Voorwoord Deze handleiding is gebaseerd op feiten en ervaringen van voetbalvereniging “Beerse Boys” uit Oost West en Middelbeers, een dorpje van ± 6500 inwoners gelegen onder de rook van Tilburg en Eindhoven. Beerse Boys geniet een grote maatschappelijke functie in het dorp. Het “ons kent ons” gevoel is er sterk aanwezig en vormt een belangrijke factor in de groei van de vereniging. Waar het leden aantal lang rond de 400 tot 450 leden schommelden kende de vereniging vanaf ± 2003 een explosieve groei van haar leden aantal. Anno 2011 is het leden aantal opgelopen tot ongeveer 850 leden, een groei van nagenoeg 100% dus. Een prachtig resultaat natuurlijk maar bestuurlijk gezien een geweldige opgave dit alles gestructureerd te organiseren zodat iedereen zich thuis voelt en blijft voelen bij de vereniging. Door de enorme groei van het aantal teams dreigde er ook een tekort aan verenigingsscheidsrechters die al die wedstrijden in goede banen moesten gaan leiden. Maar waar halen we vandaag de dag nog scheidsrechters vandaan, wat verwachten wij van een scheidsrechter, wat hebben wij als vereniging de scheidsrechter te bieden, hoe kunnen of willen we scheidsrechters opleiden en wat kunnen we doen om scheidsrechters voor langere tijd te binden aan de vereniging? Door de verantwoordelijke scheidsrechterscoördinatoren werd een plan van aanpak gemaakt en werden in een vrij korte periode de nodige scheidsrechters opgeleid. In 2006 werd in een arbitrageplan beschreven hoe de arbitrage binnen de vereniging was geregeld en waar het in de toekomst mogelijk beter kon. Het bleek een succesformule want het aantal scheidsrechters nam gestaag toe. Van de scheidsrechters die in die periode werden opgeleid fluit meer dan 80% heden ten dage nog wekelijks wedstrijden. In deze handleiding wordt beschreven de basis van het opleiden van [vereniging]scheidsrechters zoals voetbalvereniging “Beerse Boys”dit voor ogen heeft. Of het nu pupillen, junioren of B.O.S scheidsrechters betreft, het begint bij een goede en gedegen opleiding. Onder B.O.S scheidsrechter verstaan we A+B junioren + Senioren. Een scheidsrechter die een gedegen opleiding genoten heeft en van zijn deskundigheid blijk geeft zal meer respect en begrip afdwingen dan een niet opgeleide scheidsrechter. De steun van een scheidsrechterscommissie zal hem of haar verder inspireren het beste uit zich naar boven te halen.
Peter v Bijsterveldt / Paul Rooijakkers Scheidsrechterscoördinatoren vv Beerse Boys Pagina | 1
Inhoud
1.
Inleiding
3
2.
Wie zoeken we?
4
3.
Wat verwachten we?
6
4.
Wat bieden we?
8
5.
Organiseren cursus
9
6.
Werving
11
7.
Selectie
12
8.
Behoud
13
9.
Begeleiding
14
10.
Aanstellingen
17
11.
Communicatie/Evaluatie
18
12.
Arbitrageplan
19
13.
Bijlage
21 Pagina | 2
1. Inleiding Het imago van een scheidsrechter is belangrijk, zijn autoriteit wordt door zowel spelers, trainers, bestuurders en toeschouwers regelmatig in twijfel getrokken. Plezier hebben in het leiden van een wedstrijd is sterk afhankelijk van spelers, leiders, coaches en publiek. Zij allen dienen respect te hebben voor de “scheids”, immers ook hij/zij kan een fout maken. Respect voor de scheidsrechter dient vanzelfsprekend te zijn bij alle betrokkenen. Het bestuur en kader van de vereniging moeten hieraan meewerken. Voedt spelers zo op dat ze respect hebben voor de scheidsrechter en durf anderen die dat niet tonen hierop aan te spreken. Behandel en spreek een scheidsrechter aan op een manier zoals jezelf ook behandeld cq aangesproken wenst te worden. Alledaagse waarden en normen vormen hierbij het uitgangspunt. Het leiden van wedstrijden moet een begrip worden bij iedere vereniging, de verenigingsscheidsrechter moeten plezier hebben in het leiden van wedstrijden bij zijn of haar vereniging en moeten een duidelijke plaats krijgen in de totale verenigingsorganisatie. Scheidsrechterscommissie
Het leiden van wedstrijden is ook een sport en voor iedere vereniging zijn scheidsrechters van grote betekenis. Toch is dit een groep die vaak vergeten wordt. Het is daarom van belang om binnen de vereniging een scheidsrechterscommissie op te richten die de belangen behartigd van de verenigingsscheidsrechters en die verder alles rondom de arbitrage regelt. Doelstelling van deze handleiding is verenigingen een handreiking te bieden: - hoe de opleiding, begeleiding en kwaliteit van de (vereniging)-scheidsrechter te organiseren en/of te verbeteren; - hoe een gezond scheidsrechters bestand op te bouwen en te behouden; - hoe de doorstroming van scheidsrechters van de jeugd naar senioren verder te optimaliseren;
Verbeterpunten zijn er altijd en deze handleiding dient dan ook slechts gezien te worden als een voorbeeld van een reeds beproefd en succesvol gebleken formule. Het staat echter iedere vereniging vrij hier op geheel eigen wijze invulling aan te geven want wat voor de ene vereniging geldt, hoeft niet per definitie toepasbaar te zijn bij een andere vereniging.
