Parcours voor vrij bezoek

Parcours voor vrij bezoek 4de-5de-6de leerjaar basisonderwijs

© T. Gridlet

Abbaye de Villers-la-Ville asbl Rue de l’Abbaye, 55 – 1495 Villers-la-Ville – 071 880 980 – www.villers.be

Dit parcours voor een vrij bezoek werd opgezet voor leerkrachten van het 4de, 5de en 6de jaar van het basisonderwijs die over een hulpmiddel willen beschikken om een bezoek aan de Abdij te organiseren. De voorgestelde inhoud is niet exhaustief en werd gekozen met het oog op het bezoek aan de ruïnes van de Abdij. Wij staan open voor jullie opmerkingen, ideeën en suggesties om het parcours te verbeteren en er een zo goed mogelijk hulpmiddel van te maken voor jullie en jullie leerlingen. Aarzel dus niet om jullie stem te laten horen en ons alles mee te delen wat jullie nodig achten. Wij danken jullie bij voorbaat en wensen jullie verder een aangenaam bezoek ! Belangrijk ! Voor jullie comfort, vragen wij jullie ons schriftelijk te contacteren - minimum 15 kalenderdagen voor de gewenste bezoekdatum - bij het onthaal van de Abdij ([email protected]). Gelieve de gewenste bezoekdatum, het aantal leerlingen en de gegevens van de school te vermelden. Op die manier kunnen wij jullie bezoek zo aangenaam mogelijk maken. Bastiane Meurice en Marie-Julie Malache Pedagogische dienst – Abbaye de Villers-la-Ville asbl Rue de l’Abbaye, 55 – 1495 Villers-la-Ville - +32 (0)71/880 996 [email protected]

Inhoud

1

Beschrijving van het bezoek

2

Informatie over de middeleeuwen en de Abdij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

3

Voorgesteld parcours . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

4

Het vragenspel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4



Lange versie (1 uur) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14



Korte versie (20 minuten) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

5

De brochure ‘In de voetsporen van broeder Radulf’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

6

Reglement voor het bezoek aan de site van de Abdij van Villers . . . . . . . 29

7

Om meer te vernemen: enkele bibliografische bronnen

3

. . . . . . . . . . . . . . . .

31

1 Beschrijving van het bezoek De kinderen hebben de gelegenheid de Abdij en het leven in de middeleeuwen te ontdekken wanneer ze door de verschillende gebouwen van dit erfgoed lopen. Wij stellen voor om uw bezoek in twee fasen te organiseren: ► Om te beginnen kunnen de kinderen, samen met hun leerkracht, rondwandelen langs de verschillende gebouwen van de Abdij en een uitgestippeld parcours volgen. Om de concentratiecapaciteit van de kinderen te respecteren, raden wij jullie aan om niet meer dan 1 uur te besteden aan dit eerste gedeelte met een theoretische inhoud. ► In de tweede fase worden de kinderen opgesplitst in teams en zo spelen ze een vragenspel binnen de muren van de Abdij. Tijdens de voorgestelde activiteiten worden bij de kinderen de volgende aspecten geactiveerd : * oriëntatiezin * spreekvaardigheid * leesvaardigheid * observatievermogen * logica * psychomotoriek * verbeelding * het emotionele en het affectieve

4

2 Informatie over de middeleeuwen en de Abdij Om jullie onder te dompelen in de context van de Abdij van Villers volgt hier achtergrondinformatie over de middeleeuwen en het dagelijkse leven in een abdij. Wij bezorgen jullie ook enkele algemene inlichtingen die jullie desgewenst kunnen doorgeven aan jullie leerlingen als voorbereiding op het bezoek. Er worden verscheidene onderwerpen aangesneden. Het staat jullie vrij de manier te kiezen om ze aan jullie leerlingen te presenteren. Sommige aspecten kunnen, voor het bezoek, in de klas besproken worden. Andere zijn meer geschikt om het bezoek aan de Abdij achteraf aan te vullen, maar jullie zijn uiteraard vrij in jullie keuze. NB: de woorden met een sterretje (*) worden uitgelegd in de woordenlijst op pag. 8.

De middeleeuwen De middeleeuwen strekken zich over enkele honderden jaren uit. Tijdens die periode is de samenleving niet zoals vandaag, ze is verdeeld in drie grote standen die elk een eigen taak hebben in de maatschappij. Er zijn: 1. de heren, die vooral vechten 2. de boeren en ambachtslui, die werken 3. de religieuzen, die bidden De heren zijn de rijkste mensen van die tijd. Zij bezitten veel goederen en leven in stenen huizen. Over het algemeen hangen de boeren af van een heer en bewerken ze zijn land. Ze worden niet goed betaald en leven vaak in armoede. De monniken van hun kant leven buiten de maatschappij, binnen de muren van hun abdij*. Tijdens de hele middeleeuwen bezet religie een belangrijke plaats in de samenleving. De Kerk gaf het ritme aan van bepaalde uren van de dag, de week en de kalender en kwam tussenbeide in alle grote etappes van het leven. In die tijd verschenen en ontwikkelden zich verschillende religieuze ordes*, onderandere de cisterciënzerorde*. Ze werd gesticht in 1098. De term ‘cisterciënzer’ komt van de naam Cîteaux (een plaats in Frankrijk), waar de eerste monniken van die orde zich hadden gevestigd. De Abdij van Villers is een stichting van deze orde.

