Patiënt bepaalt ademhalingsritme

VEERTIENDAAGS INFORMATIEBLAD VAN HET UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM ST RADBOUD JAARGANG 36 NUMMER 19 3 december 2010

Patiënt bepaalt ademhalingsritme In het UMC St Radboud wordt een aantal IC-patiënten op unieke wijze beademd. Niet de machine, maar de patiënt bepaalt de timing van de ademhaling en de hoeveelheid lucht die wordt toegediend. De patiënt kan eerder van de beademing af. N e l l e k e D i nn i s s e n

Wereldwijd komen intensivisten kijken naar de nieuwe beademingstechniek die in het Radboud als eerste is beproefd en ingevoerd. ‘Het is een inge­ nieuze uitvinding waar de patiënt veel baat bij heeft’, zegt intensivist Leo Heunks. ‘Wij doen al jarenlang onderzoek naar ademhaling en beademing. De nieuwe vinding past precies binnen onze onderzoekslijn, daarom konden we er meteen op inspringen.’ Bij de conventionele beademing krijgt de patiënt bij elke ademteug precies dezelfde hoeveelheid lucht binnen. Dat is oncomfortabel. Heunks: ‘Een mens heeft een chaotisch ademhalingspatroon. Diep zuchten, kort en lang ademen wisselen elkaar willekeurig af. Een beademingsapparaat houdt daar geen rekening mee. Dat wordt ingesteld op bijvoorbeeld 400 milliliter lucht per

Pagina 5 Pierre Rutgers neemt afscheid

Pagina 7 Diep geraakt door ‘Dag & Nacht’

Onlangs kwam een delegatie uit Saoedi Arabië de nieuwe techniek bewonderen. Foto: Flip Franssen ademteug. Bovendien reageert de machine elke ademteug ongeveer 400 milliseconden later dan de patiënt zou willen. Geen pretje, het is alsof je luchtpijp even wordt dichtgeknepen.’

Eerder wakker De nieuwe techniek NAVA, Neurally Adjusted Ventilatory Assist, houdt wel rekening met het ritme van de patiënt en de zuurstofbehoefte. Dat kan omdat de sonde, waar ook voeding en medicatie doorheen kunnen, voorzien is van elektrische draadjes. ‘Bij inademing wordt onder andere het middenrif naar beneden gedrukt, waardoor de longen zich kunnen volzuigen’, legt Heunks uit. ‘Via de elektrische draadjes meet de sonde de activiteit van het mid­ denrif, waardoor de machine precies weet wanneer de patiënt wil inademen en of er behoefte is aan een grote of kleine teug lucht.’ Dit is niet alleen gerieflijker voor patiënten, ook het zuurstofgehalte in het bloed verbetert. Daardoor kunnen ze sneller van de beademing af. ‘We kunnen patiënten dus eerder wakker houden en mobiliseren. En uiteindelijk leidt dit tot een verkorte IC-opname.’ Alle intensivisten en verpleegkundigen hebben voor toepassing van de nieuwe techniek scholing gehad. De afdeling Intensive Care past de beade­ ming toe bij patiënten die langer dan twee dagen op de IC liggen en redelijk stabiel zijn. Zeer ernstig zieke patiënten, die in een diepe slaap worden gehouden, vallen nog buiten het nieuwe protocol. Heunks: ‘Samen met de uitvinder gaan we onderzoeken of we ook hen op deze manier kunnen beademen.’ n

Pagina 8 ‘We gaan malaria onder de duim krijgen’

Pagina 15 Overgewicht? Doe er wat aan!

r a d b od e 1 9 - 2 0 1 0

inhoud

En verder...

5

10

Interview

Onderzoek

Werken met zorg en passie Pierre Rutgers neemt op 1 januari afscheid als directeur HR. ‘Medewerkers zijn zelf verantwoordelijk voor hun loopbaan. En iedereen moet nóg flexibeler worden.’

Afscheid Nine Knoers In Nijmegen stond ze aan de basis van het onderzoek naar (erfelijke) nierziekten. Een effectieve behandeling van de aandoening nefrogene diabetes insipidus is inmiddels binnen handbereik.

7

13

Patiëntveiligheid

Onderwijs

Colofon

‘Dag & nacht’ Medewerkers werden diep geraakt door het herkenbare van wat zich voor hun ogen afspeelde.

Snijzaaldriedaagse voor gynaecologen Gynaecologen uit heel het land volgden hier een snij­ zaalcursus. Het is uniek dat ze hierbij konden oefenen op echte lichamen.

8

15

Reportage

Opinie

‘We gaan malaria onder de duim krijgen’ Sinds dit voorjaar beschikt het Nijmeegse Clinical Centre for Malaria Studies over een nieuw en zeer geavanceerd laboratorium. Dit wereldwijd unieke laboratorium zal een belangrijke rol gaan spelen in de strijd tegen malaria.

Overgewicht? Doe er wat aan! Wij zitten met een bevolking waarvan de helft van de volwassenen te zwaar is. Leefgewoonten zijn hier debet aan. Een betoog van Jaap van Binsbergen.

Radbode is een tweewekelijks personeelsblad van het UMC St Radboud. Oplage: 13.000 Redactie: Nelleke Din­ nissen (hoofdredactie), Jannie Meussen (eindredactie) en Gijs Munnichs. Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Binsbergen, Marten Dooper, Mariska Ebbelink, Niels van Haarlem, Ad den Held, Flip Franssen, Frank Muller, Daan Van Speybroeck, Jan van Teeffelen. E-mail: radbode@sb. umcn.nl, telefoon: 024-3613538 Correspondentie: UMC St Radboud, 528 Product­groep Communicatie, Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen Redactieraad: prof.dr. Rob Blei­ chrodt, Peter van Dijk, prof.dr. Louis Kollee, dr. Erik de Laat Vormgeving en lay-out: Puntkomma Nijmegen Druk: Wegener Nieuwsdrukkerij Gelderland Advertenties: Bureau van Vliet, 023-5714745, e-mail: zandvoort@ bureauvanvliet.com Abonnement: 13,60 euro, informatie Sylvia van Brück-Engelen 024-3615442. De volgende Rad­ bode verschijnt vrijdag 17 december.

column

kunst Welk ziekenhuis heeft ze niet, de werken van Pierre Alechinsky, van Roger Raveel – vaak pareltjes van grafiek? Maar welk ziekenhuis laat ze bij renovatie van afdelingen afvloeien naar het kunstdepot om over te stappen op modieuze behangsels met prints van enorm uitvergrote bloemen en grassprietjes met druppeltjes dauw? Zo kwamen er onlangs drie kleine Alechinskys binnen, die zowat onmiddellijk herplaatst konden wor­ den bij de concernstaf. Mede door zijn zwierigheid is het werk van Alechinsky zeer herkenbaar. De bijzondere kleurschakeringen zor­ gen voor aantrekkelijkheid zonder flauw of oppervlak­ kig te worden. Ook de figuratie is daarvoor te complex; ze valt nooit in één keer te behappen. Komt ze op het eerste gezicht als wild en onbeheerst over, alles blijkt in de hand gehouden. Kortom, de sterke composities zitten goed in mekaar. Dit is zeker niet vreemd aan de grafische opleiding die de kunstenaar genoot en waar hij zijn werk stevig in verankert. Tevens wordt vaak gewezen op zijn linkshandigheid – te situeren in een tijd dat dit als fout werd beschouwd en afgeleerd moest worden. Het bracht hem ertoe met beide handen van alles uit te proberen en vele mogelijkheden te benut­ ten. Zo ontwikkelde hij een even eigen als fabelachtig handschrift. Hiermee wist hij de uiteenlopende inspi­ raties van Cobra, waar hij Belgisch prominente verte­ genwoordiger van was, tot een grondige kennis van de Japanse en Chinese kalligrafie eigenzinnig te verenigen. In een abstraherende figuratie (of is het omgekeerd?), verstrengelen Oost en West zich op affirmatieve wijze. Vreemde wezens met menselijke trekjes duiken in het gewemel op, maken een gebaar en laten iets van zichzelf of van de situatie waarin ze verzeild raakten, zien. Eenduidig wordt het nooit, en regelmatig, ook al heeft men ze vaak bekeken, manifesteren zich nieuwe, onverwachte dimensies en perspectieven.

Nieuwsladder  In bedrijf  Lopen voor nieuw leven, Wetenswaardig  Onderwijs in Tanzania, Grenzeloos  Mensen , Agenda, Ingezonden  HRM-info  Actueel, Ethiek 

Print, blogs en tweets

Grafiek van Pierre Alechinsky

Foto: Jan van Teeffelen

Terwijl ik deze column tik weet ik dat u die pas over zes dagen kunt lezen. De uitgave moet namelijk eerst nog naar de eindredactie, de vormgever, terug naar de eindredactie voor correcties, daarna naar de drukker en vervolgens zorgt de verzender dat het papier in uw bus belandt. De weg van tikken van een stukje naar u is op deze manier lang. Het nieuws kunnen we dus nooit in de Radbode meenemen, want wat nu nieuws is, is dat morgen niet meer. Terwijl u dit leest ben ik terug uit Maastricht. Op 29 en 30 november bezocht ik namelijk het congres Medicine 20. Daar werd een blik in de toekomst geworpen: hoe ziet de zorg van morgen eruit? Dat lijkt ons heel relevant, want de toekomst dat bent u. Wil ik iets over dit congres meenemen in de Radbode, dan kan dat pas in de editie van 17 december. En dan is het uiteraard geen nieuws meer. Daar willen we dus niet op wachten, dachten we op de redactie. Dat kan anders: het nieuws op het web en de achtergronden in de Radbode. Op het Bedrijfsportaal heb ik het nieuws van die twee dagen dan ook online gebracht. In een continue stroom van blogs en tweets, met foto’s, heeft u kunnen lezen wat er op het congres gebeurt. Alsof u er zelf bij was. Blogs en tweets zijn overigens niets meer dan moeilijke woorden voor korte stukjes tekst. Een mooi voorbeeld hoe print en web elkaar aan kunnen vullen. Overigens zijn we in die integratie van deze twee middelen niet uniek. Ieder (print) medium is er mee bezig. Voor ons was dit een experiment dat nu al smaakt naar meer. Benieuwd of u het lekker vond! Niels van Haarlem, teamleider redactie [email protected]

Daan Van Speybroeck

2

3 4 11 13 14 15 16

r b eleid a d b od e 1 9 - 2 0 1 0

nieuwsladder Treinkaartjes Vanaf 3 t/m 18 januari 2011 is er de mogelijkheid om treinkaartjes (dagkaarten 1e en 2e klas) van 2010 om te wisselen tegen treinkaartjes van 2011 bij het TNT Servicepunt (route511). Dit kan alleen met een aanvraagbon( model 8) waarop de kostenplaats is aangegeven en voorzien van een handtekening van een handtekeningbe­ voegde.

Mont Ventoux voor goed doel

Foto: Flip Franssen

Join4Energy organiseert weer de Challenge Mont Ventoux. Dit is een jaarlijks wielerevenement op de ‘kale berg’ om geld in te zamelen voor de Stich­ ting Energy4all. Iets voor u? Schrijf u in via www. join4energy.nl en help kinderen met stofwisse­ lingsziekten een kans op genezing te bieden. De Challenge vindt plaats van 28 tot en met 31 mei 2011.

Volgens berekening is een uitbreiding naar acht bestralingsmachines nodig om aan de vraag in de regio te kunnen blijven voldoen.

Radiotherapie bouwt ‘bunkers’ in CWZ Niet alleen in de nieuwbouw van het Maasziekenhuis in Boxmeer, ook onder het nieuwe spoedplein van het Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis gaat het Radboud radiotherapiebunkers bouwen. Vanaf 2012 kunnen patiënten van het CWZ in hun eigen omgeving bestraald worden. Uitbreiding van radiotherapeutische capaciteit in de regio is nodig omdat het aantal patiënten met kanker in de nabije toekomst fors zal stijgen. J a nn i e M e u s s e n

‘Wij groeien met onze vier bestralingsbunkers uit de voegen, want het aantal patiënten met kanker neemt door de vergrijzing alsmaar toe. Volgens berekening is een uitbreiding naar acht machines nodig om aan de vraag in de regio te kunnen blijven voldoen’, vertelt prof. dr. Jan Willem Leer, afdelingshoofd Radiotherapie. Jaarlijks komen alleen al circa zeshonderd patiënten van het CWZ voor bestraling naar het Radboud. Door uit te breiden bij het CWZ en het Maasziekenhuis Boxmeer, kunnen ze straks in hun vertrouwde omgeving blijven. In de nieuwe radiotherapiebunkers worden radiothe­ rapeuten en radiotherapeutisch laboranten van hier ingezet. Leer daarover: ‘Kanker komt voor in alle orga­ nen. Niemand kan het hele veld in de volle breedte meer overzien. Onze elf radiotherapeuten richten zich allemaal op subspecialistische deelgebieden. Het is dus niet een kwestie van een paar nieuwe radiotherapeuten aanstellen op de satellietlocaties. Om de kwaliteit te garanderen, zullen onze mensen daar op verschillende dagen hun specifieke deskundigheid moeten inbrengen. De discussie hoe we dat gaan organiseren, start nu. Het was fraaier geweest om dat eerder te doen, maar de bouw van de bunkers bij het CWZ raakte opeens in

een stroomversnelling, doordat we mee konden liften in de bouwplannen van hun spoedplein. Belangrijk voordeel daarvan is dat de bunkers al in 2012 kunnen gaan draaien.’

