PAROCHIEKERK VAN SINT-JAN BAPTIST TE SCHRIEK. KORTE BOUWGESCHIEDENIS Naar alle waarschijnlijkheid is het Gilis Berthout, Heer van Mechelen, die in 1303 de kerk van Schriek heeft laten oprichten omdat wij in de oprichtingsverslagen van onze parochie uit 1309 lezen dat zij vonden te Schriek: een CAPELLA en een ECCLESIA TOEGEWIJD AAN SINT-JAN BAPTIST, dus enerzijds de oude kapel en anderzijds de nieuwe kerk. Van deze eerste kerk, die destijds ook reeds vijf altaren bezat, wat vrij enig is in deze streek, is alleen de wit zandstenen toren overgebleven en de rondboogvormige portaaldeur herinnert nog aan de Romaanse bouwstijl. Een blikseminslag in 1654 en herstellingswerken aan de toren en voorgevel in 1687 en 1688 brengen gotische elementen (spitsboogvormige galmgaten en venster) en renaissance structuren (speklagen van baksteen op de linker steunbeer) aan op deze toren. De eerste grote veranderingen situeren zich tijdens de Franse Revolutie in de jaren 1794-95-96. De zijbeuken werden verbreed, verhoogd en tot vooraan met de toren doorgetrokken. Het geheel kwam zo onder een groot zadeldak. In dit gedeelte vinden we dan ook de meeste elementen die aanleunen bij de barok.
PAROCHIEKERK SINT-JAN BAPTIST SCHRIEK
Tijdens de vergroting van 1844 werden de brede kruisbeuk, een verhoogd en lichtjes vergroot hoogkoor met ronde apsis en twee ingewerkte zijaltaren bijgebouwd, zodat het grondplan terug een Latijns kruis vormt zoals voorheen, en dit alles met neoclassicistische elementen als zuilen en bogen. Dit betekent dat in deze kerk zowat alle bouw- en kunststijlen tot één geheel zijn verwerkt.
1 2 3
3
4
19
6
16 13
7
8 3
9
10
11
12
5
15
14
17
14
23 12
12
3
3
29
28
27
25 26
24
18 21
20
12
22
3
1. hoofdaltaar 2. communiebank 3. glasramen 4. beeld van Johannes De Doper 5. beeld van het Heilig Hart van Maria 6. zijaltaar van Onze-Lieve-Vrouw 7. beeld van de H. Elisabeth Van Hongarije 8. zijaltaar van de H. Barbara 9. biechtstoel van “mr. pastoor” 10. doopvont 11. beeld van de heilige Bernardus van Clairvaux 12. kruisweg 13. triomfkruis 14. obiits 15. beeld van het Heilig Hart van Jezus 16. zijaltaar van Sint-Jozef 17. beeld van Sint-Franciscus 18. zijaltaar van Sint-Antonius van Padua 19. reliekschrijn van Sint-Jan Baptist 20. biechtstoel van “mr. onderpastoor” 21. orgel 22. beeld van Sint-Sebastiaan 23. de preekstoel 24. relikwieschrijn van Sint-Antonius 25. beeld van Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes 26. doksaal 27. beeld van de heilige Theresia van Lisieux 28. beeld van het Kindje Jezus van Praag 29. beeld van Onze-Lieve-Vrouw van Schriek
HET INTERIEUR VAN DE KERK 1. HET HOOFDALTAAR TOEGEWIJD AAN JOHANNES DE DOPER Dit prachtig altaar in barokstijl werd in verschillende fasen opgebouwd. Na de plunderingen van 1634-35-36 door de Hollandse Calvinisten uit Bergen-op-Zoom enerzijds en de Fransen anderzijds, bleven er in onze kerk slechts zeer weinig religieuze voorwerpen over. Zelfs een nieuw schilderij van Peter Ceulemans te Mechelen uit 1611 werd gestolen of vernietigd. Daarom besloot pastoor Petrus Adriaensens (1613-1655) in 1646 een nieuw altaar te bestellen bij schrijnwerker Frans Van Roey. Voor de beelden en de nis van St.-Jan deed men een beroep op Thomas Lorent. Ook een nieuw "St.-Janstafereel" werd aangekocht. Dit schilderij is wellicht een vergissing van formaat. Waar iedereen een tafereel verwacht met Sint-Jan de Doper, wordt het een Calvarie met Maria, Maria-Magdalena en ... St.