Pagina | 3
2. Wie zoeken we!! Het is belangrijk vooraf te bepalen welke doelgroep je voor ogen hebt. Ben je op zoek naar pupillen, junioren of B.O.S scheidsrechters [B.O.S = Basis Opleiding Scheidsrechters]. Het is handig vooraf een profielschets samen te stellen wie je zoekt bij welke doelgroep want niet iedereen is op voorhand geschikt. Door vooraf een profielschets samen te stellen kun je gericht op zoek gaan naar geschikte kandidaten. Onderstaand een voorbeeld profielschets per doelgroep. Uiteraard kan iedere vereniging dit invullen naar eigen inzicht. Pupillenscheidsrechter - minimum leeftijd 10 jaar [KNVB], advies vanaf 12 jaar; - actief voetballen of gevoetbald hebben; - bereid zijn de cursus pupillenscheidsrechter te volgen; - beschikbaar zijn op zaterdagmorgen om pupillenwedstrijdjes [E+F] te leiden.
Juniorenscheidsrechter - minimum leeftijd 15 jaar; - actief voetballen of gevoetbald hebben; - bij voorkeur enige ervaring [minimaal 2 jaar] als pupillenscheidsrechter; - communicatief sterk; - bereid zijn de cursus juniorenscheidsrechter te volgen; - beschikbaar zijn op zaterdag morgen/middag om juniorenwedstrijden [C+D] te leiden.
B.O.S scheidsrechter - minimum leeftijd 16 jaar [KNVB], advies vanaf 17 jaar; - actief voetballen of gevoetbald hebben; - bij voorkeur enige ervaring [2 jaar] als juniorenscheidsrechter; - communicatief sterk; Pagina | 4
- rust en zelfvertrouwen uitstralen; - bereid zijn de BOS-cursus te volgen; - beschikbaar zijn om op zaterdag en/of zondag om [A+B+senioren] wedstrijden te leiden.
Daarnaast is het belangrijk dat een scheidsrechter een positieve instelling heeft, zich betrokken voelt bij het wel en wee van de vereniging, fairplay hoog in het vaandel heeft staan en open staat voor begeleiding door een praktijkbegeleider. Voor pupillen scheidsrechters houden wij anders dan de richtlijnen van de KNVB [10 jaar]een minimale leeftijd aan van 12 jaar [2e jaars D-pupil] maar liever nog een jaar ouder [1e jaars C-junior]. Dit doen we omdat uit ervaring blijkt dat als je 10 jarige opleid deze voor dat je ze kunt opleiden tot juniorenscheidsrechter [15 jaar] vaak al gestopt zijn omdat ze veel te lang op het zelfde niveau moeten acteren. Gevolg, het wordt saai en eentonig en dus stoppen ze er voortijdig mee. Zonde van de energie die je erin hebt gestopt. Vanaf 16 jaar kan men bij de KNVB al voor B.O.S scheidsrechter worden opgeleid maar wij adviseren hierin een leeftijd van 17 jaar. Wij zijn nm van mening dat een scheidsrechter minimaal 2 jaar ervaring opgedaan dient te hebben als juniorenscheidsrechter alvorens de overstap te maken naar B.O.S scheidsrechter. Doorstroming
Een goede doorstroming van pupillen naar B.O.S scheidsrechter ziet er dan als volgt uit, -
Pupillenscheidsrechter Juniorenscheidsrechter BOS-scheidsrechter
> 12 t/m 14 jaar = 3 seizoenen > 15 t/m 16 jaar = 2 seizoenen > vanaf 17 jaar
Pagina | 5
3. Wat verwachten we!! De [vereniging]-scheidsrechter is verantwoordelijk voor het naleven van de regels en staat voor de taak wedstrijden op een zodanige manier te leiden dat de spelers het spel met plezier spelen, beleven en leren. In principe gaan we hierbij uit van 4 kerntaken. a. b. c. d.
volgen van het spel en toepassen van de spelregels; optreden bij beslismomenten; communiceren met spelers, leiders/coaches en publiek; afhandelen formaliteiten [administratie].