De geschiedenis van de Abdij van Villers en de keuze van de site In 1146 komen een abt*, 12 monniken en 5 lekenbroeders* aan vanuit Cîteaux om een abdij te stichten in Villers. De Heer van Marbais biedt hen land aan op de hoogtes van de vallei van de Goddiarch. Na enkele maanden kiezen de monniken een nieuwe locatie voor hun abdij, iets lager gelegen in de vallei. Het is een plaats die afgezonderd is van de wereld. Er is een rivier en er zijn bouwmaterialen (schist en hout). In de vallei wordt de abdij gebouwd op de rivier de Thyle. De monniken maken buizen van lood of hout die het water naar de keuken voeren om te koken en af te wassen, en ook naar de tuin om de planten en bloemen te besproeien. De rivier dient tegelijk als riool onder de latrines (toiletten) en om huishoudelijk afval af te voeren. Ook de hydraulische kracht wordt aangewend: in de molen drijft ze de molensteen aan om het graan te pletten en zo meel te maken. Vandaag kan men de Thyle nog zien die onder het onthaal van de Abdij verdwijnt en weer opduikt achter het gastenverblijf. In de latrines horen we het riviertje onder onze voeten. De Abdij van Villers werd bewoond gedurende 650 jaar, sinds de stichting in 1146 tot het vertrek van de monniken in 1796. Ten tijde van de Franse Revolutie werd de gemeenschap van Villers (een vijftigtal monniken) verdreven door de revolutionairen. De abdij werd dan verkocht aan een handelaar in bouwmaterialen. Leien, houten structuren, vloeren, glas en stenen…, alles wat kon verkocht worden, werd ook verkocht! Maar vanaf 1892 werd de Belgische overheid eigenaar van de abdij en werden er maatregelen genomen voor het behoud en de restauratie van het erfgoed. Vandaag is de Abdij van Villers erkend als historisch monument en de site staat open voor het publiek. 5

De monniken In de middeleeuwen is de monnik een man uit een adellijke familie die gekozen heeft om zijn leven in dienst van God te stellen. Hij leidt een ‘leven van gebed’. Er bestaan verschillende soorten monniken maar doorgaans leven ze: 1. in een gemeenschap 2. onder een gemeenschappelijke regel: de Regel van Sint-Benedictus* 3. onder leiding van een abt* die ten dienste staat van de Regel en de gemeenschap. Wanneer ze toetreden tot de abdij, leggen de mannen die monnik willen worden, 3 geloften af: 1. zij beloven gehoorzaamheid aan de abt* 2. zij beloven hun hele leven monnik te blijven (stabiliteit) 3. zij schenken al hun bezittingen aan de abdij en beloven geen relaties te hebben met vrouwen. Zij beloven in armoede en in kuisheid te zullen leven. Na het uitspreken van die geloften laat de monnik zijn haar afscheren op de top van zijn schedel. Daaraan herkent men hem als monnik. Die kruinschering noemt men de ‘tonsuur’. De monniken wijden zich niet enkel aan gebed, zij werken ook. Zij dragen een witte pij voor het gebed, voor de handenarbeid trekken ze een zwarte schort aan die men ‘scapulier’ noemt

Scapulier Schort voor handenarbeid Kovel voor de gebedsdiensten

Tuniek op de huid gedragen



In de middeleeuwen waren er nog niet zoveel boeken als vandaag en de drukkunst was nog niet uitgevonden. Om een boek in verschillende exemplaren te hebben moest men het volledig met de hand kopiëren. Dat deden de monniken. Zij brachten heel wat tijd door met het kopiëren en verluchten van boeken. Het verluchten bestond onder meer uit het aanbrengen van kleurrijke en versierde (hoofd) letters.

De lekenbroeders In tegenstelling tot de monniken die uit adellijke families stamden en onderwijs hadden genoten, zijn de lekenbroeders analfabeet. Zij komen doorgaans uit het milieu van boeren of kleine ambachtslui. Volgens de Regel van Sint-Benedictus* worden de monniken geacht in autarkie* te leven en hun leven te wijden aan gebed. Maar er is veel tijd nodig om alles te produceren wat ze nodig hebben en een leven van gebed maakt dat onmogelijk. Het zijn de lekenbroeders die zich bezighouden met de boerderijen van de abdij en met het ambachtelijk werk. Zij hebben een statuut van geestelijke en beloven gehoorzaamheid aan de abt*. In de abdij en in de kerk zijn ze gescheiden van de monniken. Zij 6

leven en bidden dus op verschillende plaatsen. Het leven in de abdij was, net zoals de middeleeuwse samenleving, zeer hiërarchisch. Aan de ene kant waren er de geletterden (heren, monniken) en aan de andere kant de ongeletterden (boeren, lekenbroeders). Maar het onderscheid tussen monniken en lekenbroeders stopte daar niet. Ook in hun voorkomen was er verschil. De lekenbroeders droegen een baard. Bovendien droegen ze geen monnikspij. Hun kledij was poverder en grauwer, vooral om praktische redenen, namelijk hun handenarbeid.

De Regel van Sint-Benedictus In een cisterciënzerabdij volgen de monniken de regel van gemeenschapsleven die in de 6de eeuw was opgesteld door Sint-Benedictus. Die Regel beschrijft hoe de monniken in de abdij moesten samenleven. Volgens de Regel moesten de monniken: 1. leven in autarkie* 2. een levensritme hebben dat stoelt op gebed (7 keer per dag bidden en 1 keer ’s nachts), de lectuur van religieuze teksten en werk 3. leven in stilte 4. zij mochten geen vlees eten van viervoeters (alleen vis en gevogelte waren toegelaten) 5. een gemeenschapsleven hebben onder leiding van een abt*.