Samenwerking regio versterken Patiënten kunnen in hun vertrouwde omgeving blijven. ‘Maar daarnaast is voor decentrale uitbreiding gekozen om de band met onze verwijzers te verstevigen’, vertelt

‘Dáár waar het verantwoord is, bieden we zorg aan dicht bij de patiënt.’ Leer. ‘Binnen het netwerk van het Radboud Universitair Centrum voor Oncologie (RUCO) willen we de samenwer­ king in de regio verder versterken.’ In Boxmeer worden bij de radiotherapiebunkers een poli en dagbehandeling gebouwd. Ook de radiotherapie in het CWZ krijgt een eigen poli, waar oncologen van daar en hier nauw met elkaar gaan samenwerken. Leer: ‘Doordat we meer bij elkaar over de vloer komen, en in de toekomst waar nodig ook in elkaars EPD’s kunnen kijken, gaan we automatisch intensiever samenwerken. We gaan behandelprotocollen en richtlijnen op elkaar afstemmen, en triage invoeren: Wat heeft de patiënt, wie behandelt hem en waar? Dáár waar het verantwoord is, bieden we zorg aan dicht bij de patiënt. Alleen voor hoogcomplexe zorg gaan patiënten naar het Radboud. Uit literatuur blijkt dat patiënten die worden bespro­ ken in zo’n breed multiprofessioneel overleg betere genezingskansen hebben, simpelweg omdat er betere beslissingen worden genomen.’  n

3

Landelijke dekking ParkinsonNet ParkinsonNet, een zorginnovatie die de kwaliteit van zorg voor parkinsonpatiënten verbetert, heeft volledige landelijke dekking bereikt. Dit betekent dat iedere parkinsonpatiënt in Nederland nu terecht kan bij zorgverleners die zich hebben gespecialiseerd in de ziekte van Parkinson. Parkin­ sonNet is een serie van regionale netwerken die bestaan uit neurologen en paramedici. Binnen het netwerk kunnen neurologen en andere verwijzers patiënten volgens vaste criteria gemakkelijk ver­ wijzen naar paramedici met kennis van Parkinson. Het eerste regionale ParkinsonNet is in 2004 in de regio Arnhem-Nijmegen opgezet. Zie ook nieuws­ rubriek, 17 november, www.umcn.nl.

Nederlandse burger positief over gezondheidszorg Nederland onderscheidt zich internationaal posi­ tief op de toegankelijkheid van de gezondheids­ zorg, maar er blijven ook kansen liggen. Dat blijkt uit een enquête onder bijna 20.000 burgers in elf landen. Het Nederlandse deel van het onderzoek is uitgevoerd door de afdeling IQ healthcare. Tus­ sen de 70 en 80 procent van de Nederlandse res­ pondenten kon dezelfde of de volgende dag terecht voor een afspraak met de huisarts. Meer dan driekwart van de respondenten kon binnen vier weken bij een medisch specialist terecht. De Nederlandse zorg blijft achter bij bijvoorbeeld darmkankerscreening en leefstijlbegeleiding van patiënten door de huisarts. Zie ook nieuwsrubriek, 18 november, www.umcn.nl.

Subsidie voor virusremmers Het Radboud heeft van ZonMw 600.000 euro sub­ sidie gekregen voor onderzoek naar virusremmers bij kinderen. De nieuwe virusremmer valaciclovir wint aan terrein. Probleem is dat jonge kinderen en baby’s moeite hebben om deze tabletten door te slikken. Hierdoor ontstaan problemen bij de behandeling van een virusinfectie. Voor dit onder­ zoek werken Kindergeneeskunde en Apotheek/ Klinische Farmacie samen. De apothekers ontwik­ kelen een valaciclovirdrank, waarbij ze letten op smaak en kwaliteit. Vervolgens wordt bij gezonde volwassenen de opname van de nieuwe drank in het bloed vergeleken met die van de tabletten. Vervolgens krijgen kinderen die een stamceltrans­ plantatie hebben ondergaan de drank toegediend als bescherming tegen virusinfecties. Er wordt onderzocht in hoeverre de drank opgenomen wordt en of er bijwerkingen optreden.

i r n b e dr i jf a d b od e 1 9 - 2 0 1 0

Movember

Urologen laten snor staan ‘Met een snorrel (lees: snorrenborrel) en een geza­ menlijke scheeroperatie hebben de medewerkers van Urologie deze week hun actie Movember afgesloten. Maar liefst 25 medewerkers van deze afdeling lieten de hele maand november hun snor staan om geld (vijf­ duizend euro) bijeen te brengen voor onderzoek naar prostaatkanker. Movember, waarbij Mo voor Moustache staat, is zeg maar het ‘broertje’van Pink Ribbon. Het idee is in 2003 geboren in Australië, door een paar besnorde mannen aan de bar. Sinds die tijd laten mannen wereldwijd in november hun snor staan, om aandacht én geld bijeen te brengen voor specifieke gezondheidsproblemen bij mannen. ‘Dit jaar kwam arts-onderzoekster Gisele Leyten met de vraag of wij bij Urologie de snorren wilde laten staan. Ik vond het zo’n goed initiatief, om iets ludieks te koppelen aan een serieus onderwerp’, vertelt uroloog Michiel Sedelaar. ‘We krijgen leuke reacties, ook van patiënten die erover gelezen hebben in de krant. Het is met al die media-aandacht een mooie manier om aandacht te vestigen op specifieke mannenziekten zoals prostaat­ kanker. Vorig jaar is er wereldwijd maar liefst 31 miljoen euro ingezameld.’ In Nederland is er dit jaar voor gekozen om het geld te besteden aan onderzoek naar prostaatkanker in het Nederlands Kanker Instituut. Deze ziekte treft jaarlijks 9500 mannen. Sedelaar: ‘We hebben hier in huis ook een multidisciplinaire prostaatkankerpoli. Alle moge­ lijke behandelingen vinden hier plaats.’ Wat hem betreft mag Movember een Radboud-traditie worden. ‘Maar dan moeten andere afdelingen uiteraard ook meedoen. En wie weet kunnen we het ingezamelde geld dan besteden aan onderzoek naar mannenziekten binnen het Radboud zelf.’ JM

Vitaliteitsplaza

VIP-card al geactiveerd? ‘Veel medewerkers hebben hier hun VIP-card al geactiveerd’, vertelt Esther van Halewijn, frontoffice­ medewerker van Vitaliteitsplaza. ‘Maar ze zijn nog duidelijk zoekende hoe ze in hun eigen vitaliteit en ontwikkeling kunnen investeren.’ Het aanbod van Vitaliteitsplaza is groot. ‘Er is veel belangstelling voor loopbaanbegeleiding’, vertelt Van Halewijn. ‘Voor een loopbaancheck of digitale loop­ baancoaching, maar bijvoorbeeld ook voor de cursus zingeving waarbij medewerkers met een loopbaanadvi­ seur stilstaan bij zichzelf: wie ben ik, waar wil ik naar­ toe en waar word ik blij van? In januari start de eerste groepscursus “Over Gewicht”, waarbij medewerkers in groepsverband kunnen afvallen. Hiervoor zijn nog plaatsen vrij. Ook de cursus balans werk/privé voor secetaresses begint in januari, die is al volgeboekt. En deze week zijn we begonnen met de cursus ontspannen, waarin medewerkers allemaal praktische oefeningen krijgen aangereikt. Na de eerste bijeenkomst kwam iedereen heel enthousiast uit de oefenruimte.’ ‘Medewerkers zijn zoekende, maar wij ook’, benadrukt Van Halewijn. ‘We willen voor ieder wat wils bieden en meer diensten onder de honderd euro aanbieden. Er komen bijvoorbeeld veel vragen binnen voor yoga en meditatiemogelijkheden tijdens de pauze. Wij zijn deze mogelijkheden aan het aftasten. We overwegen ook om meer korte preventieve inlooplessen te geven in groepsverband. Met bijvoorbeeld tiladviezen, om schouder-, rug- en nekklachten te voorkomen.’ Medewerkers kunnen bij Vitaliteitsplaza betalen met de VIP-card van 100 euro, die iedereen gekregen heeft,

aangevuld met - belast of onbelast - het persoonlijk bud­ get. Sommige faciliteiten, zoals fysiotherapie, worden via de zorgverzekering vergoed. ‘Vanaf januari kan ook de stoelmassage van de VIP-card worden betaald, dat is nu belastingtechnisch nog niet mogelijk.’ Van Halewijn krijgt regelmatig vragen over de site. ‘Medewerkers hebben soms niet door dat ze moeten doorklikken. Dan kunnen ze al onze producten en prijzen vinden en zelfs afspraken maken.’ Kijk regelmatig op de site, is haar advies, en loop eens bij Vitaliteitsplaza binnen. ‘We staan ook open voor tips. We willen graag aansluiten bij de behoefte van onze medewerkers en leidinggevenden.’ JM Vitaliteitsplaza (route 196) is doordeweeks elke dag open. Op dinsdag van 14.00 tot 18.30 uur, de andere dagen van 11.00 tot 15.30 uur. Telefoon: 026 3655355, of klik op de button Vitaliteitsplaza op intranet.

Colleges voor iedereen

10.000 euro voor NOTK De Rotaryclub Rijk van Nijmegen organiseerde op 31 oktober voor de derde keer de dag ‘Colleges voor ieder­ een’ in het UMC St Radboud. Dit keer was het Nijmeegs Offensief Tegen Kanker (NOTK) het goede doel. Twintig hoogleraren en hoofddocenten verzorgden inspirerende colleges, met onderwerpen als nanotech­ nologie, prostaatkanker, mindfulness en verzakkingen. Meer dan 250 enthousiaste belangstellenden bezochten de colleges. De dag bracht 10.000 euro op. Dit bedrag en de opbrengst van andere NOTK-acties nam bestuursvoorzitter Emile Lohman in ontvangst tijdens een bijeenkomst op 24 november. In totaal maar liefst 1,4 miljoen euro. De bijeenkomst was tegelijk het slot van NOTK: ‘Het doel is bereikt’, zegt voorzitter Vincent Paes. NOTK is inder­ tijd opgericht om geld in te zamelen voor onderzoek in het UMC St Radboud naar een nieuwe vorm van kanker­ bestrijding: immuuntherapie op basis van dendritische cellen. Prof.dr. Theo de Witte van Tumorimmunologie: ‘Bij zo’n veertig van de tweehonderd behandelde patiënten is de tumor niet meer aantoonbaar aanwezig. De nieuwe behandeling is nu uit de experimentele fase. Hij moet nog goedgekeurd worden door verzekeraars en ministerie, maar we zijn een heel eind op weg.’

telt bestuurslid Karin Offermans. ‘Dat zijn onder meer: veranderingen op het gebied van secretariaatsmanage­ ment, een introductie in mindfullness en aandacht voor hospitality en digitaal archiveren.’ Voorzitter Jozan Coe­ nen heeft meegewerkt aan de opzet van een leergang, speciaal voor Radboud-secretaressen. Secretaressen die lid willen worden van de Secretaresse­ vereniging kunnen zich aanmelden via de postbus: [email protected].  JM

16 december

Pecha Kucha for compassion Op 16 december 2010 organiseert Radboud REshape & Innovation Centre een derde Pecha Kucha Event over zorg 2.0. Deze keer zal de avond in het teken staan van compassie en dan rond kanker in het bijzonder. Met bij­ dragen van verschillende sprekers wordt een antwoord gezocht op de vraag hoe de compassie zijn plek in de gezondheidszorg terug kan winnen. De avond wordt georganiseerd in samenwerking met de Lions afdeling Nijmegen, die tijdens de avond fondsen werven voor een communitymanager voor de onlangs gelanceerde AYA4 community voor jonge mensen met kanker. 16 december 2010, vanaf 18.30 uur op de tweede verdie­ ping van het Studiecentrum Medische Wetenschappen. www.reshapehealthcare.nl. MW

Zevenheuvelenloop

Radboud eerste in bedrijvenloop

Ontbijten

Voor twee euro in Studiecentrum Medewerkers en studenten kunnen sinds kort in de kan­ tine van het Studiecentrum tussen 08.15 en 09.15 uur ontbijten voor twee euro, elke week van maandag tot en met vrijdag. Een initiatief van Cor de Haardt, teamleider van de kantine. Zijn motto is: De prestatie van iemand die goed ontbijt is van hogere kwaliteit.

23 november 2010

SecretaresseVereniging

Een verrassende eerste plek in het bedrijvenloopklasse­ ment was er voor het Radboud Topteam, teamcode R05. Een knappe prestatie! Politie Nijmegen werd tweede, TNT derde. Tijdens de afterparty in de Joannesschool kreeg het snelste Radboudteam de Fons Plasschaert Trofee over­ handigd. Het team bestond uit Arthur Schramade, Heleen Plaatzer, Bert Janssen, Fred Lataster, Jay Sauer, Wouter Hoefsloot, Jan Menssen, Michiel Kallenberg en André Gerth. Eerste snelste afdelingsteam was team Neurotop. Het team eindigde op plaats 53 in de bedrijvenloop. Zie voor meer informatie en foto’s, de button Zevenheuvelenloop op intranet.

RUCO

Aanvulling bijeenkomst

Op 23 november is het Secretaressenetwerk van het UMC St Radboud officieel omgedoopt tot Secreta­ resseVereniging UMC St Radboud. ‘Van de circa 650 secretaressen binnen het Radboud zijn er 215 bij ons aangesloten’, vertelt Miranda van Tits. ‘Zij betalen een kleine bijdrage aan contributie en daarvoor organi­ seren wij onder meer diverse workshops. Dat geld is echter niet toereikend. Daarom hebben wij de Raad van Bestuur gevraagd om financiële ondersteuning. Die kan de RvB niet aan een netwerk verstrekken, wél aan een vereniging, vandaar de switch.’ ‘We hebben al diverse onderwerpen voor de workshops van volgend jaar’, ver­

4

In de Radbode van 19 november (nr. 18, pg. 7 Bijpraten over RUCO) is kinderhemato-oncoloog dr. Maroeska te Loo niet goed geciteerd. Te Loo: ‘Tijdens de RUCO-bij­ eenkomst is besproken dat binnen de kinderoncologie centralisatie gewenst is om de kwaliteit van zorg verder te kunnen verbeteren. Momenteel vindt een landelijke discussie plaats over het gewenste aantal centra. De Stichting Kinderoncologie Nederland (SKION) staat concentratie in één centrum voor. In het model van de Nederlandse Federatie van Universitair medische centra (NFU) is sprake van meerdere centra. Zo denkt de NFU dat het mogelijk is het aantal centra terug te brengen naar vier. Tijdens de RUCO-bijeenkomst is er geen uit­ spraak gedaan (1, 2 of 4 centra) over hetgeen het beste zal zijn. Wat ons betreft is Nijmegen idealiter een van de locaties, als het NFU model gevolgd zou gaan worden, want onze kwaliteit is hoog.’

i r n t e rv i e w a d b od e 1 9 - 2 0 1 0

Werken met zorg en passie

Foto: Frank Muller

Pierre Rutgers: ‘In de Randstad is men heel direct en hier vooral aardig. Aardig zijn, elkaar aanspreken en je houden aan afspraken gaan prima samen.’