a. In het hedendaagse voetbal wordt het tempo waarin het spel zich voltrekt alsmaar sneller en dus is het belangrijk dat een scheidsrechter een goede conditie bezit en deze ook onderhoudt. Tevens dient de scheidsrechter te beschikken over een goede spelregelkennis. Ook hier geldt dat we verwachten dat een scheidsrechter zich op de hoogte houdt en regelmatig informeert naar mogelijke spelregelwijzigingen die zich door de jaren heen kunnen voordoen. In het boek “Spelregels veldvoetbal” van de KNVB staan alle regels duidelijk en met toelichting omschreven en is daarom een uitstekend middel om de spelregelkennis ûp to date te houden. Het boek is verkrijgbaar via het districtsbureau en/of de vereniging. Mogelijke tussentijdse spelregelwijzigingen cq aanvullingen aan het begin van een seizoen zijn op te vragen bij het districtsbureau en/of de vereniging. b. Wanneer de spelregels worden overtreden is het de taak van de scheidsrechter hier op gepaste wijze tegen op te treden. Het durven nemen van een beslissing is dus een essentieel onderdeel van het leiden van wedstrijden. Vaak dient dit te gebeuren in een fractie van een seconde en heeft de scheidsrechter geen tijd hier lang over na te denken. Ervaring speelt hierbij uiteraard een belangrijke rol, echter daar hebben spelers en coaches vaak geen boodschap aan, zij zien alleen het moment en beoordelen het ook als zodanig. Het is dan ook van belang dat een scheidsrechter sterk in zijn schoenen staat en een beslissing durft te nemen ondanks dat dit mogelijk tot weerstand leidt.
c. Bij beslismomenten van een scheidsrechter kan het 2 kanten op, men accepteert het of men stelt het ter discussie. Wanneer het moment ter discussie wordt gesteld gaat dit vaak gepaard met emotionele en/of verbale communicatie en in het ergste geval met fysiek en/of lichamelijk contact. Het is daarom belangrijk voor een scheidsrechter een wedstrijd goed aan te voelen, verbaal alsmede non-verbaal goed en duidelijk te communiceren, overzicht te houden op de situatie maar ook op hetgeen zich daar omheen afspeelt, rustig te blijven en zelfvertrouwen uit te stralen. Pagina | 6
d. Bij het afhandelen van formaliteiten wordt vaak alleen gedacht aan het [digitaal] invullen van de juiste gegevens op het wedstrijdformulier zoals de uitslag en mogelijke gele en/of rode kaarten. Maar ook voorvallen tijdens de wedstrijd zijn belangrijk correct te notuleren. Voorbeelden zijn bv, in welke minuut scoorde welk team een doelpunt, in welke minuut kreeg welke speler een gele en/of rode kaart en welke code hoort daarbij? Indien een speler emotioneel reageert wat zijn de exacte woorden die hij daarbij uit richting scheidsrechter en/of spelers, welke spelers werden gewisseld en wie kwam ervoor in de plaats? Wanneer en hoe vul je een scheidsrechters rapport in en wat te doen bij het [definitief] staken van een wedstrijd?
Pagina | 7
4. Wat bieden we!! We vragen nogal wat van een scheidsrechter dus is het niet meer dan redelijk dat we de scheidsrechter ook iets te bieden hebben. Verenigingscheidsrechters zijn vaak leden die om een of andere reden zelf niet meer actief [kunnen] voetballen vanwege bv blessures. Het eerste wat een vereniging een lid in zo’n geval kan bieden is een blijvende verbondenheid met de vereniging door hem of haar de kans te bieden scheidsrechter te worden. Naast verbondenheid en een leuke hobby bieden we een scheidsrechter een gedegen opleiding. Welke opleiding is uiteraard afhankelijk van de doelgroep en kan eenvoudig worden aangeboden door gebruik te maken van de diensten van de KNVB. De KNVB beschikt oa over pupillen, junioren en B.O.S cursussen en heeft daarvoor de juiste middelen en docenten in huis. Tegen een geringe vergoeding is een cursus zo snel en efficiënt te organiseren. Naast een gedegen opleiding blijkt de hobby scheidsrechter vaak een positieve invloed te hebben op de persoonlijke ontwikkeling van mensen. Scheidsrechters leren door uitvoering van hun hobby met allerlei verschillende mensen om te gaan en doen zodoende veel levenservaring op. Scheidsrechters die nog studeren bieden we tevens een mogelijkheid om hun opleiding tot scheidsrechter te gebruiken voor bv een maatschappelijk stage project voor school. Tenslotte bieden we de scheidsrechter een vergoeding. Een vergoeding kan bestaan uit verschillende vormen. Denk hierbij aan bv een consumptie, een waardebon, een scheidsrechterstenue, vrijstelling van contributie of een financiële vergoeding. Het zijn slechts enkele voorbeelden van vergoedingen en dmv enig improvisatievermogen zijn er vast nog wel meer vormen denkbaar.
