringseducatie komt men tot actief respect. Verdraagzaamheid en het positief aanwenden van diversiteit zijn hierbij een hoeksteen. 397

Mens en maatschappij Vijf werkvelden De rubrieken uit de ontwikkelingsdoelen en de eindtermen Mens (Ik en mezelf, Ik en de ander, Ik en de anderen: in groep) en de rubrieken uit de ontwikkelingsdoelen en de eindtermen Maatschappij (Sociaal-economische verschijnselen, Sociaal-culturele verschijnselen, Politieke en juridische verschijnselen) hebben in het deelleerplan Mens en maatschappij een andere indeling gekregen. We verdeelden die rubrieken in 5 groepen van leerplandoelen. Elke groep van leerplandoelen is een werkveld. Binnen elk werkveld werden de leerplandoelen thematisch geordend. Ik en de anderen • Zelfbewustzijn en weerbaarheid • Empathie en zorg voor elkaar • Conflicthantering Ik en de groep • Participatie, democratie en samenwerken • Regels en afspraken • Rechten en plichten Ik en de samenleving • Talenten • Arbeid, vrije tijd en studiekeuze • Gezin en familie • Meervoudige identiteit • Omgaan met gelijkenissen en verschillen 398

Mens en maatschappij • • • • • •

Omgaan met mensen met beperkingen Migratie Politieke en juridische structuren en gemeenschappelijke voorzieningen Herinneringseducatie Ongelijke verdeling van welvaart Mondiale solidariteit en internationale organisaties

Ik als consument • Geld • Omgaan met geld • Economische principes • Consumentenopvoeding Ik en de media • Media-educatie • Omgaan met reclame Binnen elk thema zit ook een impliciete opbouw. We vertrekken telkens van ʻik en mezelfʼ. Vandaar breiden we uit naar ʻik en de anderʼ, ʻik en de anderen: in groepʼ tot ʻik en de maatschappij/de wereldʼ.

van leerlijn naar methodiek van methodiek naar leerlijn volgen en evalueren

399


Lexicon 1. Wat is herinneringseducatie ? In herinneringseducatie werken we actief rond collectieve herinneringen aan het menselijk leed, veroorzaakt door intolerantie, uitbuiting en oorlog. De focus ligt op tijdloze mechanismen als machtswellust, vooroordelen en xenofobie. De leerlingen leren de perspectieven van dader, slachtoffer en omstaanders herkennen. Via herinneringseducatie komt men tot actief respect. Verdraagzaamheid en het positief aanwenden van diversiteit zijn hierbij een hoeksteen.

Links over herinneringseducatie: www.herinneringseducatie.be

2. Wat is meervoudige identiteit ? Iedereen hoort bij verschillende groepen; iemand kan tegelijk Chinees, Gentenaar, speler van A.A. Gent en klasgenoot zijn. Elk van die groepen heeft een eigen groepscultuur.

400


Colofon Leerplancommissie Wereldoriëntatie Mens & Maatschappij Stefaan DʼHondt (voorzitter) Brenda Decorte (lid) Bob De Pooter (lid) Sabine Eeman (lid) Lotje De Spiegeleer (lid) Patrick Leunens (lid) Rozemarijn Nevejans (lid) Geert Steenackers (lid) André Stroobants (lid) Hilde Van Dooren (lid) Leen Mestdagh (advies) Ilse Verbeeck (advies) Vicky Verley (advies) Yves Cohen (eindredactie) Ben Jacobs (eindredactie) Alain Clits (eindredactie) Norbert Ranson (eindredactie) Hugo Vandenbroucke (advies

Redactie Stefaan DʼHondt

Opmaak Stefaan DʼHondt

401

Hoe werkt dit digitaal cahier? Nadat je dit digitaal cahier gedownload hebt, kan doorheen het cahier navigeren door te klikken op de links (blauw onderstreepte tekst). Je kan altijd terugkeren naar het overzicht door te klikken op: Mens en maatschappij. Als je het digitaal cahier consulteert heb je altijd een internetverbinding nodig. Het cahier bevat een massa links naar documenten op het internet. Het digitaal cahier is niet bedoeld om af te drukken. De afzonderlijke documenten vind je ook afdrukbaar in de map documenten op Smartschool. Dit digitaal cahier is een groeidocument, het zal voortdurend bijgewerkt en aangepast worden. Het is wijs om het elke keer weer opnieuw te downloaden van Smartschool. Zo ben je zeker dat je de recentste versie hebt. Er kunnen in het document ʻdodeʼ links en foutjes insluipen. Als je zoʼn probleem opmerkt kan je dat melden aan [email protected].

terug naar de beginpagina 402

Pedagogische Begeleidingsdienst Basisonderwijs GO! wereldoriëntatie

Recommend Documents