De voeding van de monniken Het aantal maaltijden per dag hangt af van de periode van het jaar: in de winter (van 14 september tot Pasen) nemen de monniken slechts 1 maaltijd per dag, in de zomer (van Pasen tot 14 september) nemen ze er twee. Na de verplichte passage langs de lavabo namen de monniken plaats aan tafels die opgesteld stonden langs de muren van de refter. De abt* at meestal met zijn gasten en het was de prior (zijn adjunct) die na de Benedicite (het tafelgebed), de maaltijd voorzat. Vanop een preekstoel las een monnik voor uit de Bijbel of de Regel van Sint-Benedictus*. De basis van de voeding van de monniken bestond uit brood en groenten. Elke dag kregen de monniken tot een kilo brood, vaak van slechte kwaliteit, en een dikke soep. Ook melkproducten, eieren, kippen en zoetwatervis kwamen op tafel, maar dat was eerder uitzonderlijk. Het vlees van viervoeters was strikt verboden door de Regel van Sint-Benedictus. Het kruiden gebeurde met zout en specerijen. Omdat het 7

water niet zuiver was, dronken de monniken bier. Soms gaven de heren voedsel aan de monniken om hun karig menu te verbeteren. Dat noemt men de ‘pitantie’. In de middeleeuwen waren een aantal levensmiddelen zoals aardappelen, tomaten, pepers, bonen of cacao nog niet bekend in onze streken. We moeten wachten tot de ontdekking van Zuid-Amerika vooraleer die voedingsmiddelen in Europa geraakten. Voordien aten de monniken ze dus niet.

De liturgie De kerk is de plaats waar de monniken zeven keer per dag en één keer ’s nachts komen bidden en het werk van God bezingen. Het ritme van de liturgische diensten, waarvan de uren variëren naar gelang het seizoen, bepaalt het leven van de monniken. De ‘metten’ (rond 2 uur in de ochtend) vormden de enige nachtdienst. Nadien (ongeveer om de drie uur) kwamen de ‘lauden’, de ‘priem’, de ‘terts’, de ‘sext’, de ‘none’, de ‘vespers’ en na het avondmaal de ‘completen’. Het opvolgen van de uren werd toevertrouwd aan een koster, die alles regelde met een clepsydra (een wateruurwerk).

Ziekenzorg In de middeleeuwen kende men geen medicamenten. Om zich te verzorgen gebruikten de monniken planten. Naast de infirmerie lag een tuin met geneeskrachtige planten. Munt, bijvoorbeeld, hielp voor de spijsvertering, was goed tegen verkoudheid en pijn aan het tandvlees. Lavendel werd gebruikt tegen vlooien. Smeerwortel was dan weer goed om littekens te helen.

Woordenlijst Abdij = geheel van gebouwen dat bewoond wordt door een gemeenschap van minstens 12 monniken en geleid wordt door een abt. Kan ook slaan op de gemeenschap zelf. Abt = de overste van een abdij. Autarkie = in autarkie (zelfvoorziening) leven bestaat erin zelf alles te produceren wat men consumeert en weinig of geen beroep te doen op handel. In de Abdij van Villers bewerkten de lekenbroeders de akkers en fokten ze vee om aan de behoeften van de gemeenschap tegemoet te komen. Cisterciënzers = religieuze orde die werd gesticht in het begin van de 12de eeuw. De naam ‘cisterciënzers’ is afgeleid van de plaats waar de eerste monniken zich in 1098 vestigden, namelijk Cîteaux in Bourgogne. De orde kenmerkt zich door een terugkeer naar de eenvoud die wordt aanbevolen in de Regel van SintBenedictus. In 100 jaar tijd stichtten de cisterciënzers 530 abdijen. Eén ervan is de abdij van Clairvaux, gesticht door Sint-Bernardus, die ook ten grondslag ligt aan de Abdij van Villers. Gastenverblijf = ruimte waar gasten en bezoekers, armen en bedevaarders konden overnachten en een hap eten. Kovel = witte en losse pij met brede mouwen die de monniken droegen tijdens de gebedsdiensten en de lectuur. Lekenbroeders = lekenbroeders of conversen zijn religieuzen die onderworpen zijn aan de abdijregels. Zij kwamen meestal uit ambacht- of boerenfamilies en konden lezen noch schrijven. Doorgaans waren ze belast met handenarbeid en de exploitatie van de abdijboerderijen. Daarom mochten ze buiten de abdijmuren logeren. Ze waren gehuisvest in een aparte vleugel en gingen anders gekleed. Ze hadden ook geen kaalgeschoren kruin zoals de monniken en droegen een baard. Regel van Sint-Benedictus = een tekst met 73 hoofdstukken die het dagelijkse leven van de monniken voorschrijft. De Regel werd opgesteld in de 6de eeuw door Benedictus in Monte Cassino (Italië). Hij zorgt voor een evenwicht tussen gebed en werk. 8

Scapulier = soort zwarte schort die de monniken droegen bij het verrichten van handenarbeid. Schrijfstift = een stift met een punt waarmee men tekens kon zetten op een zacht oppervlak. Teksten werden soms voorlopig op wassen platen gezet. Aan het andere uiteinde van de stift zat een soort krabbertje waarmee de kopiist fouten kon uitgommen of inktvlekken op het perkament verwijderen.