Pagina | 8
5. Organiseren cursus Welke doelgroep en hoeveel scheidsrechters wil ik opleiden? Als eerste moet je als vereniging bepalen welke doelgroep je wilt opleiden, pupillen, junioren of B.O.S. Daarna is het wijsheid om je af te vragen hoeveel scheidsrechters je wilt opleiden, zoveel mogelijk of een beperkt aantal? Klinkt misschien raar want we roepen toch altijd dat we scheidsrechters te kort komen? Stel dat je per week 5 pupillenwedstrijdjes thuis speelt, is het dan wel verstandig om bv 30 pupillenscheidsrechters op te leiden? Dat betekend dat ze 1 keer in de 6 weken ingezet kunnen worden als scheidsrechter. De binding met de hobby scheidsrechter zal hierdoor verzwakken waardoor de kans groot is dat ze het naar 1 seizoen voor gezien houden en je weer terug bij af bent. Net als voetballers leren scheidsrechters het vak door veel te oefenen en dus is het vaak beter om een geselecteerde groep op te leiden die minimaal 1x per 2 weken aan fluiten toe komt. Hoe en waar organiseer ik een cursus en bij wie moet ik zijn om een cursus aan te melden? De KNVB stelt meestal een minimum aan het aantal deelnemers en indien er binnen de vereniging voldoende kandidaten zijn voor een cursus is deze betrekkelijk eenvoudig te organiseren bij de eigen vereniging. Een simpel e-mailbericht aan de afdeling scheidsrechterszaken van het districtsbureau met daarin de gegevens van de kandidaten en de gewenste cursus is vaak al voldoende om snel en efficiënt een cursus op te kunnen starten waarbij de kantine of bv de bestuurskamer van de vereniging als leslokaal dienst kan doen. Verder dient de vereniging een [verlicht] veld beschikbaar te stellen voor het praktijk gedeelte. Ik heb wel enkele kandidaten maar niet voldoende om een cursus op te starten. Wat zijn dan de mogelijkheden? Een mogelijkheid is dan om met één of meerdere buurverenigingen samen te werken en de cursus bij één van die verenigingen te organiseren. Je zou met enkele verenigingen bv af kunnen spreken om aan het begin van het seizoen te inventariseren waar behoeften aan is en daar gezamenlijk op in te spelen. Zo kun je toch op een vrij eenvoudige manier een cursus organiseren en de reisafstand voor de kandidaten beperkt houden. Een andere mogelijkheid is om kandidaten intern een vooropleiding te bieden. Bij pupillen of junioren kandidaten is dit heel goed mogelijk. Onder begeleiding van een ervaren begeleider cq scheidsrechter kun je kandidaten enkele wedstrijden laten fluiten op een aangepast niveau of bij vriendschappelijk wedstrijden en ze in een later stadium alsnog bij een KNVB cursus aanmelden. De ervaring die ze hebben opgedaan kunnen ze dan delen met overige cursisten. Voor B.O.S kandidaten is het echter wel aan te bevelen ze eerst een KNVB cursus te laten volgen alvorens men gaat fluiten. Pagina | 9
Mocht dit niet lukken dan is er altijd nog de mogelijkheid kandidaten aan te melden bij de KNVB. De KNVB zal de kandidaten dan op een lijst plaatsen en zo gauw er een cursus gegeven wordt zullen de kandidaten daarover worden bericht. Mogelijk nadeel is dat de kandidaten dan waarschijnlijk met wat grotere reisafstanden te maken krijgen.
Pagina | 10
6. Werving Hoe pak je de werving van scheidsrechters aan, wie en hoe gaan we die benaderen?
Het is verstandig om vooraf na te denken wie er mogelijk in aanmerking komen om scheidsrechters te worden. Als het goed is heb je inmiddels al een profielschets van de doelgroep samengesteld en aan de hand daarvan kun je nu gericht gaan werven. De meest simpele en tevens efficiëntste manier van werven is om mogelijke kandidaten persoonlijk te benaderen. Dit kan door bv jongens en/of meisjes aan te spreken als ze bij een wedstrijd staan te kijken en te polsen of het scheidsrechter zijn mogelijk hun interesse heeft. Junioren en senioren spelers die stoppen met actief voetballen ivm blessures zijn vaak zeer geschikte kandidaten maar ook oud leden en kandidaten van buiten de vereniging met de nodige voetbal achtergrond of kennis van zaken komen in aanmerking. Het werven van mogelijke kandidaten kan tevens gestimuleerd worden door de inzet van scheidsrechters. Bij de zoektocht naar nieuwe aanwas zijn zij bij uitstek het uithangbord wat je kandidaten kunt voorhouden om het scheidsrechtersvak te promoten. Vraag een scheidsrechter bv eens om zijn ervaringen te delen met mogelijke kandidaten of om eens te polsen in zijn vriendengroep, promoot de hobby scheidsrechter door regelmatig een interview met een [vereniging]-scheidsrechter in het clubblad te plaatsen. Het plaatsen van een oproep in het clubblad of op de website van de vereniging is tevens een mogelijkheid. Het werkt vaak echter veel minder efficiënt en je loopt het risico dat er zich kandidaten aanmelden die [mogelijk] niet geschikt zijn.