Na negen jaar neemt Pierre Rutgers op 1 januari afscheid als directeur HR. De man met passie blikt terug én kijkt vooruit: ‘Medewerkers zijn zelf verantwoordelijk voor hun loopbaan. En iedereen moet nóg flexibeler worden. Verpleegkundigen en dokters werken straks op verschillende locaties.’ Niels van Haarlem

Dat er veel moest gebeuren op het gebied van perso­ neelszaken was voor hem de reden om naar het Rad­ boud te komen. Bij een organisatie in beweging, daar hoort nu eenmaal modern HR-beleid bij. Waar ben je nu het meest trots op? ‘Invoeren van competentiemanagement. Toen ik hier binnenkwam gaf iedereen zelf invulling aan dat begrip. Dat leverde onduidelijkheid op, zowel voor de leiding­ gevende als de medewerkers. Nu is er een handboek met 43 competenties, waaronder de vier Radboudcom­ petenties, die gebruikt worden bij werving en selectie, opleidingen en jaargesprekken. Ik denk dat iedereen de competenties kan opnoemen en er naar kan handelen: klantgerichtheid, samenwerken en het nemen van eigen verantwoordelijkheid. Die zijn helder. Maar ik moet zeggen dat de vierde competentie ‘integriteit’ lastiger is om te meten.’ Wat heb je verder nog bereikt? ‘Trots ben ik op HR-collega Bert Oostveen, net met pen­ sioen, die de Radboudpenning in 2006 heeft gekregen voor zijn zorg en passie rond leiderschapsontwikkeling voor professionals. Wie hier als hoofddocent of hoogle­ raar aan de slag wil moet deze leergang doen. Verder is de HR-agenda 2010-2012 vastgesteld, met onze nieuwe visie op HR: de medewerkers aan het stuur en de orga­ nisatie faciliteert. De tijd dat een medewerker van de wieg tot het graf in één functie bij één werkgever blijft is voorbij. Medewerkers zijn zelf verantwoordelijk voor hun loopbaan. De leidinggevende en HR kunnen dit

faciliteren, bijvoorbeeld met opleidingen en trainingen. En - echt uniek in Nederland - het Vitaliteitsplaza, een faciliteit op het terrein van gezondheidsmanagement en loopbaanontwikkeling voor alle medewerkers.’ Veel bereikt dus. Maar wat is je niet gelukt? ‘Het is hier nog steeds een gevecht om ons te houden aan het principe van “afspraak is afspraak”. Overigens is het de afgelopen jaren wel sterk verbeterd. Dat “ja zeggen en nee doen”, zit diep in de genen. Heeft te maken met de academische setting waarin we werken met professionals, die hun eigen verantwoordelijkheid voorop stellen. Specialisten zijn ook verantwoordelijk voor de patiënt, maar zijn dat nooit alleen. Samenwer­ ken is niet voor niets een Radboudcompetentie. Profes­ sionals zullen dan ook meer evenwicht moeten vinden tussen professionele autonomie en samenwerken met anderen in de zorg- of onderzoeksketen. En natuurlijk, de Nijmeegse, wat indirecte aanspreekcultuur die dwars door de organisatie loopt. In de Randstad is men heel direct en hier vooral aardig. Aardig zijn, elkaar aan­ spreken en je houden aan afspraken gaan overigens prima samen.’ Welke veranderingen zie jij in de toekomst afkomen op de medewerker? ‘De wereld van de Universitair Medische Centra veran­ dert snel. Competitie, transparant zijn, verantwoording afleggen. Dat vraagt om een andere, meer naar buiten gerichte houding. Ook gaan technologische ontwikke­ lingen ons raken. Elke medewerker moet straks overweg kunnen met computers of zelfs een Ipad. Met de opening van het R-gebouw overwegen we papierloos te werken. Dus alles digitaal. Om de zorg betaalbaar te houden zal ons huis een regiefunctie over de externe zorgketens

5

krijgen. Denk aan de opening van de satellieten in Box­ meer. Verpleegkundigen en dokters werken straks de ene dag op die locatie en de andere dag ergens anders. Medewerkers moeten dus nóg flexibeler worden.’ Waarom ga je weg? ‘Meestal blijf ik zes, zeven jaar in een functie. Dat was ik ook hier van plan, maar door de wisseling van de wacht in de Raad van Bestuur is mij gevraagd actief bij te dragen aan “Beter worden in het Radboud”. Dat heb

‘Medewerkers zijn zelf verantwoordelijk voor hun loopbaan.’ ik zo zorgvuldig mogelijk en met passie gedaan, maar nu ben ik echt op mijn “houdbaarheidsdatum”. Op direc­ tieniveau moet je overigens nooit te lang blijven. Het is nu tijd voor een ander gezicht, een frisse wind. Met Jan Engelen als nieuwe directeur HR halen we iemand binnen met veel ervaring.’ n

Pierre vertrekt, Jan komt ‘Eerst ga ik reizen, daarna wil ik mijn HR kennis en ervaring overdragen. Moderator bij leiderschaps­ leergangen of HR-opleidingen, dat spreekt me aan.’ Pierre Rutgers wordt opgevolgd door Jan Engelen als nieuwe directeur Human Resources in de Concernstaf. Jan Engelen heeft een brede erva­ ring in HR. Zo was hij onder meer directeur HR bij de zorgverzekeraars Univé en Interpolis. Op dit moment is hij nog verantwoordelijk voor de Euro­ pese activiteiten op het gebied van HR van Eureka/ Achmea.

akkermans van elten

Akkermans Van Elten is een onafhankelijk adviseur die al meer dan 30 jaar de belangen behartigt van het UMC St Radboud en haar medewerkers op het gebied van verzekeringen, pensioenen, hypotheken en financiële dienstverlening.

Wie wil niet besparen? Loop binnen bij het PIP en laat ons uw voordeel berekenen! In uw dagelijkse werk bent u druk in de weer om zo goed mogelijk voor uw cliënten te zorgen. Uw werkgever UMC St Radboud wil graag voor haar medewerkers zorgen. Akkermans Van Elten heeft met uw werkgever een aantal collectieve financiële pakketten ontwikkeld met betrouwbare producten die u véél voordeel kunnen bieden.

Wat zijn uw voordelen? Tot 35% korting op uw privé-verzekeringen 0,2% korting op uw hypotheekrente Deze korting blijft behouden bij uit dienst treden Spaarloon Inkomenszekerheid bij arbeidsongeschiktheidsverzekering

Wij zijn er voor u! Loop binnen bij het Radboud (PIP) en neem uw verzekeringspapieren en/of hypotheekbescheiden mee of bereken zelf uw voordeel op onze website.

Doe er uw voordeel mee!

Meer weten of maken van een afspraak? Akkermans Van Elten T 0481-367077 (radboudlijn) E [email protected]

Laat ons uw voordelen berekenen en bespaar honderden euro’s!

Zelf voordeel berekenen? Website: www.akkermansvanelten.nl gebruikersnaam: radboud wachtwoord: voordeel

Loop binnen bij het PIP Balie 3, route 536 Maandag 10.00 - 14.00 uur en van 15.00 - 17.00 uur

Onze website is ook bereikbaar via het intranet van het UMC St Radboud

w w w.akkermansvanelten.nl

assu ran t i ë n • pensioenen • hypot heken • f i nanci e e l advies assurantiën • pensioenen • hypotheken • financieel advies

bulthaup

Volgens NEN 2767 BOUWKEURMEESTER KEURT UW WONING

Grenzlandküchen Jansen GmbH

Doe wat anderen ook doen: kom vrijblijvend langs en maak kennis met de voordelen die samen werken met accon ■ avm ook voor u kunnen hebben.

Een pand kopen of verkopen? Schakel bouwkeurmeester Toon Peters in voor:

www.acconavm.nl Accountancy: [email protected] Fiscaal: [email protected] Kantoor Nijmegen Kerkenbos 10-45 ■ 6546 BB Nijmegen T 024 - 360 38 16

Schulplatz 1 47559 Kranenburg-Frasselt Tel. +49 (0)28 26 90 49-0 Fax +49 (0)28 26 90 49-19 www.grenzlandkuechen.de

• Aankoop keuringen

• Opleveringen

• Verkoop keuringen

• Inspecties

• NHG keuringen

Ook voor monumenten!

Meer informatie of een oriënterend gesprek? Bel Toon Peters!

Het is tijd – tijd voor uw eerste bulthaup! Vlak, geometrisch vormgegeven exterieur en minimale onderbreking om uw laden, schuifdeuren en deuren greeploos te openen. Hoogwaardige houten binneninzetten en een geraffineerd ruimtegebruik, praktisch en degelijk 60 mm aanrechtblad – dat zijn nog maar een paar in het oog springende voordelen van dit op het moment meest compacte keukensysteem: bulthaup b1. Bezoek onze presentatie!

Met kwaliteitsgarantie ISO 9001:9002 certificering TUV!

Sprokkelveld 52 6596 DM Milsbeek T (0485) 516 775 I www.petersbouwadvies.nl E [email protected]

TE KOOP

WILHELMINA DRUCKERLAAN 10, NIJMEGEN ROYAAL HALFVRIJSTAAND HERENHUIS IN BOSRIJKE OMGEVING, L-WOONKAMER, HALF OPEN KEUKEN, INBOUWAPPARATUUR, 5 SLK, BADKAMER MET LIGBAD, ROYALE TUIN. *INHOUD: ca. 500m³ *GEBRUIKSOPPERVLAKTE: ca. 160m² *PERCEELSOPPERVLAKTE: 253m² *BOUWJAAR: 1992 *VRAAGPRIJS: 549.000,- K.K. Vast Goed Makelaardij De Stijl • Tel: 024-3244669 • www.destijlmakelaars.nl

Adviesburo van den Berk uw partner voor financiële zekerheid (sinds 1963)

Financiële planning

Praktijkfinanciering

Hypotheken

Praktijkbemiddeling

Verzekeringen

Pensioenen

KAAIJ ADVOCATEN 1E CONSULT (20 MIN.) GRATIS

Voor de persoonlijke aanpak FRANSESTRAAT 12 6524 JA NIJMEGEN

Regentessestraat 3

T. 024 - 3230731

www.vandenberk.com

6522 AM Nijmegen

F. 024 - 3601567

[email protected]

Mr. Michaëla B.M. Kaaij, gecertificeerd NMI mediator Mr. Drs. H.A.M. Schouten TEL : (024) 324 59 37 Strafrecht, mediation, echtscheiding, alimentatie, omgangsregeling en andere familiezaken, huur, arbeid en ontslag, uitkering, consument en incasso.

6

r p at i ë n t v e i l i g h e i d a d b od e 1 9 - 2 0 1 0

Vier keer speelde Theatergroep Plezant in het Auditorium de voorstelling ‘Dag & Nacht’. En alle vier keren werden de aanwezige medewerkers van het UMC St Radboud diep geraakt door het herkenbare van wat zich voor hun ogen afspeelde. Dat werd na afloop in vrijwel alle discussiegroepjes duidelijk. De medewerkers in de zaal, die het allemaal vanuit hun eigen achtergrond beleefden, waren behoorlijk geraakt.

Foto: Jan van Teeffelen

Indrukwekkende voorstelling van zaken Ad d e n H e l d

Druk, druk, druk is vaatchirurg Floris Hesselink altijd met zijn werk bezig. Totdat… hij na het overlijden van één van zijn patiënten, wachtend op de zitting van het Medisch Tuchtcollege, onverwacht een uur de tijd krijgt voor reflectie. Schuldgevoel, twijfel, angst voor imagoschade, het gevoel helemaal alleen te staan, want iederéén heeft toch bijgedragen aan de dood van deze patiënt?... Al deze emoties kwamen ter sprake in de muziek-theatervoorstelling ‘Dag & Nacht’ van Theater­groep Plezant. En raakten alle in het Auditorium verzamelde Radboudmedewerkers diep in hun hart. Want de in deze theatervoorstelling geschetste situatie, met alle emoties daaromheen, herkenden zij maar al te goed uit hun eigen werksituatie. En dat besef nam alleen maar grotere vormen aan, tijdens de met zorg gekozen – overigens ook tekstueel erg sterke – muzikale bezinningsmomenten tussendoor.

Patiëntveiligheidsprijzen In de Week van de Patiëntveiligheid zijn ook de Patiëntveiligheidsprij­ zen 2010 uitgereikt. De verbetering ‘Vroege herkenning en behandeling van de kritisch zieke patiënt’ sleepte maar liefst twee prijzen in de wacht: de afdelingsoverstijgende verbeteringsprijs van zowel vakjury als publiek. De winnende verbetering is ingediend door de afdeling Intensive Care, met als themaleider intensivist dr. Bernard Fikkers. ‘Ons doel is verslechtering van patiënten vroegtijdig te signaleren. Daarvoor gebruiken we de Modified Early Warning Score (MEWS). Bij een score van drie of meer moet de verpleegkundige de arts waarschuwen. Deze kan besluiten het Medical Emergency Team (MET) in te schakelen. De vakjuryprijs afdelingsgebonden verbetering ging naar de afdeling Urologie/Gynaecologie. Daar is een medicijntoets ontwikkeld. Iedere nieuwe medewerker of student mag pas medicijnen delen als de toets met minimaal een acht is afgesloten. De afdeling Nierziekten kreeg de publieksprijs De afdeling heeft een aantal maatregelen genomen om medicatiefouten te reduceren. Wie medicatie deelt of klaarmaakt draagt een geel jasje met daarop ‘medi­ catie, niet storen’ en draagt geen pieper. Per medicatieronde zit de medicatie in een cupje met een andere kleur. Het valt direct op als een patiënt medicatie niet heeft ingenomen. (Zie intranet voor meer infor­ matie over de patiëntveiligheidsprijzen.