-Jan Evangelist! Het was in 1777 dat er bij beeldhouwer P. Valckx te Mechelen twee levensgrote houten beelden werden besteld, voorstellend Maria met het kind Jezus en haar nicht Elisabeth met de kleine Johannes. De houten altaartafel werd in 1817 vervangen door een marmeren tombe. De marmeren treden werden pas in 1892 aangebracht. Voordien was er in 1829 een nieuwe, verzilverd koperen, godslamp van kunstenaar R. Raeymaekers opgehangen en in 1832 werd een nieuw tabernakel met de beeltenis van Johannes de Doper en het Lam van de Apocalypsis, op het altaar aangebracht. Ook het koorgestoelte evenals de lambrisering van de kerk dateren uit datzelfde jaar. Boven het altaar kwam er in 1845 een oog met stralen, een wolkenkrans met zes engelenkopjes van de hand van J. Servais uit Antwerpen. De bel vooraan rechts is afkomstig uit het kasteel van de graven Van der Stegen van Schriek. Het koperen wierookvat dateert uit 1823. De koperen wijwateremmer dateert uit 1824. De koperen kandelaars, al dan niet verzilverd, zijn van de 19de eeuw
2. DE COMMUNIEBANK Deze prachtige bank is van de hand van beeldhouwer Lodewijk Mortelmans uit Antwerpen, en werd in onze kerk geplaatst in het jaar 1871 als afsluiting van het hoogkoor. Ze bestaat uit 5 panelen met verschillende taferelen in bas-reliëf. De twee buitenste panelen, de vroegere "deurtjes", staan nog op hun originele plaats; het middelste gedeelte is na enkele omzwervingen naar het centrum van het hoogkoor verhuisd. Van links naar rechts zien we: de Ark van het Verbond: een draagbare kist met de stenen tafelen der wet; de pelikaan die zijn jongen voedt met eigen bloed: symbool van de zelfopofferende liefde van Jezus; de aanbidding van de Eucharistie of het Hoogwaardig; het Lam van de Apocalypsis of Agnus Dei: Hij die wegneemt de zonden der wereld en de tafel met de twaalf Toonbroden: brood, een heilig teken, een offergave voor Jahwe. 3. GLASRAMEN In de noordwand van het koor bevindt zich het glasraam van de marteldood van Sint-Jan Baptist, het is van de hand van Leon Pluys uit 1876. Herodes Antipas werd door Johannes beschuldigd van bloedschande en overspel met Herodias, de vrouw van zijn broer Philippus. Salomé, dochter van Herodias, vroeg het hoofd van St.Jan op aanstoken van haar moeder. In de zuidwand bevindt zich het glasraam met de doop van Christus in de Jordaan. Dit glasraam is ook van 1876 en gemaakt door dezelfde kunstenaar. In de kruisbeuk twee grote glasramen van Grossé-De Herdt uit Brugge van het jaar 1892 en voorstellend Maria Onbevlekt Ontvangen en Sint-Jozef. Langs de zijbeuken een reeks nieuwe glasramen vanaf 1957, ontworpen door pastoor J. Van Cuyck, bekostigd door giften van parochianen en gemaakt in de ateliers van Ganton te Gent. Zij stellen elf taferelen voor van de 15 Mysteriën van de Rozenkrans, er ontbreken er dus nog vier! Achteraan links, het enige overgebleven glasraam van na de vergroting van 1794-96.
4. JOHANNES DE DOPER Dit beeld uit gips en metaal is van 1996. Op de banderol kunnen we lezen: "Ecce Agnus Dei”.
10. DOOPVONT Deze marmeren doopvont met koperen deksel dateert uit 1825 en stond destijds achteraan rechts in de kerk.
5. HEILIG HART VAN MARIA Dit plaasteren beeld siert de kerk sinds 1869 en is het werk van beeldhouwer Jozef Geefs uit Antwerpen.