Pagina | 11
7. Selectie Wie fluit welke wedstrijd en wie bepaalt dit?
Net zoals bij voetballers heeft de ene scheidsrechter meer kwaliteiten dan de ander. Door te selecteren wordt bepaald wie welke wedstrijd mag fluiten. De selectie wordt mede bepaald door, a. wensen van de scheidsrechter; b. deskundigheid en ontwikkeling van de scheidsrechter; c. beoordeling van een praktijkbegeleider.
a. Uiteraard heeft de scheidsrechter zelf ook een stem hierin. De meeste scheidsrechters fluiten graag op een zo hoog mogelijk niveau maar er zijn er ook die liever de lagere teams als voorkeur hebben omdat ze bv wat minder zelfvertrouwen hebben of een keer iets vervelends meegemaakt hebben op een hoger niveau. Belangrijk is in ieder geval dat ze het niveau aan kunnen, zowel mentaal als conditioneel. b. De deskundigheid en ontwikkeling van de scheidsrechter vormt een belangrijke factor op welk niveau de scheidsrechter gaat fluiten. Het kan best wel eens goed zijn om een scheidsrechter te laten fluiten op een hoger niveau als dat hij gewend is om zodoende zijn ontwikkeling een extra impuls te geven. Andersom is het ook wel eens raadzaam de scheidsrechter tegen zichzelf in bescherming te nemen en hem/haar [tijdelijk] op een lager niveau in te delen. Het is wel van belang dit vooraf open en eerlijk met de scheidsrechter te bespreken.
c. De praktijkbegeleider beoordeelt en overlegt met de scheidsrechter en zijn advies vormt vaak de leidraad van de aanstelling van de scheidsrechter. In hoofdstuk 8 gaan we wat dieper in op de begeleiding.
De aanstellingen worden dus in hoofdzaak bepaald door een combinatie van bovenstaande 3 factoren waarin de begeleider een zware stem mag hebben.
Pagina | 12
8. Behoud Hoe voorkomen we dat scheidsrechters na 1 of 2 jaar er de brui aan geven en stoppen met fluiten?
Het werven en opleiden van scheidsrechters vergt de nodige tijd en energie dus is het zaak dat we scheidsrechters voor een langere tijd aan de vereniging proberen te binden. Dit kan worden gestimuleerd door een aantrekkelijk klimaat te scheppen binnen de vereniging waar de scheidsrechter zich prettig bij voelt en er voor te zorgen dat er een aanspreekpunt is waar de scheidsrechter terecht kan met zijn verhaal. Dit kan een begeleider zijn maar mogelijk ook een coördinator of vertrouwenspersoon. Belangrijk is in ieder geval dat deze persoon zoveel mogelijk aanwezig is voor, tijdens en na wedstrijden om de scheidsrechter bij te staan wanneer nodig en het vertrouwen geniet van de scheidsechter. Een goede begeleiding zal ook zeker bijdragen tot het behoud van scheidsrechters. In het volgende hoofdstuk wordt dit onderdeel uitgebreid besproken. Scheidsrechters steken tijd en energie in een vereniging en daar mag ook best een beloning tegenover staan. Een beloning kan uit vele vormen bestaan en het is aan de vereniging om daar een keuze in te maken. Mogelijke vormen van beloning zijn oa, een consumptie, een waardebon voor bv sportartikelen, het beschikbaar stellen van een scheidsrechtersshirt of tenue, vrijstelling van contributie, een financiële vergoeding en zo zijn er vast nog wel meer te bedenken. De binding met de vereniging kan tevens versterkt worden door activiteiten speciaal voor scheidsrechters te organiseren. Denk hierbij aan spelregelavonden, discussie en/of thema avonden, een uitstapje met scheidsrechters naar een betaald voetbalwedstrijd, uitnodiging voor de vrijwilligersavond of een BBQ.
Pagina | 13
9.
Begeleiding
In vorige hoofdstukken is het woord begeleiding al menig maal gevallen en dat is niet voor niets geweest. Begeleiding van scheidsrechters is één van de belangrijkste, zo niet het belangrijkste onderdeel in de opleiding, ontwikkeling en behoud van verenigingscheidsrechters. Een begeleider heeft dus een belangrijk taak en daarom is het van belang de juiste persoon of personen hiervoor aan te stellen aan de hand van een vooraf opgesteld profielschets. Profielschets praktijkbegeleider, - gekwalificeerd B.O.S, SO II, of verenigingsscheidsrechter; - minimum leeftijd 25 jaar; - beschikt over goede communicatieve en schriftelijke uitdrukkingsvaardigheden; - beschikt over een gemotiveerde en positieve uitstraling; - onderschrijft de doelstelling van de vereniging; - heeft waarden en normen hoog in het vaandel staan; - is in staat om op een goede manier om te gaan met de doelgroep; - is beschikbaar en is bereid regelmatig overleg te plegen met de scheidsrechterscoördinatoren; - is bereid de cursus “Praktijkbegeleider scheidsrechters veldvoetbal” te volgen. Wat verwachten we van een praktijkbegeleider?
De praktijkbegeleider staat voor de uitdaging scheidsrechters [in opleiding] te stimuleren, te motiveren en de feedback te geven die bijdraagt tot een[verdere] verbetering cq verhoging van het prestatieniveau. Door te luisteren, het stellen van [open] vragen en doorvragen tracht de praktijkbegeleider de scheidsrechter te laten terug kijken op het eigen handelen, waarvan het de bedoeling is dat dit een positieve bijdrage oplevert in zijn/haar ontwikkeling als scheidsrechter. Wat is belangrijk in de begeleiding?