De voorstellingen waren met recht het klapstuk van de Week van de Patiëntveiligheid in het UMC St Radboud, kan ook adviseur Kwaliteit en Veiligheid van de Concern­ staf Lilian Briggeman tevreden vaststellen. Samen met haar collega Roos Trooster organiseerde ze deze week. De medewerkers in de zaal, die het allemaal vanuit hun eigen achtergrond beleefden, waren bijna allemaal behoorlijk geraakt. Ze vonden het een imponerende voorstelling en willen er nu ook graag in hun eigen werk mee aan de slag gaan.’ Briggeman vertelt dat Staf­ convent en VAR samen met de Raad van Bestuur deze theatervoorstelling naar het Radboud hebben gehaald om medewerkers in de gelegenheid te stellen met elkaar in dialoog te gaan. ‘We willen hiermee de cultuur in ons ziekenhuis, waar het om patiëntveiligheid gaat, wat opener maken, meer op samenwerking gericht. Zodat er, waar nodig, actief verbeteringen worden opgepakt.’

altijd doorvragen wat een ander bedoelt. Wat is een veronderstelling? Wat is écht gediagnostiseerd?’ ‘Jammer dat we niet met onze hele afdeling zijn gegaan’, verzuchtte een van de deelnemers aan de groepsdis­ cussie na afloop, ‘want dat zou een mooie opening zijn geweest om er met elkaar over door te praten.’ En voor één van de aanwezige afdelingshoofden was ‘Dag & Nacht’ zelfs aanleiding om de volgende ochtend meteen met staf en assistenten te gaan praten. Belangrijkste

Aanspreekcultuur

vraag: Ervaren jullie dit allemaal ook zo? Zij bleken nog steeds diep onder de indruk van wat zij tijdens deze theatervoorstelling allemaal voorgeschoteld had­ den gekregen. Daarop werd meteen besloten om de eerstvolgende, halfjaarlijkse kwaliteitsmiddag van de afdeling volledig aan dit onderwerp te wijden. De eerste stappen richting een grotere patiëntveiligheid in het Radboud lijken gezet.  n

Die wens tot verbetering van de patiëntveiligheid bleek na afloop van de voorstellingen bij vrijwel alle aanwezige Radboudmedewerkers volop te leven. Een en ander kwam duidelijk tot uitdrukking in de groeps­ discussies. De angst die uit de voorstelling naar voren kwam, herkende menigeen maar al te goed. Zo bleken verpleegkundigen nog grote moeite te hebben met het decentraal melden van incidenten. Omdat zo’n melding hen niet altijd in dank wordt afgenomen en al snel voelt als klikken. De beschuldigende reactie van de arrogante vaatchirurg Floris in de theatervoorstelling sprak wat dat betreft boekdelen: ‘Waarom heb jij in vredesnaam een DIM-melding gedaan? Je had het toch eerst tegen mij kunnen zeggen?’ Enkele verpleegkundigen herken­ den die arrogantie meteen: ‘Ik kan die specialisten op onze afdeling zo aanwijzen. Die houding weerhoudt veel collega’s van ons om zo’n specialist aan te spreken op zijn handelen. Dat durven ze niet.’ Een in datzelfde dis­ cussiegroepje aanwezige specialist reageert geschrok­ ken: ‘Ik vraag me af of dat op mijn afdeling ook zo is. Dat idee heb ik echt niet.’

Communicatie Een goede communicatie blijkt een absolute voor­ waarde voor patiëntveiligheid. Of zoals een ervaren verpleegkundige dat verwoordde: ‘Oog hebben voor de patiënt, open zijn en altijd meteen met hem of haar in gesprek gaan. Daardoor voelen patiënten zich begrepen en krijg jij alle informatie die je nodig hebt voor een opti­ male behandeling.’ En voor wat betreft de onderlinge communicatie: ‘Doorvragen, doorvragen, bij twijfel

7

‘Bij twijfel moet je altijd doorvragen wat een ander bedoelt.’

Dag en nacht Aan de voorstelling ‘Dag & Nacht’ zijn veel gesprekken met professionals uit verschillende ziekenhuizen vooraf gegaan’, vertelt Reinate Hel­ sloot van Theatergroep Plezant. ‘Daarbij kwamen drie oorzaken van onbedoelde fouten bij patiënten prominent naar voren. Allereerst de angst voor imagoschade bij artsen. Verder het gebrek aan aanspreekcultuur. En als derde de kloof tussen management en specialisten, verpleegkundigen en specialisten én de patiënt en de medisch specialist. We laten alles zien door de ogen van specialist Floris Hesselink. Niet omdat een spe­ cialist verantwoordelijk zou zijn voor de patiënt­ veiligheid, want dat zijn we natuurlijk met ons allen, maar omdat alle lijntjes in een ziekenhuis nu eenmaal altijd samenkomen bij de specialist.’ (www.plezant.nl)

r e por t a g e

Sinds dit voorjaar beschikt het Nijmeegse Clinical Centre for Malaria Studies over een nieuw en zeer geavanceerd laboratorium. Dit wereldwijd unieke laboratorium zal een belangrijke rol gaan spelen in de strijd tegen malaria, een aandoening waaraan wereldwijd iedere minuut twee mensen overlijden.

M a r t e n D oop e r Na een bloedmaal zwelt het lijf van de malariamug sterk op.

‘We gaan malaria onder de duim Met een temperatuur van zo’n 30 °C en een luchtvoch­ tigheid van 80 procent waan je je even in de tropen. Zij het tropen van zeer bescheiden afmeting, een kamer van pakweg vier bij vier meter. ‘Dit is een van onze muggenfabrieken’, vertelt research analist Geert Jan van Gemert. ‘Hier kweken we onze malariamuggen, vandaar de tropische omstandigheden.’ Dat kweken gebeurt 24 uur per dag, zeven dagen in de week, het hele jaar door,

ook tijdens vakanties. ‘De muggenkweek vormt samen met de parasietenkweek de motor van onze afdeling’, legt Van Gemert uit. ‘Die mag dus nooit stil vallen.’ De kweekkamer maakt onderdeel uit van de nieuwe malaria-unit waarover het Clinical Centre for Malaria Studies sinds dit voorjaar beschikt. ‘De nieuwe unit bovenop het Centraal Dierenlaboratorium is een aan­ vulling op het al twintig jaar bestaande laboratorium’,

vertelt malariadeskundige prof.dr. Robert Sauerwein. ‘De nieuwe unit is zo opgezet dat we op termijn kunnen voldoen aan alle strenge regels die gelden volgens de richtlijnen van Good Manufactering Practice. Dat bete­ kent dat we de parasieten die we uit de mug isoleren, gebruiken om rechtstreeks toe te dienen aan mensen voor klinisch onderzoek.’

Het kweken Het kweken van de malariaparasiet (Plasmodium falci­ parum) vindt plaats in een andere ruimte van de unit. Een incubator schudt hier continu speciaal ontworpen flesjes met kweekmedium waarin op 37 °C malaria­ parasieten worden gekweekt. Een controlebox regelt

‘Onder experimentele condities biedt ons vaccin 100 procent bescherming.’ volautomatisch dat de flesjes twee keer per dag van vers kweekmedium worden voorzien zodat de parasieten goed kunnen ontwikkelen. ‘Op deze manier kunnen we grote hoeveelheden kweken van elk parasietstadium dat we nodig hebben voor de verschillende projecten’, vertelt research analist Marga van de Vegte. Tweemaal per week is het voedertijd voor de gekweekte muggen. Zodra de muggen een speciaal ontworpen glazen voedingssysteem - met parasieten opgelost in bloed - krijgen aangeboden, slaan de vrouwtjesmuggen hun slag. Ze prikken het voedingssysteem aan en zuigen zich vol met bloed. ‘In twee weken hebben de parasieten in deze muggen het stadium bereikt waarin ze weer een mens kunnen besmetten’, vertelt Van Gemert. ‘Voor

Sporozoieten verzamelen uit speekselklieren van muggen.

8

r a d b od e 1 9 - 2 0 1 0

proberen diverse onderzoeksgroepen in de wereld een vaccin te ontwikkelen. De meeste onderzoekers richten zich op vaccin dat moet voorkomen dat de sporozoieten zich in de mens kunnen handhaven. Inmiddels is er een aantal van dergelijke vaccins ontwikkeld en getest. Tot nu toe is hiermee maximaal 50 procent bescherming tegen de ziekte bereikt. Dat is te weinig. Zelf werken we momenteel aan een vaccin dat niet – zoals dat van andere onderzoekers – bestaat uit slechts enkele parasieteiwitten, maar uit de totale parasiet die door bestraling zodanig is verzwakt dat deze zich in de mens niet meer kan vermenigvuldigen. Laten we muggen deze verzwakte parasieten onder experimentele condities bij een mens inspuiten, dan bereiken we 100 procent bescherming tegen malaria. We zijn nu druk bezig deze strategie om te zetten tot een product dat ook bruikbaar is onder de omstandigheden in de malarialanden. Daar­ naast proberen we de parasiet via genetische manipula­ tie net zo te verzwakken dat deze ook een 100 procent beschermend en veilig vaccin oplevert.’

Snel immuun maken

Foto’s: Frank Muller

m krijgen’ een deel van ons onderzoek halen we de parasieten in dat stadium uit de mug. Daarvoor zuigen we muggen met een speciaal apparaat uit de kooi, we verdoven ze met CO2 waarna we onder de microscoop hetzij de maag, hetzij de speekselklieren uit de mug prepareren. In de speekselklieren bevinden zich de sporozoieten. Die gebruiken we in sommige studies om rechtstreeks proefpersonen mee te besmetten. Dat heeft als voor­ deel boven het besmetten via een muggensteek, dat je precies weet hoeveel parasiet je toedient. ’ Dit piete­ peuterige prepareerwerk gebeurt in weer een andere speciaal ingerichte ruimte: een steriel witte kamer met veel licht. Van Gemert: ‘Zou er een mug ontsnappen, dan valt deze in de lichte, witte kamer gemakkelijk op. Trouwens, ontsnappen van levende muggen uit het malarialab is nagenoeg onmogelijk. De toegang tot alle ruimtes van het malarialab waar zich levende muggen bevinden wordt beveiligd door een windsluis. Muggen komen daar nooit doorheen.’

Een ander speerpunt van het Nijmeegse malariaonder­ zoek is erop gericht beter te begrijpen hoe het menselijk afweersysteem omgaat met de malariaparasiet. Sauer­ wein: ‘In malariagebieden ontwikkelen veel mensen na een jaar of vijf immuniteit tegen de malariaparasiet. Mits zij tenminste in de tussentijd niet zijn overleden aan de ziekte. Deze mensen raken dan nog wel besmet met de parasiet, maar deze veroorzaakt geen ziekteverschijn­ selen meer. Wij zijn er vorig jaar in geslaagd eenzelfde immuniteit op te wekken met slechts 45 muggenbeten. Dat deden we door de proefpersonen in de periode van de muggenbeten het malariamedicijn chloroquine te laten innemen. Ofschoon deze aanpak niet meteen in de praktijk toepasbaar is, kunnen we aan de hand van deze techniek wel verder onderzoeken hoe het afweersysteem zo’n snelle immuniteit tot stand brengt. Mogelijk biedt dit aanknopingspunten om mensen in malariagebieden sneller immuun te laten worden.’

Transmissieblokkade De derde – en oudste – onderzoekslijn in Nijmegen is gericht op het bereiken van een zogeheten transmis­ sieblokkade. Sauerwein: ‘Je kunt malaria grofweg op twee manieren bestrijden: je zorgt dat de mug de mens niet meer kan besmetten of je zorgt dat de mens de mug niet meer kan besmetten. In beide gevallen wordt de levenscyclus van de parasiet onderbroken. De vac­ cins die nu in ontwikkeling zijn, proberen het eerste te bereiken. In Nijmegen hebben we ons van oudsher ook gericht op de andere mogelijkheid: het voorkómen dat de parasiet van een besmette mens overgedragen wordt op een nog onbesmette mug. In vaktaal: transmissie­ blokkade. Daar heeft de op dat moment besmette mens weliswaar niets meer aan, maar die aanpak verkleint

het risico op een volgende infectie doordat het aantal besmette malariamuggen geleidelijk afneemt. Decen­ nialang werd dit als te omslachtig gezien. De recent onder aanvoering van Bill en Melinda Gates ingezette strategie om malaria op termijn definitief uit te roeien alsmede de toenemende resistentie van de parasieten tegen allerlei geneesmiddelen, hebben strategie van de transmissieblokkade nu centraal in de belangstelling geplaatst. Met behulp van een recente EU-subsidie van 3 miljoen euro werken we in Nijmegen momenteel aan de ontwikkeling van een vaccin dat voorkomt dat de gametocyten, eenmaal in de maag van de mug beland, elkaar kunnen bevruchten. De hernieuwde aandacht voor de transmissieblokkade heeft er ook toe geleid dat we momenteel door farmaceutische bedrijven worden benaderd om systematisch allerlei medicijnen te testen op hun transmissieblokkerende werking.’

‘Ik ga het meemaken’ Dat onderzoekers verschillende wegen bewandelen in de strijd tegen malaria, vindt Sauerwein toe te jui­ chen. ‘Dé aanpak van malaria bestaat niet. Overal is het probleem net weer even anders. Dat betekent dat je moet uitzoeken welke aanpak het beste past bij de lokale omstandigheden. Daarvoor is het nodig dat we beschikken over diverse effectieve strategieën. Laat duizend bloemen bloeien, ben ik geneigd te zeggen. We weten nu beter dan ooit welke wegen we kunnen bewandelen. Ik ben er dan ook van overtuigd dat ik het nog ga meemaken dat er een effectief malariavaccin beschikbaar is.’  n

Levenscyclus malariaparasiet Een besmette vrouwelijke malariamug (Anopheles) brengt via een steek speeksel met sporozoieten van de parasiet (Plamodium falciparum) in de bloedbaan van de mens. Deze nestelen zich in levercellen waar zij uitgroeien tot duizenden merozoïten, die in het bloed vrijkomen. De merozoïten dringen rode bloedcellen binnen waarin zij zich vermenig­ vuldigen. De rode bloedcel barst vervolgens open en de vrijkomende merozoïten vallen weer nieuwe rode bloedcellen aan. Een klein deel van de merozoïten ontwikkelt zich in de rode bloedcellen tot gameto­ cyten, het geslachtelijke stadium van de parasiet. De mannelijke en vrouwelijke gametocyten bereiken de malariamug als deze steekt en bloed opzuigt. In de maag van de mug vindt de bevruchting plaats en versmelten tot een zygote die de maagwand doorboort en zich op de buitenkant van de maag nestelt in de vorm van oocysten. In de oocys­ ten vormen zich sporozoieten die hun weg vinden naar de speeksel­ klieren van de mug. Met een volgende steek van de mug kunnen de sporozoieten weer een mens besmetten en is de keten rond.