3 Het voorgestelde parcours Voor het eerste deel van de ontdekking van de Abdij van Villers met de leerlingen stellen wij het parcours voor dat hierna wordt beschreven. Het volgt een logisch circuit in het middeleeuwse gedeelte van de Abdij en biedt de gelegenheid om diverse thema’s te behandelen die zowel op het dagelijkse leven van de monniken als op de geschiedenis van de gebouwen betrekking hebben. Er is uiteraard geen verplichting om te stoppen bij alle etappes van het parcours. Jullie kunnen het naar eigen wens aanpassen, naargelang van de tijd die jullie willen besteden, de weersomstandigheden en de thema’s die jullie willen beklemtonen. Wij raden jullie echter aan om er toch een uurtje voor uit te trekken. Om de voorbereiding van jullie bezoek te vergemakkelijken zijn de hoogtepunten van het parcours hieronder weergegeven in het groen, en ook de beschutte plaatsen zijn opgenomen, voor het geval dat het gaat regenen. Indien jullie meer dynamiek wensen in deze eerste ontdekking van de Abdij, kunnen jullie de leerlingen voorstellen om een plaats te kiezen (verwarmde ruimte, keuken, kapittelzaal…) die ze ter plaatse zelf voorstellen in groepjes van 2 of 3. Ook vinden jullie op de site enkele borden met uitleg – in het Nederlands – en prenten uit stripverhalen met reconstructies die de gebouwen in verschillende tijdvakken proberen weer te geven. Die striptekeningen maken het mogelijk de huidige staat van de gebouwen te vergelijken met de originele staat.

Voorbeeld van de borden op de site

9

Voor jullie de Abdij van Villers bezoeken... Wij verzoeken jullie de leerlingen te herinneren aan de basisregels over respect voor de plaats en voor andere bezoekers. De Abdij van Villers is een beschermde erfgoedsite waar men kan wandelen, ontdekken, observeren, leren… Om veiligheidsredenen zijn sommige zones die gerestaureerd worden, tijdelijk niet toegankelijk. Langs het hele parcours staan vuilnisbakken opgesteld.

Algemeen plan van de site…



12

13

11

9

7

6

10 8

4 5

2

3

1

 

INGANG

Het architecturale schema van de Abdij van Villers volgt dat van de cisterciënzerabdijen: de gebouwen zijn opgetrokken rond een centraal kloosterpand (n°7), met een onderscheid tussen de gebouwen voor de monniken (in het oosten) en die van de lekenbroeders (in het westen). In het noorden bevindt zich het meest monumentale gebouw van de abdij: de kerk (n°13), waarvan het koor georiënteerd is naar het oosten om van het licht van de opgaande zon te profiteren. Om het oriëntatievermogen van de leerlingen te testen stellen wij voor om hen deze plattegrond te geven, zodat ze zelf de te volgen weg kunnen vinden.

Beschrijving van het parcours… In het rood : de hoogtepunten in de Abdij Het nr. verwijst naar het algemeen plan van de site

1. Het voorplein Wanneer jullie de site van de Abdij van Villers betreden, komen jullie op het voorplein van het abtenpaleis uit de 18e eeuw. Het middeleeuwse deel van de abdij ligt aan jullie linkerzijde. 10

Deze eerste halte vormt de gelegenheid om het kader te situeren met de leerlingen en een inleiding te geven over het tijdperk (de middeleeuwen) en de bewoners (de monniken).

2. De verwarmde ruimte (beschut in geval van regen) Vandaag is de ingang van de ruïnes de ‘verwarmde ruimte’ (of calefactorium). Maar in de tijd van de monniken kwam men binnen langs de portiersloge (cf. nr.12), die aan de omheiningsmuur was gelegen. In de verwarmde ruimte ziet men nog de plaats van de schoorsteen. In de 13de eeuw was dit de enige verwarmde zaal in de hele abdij, zelfs al gebruikten de monniken vuur op andere plaatsen (zoals de keuken, de smederij…). In deze zaal is er een bord met uitleg.

3. Het scriptorium (beschut in geval van regen) De monnikenzaal, meestal scriptorium genoemd, is de plaats waar men zich wijdde aan studie en het kopiëren van boeken op perkament. Dat werk was essentieel voor het verspreiden van het woord van God maar ook voor de overdracht van kennis. In deze zaal is er een bord met uitleg.

4. Latrines (beschut in geval van regen) Tussen de verwarmde ruimte en de refter vinden we de latrines. Wie zijn oren spitst, kan de rivier de Thyle onder zijn voeten horen.

5. De monnikenrefter De monnikenrefter werd gebouwd in de 13de eeuw. Hij is verdeeld in twee beuken door een rij van vijf zuilen en heeft hoge spitsbooggewelven. Een stripbord illustreert het verloop van een maaltijd.

6. De monnikenvleugel (gedeeltelijk beschut in geval van regen) In het oostelijke gedeelte van de abdij bevinden zich de zalen die gereserveerd zijn voor de monniken. - - - -

De trap geeft toegang tot de slaapzaal van de monniken. De spreekkamer is de enige ruimte in de abdij waar de monniken mogen praten, onder toezicht van de prior. Elders heerst absolute stilte en voor de communicatie gebruikt men gebarentaal. De monniken komen elke dag naar de kapittelzaal. Onder voorzitterschap van de abt leest men er een kapittel van de Regel en men bekent er zijn fouten. Men discussieert er ook over de actuele problemen in de Abdij. In het armarium of de bibliotheek bevinden zich de boeken die de monniken lezen in het kloosterpand en tijdens de diensten.

Deze plaats kan ook een gelegenheid vormen om te spreken over de kledij van de monniken, hun geloften en de rol van de abt. In deze kloostergang vinden jullie borden met uitleg en een stripbord.

7. Het kloosterpand Het kloosterpand bestaat uit een binnenplaats, omringd door gaanderijen, die de verschillende delen van de abdij verbindt. Deze plaats was voorbehouden voor de monniken. In het westen bevindt zich het lekenbroedersgang. Door de gebouwen en de omgeving te observeren kunnen de kinderen de redenen ontdekken waarom 11

deze site werd gekozen voor de vestiging van de abdij (rivier, schistgroeven, bossen). In het kloosterpand kan ook een kleine activiteit voor de kinderen worden georganiseerd: welke geluiden hoorden de monniken in de middeleeuwen (vogels, rivier…) en welke bestonden nog niet (trein, auto, gsm…)?