Een begeleider moet het vertrouwen genieten van de scheidsrechter en dus is het belangrijk dat hij signalen op weet te pakken. Dit kan worden bereikt door goed te luisteren, vragen te stellen en open en eerlijk met de scheidsrechter te communiceren. Op momenten dat een scheidsrechter weerstand voelt of ondervindt van spelers, leiders en/of publiek moet hij de praktijkbegeleider als vertrouwenspersoon ervaren waar hij of Pagina | 14
zij altijd met zijn verhaal terecht kan. De aanwezigheid van een praktijkbegeleider is dus erg belangrijk. Hoe ziet een wedstrijdbegeleiding eruit?
Een begeleiding begint al in het wedstrijdsecretariaat waar je voor je zelf een beeld kunt vormen hoe sterk de scheidsrechter in zijn schoenen staat. Komt hij/zij ontspannen of juist gespannen over? Spanning kan al ontstaan vooraf een wedstrijd, bv thuis of in het wedstrijdsecretariaat. Als bv blijkt dat 1 der partijen de spelerspasjes niet op orde heeft en de scheidsrechter daar een opmerking over maakt zullen leiders al snel overgaan tot het proberen te beïnvloeden van de scheidsrechter door te stellen dat hij niet zo moet zeuren. Bijval van of gesteund door de praktijkbegeleider zal de scheidsrechter sneller voet bij stuk houden en zich niet zo makkelijk laten beïnvloeden. Ook door de scheidsrechter vooraf een wedstrijd wat opbeurende woorden en een schouderklopje mee te geven gaat deze vaak al met meer vertrouwen een wedstrijd in. Het zichtbaar aanwezig zijn van een begeleider tijdens de wedstrijd zal een scheidsrechter verder stimuleren zich van zijn/haar beste kant te laten zien. Noteer tijdens het verloop van de wedstrijd momenten en/of spelsituaties die opvallen, zowel in positieve als negatieve zin. Na afloop van de wedstrijd en nadat alle formaliteiten zijn afgerond kun je er voor kiezen een kort feedback gesprek te houden met de scheidsrechter. Dit hoeft niet na iedere wedstrijd maar bv 1x per maand of op momenten dat je vindt dat het nodig is in het belang van de scheidsrechter. Bewegende beelden
Het gebruik van een filmcamera tijdens wedstrijden biedt de begeleider een uitgelezen mogelijkheid om tijdens een feedback gesprek wedstrijdsituaties terug te halen. Voordeel hierbij is dat de scheidsrechter bepaalde wedstrijdsituaties terug kan zien op beeld en daardoor de situatie vaak beter kan relativeren. Het geeft de begeleider tevens de mogelijkheid om wedstrijdgericht op situaties in te spelen en advies te geven. Een ander voordeel kan zijn dat je een scheidsrechter bewegende beelden van wedstrijdsituaties kan laten zien waarin de scheidsrechter juist uitstekend heeft gehandeld. Het zal geen uitleg behoeven dat het zelfvertrouwen van de scheidsrechter hierdoor aanzienlijk zal toenemen. Ivm de wet op privacy is het uiteraard wel verstandig vooraf met een scheidsrechter te overleggen of deze toestemming verleent om gefilmd te worden tijdens een wedstrijd. Hoe pak je een feedbackgesprek aan en wat is hierbij belangrijk?
Belangrijk is dat de scheidsrechter zelf voldoende ruimte krijgt zijn/haar eigen functioneren te evalueren. Een feedback gesprek begint dan ook altijd met de vraag hoe een scheidsrechter zelf de wedstrijd heeft ervaren. Je kunt hierdoor tevens vaststellen of een scheidsrechter over voldoende zelfkritiek beschikt en het bied de begeleider tevens een prima aanknopingspunt om het gesprek voort te zetten. De feedback van de Pagina | 15
begeleider begint altijd positief, bevat een kritisch opbouwend middenstuk en eindigt weer positief. Hiermee bereik je dat de scheidsrechter veelal met een goed gevoel huiswaarts keert. Bepaal aan de hand van je aantekeningen die je tijdens de wedstrijd hebt gemaakt wat je met de scheidsrechter wilt bespreken. Vaak heb je niet de tijd om alles te bespreken dus kies voor bepaalde wedstrijdsituaties waarvan jij denkt dat die voor de scheidsrechter het meest relevant zijn. Een feedback gesprek moet ook niet te lang duren. Afhankelijk van wat je wilt bespreken, met of zonder wedstrijdbeelden, varieert de duur een feedback gesprek van 5 tot maximaal 15 minuten. Begeleidingsrapport
Om de ontwikkeling van de scheidsrechter gedurende langere tijd te kunnen volgen is het belangrijk begeleidingsrapporten op te maken en een dossier aan te leggen. Je kunt hiervoor het standaard KNVB begeleidingsrapport gebruiken echter die zijn vrij uitgebreid en bevat onderdelen die niet direct relevant zijn voor verenigingscheidsrechters. Het is daarom goed een eigen versie [zie bijlage] samen te stellen, afgestemd op de doelgroep die begeleid wordt. Deze rapporten kunnen tevens van nut zijn als je besluit op het eind van een seizoen een 1 op 1 gesprek te houden met de scheidsrechter.