100 procent bescherming Het ultieme doel van al het werk in het malarialab is de ziekte malaria eindelijk eens een halt toe te roepen. Sauerwein: ‘Malaria is nog steeds een belangrijke doodsoorzaak op de wereld. Ruim drie miljard men­ sen, de halve wereldbevolking, loopt kans de ziekte te krijgen. Jaarlijks krijgen zo’n 250 miljoen daadwerkelijk malaria en sterven er bijna een miljoen mensen aan, voornamelijk kinderen. Anders gezegd: iedere dertig seconden sterft er iemand aan malaria.’ Al meer dan twintig jaar gaan Nijmeegse onderzoekers onder leiding van Sauerwein de strijd met malaria aan. In oktober ontving Sauerwein nog de Eijkman Medaille voor zijn verdiensten op dit terrein. ‘Het feit dat malaria een infectieziekte is waarbij de ziek­ teverwekker zowel de mens als de malariamug nodig heeft om te overleven, biedt de mogelijkheid malaria via verschillende wegen aan te pakken. Al jarenlang

Sauerwein: 'Ik ga het meemaken dat er een effectief malariavaccin is.'

9

ond e rzo e k

kwart eeuw onderzoek naar (erfelijke) nierziekten Prof.dr Nine Knoers heeft in Nijmegen 25 jaar onderzoek gedaan naar (erfelijke) nierziekten). Een effectieve behandeling van de aandoening nefrogene diabetes insipidus is inmiddels binnen handbereik. M a r t e n D oop e r

Mensen met de aandoening nefrogene diabetes insipidus, kortweg NDI, plassen dagelijks tot wel twintig liter urine uit doordat hun nieren niet goed werken. Ze moeten constant drinken om niet uit te drogen. Als beginnend onderzoeker reisde Nine Knoers stad en land af om de patiënten met deze zeldzame ziekte thuis op te zoeken en materiaal te verzamelen voor haar onderzoek. ‘De verhalen van de patiënten en hun ouders hebben mij altijd geraakt. Stel je maar eens voor dat je ‘s nachts om de paar uur je kind te drinken moet geven en zijn bed moet verschonen omdat het weer in bed heeft geplast. Die persoonlijke verhalen motiveerden enorm: ik wilde die ziekte ontrafelen en er een behandeling voor vinden.’

Kwaliteit van leven Een kwart eeuw van noest onderzoek later is het bijna zover. ‘Na het vinden van twee gendefecten voor NDI konden we inzoomen op de oorzaak van de ziekte. In 90 procent van de patiënten blijkt de zogeheten vasopressine receptor gemuteerd. Bij een groot deel van de patiënten komt de receptor daardoor niet op het oppervlak van de niercel. Met behulp van bepaalde stoffen, vasopressine-receptoragonisten en -antagonisten, lukt dat wel en herstelt de normale werking van de niercellen. Tenminste, in een kweeksi­ tuatie. Inmiddels is er door prof.dr. Peter Deen van de afdeling fysiologie een muismodel voor NDI gemaakt. Daarmee moeten we nu aantonen dat de vasopressine-receptora(nta)gonisten inderdaad een goede therapie zijn voor de aandoening. Indien dit zo is, dan betekent dit voor mensen met NDI een enorme verbetering van hun kwaliteit van leven. Veel meer dan de huidige behandeling die de oorzaak van de aandoening niet aanpakt.’

Op de kaart gezet In een kwart eeuw tijd heeft Knoers – sinds 2003 hoogleraar Klinische Genetica - van tal van aandoeningen de verantwoordelijke gendefecten achterhaald. Deze week nog publiceerde het vermaarde vakblad Nature Genetics een studie van Knoers promovendus Loes van der Zanden over de erfelijke oorsprong van hypospadie, een aandoening waarbij de plasbuis bij jongens niet uitmondt in het topje van de penis, maar elders. Niet alleen het aantal ziekten waarmee Knoers zich bezighoudt, nam de afgelopen kwart eeuw sterk toe, ook het aantal afdelingen dat bij het onderzoek is betrokken. ‘Naast mijn eigen afdeling antropogenetica ook kindergeneeskunde, fysiologie, epidemiologie en kinderurologie’ somt Knoers op. ‘Met name de samenwerking met de afdeling Fysiologie heeft geleid tot veel nieuwe inzichten in zowel tal van nierziekten als in het normale functioneren van de nier. Dit heeft Nijmegen internationaal op de kaart gezet als kenniscentrum voor nierziekten.’

‘Leiding geven is leuk’ Na een heel leven in Nijmegen te hebben gewoond, gestudeerd en gewerkt, maakt Knoers per 1 januari de overstap naar Utrecht. ‘Een jaar of tien gele­ den ben ik ook gevraagd. Toen wilde ik liever in Nijmegen blijven om het onderzoek nog verder uit te bouwen. Het vakgebied is nu in Nijmegen zo ver ontwikkeld en zo stevig verankerd dat het onderzoek ook zonder mij wel verder gaat. De afgelopen jaren heb ik bovendien uit hoofde van diverse functies, bijvoorbeeld als sectiehoofd klinische genetica, als voorzitter van de Vereniging Klinisch Genetica Nederland en als bestuurslid van het Radboudvrouwennetwerk DIVAS, gemerkt dat leiding geven ook heel leuk kan zijn. De kans die ik nu krijg om in Utrecht afdelingshoofd te worden, grijp ik dan ook graag aan. Jammer is wel dat met mijn vertrek uit Nijmegen het toch al geringe aantal vrouwelijke hoogleraren aan het UMC daalt.’  n Foto: Jan van Teeffelen

10

r w etenschap a d b od e 1 9 - 2 0 1 0

Prijzen en benoemingen Imelda de Groot Dr. Imelda de Groot, kinderrevalidatiearts (afdeling Revalidatie), heeft de Duchenne Parent Project award 2010 ontvangen. De argumentatie hiervoor was haar inzet voor het wetenschappelijk onder­ zoek en de patiëntenzorg voor jongens met de spierziekte van Duchenne. Imelda de Groot is de derde persoon die deze prijs heeft gekregen. Ze benadrukt dat dit mogelijk is geweest mede namens de grote betrokkenheid van de parame­ dici van de afdeling Revalidatie bij wetenschap en zorg.

Andrea Evers Dr. Andrea Evers is benoemd tot UHD Experimen­ tele psychologische en psychobiologische inter­ venties bij somatische aandoeningen.

Ingrid Desar Foto: Flip Franssen

20.230 euro wordt een trainingsprogramma opgezet voor twintig vrouwen met zwangerschapswens die her­ haaldelijk een miskraam hebben gehad. Zij volgen drie maanden lang een intensief cardiofitnessprogramma waarbij ze twee á drie keer per week een uur fietsen. ‘Door te bewegen neemt het bloedvolume bij deze vrouwen toe en daalt hun bloeddruk’, aldus Hopman. ‘Daarmee vergroten zij mogelijk de kans op een gezonde zwangerschap.’

Drs. Ingrid Desar, internist in opleiding, ontving tijdens de jaarlijkse oncologiedagen van Nederland en Vlaanderen de Pieter de Mulder Prijs. De prijs is door de Nederlandse Vereniging voor Medische Oncologie in 2007 ingesteld na het overlijden van prof.dr. Pieter de Mulder, toenmalig hoofd afdeling Medische Oncologie van het Radboud. De reis­ beurs is bedoeld voor een bezoek van enkele maanden aan een of twee gerenommeerde buiten­ landse instituten. Het is de eerste keer dat deze prijs ten deel valt aan een onderzoeker uit het UMC St Radboud. Ingrid Desar zal op 22 december haar proefschrift “Advanced moitoring of targeted the­ rapy in cancer “ verdedigen. In 2012 zal zij in ons UMC in opleiding gaan tot internist oncoloog.

Een gezonde baby

Beste idee Parelsnoer

De afdelingen Fysiologie en Verloskunde & Gynaeco­ logie hebben deze training opgezet. ‘De verwachting is dat hierdoor het aantal gezonde zwangerschappen spectaculair toeneemt’, zegt gynaecoloog Marc Spaan­ derman. ‘Naast bloeddruk en bloedvolume verbeteren deze vrouwen ook hun stofwisseling en hartprestaties, eveneens gunstige factoren voor de zwangerschap. Het effect van de training zal echter pas goed zicht­ baar zijn als er grotere groepen proefpersonen aan deelnemen.’ De training geeft in ieder geval weer hoop op een gezonde baby in de buik. ‘Je merkt dat de vrouwen ontzettend gemotiveerd zijn om mee te doen’, aldus Hopman. ‘Prachtig dat we dit dankzij de Zevenheuve­ lenloop kunnen aanbieden.’  GM

Tijdens de landelijke Parelsnoer bijeenkomst ‘PSI Connects’ op 4 november in Utrecht is het Elektro­ nisch Diabetes Dossier bekroond als beste idee. De prijs werd uitgereikt door Maurits Ros, directeur landelijke Parelsnoer Organisatie, aan Evertine Abbink, onderzoeksarts op de afdeling Algemeen Interne Geneeskunde. Gegeven de generieke opzet kan het ook voor andere ziektebeelden worden toegepast. De medische gegevens worden vastge­ legd met standaard coderingen, die breed worden gebruikt in de zorg, zowel in Nederland als daar­ buiten.

Lopen voor Nieuw Leven Kinderen en lopers van de Zevenheuvelenloop brachten 20.230 euro bijeen voor Lopen voor Nieuw Leven. Met dit bedrag gaan de afdelingen Fysiologie en Verloskunde & Gynaecologie onderzoek doen naar vrouwen met een herhaalde miskraam. 25 procent van de vrouwen krijgt in haar leven een mis­ kraam. Hoe verdrietig ook, vaak is het een ongelukkige toevalstreffer. ‘Maar als een vrouw drie of vier keer of nóg vaker een miskraam krijgt, is het dan nog toeval?’, vraagt prof.dr. Maria Hopman, hoogleraar Fysiologie, zich af. ‘Uit onderzoek blijkt dat veel vrouwen met een herhaalde miskraam (twee keer of vaker) een laag bloedvolume hebben en een hoge bloeddruk. Zij verto­ nen veel overeenkomsten met vrouwen die risico lopen op zwangerschapsvergiftiging.’ De stichting Lopen voor Nieuw Leven van het Radboud zamelt geld in voor onderzoek bij beide groepen vrou­ wen. Met als uiteindelijke doel hen het allermooiste cadeau te geven: nieuw leven. Met de ingezamelde

wetenswaardig Uitreiking KWO-prijs aan p r o f . d r. C a r l F i g d o r De KWO-prijs 2009 van KWF Kankerbestrijding wordt op 7 december officieel uitgereikt aan prof.dr. Carl Figdor, hoogleraar immunologie in het UMC St Radboud. Hij krijgt 2 miljoen voor onderzoek naar dendritische celvaccinatie. Hiermee kan de afweer van kankerpatiënten worden “opgepept”, zodat tumoren met hernieuwde kracht worden aangevallen. De KWO-prijs is dit voorjaar al aan Figdor toegekend. Een uitgebreid interview met hem verscheen in Radbode 4 (5 maart). Voor een link naar dit artikel, kijk op het nieuws bij intranet.

ling hun aangedane hand meer én beter gebruiken. 1 december, Science Agenda (ingang Research), www.umcn.nl.

Micro-organismen op Mars waarschijnlijk niet gevaarlijk Een bemande Marsmissie wordt ooit wellicht realiteit. Naast de voordelen hiervan moeten ook de gevaren worden belicht. Prof. dr. Mihai Netea en prof.dr. Jos van der Meer, infectiologen aan het Radboud, stellen dat zelfs als er leven op Mars is, de kans op infectie zeer klein is. Dit is gepubliceerd in The Journal of Cosmology. 23 november, nieuwsrubriek, www.umcn.nl.

Piraatje spelen met aangedane arm

“Mijn dag!” op nummer 1

Stel je kunt als kind door een hersenbeschadiging maar één hand goed gebruiken. Kun je dan leren om de slechte hand beter te gebruiken? Pauline Aarts deed promotieonderzoek naar een kindvriendelijke behandeling, waarbij kinderen (2,5 tot 8 jaar) piraatje spelen en gewond zijn geraakt aan hun goede arm. Deze arm moet in een mitella en kan een aantal uur per week niet gebruikt worden. Het blijkt dat deze kinderen na de behande­

De single “Mijn dag!” van Jochem Myjer bereikte in november de nummer 1-positie in de iTunes download top 10. De opbrengst is voor Energy4all, de stichting die geld inzamelt voor onderzoek naar stofwisselingsziektes. Het liedje schaart zich in de rij met benefietsingles “We are the World” en “Do they know it’s Christ­ mas?” die ook de hoogste positie in de hitparade bereikten.

11

Promoties, oraties, afscheidsredes* • Promotie ir. Richard Lopata, vrijdag 3 december om 12.00 uur. Titel: 2D and 3D ultrasound strain imaging: methods and in vivo applications • Promotie drs. Joost Lesterhuis, maandag 6 december om 15.30 uur. Titel: Dendritic cells in cancer immunotherapy • Promotie drs. Celeste van Heumen, woensdag 8 december om 13.30 uur. Titel: Fiber-reinforced adhesive bridges. Clinical and laboratory perfor­ mance • Promotie drs. K. Medendorp, vrijdag 10 december om 12.30 uur. Titel: Cellcycle (de)regulation in renal cell cancer • Promotie drs. Bob Glaudemans, woensdag 15 december om 10.00 uur. Titel: The distal convu­ lated tubule: understandig it’s role in elektrolyte handling • Promotie drs. Aura Timen, woensdag 15 decem­ ber om 13.00 uur. Titel: Outbreak management: towards a model for the next crisis • Promotie drs. Saskia van Koulil, vrijdag 17 decem­ ber om 10.30 uur. Titel: Tailored cognitive beha­ vioral therapy in fibromyalgia * Locatie: Radboud Universiteit, Academiezaal Aula, Comeniuslaan 2, tenzij anders vermeld.