8. De keuken (beschut in geval van regen) De keuken lag tussen het gebouw van de lekenbroeders en de monnikenrefter. Vandaag ziet men nog de zuilen van een grote schoorsteen met een centrale haard. Leidingen brachten het afvalwater naar de rivier. De keuken is de ideale plaats om te spreken over de voeding van de monniken. In deze zaal is er een bord met uitleg.

9. De vleugel van de lekenbroeders (beschut in geval van regen) In het westelijke gedeelte van de abdij bevindt zich de vleugel van de lekenbroeders, met een kelder, een refter en op de bovenverdieping een slaapzaal. In deze grote zaal toont een stripbord de verschillen tussen de monniken en de lekenbroeders. Men kan ook spreken over de handenarbeid die nodig was opdat de abdij in haar behoeften kon voorzien. In deze zaal is er een bord met uitleg.

10. De infirmerie 22 meter ten westen van het gebouw van de lekenbroeders vindt men de overblijfselen van de muren van de infirmerie van de lekenbroeders. Op deze plaats kan men spreken over de geneeskrachtige planten die in de middeleeuwen gebruikt werden.

11. De portiersloge De portiersloge werd gebruikt voor de ontvangst en de controle van iedereen die de Abdij binnenkwam. Er was een ingang voor karren en een voor voetgangers. Een stripbord geeft een idee over de originele staat van het gebouw.

12. Het gastenverblijf (beschut in geval van regen) Het gastenverblijf, gebouwd in 1240, kon minstens een honderdtal gasten en/of bedevaarders opvangen. Het omvatte een slaapzaal op de bovenverdieping en een grote zaal met een schoorsteen op de gelijkvloerse verdieping, die vooral gebruikt werd als refter. In de 16de eeuw werd het gastenverblijf gebruikt als brouwerij. In dit gebouw vindt men borden met uitleg en een stripbord.

13. De abdijkerk (gedeeltelijk beschut in geval van regen) De kerk is het meest indrukwekkende gebouw van de ruïnes. Ze is 94 meter lang en de gewelven van het schip hebben een hoogte van 23 meter. De kerk is een van de eerste gebouwen in gotische stijl en met een gotische structuur in onze streek. In de abdijkerk ontdekt men twee borden met uitleg en een stripbord dat een beeld geeft van de diensten.

12

4 Het vragenspel Nadat jullie de site van de Abdij van Villers hebben doorlopen en er een beetje wegwijs zijn geraakt, volgen hier twee mogelijkheden van vragenspelletjes die jullie kunnen voorstellen aan de kinderen, naar gelang de tijd waarover jullie beschikken. Het eerste voorstel is een competitiespel van een uur, waarbij elk team moet antwoorden op vijf vragen om zo de nodige elementen te bekomen die tot de oplossing van een raadsel leiden. Het tweede voorstel is beduidend korter (20 minuten). Het is een samenwerkingsspel waarbij elk team één vraag beantwoordt. Alle antwoorden worden dan samengebracht om het raadsel op te lossen. Voorstel 1: lange versie (1 uur) Voor dit vragenspel worden de kinderen opgedeeld in vijf teams. Elk team krijgt een vragenlijst. Nadat de nodige uitleg werd gegeven, geeft de leerkracht aan elk team een verschillende vraag om het spel aan te vangen, zodat niet alle groepen tegelijk op dezelfde plaats beginnen. Voor het vervolg van het spel volgen de kinderen de vragenlijst. Het team dat begint met vraag 1, eindigt met vraag 5; het team dat begint met vraag 2, eindigt met vraag 1; het team dat begint met vraag 3, eindigt met vraag 2, enz.). De leerkracht blijft op een centrale plaats (het kloosterpand bijvoorbeeld) om de antwoorden na te kijken en stukjes van de code uit te delen. Uitleg voor de kinderen: Men vertelt dat de monniken die in de Abdij van Villers leefden, een schat hadden… Maar die schat bestond niet uit goud, diamanten of juwelen. Nee, de schat was nog veel waardevoller… Om te ontdekken waaruit de schat van de monniken bestaat, krijgen jullie per team 5 opgaven. Voor elke vraag moeten jullie naar een bepaalde plaats gaan: daar wachten jullie een aanwijzing (borden met uitleg of stripborden). Bij elke geslaagde opgave krijgen jullie van jullie leerkracht een deel van de code die jullie in staat zal stellen om het raadsel op het einde van het spel op te lossen. Het eerste team dat de boodschap kan ontcijferen, wordt de winnaar. Elk team krijgt een vragenlijst met het gecodeerd bericht. Opmerking: Wij zijn voorstander van een prijs die eerder symbolisch dan materieel is. Het staat de leerkracht natuurlijk vrij in een supplementaire prijs te voorzien voor het winnende team, al dan niet inspelend op het leven in de klas.

13

Ontdekking van de Abdij van Villers voor het 4de, 5de, 6de leerjaar basisonderwijs Voorstel voor spel 1 (1 uur) 1) Afspraak in de monnikenvleugel om te antwoorden met Juist of Fout. Kijk aandachtig. De borden ter plaatse kunnen jullie helpen… Jullie moeten een score van 4/5 halen om jouw deel van de code te verdienen.

- De monniken volgden de Regel van Sint-Bernardus.

J

F

- De monniken kwamen samen in de kapittelzaal om belangrijke beslissingen te nemen.

J

F

- Deze zaal werd gebouwd in de 12de eeuw.

J

F

- Op de bovenverdieping bevindt zich de slaapzaal van de lekenbroeders.

J

F

- Links van de kapittelzaal bevond zich het armarium (bibliotheek).

J

F …/5

2) Afspraak in de verwarmde ruimte. Zoek daar de gebeeldhouwde steen waarop zich het detail van de foto bevindt. Over welk dier gaat het?