Pagina | 16
10. Aanstellingen Betreft de aanstelling van scheidsrechters zijn er verschillende mogelijkheden en iedere vereniging doet dat op haar eigen manier. Hoe je het ook regelt, belangrijk is dat iedereen zich houdt aan gemaakte afspraken en dat ze duidelijk zijn voor alle betrokkenen. Het is raadzaam de aanstellingen zo vroeg mogelijk bekend te maken zodat indien van toepassing wijzigingen op tijd doorgevoerd kunnen worden en je niet op het laatste moment voor verrassingen komt te staan. In principe is een programma 2 weken vooraf inzichtelijk via sportlink. Waar enkele jaren terug de aanstellingen nog vaak telefonisch geregeld werden hebben we tegenwoordig het internet tot onze beschikking. Voorbeeld:
De aanstellingen worden 2 weken voorafgaand aan de wedstrijddag op een maandagavond geplaatst op de website van de vereniging. Scheidsrechters maken zich eigen iedere dinsdagavond de aanstellingen in te zien en dit af te stemmen met hun eigen agenda. Mits akkoord is verdere actie niet nodig maar als blijkt dat de aanstelling niet uit komt met de agenda van de scheidsrechter meld deze dat direct bij de verantwoordelijke aansteller zodat die het e.e.a. kan verwerken. Het kan uiteraard ook voorkomen dat een paar dagen voor aanvang van de wedstrijddag het programma of de aanstellingen nog gewijzigd wordt door bv een wedstrijdwijziging, hetzij door de vereniging hetzij door de KNVB of omdat een aangestelde KNVB en/of verenigingscheidsrechter heeft afgemeld ivm een blessure of wegens persoonlijke cq familiaire omstandigheden of omdat 1 van de teams verhinderd is. Het is daarom aan te raden om 2 dagen voor aanvang van de wedstrijd nogmaals de aanstelling te checken om misverstanden zoveel mogelijk te voorkomen. Zoals al eerder genoemd staat of valt het aanstellingsbeleid met de verantwoordelijkheid die alle betrokkenen hierin nemen. Vrijwillig betekent dus zeker niet vrijblijvend.
Pagina | 17
11. Communicatie/Evaluatie Ook al denk je het als vereniging nog zo goed voor elkaar te hebben, niets is zeker en alles is in principe voor verbetering vatbaar. Soms lopen dingen nou eenmaal niet zoals je hebt voorzien of afgesproken of treden er onvoorziene wijzigingen cq omstandigheden op. Belangrijk is dan ook dat er regelmatig communicatie is tussen alle betrokkenen. Zorg dat contact met scheidsrechters niet verwatert en geef hen het gevoel dat je ze serieus neemt en dat ze gehoord worden. Sta open voor input van buiten af, organiseer eens een thema of discussieavond met scheidsrechters en plan 1 of 2 evaluatie momenten in tijdens een seizoen. Hou eens een enquête onder je scheidsrechters met vragen als, Hoe tevreden ben je over....., - de aanstellingen; - de ontvangst vooraf een wedstrijd; - de samenwerking met terreinknechten; - de ontvangst na een wedstrijd; - de vergoeding per wedstrijd? Heb je behoefte aan....., - ondersteuning bij het invullen van het wedstrijdformulier; - ondersteuning bij het invullen van een scheidsrechters rapport [bij rood]; - begeleiding tijdens wedstrijden; - thema avond voor scheidsrechters [bv spelregelavond]; - discussie avond met collega scheidsrechters [uitwisselen ervaringen]? Voel je, je voldoende beschermd/ondersteund bij weerstand van….., - spelers/leiders/publiek tijdens een wedstrijd; - spelers/leiders/publiek na afloop van een wedstrijd; - leiders/spelers in het wedstrijdsecretariaat na afloop van een wedstrijd? Wat kan er volgens jou beter? Heb je nog suggesties?
Bespreek de uitkomst van de enquête met de scheidsrechters. Dit geeft ze vertrouwen en het gevoel dat er naar ze wordt geluisterd. Het zal tevens de scheidsrechters motiveren wat het behoud weer ten goede zal komen. Jaarplan
Stel als commissie aan het begin van ieder seizoen een jaarplan op en communiceer dit met de scheidsrechters. Als alternatief kan er ook met een meerjaren plan worden gewerkt al leert de ervaring dat een meerjaren plan vaak verwatert en zodoende dus naar de achtergrond verdwijnt. Evalueer op het einde van het seizoen het seizoensplan om zo daadwerkelijk inzicht te krijgen wat je nu precies het hele jaar door hebt gedaan en hebt bereikt. Tevens verplicht je jezelf als commissie hierdoor scherp en alert te blijven op de ontwikkelingen van de arbitrage binnen je vereniging. Pagina | 18
12. Arbitrageplan Eigenlijk zou deze handleiding moeten beginnen met dit hoofdstuk. Waar voorgaande hoofdstukken gezien mogen worden als voorbeeld en/of advies is een arbitrageplan een document dat 100% naar de cultuur van de vereniging geschreven dient te worden. Voor een structureel georganiseerde vorm van arbitrage binnen de vereniging is een goed doordacht arbitrageplan van essentieel belang. Daarbij is het noodzakelijk dat het hoofdbestuur het plan onderschrijft. Vraag daarom ook goedkeuring van het plan aan bij het hoofdbestuur zodat het een officieel verenigingsdocument wordt. Hiermee creëer je een basis van waaruit je als commissie de arbitrage binnen de vereniging verder kunt gaan ontwikkelen. Neem in het plan een doelstelling op waar je met de arbitrage naar toe wilt, hoe je dit wil gaan bereiken en leg alle vormen van afspraken vast. Investeren in arbitrage kost buiten tijd en energie ook geld. Opleidingen, een scheidsrechters tenue, wedstrijd vergoedingen, een thema avond of BBQ, aan alles zit een kostenplaatje verbonden. Probeer vooraf in te schatten wat het e.e.a. op seizoensbasis kost en vraag aan het bestuur naar een eigen budget voor de scheidsrechterscommissie. Hoe zet ik een arbitrageplan op?