Zet daarom de eerste effectieve stap naar nieuwe klanten door te adverteren in Radbode.

Bel 023 - 571 47 45 en vraag naar Jenny Duindam, of mail naar [email protected] voor gratis advies over de advertentiemogelijkheden.

Berg en Dal | Nijmegen (024) 684 2000 www.goldentulipvalmonte.nl

www.bureauvanvliet.com

Een nieuwe klant binnenhalen? Valt niet mee!

☎

Organiseer een bijeenkomst op de berg !

www.radboudintolanguages.nl

r 2011! o o v n e z ractprij

e cont d r a a n Vraag

Goed voorbereid op een Engelstalige studie?

(actieve) vergaderingen | trainingen | congressen feesten | jubilea | lunches | diners | overnachtingen

nieuw: winter course ielts intensive • Intensief traject van 2 weken • Nadruk op academisch taalgebruik • Internationaal erkend certificaat • 17 januari tot 28 januari 2011

Han Fortmann Centrum voor Mindfulness (zie ook www.hanfortmanncentrum.nl) Voor medewerkers UMC St Radboud start in 2011 een vaardigheidstraining Mindfulness-Based Stress Reduction De cursus kan worden gevolgd door gebruik te maken van het persoonlijk budget.

Schrijf nu in via onze site. Meer informatie? E: [email protected] T: 024 361 21 59

Cursusdata: Cursus 11.U1 begeleiding Marij Geurts Data woensdag 12, 19, 26 januari, 2, 9, 16, 23 februari, 2 maart van 16.30 – 19.00 uur en Stiltedag vrijdag 25 februari van 9.30 - 16.30 uur Cursus 11.U2 begeleiding Ted van Rijt Data donderdag 13, 20, 27 januari, 3, 10, 17, 24 februari, 3 maart van 16.30 - 19.00 uur en Stiltedag vrijdag 25 februari van 10.00 - 17.00 uur Locatie Han Fortmann Centrum, René Descartesdreef 21, 6525GL Nijmegen Kosten € 445,Opgave www.hanfortmanncentrum.nl →cursussen→medewerkers UMC St Radboud→Mindfulness Daarnaast verzorgt het Han Fortmann Centrum voor Mindfulness ook maatschappelijke cursussen Mindfulness: training in aandacht. Deze trainingen hebben dezelfde inhoud als de training Mindfulness-Based Stress Reduction. Ook voor deze trainingen geldt dat hieraan kan worden deelgenomen door gebruik te maken van het persoonlijk budget. Zie www.hanfortmanncentrum.nl

maakt deel uit van de radboud universiteit nijmegen

in'to Adv. 130x137 Radbode 0312.indd 1

Ted van Rijt, Han Fortmann Centrum voor Mindfulness, 024 - 36 190 10

24-11-2010 11:41:06

KOOPSOMMEN VAN € 174.900 TOT € 182.500 V.O.N. INCLUSIEF EEN PARKEERPLAATS

GENIETEN VAN JOUW EIGEN APPARTEMENT MÉT ZWEMBAD Wie wil dat nou niet? Aan de Graafseweg, op 5 minuten fietsen van het centrum van Nijmegen, wordt binnenkort gestart met de bouw van 36 appartementen met een parkeerkelder en een eigen zwembad. De appartementen hebben twee slaapkamers, een woonkamer met een open keuken, een douche, een toilet en een eigen parkeerplaats in de kelder van het gebouw. De appartementen op de derde etage hebben een oppervlakte van 58 m2 met een ruim dakterras van 15 m2. De overige appartementen hebben een oppervlakte van 74 m2. De voordelen voor jou als koper: • Speciale, gunstige financieringsmogelijkheden: gegarandeerde hypotheek bij een (gezamenlijk) inkomen vanaf € 40.000 • Zeer lage koopsom (door subsidie) t.o.v. vergelijkbare appartementen • Netto hypotheeklast slechts € 450 per maand • Uitstekende ligging aan de rand van het centrum • Veel daglicht binnen • Een zwembad op het terrein van het gebouw Meer informatie over de appartementen en de financieringsmogelijkheden? Kijk op www.graafseweg.info of neem contact op met de makelaar.

T (024) 371 11 00

W W W. G R A A F S E W E G . I N F O 12

r ond e rw i j s a d b od e 1 9 - 2 0 1 0

Snijzaaldriedaagse gynaecologen Gynaecologen uit heel het land volgden op 17, 18 en 19 november drie snijzaalcursussen in het Radboud. Het is uniek dat ze hierbij konden oefenen op echte lichamen. Tijdens de ‘snijzaaldriedaagse’ oefenden gynaecologen (in opleiding) in het verrichten van laparoscopie (kijk­ operatie), bekkenbodemchirurgie en gynaecologische oncologie. Drie dagen lang waren er tien kadavers (lichamen van overleden mensen) hiervoor beschikbaar. Het is uniek dat de deelnemers op deze manier zélf hun operatievaardigheden konden oefenen. Vaak wordt dit onderwijs gegeven aan de hand van een demonstratie op één lichaam. ‘We hebben de drie cursusdagen achter elkaar gepland, zodat we dezelfde kadavers konden gebruiken’, zegt gynaecologisch oncoloog Ruud Bekkers. ‘Het is heel bijzonder als iemand zichzelf na de dood beschikbaar stelt voor onderwijsdoeleinden. Ik vind het dan een teken van respect naar de overledene dat je zijn of haar lichaam daarvoor optimaal benut.’ Daarnaast zorg je door dit efficiëntere gebruik ook dat je de kosten voor de cursist laag houdt, voegt Bekkers eraan toe. De drie cursusdagen, die de afdeling Verlos­ kunde & Gynaecologie samen met het PAOG-Heyendael (postacademisch onderwijs) organiseerde, waren in ieder geval snel volgeboekt. Ongeveer zeventig gynae­ cologen en gynaecologisch oncologen (in opleiding) namen deel aan een van de drie dagen. Het Radboud verspreidt daarmee zijn gynaecologische expertise over het hele land, van ziekenhuizen uit Groningen tot Maastricht.

Vertrouwd raken De cursus gynaecologische oncologie en radicale debul­

king is nieuw in Nederland. Hierin wordt geoefend met het opereren in het bovenbuikgebied. ‘Dit is terrein waar de gynaecoloog niet vaak komt’, vertelt Bekkers. ‘Terwijl hier wel vaak uitzaaiingen van eierstokkanker te vinden zijn. Er is internationaal de tendens om steeds meer in de bovenbuik en rondom de grote bloedvaten te opereren. Door deze cursus raakt de gynaecoloog meer vertrouwd met het buikholtegebied.’ ‘Het is voor het eerst dat ik op een kadaver oefen’, ver­ telt gynaecoloog Marleen Baas uit Tiel. ‘Het voordeel is dat je zo alle rust hebt om de anatomie te verkennen.’ Gynaecoloog Joost Lange uit Nieuwegein vindt het een ideale opfriscursus. ‘Ik werk zelf in een perifeer zieken­ huis. Daar zie je relatief minder vaak patiënten bij wie je in de bovenbuik moet opereren. Door dit samen met de oncologen uit een UMC te doen, schaaf je je kennis in het opereren in de gehele buik bij. Deze cursus is daarom een rijke aanvulling.’ GM

grenzeloos Anesthesist Geert-Jan Geffen verbleef van 20 oktober tot 9 november op een Amerikaans vliegdekschip. Ook OK-verpleegkundige Jos Rutting en anesthesie-medewerker Annelies Romijn waren erbij.

@ Waar? Het Amerikaanse vliegdekschip waarop ik verbleef, 260 meter lang en 35 meter breed, heeft humani­ taire hulp verleend in Guatamala, Colombia, Gyana en Suriname. Het schip ging voor de kust van deze landen voor anker. De patiënten werden door mid­ del van helikopters en landingsschepen aan boord gebracht en geopereerd.

@ Waarom?

Ongeveer zeventig gynaecologen en gynaecologisch oncologen (in opleiding) namen deel aan een van de drie dagen. Foto: Flip Franssen

We zijn door defensie uitgezonden. Twee Neder­ landse chirurgische teams hebben na elkaar, gedurende drie maanden, chirurgische ingrepen aan boord verricht. Het ziekenhuis op het schip bestond uit vier OK’s, een IC-afdeling en een ver­ pleegunit met twintig stapelbedden. Samen met de Amerikaanse collega’s hebben we dagelijks tien operaties uitgevoerd bij patiënten met liesbreu­ ken, borsttumoren, abcessen en bijvoorbeeld staar. Allemaal burgers, die geen geld of mogelijk­ heid hebben voor een ingreep in de plaatselijke ziekenhuizen.

@ Buitenlandse partners?

Onderwijs als ontwikkelingshulp Al jaren steunt het UMC St Radboud het Kilimanjaro medisch centrum in Tanzania, een van de armste landen ter wereld. Het doel: een goede opleidingsstructuur creëren. Want de behoefte aan goed opgeleide artsen is daar zéér dringend.

In Tanzania is 1 op de 90.000 inwoners arts. Dat is ongelooflijk weinig. Ter vergelijking: in Nederland is 1 op de 400 mensen arts. Het ernstige tekort aan goede professionals heeft logischerwijs tot gevolg dat de zorg ver benedenmaats is. ‘Mensen sterven er bijvoorbeeld door suikerziekte, hoge bloeddruk of malaria, ziektes

Petra van Gurp in overleg met de lokale medisch specialisten over de opleiding in Tanzania.

die in Nederland goed te behandelen zijn’, zegt Cor Postma, internist in het Radboud. Eind oktober is hij samen met internist Petra van Gurp een week naar Tanzania geweest. Het doel van het bezoek: adviseren en meedenken over de opzet van een goed medisch curriculum. ‘Zodat er op termijn vol­ doende gekwalificeerde artsen zijn en de zorg daarmee op een hoger peil komt’, aldus Postma. Tien jaar geleden is in Tanzania gestart met de geneeskundeopleiding aan de Kilimanjaro Christian Medical Centre (KCMC) in Moshi. Het UMC St Radboud heeft vanaf het begin geholpen om de opleiding in te richten. Dat blijkt een succes, want het aantal eerstejaars studenten is in die jaren gestegen van 8 naar 120.

Nieuwe uitdagingen Het succes creëert nieuwe uitdagingen. Voor 120 stu­ denten zijn immers meer artsdocenten en opleidings­ faciliteiten nodig. Postma: ‘Er zijn bijvoorbeeld niet voldoende plekken om coschappen te lopen. Samen met de specialisten uit Tanzania hebben we gezocht naar een oplossing. Het plan is nu dat de studenten in de vijf klinieken in de regio van het KCMC hun eerste klinische ervaringen opdoen. Dit lijkt op het model zoals we in Nijmegen hanteren.’ Deze en andere aanpassingen moeten op termijn het opleidingsklimaat in Tanzania verbeteren. ‘Het is prachtig om onze kennis over opleiden over te dragen in een van de armste landen ter wereld’, zegt Van Gurp. ‘Tanzania heeft nog een lange weg te gaan, maar investeren in onderwijs is wel dé oplossing om de zorg beter te krijgen.’ Dit gaat ook gepaard met financiële steun vanuit het Radboud aan het KCMC. Hiermee zijn de afgelopen jaren veel onderwijsfaciliteiten gecreëerd. Onlangs is vanuit het Radboud met hulp van een particuliere stichting een orthopedisch centrum uit de grond verrezen.  GM

13

Naast het chirurgisch team waren er militaire huis­ artsen, kinderartsen, tropisch geneeskundigen en tandartsen aan boord. Zij hielden dagelijks spreek­ uur op het vasteland. Medisch technici repareer­ den defecte medische apparatuur in de vaak slecht onderhouden ziekenhuizen. Militaire dierenartsen gingen de binnenlanden in om de plaatselijke veestapel te onderzoeken en dieren te vaccineren. Er waren ook vijfhonderd mariniers aan boord. Zij gingen aan land om scholen op te knappen.

@ Bagage mee naar huis? Ik heb ervaren dat het goed mogelijk is te leven met tweeduizend mensen op een zeer klein opper­ vlak met nauwelijks privacy. Mits iedereen zich aan de gemaakte afspraken houdt en orders volgt. E-mail en internet zijn niet noodzakelijk om effec­ tief te kunnen communiceren.

@ Waar kunnen wij van leren? Op het schip deel je de trots met collega’s als een gezamenlijke missie succesvol wordt uitgevoerd. De mariniers werkten bijvoorbeeld drie dagen dag en nacht aan de bouw van een schooltje, om alles op tijd af te krijgen. Door de dagelijkse rapportage waren we allen op de hoogte van de vorderingen en werd er meegeleefd of ze het zouden halen. Andersom waren de mariniers op de hoogte van onze activiteiten.

Gebeurtenis? Het was een hele ervaring om patiënten onder narcose te hebben, terwijl het schip op en neer deinde. De orkaan Tomas raasde namelijk over het Caribisch gebied. Patiënten moesten worden gefixeerd op de operatietafel. Ik moest wijdbeens af en toe steun zoeken om niet om te vallen en mijn anesthesietechniek aanpassen aan de zeezieke, brakende patiënten. Ik heb ze soms volledig onder narcose gebracht, om hen een beetje comfort te bieden.

r m ensen a d b od e 1 9 - 2 0 0 9

mensen Bijdragen voor de rubriek Mensen (maximaal 150 woorden) kunt u tot uiterlijk donderdag 09.00 uur in de week vóór verschijnen mailen naar [email protected], voorzien van een scherpe digitale foto met een hoge resolutie.