- een ooievaar - een valk - een gier

/1

Kijk ook onder de vogel. Daar staat een zinnetje gebeiteld dat het devies is van de abdij. Het is Latijn. Aan jullie om het te vertalen !

lucem = het licht post = na spero = ik hoop tenebras = de duisternis

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jullie moeten een score van 5/5 halen om jullie 14deel van de code te verdienen.

…/4

…/5 3) Om op de volgende vragen te antwoorden, afspraak in de kerk. Borden in het kerkschip en het portaal zouden jullie kunnen helpen… - Hoe noemt men de afsluiting die de lekenbroeders van de monniken scheidt? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . - Naar welke windstreek is het koor van de kerk gericht? En waarom? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . - In welk jaar begon de bouw van de kerk? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . - In welk deel van de kerk namen de monniken plaats? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jullie moeten een score van 3/4 halen om jullie deel van de code te verdienen. …/4 4) In het lekengebouw vinden jullie een bord dat een personage van de Abdij van Villers voorstelt. Over wie gaat het? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . …/1 Kunnen jullie een monnik en een lekenbroeder herkennen? Verbind de elementen met de naam die ermee overeenkomt:





  Monnik  Lekenbroeder





  Monnik  Lekenbroeder







  Monnik  Lekenbroeder

…/6 Jullie moeten een score van 5/7 halen om jullie deel van de code te verdienen. …/7 5) Voor deze opgave kunt u een beroep doen op de tekst op het bord in de keuken. De monniken aten niet hetzelfde als wij. Sommige levensmiddelen waren voor hen verboden. Bovendien waren andere voedingsmiddelen niet bekend in de middeleeuwen. Omcirkel de voedingsmiddelen die de monniken niet aten. Te omcirkelen voedingsmiddelen: 15

Look

Appel

Worst

Ui

Brood

Chocolade

Boon

Aardappelen

Cola

Courgettes

Klontjes suiker

Peren

Linzen

Tomaten

Jullie moeten een score van 5/7 halen om jullie deel van de code te verdienen. …7 Indien jullie geslaagd zijn in alle opgaven en alle letters van de code hebben gewonnen, decodeer dan volgend bericht:

--

-----

---

--

--------

---

---

16

------------------

---

--

----. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CODE die in delen wordt gegeven na elke geslaagde opgave:

 K= A=

B=

C=

F=

P=

U=

Q= L=

G=

R=

D=

I=

E=

J=

W=

M=

H=

N=



O=

V=

S=

X=

T=

Y= Z=

17

Correctie-info voor de leerkracht 1) Afspraak in de monnikenvleugel om te antwoorden met Juist of Fout. Kijk aandachtig. De borden ter plaatse kunnen jullie helpen… - - - - -

De monniken volgden de Regel van Sint-Bernardus. F De monniken kwamen samen in de kapittelzaal om belangrijke beslissingen te nemen. J Deze zaal werd gebouwd in de 12e eeuw. J Op de bovenverdieping bevindt zich de slaapzaal van de lekenbroeders. F Links van de kapittelzaal bevond zich het armarium (bibliotheek). J

2) Afspraak in de verwarmde ruimte. Zoek daar de gebeeldhouwde steen waarop zich het detail van de foto bevindt. Over welk dier gaat het? Een valk

Kijk ook onder de vogel. Daar staat een zinnetje gebeiteld dat het devies is van de abdij. Het is Latijn. Aan jullie om het te vertalen!



‘Na de duisternis hoop ik op het licht’

3) Om op de volgende vragen te antwoorden, afspraak in de kerk. Borden in het kerkschip en het portaal zouden jullie kunnen helpen…



- Hoe noemt men de afsluiting die de lekenbroeders van de monniken scheidt? (het oksaal) - Naar welke windstreek is het koor van de kerk gericht? En waarom? (naar het oosten, omdat daar de zon opgaat). - In welk jaar begon de bouw van de kerk? (in 1197) - In welk deel van de kerk namen de monniken plaats? (in de rijen stoelen rechtover elkaar in het oostelijke deel van het kerkschip.)

4) In het lekengebouw vinden jullie een bord dat een personage van de Abdij van Villers voorstelt. Over wie gaat het? Een lekenbroeder

Kunnen jullie een monnik en een lekenbroeder herkennen? Verbind de elementen met de naam die ermee overeenkomt:









  Monnik  Lekenbroeder





  Monnik  Lekenbroeder





  Monnik  Lekenbroeder

5) Voor deze opgave kunnen jullie een beroep doen op de tekst op het bord in de keuken. De monniken aten niet hetzelfde als wij. Sommige levensmiddelen waren voor hen verboden. Bovendien waren andere voedingsmiddelen niet bekend in de middeleeuwen. Omcirkel de voedingsmiddelen die de monniken niet aten.

Te omcirkelen voedingsmiddelen:

Worst Cola Klontjes suiker

Chocolade Aardappelen Courgettes Tomaten 18



Indien jullie geslaagd zijn in alle opgaven en alle letters van de code hebben gewonnen, decodeer dan volgend bericht:



De schat van de monniken was het stichtingshandvest van de abdij. Uitleg over de oplossing van de spelletjes: Wat is een stichtingshandvest? Een  stichtingshandvest is een akte die de juridische en financiële voorwaarden bepaalt voor de oprichting van een burgerlijk gebouw (zoals een paleis), een militair of religieus gebouw (zoals een abdij), een stad, een onderneming of een vereniging. In de middeleeuwen kon een vorst of een heer een stichtingshandvest ondertekenen wanneer beslist werd tot de bouw van een kerk, een kapel of een abdij, die hij financierde via een gift of een legaat, soms via testament, met vaak als tegenprestatie de verplichting missen op te dragen ter herdenking van de stichter of zijn naasten en nabestaanden. Voor de monniken van de Abdij van Villers was het stichtingshandvest een zeer waardevol document dat de uitgestrektheid van hun landerijen nauwkeurig omschreef.