11. HEILIGE BERNARDUS VAN CLAIRVAUX Een houten beeld van Petrus Tambuyser uit 1824.
6. ZIJALTAAR VAN ONZE LIEVE VROUW Opgericht in 1309 en nog steeds in onze kerk aanwezig, maar totaal heringericht bij de laatste vergroting van 1844. De altaartombe dateert uit 1754 en is van Henri Blondeau. Het oog, symbool van de H. Drievuldigheid is van J. Servais uit Antwerpen (1845) en de Serafijnen van P.C. Sylvestre. Het beeld van Maria is van Lodewijk Mortelmans (1873). Het altaarschilderij “Annunciatie” is van Josephus Van Aerschot uit 1874. 7. H. ELISABETH VAN HONGARIJE Dit plaasteren beeld van Mortelmans werd aan de kerk geschonken in 1892 door de leden van de Derde Orde, een lekenvereniging van deze parochie. 8. ZIJALTAAR VAN DE H. BARBARA Dit altaar werd in 1754 besteld bij Henri Blondeau als nieuw altaar voor O.L.Vrouw, maar na de vergroting in 1844 hersteld en als altaar van de H. Barbara verhuisd naar zijn huidige plaats. 9. BIECHTSTOEL VAN “MR. PASTOOR”. Deze biechtstoel is gemaakt in 1850 door dezelfde mensen die ook de preekstoel hebben ontworpen en gecreëerd, nl. Fr. Van den Eynde en De Preter. Vooraan zien we de beelden van St.-Paulus en St.-Jan Evangelist, met bovenaan een bas-reliëf van Petrus met de haan of de Verloochening van Jezus door Petrus, vier engelen en de Sleutels van het Rijk der Hemelen.
12. KRUISWEG Deze geschilderde kruisweg op doek van Jos Van Aerschot en geschonken door gravin Julia Van der Stegen de Schrieck in 1882 is een prachtstuk! De eiken omlijstingen werden gemaakt door Fr. Van den Eynde. De kruisweg werd in 2004-2005 volledig gerestaureerd. 13. TRIOMFKRUIS Aan de scheiboog tussen koor en dwarsschip hangt deze houten gepolychromeerde Christus aan het kruis. Dit kruisbeeld is 5 meter hoog en 3,5 meter breed. Het werd ontworpen door Jan Gerrits uit Antwerpen in 1740. In 1902 werd het gerestaureerd. 14. OBIITS Deze kerk bezit 10 rouwblazoenen van de adellijke familie Van der Stegen de Schrieck. Hier enkele voorbeelden: - 13 maart 1898: Gravin Julia Van der Stegen - 13 januari 1828: Graaf Joseph Van der Stegen - 24 november 1842: Gravin J.S.A. Chis. Van der Stegen-D'Onyn de Chastre 15. HEILIG HART VAN JEZUS Dit plaasteren beeld siert de kerk sinds 1869 en is het werk van beeldhouwer Jozef Geefs uit Antwerpen. 16. ZIJALTAAR VAN SINT-JOZEF Van oudsher bevond zich hier het altaar van St.-Jan tot deze heilige verhuisde naar het hoogkoor in 1646. Zijn plaats werd nu ingenomen door de H. Antonius van Padua, die op zijn beurt in 1879 moest plaats maken voor St.-Jozef.
De altaartombe dateert uit 1779 en is van Andreas De Swert. Oog, wolkjes en engelen zijn van J. Servais (1845) en het houten beeld is van Lodewijk Mortelmans (1873). Het altaarschilderij “Vlucht naar Egypte” is van Josephus Van Aerschot uit 1874. 17. SINT-FRANCISCUS Dit plaasteren beeld van Mortelmans werd ook aan de kerk geschonken in 1892 door de leden van de Derde Orde, een lekenvereniging van deze parochie. 18. ZIJALTAAR VAN SINT-ANTONIUS VAN PADUA Dit altaar is een kopie van het altaar van Henri Blondeau door Andreas De Swert in 1779. Na herstelling en restauratie en na de vergroting in 1844 verhuisd naar zijn huidige plaats. Het beeld behoort, samen met de beelden van St.-Sebastiaan en St.Bernardus tot de oudste van onze kerk. 19. RELIEKSCHRIJN VAN SINT-JAN BAPTIST Dit polychrome houten beeldhouwwerk dateert van 1746 en werd gemaakt door Dominicus Borre. 20. BIECHTSTOEL VAN “MR. ONDERPASTOOR”. Onder het glasraam van St.-Jozef staat deze biechtstoel uit het jaar 1853 en ook gemaakt door Fr. Van den Eynde en De Preter. Hier zien we levensgrote beelden van de Verloren Zoon met het varken en de H. Petrus of Sinte Pieter". Bovenaan een bas-reliëf van het Laatste Oordeel en de tekst "Staet op dooden komt ten oordeel". Vier engelen met trompet symboliseren de heerlijkheid bij de Vader in de hemel. 21. ORGEL (Kruisbeuk) Dit pijporgel van 1958 is een schenking van de paters Picpussen van Aarschot. Het werd gerestaureerd door orgelbouwer PelsD’Hondt uit Herselt en is pas sinds april 2009 in gebruik.