Zoals gezegd, een arbitrageplan moet passen in de cultuur van de vereniging. Klakkeloos een arbitrageplan overnemen van een andere vereniging heeft totaal geen zin want iedere vereniging heeft zo zijn eigen gedachten bij het onderwerp arbitrage. Een goed hulpmiddel bij het opstellen is het document “Uitwerking Stappenplan Arbitrage” van de KNVB. Dit document is te downloaden via het kenniscentrum van de KNVB. Tevens zijn er diverse verenigingen die inmiddels een uitgewerkt arbitrageplan hebben opgezet en die gewoon via de verenigingsite te downloaden zijn, waaronder die van Beerse Boys, www.beerseboys.nl/onzeclub/arbitrageplan . Een arbitrageplan dient afgestemd te zijn op de missie/visie van de vereniging. Het is raadzaam een arbitrageplan niet vol te stouwen met allerlei sub hoofdstukken en regeltjes maar hou het beknopt en simpel zodat het overzichtelijk, beheersbaar maar vooral werkbaar is en blijft. Ik heb een uitgewerkt arbitrageplan en dan?
Dan begint het pas echt, je moet het plan ten uitvoer gaan brengen. Dit zal gepaard gaan met vallen en opstaan en waarschijnlijk zul je, je regelmatig afvragen waar je in hemelsnaam aan begonnen bent. Je zult ervaren dat het mn in de beginfase veel tijd en energie zal kosten, waarschijnlijk veel meer dan je vooraf ooit hebt bedacht. Raak niet in paniek en probeer niet geforceerd het plan in te voeren. Ga gefaseerd te werk door eerst die onderdelen uit het plan aan te pakken waar de meeste behoefte aan is en gun jezelf hiervoor voldoende tijd. Je kunt de druk wat verlichten door met meerdere mensen de schouders eronder te zetten. Pagina | 19
Uitvoering
Nadat het totale arbitrageplan in werking is gesteld is het zaak de arbitrage binnen de vereniging volgens de richtlijnen van het plan uit te [blijven] voeren. Iedere afwijking ervan maakt je arbitrageplan ongeloofwaardig en kan je ook niet uitleggen naar je achterban. Blijf ondertussen open staan voor nieuwe input van wie dan ook, leg met regelmaat je oor te luister bij de scheidsrechters en vraag spelers en leiders eens naar hun ervaring over de arbitrage binnen de vereniging. Na 3 tot 5 jaar met het arbitrageplan gewerkt te hebben is het goed het plan eens te evalueren en indien nodig bij te stellen want zoals eerder gezegd “niets is zeker en alles is in principe voor verbetering vatbaar”. Rendement
Het opbouwen van een gezond en goed opgeleid arbitraal netwerk binnen de vereniging gaat niet over 1 nacht ijs en vergt nu eenmaal een flinke investering van tijd en energie. Een tijdspad van enkele jaren is hierbij eerder regel dan uitzondering. Mits goed georganiseerd levert het echter veel rendement op. Bestaande scheidsrechters zullen niet meer zo snel afhaken en werving van nieuwe aanwas zal makkelijker verlopen doordat scheidsrechters weer zichtbaar plezier uitstralen in het beoefenen van hun hobby. Door bv in de winterstop een discussieavond te organiseren met alle scheidsrechters is er nog meer rendement uit te halen door het uitwisselen van onderlinge ervaringen. Ook een spelregelavond is een uitstekende gelegenheid om de band met de scheidsrechters te onderhouden cq te verstevigen. Dit alles zou voldoende inspiratie op moeten leveren om een goed doordacht arbitrageplan op te stellen. Toekomst
Een mogelijk volgende stap is een roulatie van verenigingsscheidsrechters met buurverenigingen op te zetten. Hiermee geef je scheidsrechters nog meer ruimte en gelegenheid hun hobby uit te voeren. Daarbij zal het voor velen als een verademing voelen eens andere spelers tegen te komen en zal het de ontwikkeling van scheidsrechters zeker ten goede komen.
Pagina | 20