19

Voorstel 2: korte versie (20 minuten) Voor dit vragenspel worden de kinderen verdeeld in vijf teams. Elk team ontvangt een bijzondere vraag waarvoor een personage de kinderen begeleidt: de abt, de keldermeester, de koster, de voorzanger of de portier. De kinderen begeven zich naar de aangeduide plaats om de opgave te realiseren (rechtstreekse observatie ter plaatse).De borden op de plaats vormen een belangrijk hulpmiddel. De leerkracht blijft op een centrale plaats (het kloosterpand bijvoorbeeld) om de antwoorden na te kijken en voor elk goed antwoord geeft hij het team een stukje van de code om de boodschap te ontcijferen. Maar de teams kunnen het raadsel niet alleen oplossen. De kinderen begrijpen dan dat ze moeten samenwerken om de oplossing te vinden. Uitleg voor de kinderen: Men vertelt dat de monniken die in de Abdij van Villers leefden, een schat hadden… Maar deze schat bestond niet uit goud, diamanten of juwelen. Nee, de schat was nog veel waardevoller… Om te ontdekken waaruit de schat van de monniken bestaat, moet elk team slagen in een verschillende opgave. Afspraak op de plaats die jullie is toegewezen: ter plaatse wachten jullie een aanwijzing (de borden). Nadat uw opgave is beëindigd, keren jullie terug bij jullie leerkracht om de code te krijgen die jullie in staat moet stellen om het raadsel op te lossen op het einde van de vragenlijst.

20

Elk team krijgt volgend gecodeerd bericht:

--

-----

---

--

--------

---

---

------------------

---

-----

--

21

Ontdekking van de Abdij van Villers voor het 4de - 5de- 6de leerjaar basisonderwijs Voorstel voor spel 2 (20 minuten) Elk team krijgt 1 opgave. Een personage begeleidt de kinderen op een plaats in de abdij om hen te helpen bij een taak. Eens de opgave geslaagd keert het team terug bij de leerkracht en krijgt een deel van de code om het raadsel op te lossen. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1. Abt: een opgave in het kloosterpand

Hallo, ik ben abt Laurent. In de Abdij vervul ik de rol van een vader. De monniken en de lekenbroeders beloven me gehoorzaamheid en ik zorg ervoor dat ze de Regel naleven. In de abdij leefden de monniken en de lekenbroeders in gescheiden gebouwen. In het kloosterpand laat een tekening zien hoe de gebouwen er uitzagen in de middeleeuwen. Wanneer je de tekening met de hedendaagse realiteit vergelijkt, welke verschillen merk je op?

__________________________

__________________________

__________________________

__________________________

__________________________

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 2. Keldermeester: een opgave in de keuken

Hallo, ik ben Albert. Ik ben de keldermeester van de abdij. In de keuken let ik op de bereiding van de maaltijden van de broeders. En tijdens de maaltijd wandel ik rond in de refter en waak erover dat niemand iets te kort komt. Help mij het bord van een monnik vullen: omcirkel de voedingsmiddelen die hij mag eten. Vergeet niet dat het hen verboden is sommige producten te eten en dat andere voedingsmiddelen niet bestonden in de middeleeuwen. Raadpleeg voor meer informatie het bord in de keuken.

Appel Ui Chocolade Aardappelen Courgettes Peren Tomaten

Look Worst Brood Boon Cola Klontjes suiker Linzen 22

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 3. Koster : een opgave in de kerk

Hallo, ik ben Antoon, de koster van de abdij. Ik ben verantwoordelijk voor de tijd: ik luid de klok om de monniken op te roepen voor het gebed. Ik waak ook over de netheid van de gewaden die in de kerk gebruikt worden en ik maak de hosties. Een kleine grapjas heeft de hosties gepikt en ze in de kerk verstopt. Help me om ze terug te vinden. Hier zijn foto’s van drie delen van de kerk. Vind deze delen terug en omcirkel hun locatie op de juiste plaats op de hiernavolgende plattegrond.

N

B.

A.

Kerk

C.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 4. Voorzanger: een opgave in de vleugel van de monniken Hallo, ik ben Karel. Ik ben de voorzanger van de abdij. Ik ben verantwoordelijk voor de bibliotheek, ook ‘armarium’ genoemd. Ik leen boeken uit aan monniken die willen lezen in het kloosterpand. Maar ik ben verschrikkelijk verstrooid. Ik heb alles in de vleugel van de monniken gelegd. Help me ieder voorwerp in de goede zaal te plaatsen:

Slaapzaal

Armarium



Kapittelzaal

Spreekzaal



Scriptorium



a b c d e 23

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 5. Portier: een opgave in de portiersloge

Hallo, ik ben Walter, de portier van de abdij. Ik ontvang en controleer alle personen die zich aanmelden bij de ingang van de abdij: de portiersloge. Ik breng boodschappen over en geef aalmoezen aan de armen: brood, kleren en de versleten schoenen van de monniken. Ga naar de portiersloge en help me bij de controle van de toegang tot de abdij. Waarom zijn er twee poorten? Wie passeert waar? Opgelet, er is een indringer. Wie is het ?