22. SINT-SEBASTIAAN Dit houten beeldje dateert van de 17de eeuw. Kunstenaar onbekend. 23. DE PREEKSTOEL Onze kerk kwam in het bezit van een nieuwe prachtig gebeeldhouwde preekstoel in 1848. Voor het schrijnwerk werd beroep gedaan op Francis Van den Eynde, het beeld- en snijwerk was van de hand van De Preter uit Borgerhout. Onderaan zien we de levensgrote beelden van Jezus en Sint-Jan Baptist bij de doop in de Jordaan, op de kuip van links naar rechts, de bustes van Maria-Magdalena, de Goede Herder met het schaap op zijn schouders en de H. Johannes, Jezus' geliefde apostel. Boven de kuip op het klankbord zien we volgende Maria-taferelen in bas-reliëf: De Hemelvaart van Maria of Kroning van Maria in de hemel, de Boodschap van de engel Gabriël aan Maria, het Bezoek van Maria aan haar nicht Elisabeth en de Bruiloft van Kana. Gans bovenaan zien we de Wettafelen van Mozes, ons beter gekend als de Tien Geboden. Vermeldenswaard is zeker de dubbele toegangstrap naar de kuip, omdat dit vrij zeldzaam is. 24. RELIKWIESCHRIJN VAN SINT-ANTONIUS Dit polychrome beeldhouwwerk dateert vermoedelijk van 1718 en is een gift van mevrouw Marie Françoise Grootendael, weduwe van H. Zeti. 25. ONZE-LIEVE-VROUW VAN LOURDES Een plaasteren beeld uit de 19de eeuw van P.C. De Preter. 26. HET DOKSAAL Het orgel dat gebouwd werd voor de O.L.Vrouw-broeders van Aalst in het jaar 1761, komt naar deze kerk in het jaar 1807 dank zij orgelbouwer Loret. Datzelfde jaar zorgt Petrus Boel voor een orgelkast en een doksaal met balustrade. In 1855 evenwel werd het doksaal verhoogd en vergroot. In 1924 werd het orgel van een elektrisch werkende blaasbalg voorzien.
27. HEILIGE THERESIA VAN LISIEUX Dit plaasteren beeld dateert uit 1872. 28. KINDJE JEZUS VAN PRAAG Dit houten gepolychromeerd beeldje van 96 cm dateert van na 1850. Beeldhouwer onbekend. Het jezuskleed met IHS monogram werd ontworpen door de firma Billaux-Grossé uit Brussel en dateert van 1887. 29. ONZE LIEVE VROUW VAN SCHRIEK of ONZE LIEVE VROUW TER ZONNE De verering tot O.L.Vrouw in de Zonne gaat zeer ver terug in de tijd zoals reeds blijkt uit geschriften van 1573. Over de herkomst van het huidige beeld vonden we tot op heden geen bewijzen. Wel vonden we dat J. Casier in 1754 een nieuw kleed ontwierp, dat er in 1792 twee nieuwe zilveren kronen bijkwamen en door Goeyers van Mechelen in 1864 een nieuwe zilveren troon werd gemaakt. 30. GRAFZERKEN. In onze kerk vinden we 14 grafzerken van vooraanstaande burgers en priesters. Enkele voorbeelden: Marcus Roussel (1650) en Anna Moreels (1647), het familiegraf van Brouckhoven, Heren van Schriek en Putte, Pastoor Mertens (1708), Pastoor Bogaerts (1721), Pastoor Carolus Lardinoy (1770) In 1784 verbood Jozef II nog mensen in de kerken te begraven, doch het zou nog juist twintig jaar duren vooraleer deze maatregel definitief werd toegepast. 31. KLOKKEN In de toren bevinden zich drie bronzen klokken: - Sint-Jansklok (1866): gewicht 1391 kg, diameter onderaan: 130 cm, hoogte: 105 cm (met oor: 127 cm) , “fa”-klok. - Mariaklok (1903): gewicht: 926 kg, diameter onderaan: 110 cm, hoogte: 95 cm (met oor: 115cm) , “sol”-klok. - Sint-Antoniusklok (1866): gewicht: 616 kg, diameter onderaan: 97 cm, hoogte: 75 cm (met oor: 95 cm) , “la”-klok.
Tekst: René Lambrechts en Paul Vermeylen