Garina van Dinteren Onze collega Garina van Dinteren is op 1 december 25 jaar in dienst. Ze heeft de opleiding gevolgd in dit ziekenhuis en is al die jaren op een paar uitstapjes na altijd blijven werken op verpleegaf­ deling Urologie en later Urologie/ Gynaecologie. Haar deskundigheid komt ten goede van de patiënt, colle­ ga’s, dokters en studenten. Bedankt voor al je inzet en bijdragen aan de ontwikkeling van onze verpleegafdelin. Namens de collega’s, Charles wiellersen, Hoofdverpleegkundige verpleegafdeling A20 (619) Urologie & Gynaecologie

André Gelsing Op 1 december was André Gelsing 25 jaar in dienst. Hij begon zijn loopbaan als analist op het laboratorium Kinder­ geneeskunde, waar hij zijn vrouw Vera heeft leren kennen. Vanaf 1990 is hij werkzaam als klinisch perfusionist bij de afdeling Extra Corporale Circulatie. Binnen onze afdeling is hij dé kwali­ teitsman en betrokken bij het schrijven van protocollen en werkinstructies. Daarnaast zet hij zich vanaf het eerste uur in voor nieuwe technieken, zoals Minimale ECCsystemen en oncologische perfusies (HIPEC). André is een zeer bekwaam en een zeer fijne en betrouwbare collega. Wij hopen nog lang met hem te mogen werken. Namens de afdeling Cardio-thoracale Chirurgie, Prof.dr.ir. Henry van Swieten

Wil Hartskeerl Op 3 december neemt Wil Hartskeerl afscheid. Zijn 40 jarig dienstjubileum was 1 mei jl. In die 40 jaar heeft hij diverse functies vervuld in de financi­ ële sector. Hij is een graag geziene “collega” en beschikt over een gezon­ de portie humor. De laatste jaren was Wil werkzaam als senior administra­ teur derden administratie. Daarnaast heeft hij zich met hart en ziel ingezet voor de personeelsvereni­ ging. Als lid van het algemeen en het dagelijks bestuur van de PV, vaak als penningmeester of secretaris, heeft hij eraan bijge­ dragen dat de PV uitgroeide tot één van de grootste van Neder­ land. Hiervoor is hij in 2009 benoemd tot lid in de orde van Oranje Nassau. Wil kiest ervoor om van zijn FPU te gaan genie­ ten. We bedanken hem voor zijn vakmanschap en collegialiteit. Vrijdag 3 december vindt zijn afscheidsreceptie van 16.30 tot 18.00 uur plaats in Huize Heyendael. Namens de Productgroep Financiën Michael van Wichen, Hoofd Unit Financiële Administratie & Treasury

Martien Pijnenburg Op een warme augustusdag in 1978 stapt Martien Pijnenburg ons ziekenhuis binnen. Het is zijn eerste werkdag als verpleeg­

kundige neurologie. Intussen studeert hij nog moraaltheologie, en behaalt zijn doctoraal in 1981. In 1983 begint hij als hoofdverpleegkundige op gynae­ cologie. Met zijn achtergrond in theo­ logie en verpleging wordt hij in 1985 de eerste ethicus in dienst van het zieken­ huis, voor de ‘ethiek op de werkvloer.’ Daarnaast werkt hij voor de Katholieke Vereniging van Zorginstellingen, KVZ. In die jaren worden vijfentwintig thema-avonden ethiek georga­ niseerd, en de eerste start gegeven aan Moreel Beraad op afdelingen. Vanaf 1992 besluit hij geheel voor de KVZ te gaan werken, maar in 2000 keert hij terug. Hij wordt universitair docent ethiek, en secretaris van de Commissie Identiteit die de Raad van Bestuur adviseert over hoe vorm te geven aan de katholieke identiteit. In 2010 promoveert Martien op de relatie tussen identiteit en ethiek van een zorginstelling. Op 13 decem­ ber viert hij zijn 25 jarig ambtsjubileum. Proficiat Martien en ga zo door! Evert van Leeuwen, sectiehoofd Ethiek, IQ healthcare

Charlotte Hendriks- van Daelen Na een dienstverband van ruim 33 jaar neemt Charlotte Hendriks- van Daelen per 1 januari 2011 afscheid van het Radboud. Ze begon haar loopbaan als keukenassistent en werkte daarna jaren als voedingsassistent binnen de kinderkliniek (B21 en B22). Zij is altijd heel zorgzaam geweest voor de patiëntjes en ouders maar ook voor haar collega’s. Zij verwende iedereen regelmatig met lekkere limonade, pannenkoeken of hapjes. Na de verhuizing naar het nieuwe kinderziekenhuis, kwam Char­ lotte op de kinderpoli als zorghulp te werken. Ook hier werkte zij met veel plezier en inzet. Altijd bereid om een extra klusje te doen of een keer extra te lopen/steppen naar de laboratoria aan de andere kant van het ziekenhuis. Wij zullen haar goede zorgen gaan missen! Op 7 december organiseren we een afscheids­ feestje voor Charlotte. U bent van harte welkom tussen 16.0018.00 uur in de koffiekamer van de Polikliniek voor Kinderen en Jeugdigen (route 790). Namens alle collega’s van de Polikliniek voor Kinderen en Jeug­ digen, Marjo van der Doelen, Verpleegkundig manager

Netty Huisman Op 9 december neemt Netty Huisman afscheid en maakt zij gebruik van de FPU- regeling. Netty begon in 1973 bij Personeelszaken. In 1997 maakte ze de overstap naar de toenmalige Staf INFO en kwam achtereenvolgens terecht op de afdeling Bedrijfsondersteunende Systemen en daarna de afdeling AO-IP, waar zij zich vol overgave stortte op het bouwen van Access-applicaties. Op veel afdelingen wordt dank­ baar gebruik gemaakt van de door haar ontwikkelde toepas­ singen. Netty is voor velen een zeer toegankelijke en sociale collega geweest. Altijd in voor een plezierig gesprek maar ook een harde werker die altijd bereid was te leren en in beweging te blijven. Op 9 december zal ze in het kasteeltje afscheid nemen. Vanaf 16.30 uur bent u van harte welkom. Joost Wiesman, Teamleider Kantoorautomatisering

Pierre Rutgers Stafdirecteur HR, ir. Pierre J.H. Rutgers heeft besloten om, na een periode van negen jaar, afscheid te nemen en op 1 januari 2011 zijn loopbaan in het Radboud te beëindigen. Pierre kwam 1 februari 2002 in dienst als directeur van de toen­

malige staf P&O. In deze functie bege­ leidde hij onder andere de implemen­ tatie van Fuwavaz en de invoering van BASS HRM. Vanaf 2007 was hij betrok­ ken bij de planvorming en de imple­ mentatie van ‘Beter worden in het Radboud!’. Vanaf 1 juni 2008 vervulde hij in deze nieuwe structuur de functie van directeur Human Resources binnen de Concernstaf. Daarin adviseerde hij de RvB over HR-vragen en was contactpersoon voor de OR. In NFU-verband was hij voorzitter van het overleg van de directeu­ ren P&O. De Raad van Bestuur biedt Pierre ter gelegenheid van zijn afscheid op 20 december een symposium aan over de onder zijn regie ontwikkelde Radboudcompetenties. De afscheidsreceptie vindt plaats in de foyer van het Radboudauditorium (van 16.30 tot 18.30 uur). U bent daarvoor van harte uitgenodigd. Drs. Emile A.R.J. Lohman, voorzitter Raad van Bestuur.

Bert Peters Bert Peters heeft per 1 december zijn werkzaamheden voor de Polikliniek Interne Specialismen neergelegd om gebruik te gaan maken van de FPU. Zijn loopbaan hier begon op 1 mei 1979. Wie Bert heeft gekend en met hem heeft samengewerkt, weet dat met zijn afscheid een tijdperk wordt afgesloten. Hij heeft laten zien wat échte betrok­ kenheid en klantgerichtheid inhoudt en wat persoonlijke inzet en motivatie kan betekenen om van een schijnbaar eenvoudige functie een onmisbare functie te maken. Bert is een fantastische man om mee samen te werken en het is een groot gemis nu hij niet meer deel uitmaakt van het dagelijkse reilen en zeilen op de polikliniek. We nemen maandag 13 december in Huize Hey­ endael van 16.30-18.30 uur op gepaste wijze afscheid van “onze Bert”. U bent van harte welkom. We wensen hem een prachtige ” post-Radboud”-tijd toe. Namens alle medewerkers Jorke de Witte, manager Polikliniek Interne Specialismen

agenda O E C U ME N IS C HE V IE R I N GE N 10.00 uur personeelsrestaurant: zondag 5 december (2e Advent) Ans Bertens, zondag 12 december (3e Advent) Anneke de Vries, zondag 19 december (4eAdvent) Richart Huijzer.

PAOG-Heyendael Voor nadere info: www.paogheyendael.nl.

14 januari 2011 ‘Langer doorwerken; kom nou!’, bestemd voor bedrijfsartsen, verzeke­ ringsartsen en geïnteresseerde huisartsen.

Radboud Zorgacademie Sectie Bijscholing van de Radboud Zorgacademie verzorgt bijscholing voor medewerkers van het UMC St Radboud en voor externe klanten. Meer informatie: www.radboudzorgacademie.nl > bijscholing. De komende tijd zijn o.a. nog plaatsen beschikbaar in de volgende scho­ lingen:

15 februari 2011 (startdatum) Radboud Leergang Seniorverpleegkundigen, inschrijven tot 7 december 2010.

ingezonden

17 januari 2011 (follow-up 18 april 2011) Begeleiden van studenten verpleegkundige vervolgopleiding, inschrij­ ven tot 6 december 2010.

Reactie op ‘Ook jongens HPV-prik’ Na een teleurstellende opkomst van de eerste HPVvaccinatieronde appreciëren wij het, dat prof.dr. Lagro-Janssen in de Radbode van 5 november aan­ dacht schenkt aan HPV-vaccinatie. Echter in tegen­ stelling tot haar zijn wij niet van mening dat jongens op dit moment gevaccineerd moeten worden. Voor haar argumentatie is weinig wetenschappelijk bewijs. Zo is het aantal nieuwe gevallen van HPVgerelateerde penis- en anuskanker bij jonge mannen zo laag, zeker als het gaat om heteroseksuele man­ nen, dat het vaccineren van alle jongens op dit moment niet kosteneffectief is. Ook baarmoederhals­ kanker heeft weliswaar een lage incidentie (in Neder­ land jaarlijks 600 nieuwe casus), maar de goed behandelbare voorstadia zorgen per jaar voor ca. 12.000 verwijzingen naar de gynaecoloog en ca. 6.000 ingrepen. Deze aanzienlijke ziektelast, zowel financieel als emotioneel, verminderd na vaccinatie met de helft.

Omvangrijke kosteneffectiviteitstudies hebben laten zien dat het vaccineren van jongens nauwelijks bij­ draagt aan de vermindering van problemen bij jonge vrouwen. Een beschermend effect van kudde-immu­ niteit wordt pas bereikt als meer dan 80 procent van de jongens zich zou laten vaccineren. Indien er geld beschikbaar zou zijn om Lagro-Janssen haar advies op te volgen, zijn wij op basis van de huidige “evi­ dence” van mening dat dit beter ten goede zou komen aan HPV- vaccinatie van de groep vrouwen die nu tussen wal en schip dreigen te raken, de 17-26 jarigen. Bescherming door vaccinatie is in deze groep wetenschappelijk aangetoond in bijna gelijke mate als bij jonge meisjes. Hierdoor zal er een veel snel­ lere afname van voorstadia en baarmoederhalskan­ ker worden bereikt. Dr. Dennis van Hamont, AIOS gynaecologie en dr. Ruud Bekkers, gynaecologische oncoloog.

14

25 januari 2011 Ziekenhuisbrede scholing van werkbegeleiders module 1 ‘het organise­ ren van het leerproces’, inschrijven tot 14 december 2010.

O V E R IG 8 december AZO-scholingsavond over Acute zorg en agressie georganiseerd door Acute Zorgregio Oost. Locatie: Hippocrates-zaal, route 77. Deelname is gratis, echter wel aanmelden via http://www.azo.nl/scholingen.htm.

9 december Scholing ‘Vacuümtherapie’ door Marleen Coopmans, KCI. Van 14.0016.00 uur in leslokaal fysiotherapie route 645. Over: werking, indicatie, contra-indicatie, checklist, materialen/kosten en veranderingen 2010/2011. Inschrijven bij: [email protected]. Bij minder dan 5 aanmeldin­ gen gaat de scholing niet door.

r b eleid a d b od e 1 9 - 2 0 1 0

HRM-info Groepstraining Over Gewicht Wil je ook zo graag je goede voornemens van het nieuwe jaar volhouden en kan je daar wel wat steun bij gebruiken? Begin dan het nieuwe jaar goed en neem deel aan de groepscursus Over Gewicht, die start in januari 2011! Inschrijven kan tot 31 december 2010 op basis van beschikbaar­ heid. Meld je nu aan voor een individueel intake­ gesprek, om vervolgens gezamenlijk de overtollige (kerst)kilo’s kwijt te raken in 2011. Kijk voor meer informatie op de intranetsite van het Vitaliteits­ plaza of neem contact op met Esther van Halewijn, tel: (024-36) 55 3 55. : Intranet ➔ Organisatie ➔ Vitaliteitsplaza.

Training jaargesprekken Aan het einde van het jaar zijn er door de afdeling Organisatie & Personeelsontwikkeling PG HRM in aansluiting op het Project Maatwerk, 74 trainingen vernieuwde Jaargesprekkencyclus gegeven voor ongeveer duizend medewerkers, veertien trainin­ gen voor leidinggevenden en één voor afdelings­ hoofden en bedrijfsleiders.

Feestdagen en vakantieverlof in 2011 Inmiddels heeft de Raad van Bestuur, na instem­ ming van de Ondernemingsraad, besloten tot vaststelling van de doordeweekse feestdagen en collectief vakantieverlof in 2011. Feestdagen in 2011: • maandag 25 april (Tweede Paasdag); • donderdag 2 juni (Hemelvaartsdag); • maandag 13 juni (Tweede Pinksterdag); • vrijdagmiddag 22 juli (Vierdaagse Vrijdagmid­ dag); • maandag 26 december (Tweede Kerstdag). Collectief vakantieverlof in 2011: • vrijdagochtend 22 juli. : Intranet ➔ Services ➔ Feestdagen en collectief vakantieverlof

Overstappen ziektekostenverzekeraar In november heeft u de nieuwe voorwaarden en premie van uw ziektekostenverzekeraar ontvan­ gen. Als u kiest voor een nieuwe aanbieder dient de oude verzekering vóór 1 januari 2011 te zijn opgezegd. De nieuwe zorgverzekering moet vóór 1 februari 2011 afgesloten zijn en geldt dan met terugwerkende kracht vanaf 1 januari. Als u niets doet loopt uw oude verzekering gewoon door. Het informatiepakket van de UMC Zorgverzekering is verkrijgbaar bij het PIP. Elke woensdag en vrijdag is bij balie 3 een spreekuur van de verzekering tussen 11.30 – 14.00 uur. : Intranet ➔ Services ➔ UMC Zorgverzekering

Besteding Persoonlijk Budget De laatste maand van het jaar is een mooi moment om met uw leidinggevende afspraken te maken over uw ontwikkeling en de besteding van uw (E) PB. Als u het (E)PB dat is opgebouwd in 2010 gaat aanwenden in 2011, dient dit te worden vastgelegd door leidinggevende en medewerker. : Informatie en formulieren kunt u downloaden op Intranet ➔ Services ➔ Persoonlijk Budget.

Bereikbaarheid productgroep HRM Kerst en Oud en Nieuw De productgroep HRM is op vrijdag 24 december en vrijdag 31 december bereikbaar tot 15.00 uur. Het PIP hanteert die dagen de normale openings­ tijd tussen 10.00 – 14.00 uur.

Salarisbetaling De salarisbetaling is deze maand op 23 december. De uitbetaaldata 2011 staan ook al op intranet. : Intranetportaal ➔ Services ➔ Salarisbetaling. HRM INFO is van Servicebedrijf, productgroep HRM

Prof.dr. Jaap van Binsbergen: ‘De energetische waarde van het voedingspatroon wordt doorgaans 50 procent onderschat en de intensiteit van het beweegpatroon 50 procent overschat.’

Overgewicht? Doe er wat aan! ‘Hoe vermager ik en waar laat ik mijn auto?’, vroeg de conferencier Wim Kan zich eind jaren zestig al af. En hoe visionair was zijn verzuchting! Wij zitten met een bevolking waarvan de helft van de volwassenen te zwaar is. Om over te dikke kinderen maar te zwijgen, die naderen de 15 procent. Leefgewoonten zijn hier debet aan.

HET BETOOG Te veel eten en te weinig bewegen. Natuurlijk geldt dat niet voor u maar met name voor uw buren. De meeste Nederlanders menen immers gezond door het leven te gaan. Onderzoek leert evenwel dat de energetische waarde van het voedingspatroon doorgaans 50 procent wordt onderschat en de intensiteit van het beweeg­ patroon 50 procent overschat. Wij zitten er dus nogal eens naast.

het wordt steeds duidelijker dat geïsoleerde leefstijl­ adviezen nauwelijks effect sorteren. De CBO-Richtlijn Obesitas - als interventiehandvat bestemd voor alle medische professionals - toont duidelijk aan dat een gezamenlijke aanpak is aangewezen. Gezamenlijk bin­ nen de obesogene leefomgeving: van het aanleggen van fietspaden tot het verplaatsen van roltrappen en van de voedingsmiddelenindustrie tot de zorgverzekeraars en gymnastiek op school. Maar het vereist zeker ook een multidisciplinair professionele aanpak. Zo propageert de recent uitgebrachte Standaard Obesitas van het Nederlands Huisartsen Genootschap een nauwe samen­ werking tussen de huisarts/praktijkverpleegkundige en de diëtist, beweegtherapeut en eerstelijnspsycholoog om in samenspraak met de directe leefomgeving van de patiënt (thuissituatie, mantelzorgers, werkomgeving) het tij voor de te dikke patiënt te keren. Het College van Zorgverzekeraars adviseerde de minis­ ter onlangs deze zogeheten Gecombineerde Leefstijl Interventie voor hoogrisicopatiënten als “verzekerde zorg” aan te merken. Onder voorwaarden wordt deze aanpak in de nabije toekomst vergoed door de zorg­ verzekeraar.

Gewichtsverlies Kwade opzet? Helemaal niet! Door gebrek aan zelfs de basale kennis over gezonde voeding en bewegen (ooit iets over gehoord op de lagere school) ontbreekt ieder inzicht in de meest elementaire fundamenten van ons bestaan. Verpakte kant-en-klaarvoeding, pakjes, zak­ jes, flesjes, potjes, repen, rollen en wat dies meer zij, dragen al evenmin bij aan een helder beeld van hetgeen wij eten en drinken. Weet u bijvoorbeeld dat bij een positieve energiebalans (het precieze evenwicht tussen calorie-inneming en -gebruik) van zo’n 100 kcal per dag (belegde boterham) u in één jaar drie tot vijf kilogram aankomt? Dat is even schrikken! Bovendien wil het lichaam helemaal niet afvallen. Iedere goedbedoelde poging wordt door fysio­ logische tegenregelmechanismen actief gefrustreerd. Schildklierfunctie, bloeddruk, bloedvaten en polsslag komen allemaal op een laag pitje te staan om te voor­ komen dat de opgebouwde reserves voor barre tijden teloorgaan. Maar als die barre tijden niet aanbreken…!

Gezamenlijke aanpak Alleen maar kommer en kwel? Geenszins. De Gezond­ heidsraad gaf in 2006 al heldere richtlijnen voor gezonde voeding en beweging ter voorkoming van aan voeding gerelateerde ziekten. Deze uitgangspunten vormen de basis voor iedere voedingsadvisering. Maar er is meer:

15

Trouwens die tientallen kilo’s afvallen: begin er niet aan. Dat lukt toch niet en dat hoeft ook niet. Het is aangetoond dat de gezondheidsrisico’s die mensen met overgewicht hebben, zoals diabetes type 2, hypertensie of bijvoorbeeld slaapstoornissen, al drastisch afnemen bij zo’n 5 à 10 procent gewichtsverlies. Een afname die bijna altijd te realiseren is. Met een beetje uitkijken bij wat je eet en iets meer bewegen, kan dat resultaat al bereikt worden. Niks dieet zus of zo, niks tover-afslank­ pillen; gewoon de algemeen geldende voedingsadvie­ zen volgen: meer groente, fruit en volkorenproducten, niet te veel verzadigde vetten, meer vis, minder vlees en terughoudendheid met alcohol. Dat scheelt al enorm. Voeg daarbij een half uur tot een uur matig inspannende lichamelijke activiteit per dag en het lichaamsgewicht daalt langzaam maar… zeker. En nu? Maximale inzet op leefstijlonderzoek en -onder­ wijs binnen de Geneeskunde- en Verpleegkundeoplei­ ding. Als gezondheidswerkers het al niet snappen: wat moeten de patiënten dan? Jaap van Binsbergen, huisarts en voedingskundige bijzonder hoogleraar Voedingsleer en Huisartsgeneeskunde Afdeling Eerstelijnsgeneeskunde

r a ctueel a d b od e 1 9 - 2 0 1 0

Is concentratie van zorg altijd beter? Van der Meeren: ‘Ik zou concentratie geen versnip­ pering willen noemen, ik denk dat het de kwaliteit ten goede komt. De tijd dat je voor alles in het ziekenhuis op de hoek terecht kunt, raakt denk ik steeds meer achterhaald. Het is echt een illusie te denken dat alle ziekenhuizen in alles even goed zijn en dat het ook organisatorisch en financieel haalbaar blijft dat alle ziekenhuizen alles blijven aanbieden. Ik denk ook niet dat je het zover moet doorvoeren dat elk ziekenhuis nog maar één specialisatie doet, maar ‘one size fits all’ kan ook niet meer. Ik snap dat sommigen dat betreu­ ren, maar onze klanten geven ook wel aan dat zij voor goede zorg best een paar kilometer verder willen reizen indien nodig.’

Er ontstonden in september dit jaar verhitte discussies toen zorgverzekeraar CZ aangaf dat ze in een aantal ziekenhuizen geen borstkankerbehandelingen meer inkopen. Foto: Frank Muller

Concentratie van zorg is op dit moment een punt van discussie. Bestuursvoorzitter Wim van der Meeren van zorgverzekeraar CZ en hoogleraar klinische pathologie prof.dr. Piet Slootweg van het UMC St Radboud denken daar – op een aantal punten – heel verschillend over.

A D D E N HEL D

Vooral zorgverzekeraars streven naar concentratie van zorg. Waardoor patiënten met een versleten heup straks nog uitsluitend mogen worden geholpen in ziekenhuis A. Terwijl bijvoorbeeld patiënten met borstkanker dan voor behandeling zijn aangewezen op ziekenhuis B.

ethiek Patiënt worden Veel mensen die in de zorg werken blijken niet te beseffen wat het is om patiënt te zijn. Dat is geen verwijt, maar een vaststelling. Het boek van Gonnie ten Haaft, “De dokter is ziek”, geeft er talloze voorbeelden van. “Eyeopeners”, noemt ze het zelf. Zij interviewde drie verpleegkundigen, drie artsen en drie managers die op een gegeven moment patiënt werden. Zij kenden de zorg van binnenuit. Zij wisten van wanten en waren gewend te regelen. Maar wat ze ontdekten was dat weten, kennen en regelen héél wat anders is dan zelf patiënt zijn. Het ideaal van de patiënt die centraal staat en koning klant is, blijkt vaak niet te kloppen. Aan de

Slootweg: ‘Als deze trend van concentratie doorzet, kan in de toekomst de band die een patiënt met een bepaald ziekenhuis heeft, volledig verdwijnen. Ik heb twee hoog­ bejaarde ouders en als ik zie hoe vaak die naar een klein,

'Raken patiënten met verschillende kwalen niet tussen de wal en het schip?' lokaal ziekenhuis gaan… Ik moet er niet aan denken dat ze iedere keer naar een ander ziekenhuis zouden moe­ ten. Het kan niet anders dan dat zo’n versnippering tot verminderde kwaliteit van zorg leidt.’

ene kant draaien ziekenhuizen, alle slogans ten spijt, eerder om hulpverleners en hun regels, routines en werkschema’s. Aan de ander kant kun je als patiënt, ook al ben je “insider”, dikwijls helemaal niet mondig zijn of alles in de gaten houden. Zoals de zieke anesthesist

Van Boheemen aan Ten Haaft vertelde: ‘Een mens in nood is niet in staat te onderhandelen, sterker nog, hij is niet eens in staat te verstaan en begrijpen wat er wordt gezegd. Deze zieke geeft zich liever over aan een verpleegkundige of arts, dan zich op te stellen als de

16

Slootweg: ‘Dat betwist ik niet. Maar mijn zorg is dat de patiënt die last heeft van verschillende kwalen, en vaak is dat de oudere patiënt, tussen de wal en het schip kan geraken. Als zo’n patiënt voor één kwaal in ziekenhuis A moet zijn, terwijl men daar niet goed is geïnformeerd over een andere ziekte waarvoor hij in ziekenhuis B onder behandeling is, vraag je om proble­ men. Want de patiënten verschillen onderling nogal. Wie houdt in zo’n situatie het overzicht? Dat is binnen één instelling vaak al moeilijk te regelen.’ Van der Meeren: ‘U zegt het al: dat is binnen één instel­ ling vaak al moeilijk te regelen. Iemand heeft het ook niet aan zijn ‘interne’ of aan zijn ‘chirurgie’ of ‘heelkun­ de’, de interne organisatie in een ziekenhuis zou meer afgestemd kunnen worden op het ziektebeeld van die patiënt. Als u het heeft over mensen met een chronische aandoening als chronische obstructieve longaandoenin­ gen (COPD), diabetes of cardiovasculair risicomanage­ ment (CVRM) dan stimuleert CZ ook dat die zorg in een keten van zorgverleners gebeurt waarbij iemand het overzicht houdt en men onderling afstemt.’

Kostenbeheersing? Slootweg: ‘Dat concentratie van zorg automatisch leidt tot een betere kostenbeheersing, waag ik trouwens te betwijfelen. Want als een patiënt voor zijn kwaal in het ene ziekenhuis wordt behandeld en daar is men niet goed op de hoogte wat er met die patiënt in een ander ziekenhuis is gebeurd, dan kan dat gemakkelijk tot grote complicaties leiden. En dan ben je al die kostenwinst meteen weer kwijt als die patiënt dan vervolgens drie weken op de intensive care ligt.’ Wim van der Meeren: ‘Ik ben het van harte met u eens dat communicatie tussen zorgverleners van belang is, daarom steken wij ook zoveel energie in ketenzorg. Laat zorgverleners dáár dan naar kijken, hoe ze in de eerstelijn en tweedelijn en tussen de tweedelijnszorg­ verleners onderling de zorg rondom een patiënt zo optimaal mogelijk kunnen afstemmen.’  n

zelfstandige patiënt die goed weet wat hij wil.’ Patiënt zijn is letterlijk “passiviteit”, overgeleverd zijn, zeker als je beroerd, verdrietig, of angstig bent. Realiseren zorgverleners zich voldoende die passiviteit? Wat het betekent om je te moeten laten wassen? Om door een groepje artsen rond je bed besproken te worden? Om in bed op een po te moeten terwijl anderen je kunnen zien door een kierend bedgordijn? Om hulp nodig te hebben met eten, maar dat merkt niemand op, waarna het etensblad na een half uur weer ongeopend wordt weggehaald? Een onmogelijke eis, maar eigenlijk zou elke hulpverlener een tijdje patiënt moeten zijn. Wellicht helpt het ook als hulpverleners het verschil proberen te blijven beseffen tussen ziekte als dagelijks werk waar je gezond en wel elke dag weer aan begint, en ziekte als lot dat je van je krachten berooft en je overlevert aan anderen. Martien Pijnenburg