__________________________

__________________________

__________________________

__________________________

__________________________

24

Correctie-info voor de leerkracht: 1. Abt: een opgave in het kloosterpand Hallo, ik ben abt Laurent. In de Abdij vervul ik de rol van een vader. De monniken en de lekenbroeders beloven me gehoorzaamheid en ik zorg ervoor dat ze de Regel naleven. In de abdij leefden de monniken en de lekenbroeders in gescheiden gebouwen. In het kloosterpand laat een tekening zien hoe de gebouwen er uitzagen in de middeleeuwen. Wanneer je de tekening met de hedendaagse realiteit vergelijkt, welke verschillen merk je op? De galerij, de muur tussen de monniken en de lekenbroeders, de slaapzaal van de lekenbroeders, het dak van de kerk… 2. Keldermeester: een opgave in de keuken Hallo, ik ben Albert. Ik ben de keldermeester van de abdij. In de keuken let ik op de bereiding van de maaltijden van de broeders. En tijdens de maaltijd wandel ik rond in de refter en zorg ervoor dat niemand iets te kort komt. Help mij het bord van een monnik vullen: omcirkel de voedingsmiddelen die hij mag eten. Vergeet niet dat het hen verboden is sommige producten te eten en dat andere voedingsmiddelen niet bestonden in de middeleeuwen. Raadpleeg voor meer informatie het bord in de keuken. De voedingsmiddelen die op het bord van een monnik mogen, zijn:

Appelen Uien Peren

Look Brood Bonen Linzen

3. Koster: een opgave in de kerk Hallo, ik ben Antoon, de koster van de abdij. Ik ben verantwoordelijk voor de tijd: ik luid de klok om de monniken op te roepen voor het gebed. Ik waak ook over de netheid van de gewaden die in de kerk gebruikt worden en ik maak de hosties. Een kleine grapjas heeft de hosties gepikt en ze in de kerk verstopt. Help me om ze terug te vinden. Hier zijn foto’s van drie delen van de kerk. Vind deze delen terug en omcirkel hun locatie op de juiste plaats op de hiernavolgende plattegrond. N

C.

B. A.

Kerk

25

4. Voorzanger: een opgave in de vleugel van de monniken Hallo, ik ben Karel. Ik ben de voorzanger van de abdij. Ik ben verantwoordelijk voor de bibliotheek, ook ‘armarium’ genoemd. Ik leen boeken uit aan monniken die willen lezen in het kloosterpand. Maar ik ben verschrikkelijk verstrooid. Ik heb alles in de vleugel van de monniken gelegd. Help me ieder voorwerp in de goede zaal te plaatsen:

D

C Armarium



A Kapittelzaal

Slaapzaal

E

B

Spreekzaal

Scriptorium





a b c d e

5. Portier: een opgave in de portiersloge Hallo, ik ben Walter, de portier van de abdij. Ik ontvang en controleeer alle personen die zich aanmelden bij de ingang van de abdij: de portiersloge. Ik breng boodschappen over en geef aalmoezen aan de armen: brood, kleren en de versleten schoenen van de monniken. Ga naar de portiersloge en help me bij de controle van de toegang tot de abdij. Waarom zijn er twee poorten? Wie passeert waar? Opgelet, er is een indringer. Wie is het ? De voetganger passeert door de kleine poort en de wagen passeert door de grote poort. De vrouw is de indringer. Indien jullie geslaagd zijn in alle opgaven en alle letters van de code hebt gewonnen, decodeer dan volgend bericht: De schat van de monniken was het stichtingshandvest van de abdij. Uitleg over de oplossing van de spelletjes: Wat is een stichtingshandvest? Een  stichtingshandvest is een akte die de juridische en financiële voorwaarden bepaalt voor de oprichting van een burgerlijk gebouw (zoals een paleis), een militair of religieus gebouw (zoals een abdij), een stad, een onderneming of een vereniging. In de middeleeuwen kon een vorst of een heer een stichtingshandvest ondertekenen wanneer beslist werd tot de bouw van een kerk, een kapel of een abdij, die hij financierde via een gift of een legaat, soms via testament, met vaak als tegenprestatie de verplichting missen op te dragen ter herdenking van de stichter of zijn naasten en nabestaanden. Voor de monniken van de Abdij van Villers was het stichtingshandvest een zeer waardevol document dat de uitgestrektheid van hun landerijen nauwkeurig omschreef.

26

5 De brochure ‘In de voetsporen van broeder Radulf’ Gelijktijdig met het vrij bezoek is de brochure ‘In de voetsporen van broeder Radulf’ ter beschikking. Ontdekkingsparcours voor het gezin Ik, Radulf..., neem u mee naar alle uithoeken van de Abdij. Laat u gidsen en maak kennis met het leven van de Abdij en haar bewoners... Monnik Radulf is een denkbeeldige middeleeuwse monnik die de kinderen vergezelt tijdens het hele parcours. Op hun beurt begeleiden de kinderen de volwassenen in het middeleeuwse gedeelte van de Abdij. Radulf vertrouwt hen een opdracht toe, namelijk een raadsel oplossen. Daarvoor moeten de kinderen een reeks proeven ondergaan. Het parcours neemt ongeveer anderhalf uur in beslag en is opgedeeld in 15 etappes. Elke etappe bevat een of meer observatie- en deductieproeven. Korte en voor iedereen begrijpelijke teksten geven informatie over de bezochte plaatsen en het leven van de monniken. Het bezoekersboekje steekt vol raadsels en vormt een leuke manier om de Abdij te ontdekken. Te koop bij het onthaal voor 1 €.

27

6 Reglement voor het bezoek aan de site van de Abdij van Villers VERZEKERINGEN: de verantwoordelijke van de groep zorgt ervoor dat alle verantwoordelijkheden gedekt zijn in geval van ongeval op de site waarbij zijn deelnemers betrokken zijn. BEGELEIDING: dient afdoende en efficiënt te zijn (minimum 1 volwassene voor 1 klas). RESPECT voor de afgesloten zones waar gewerkt wordt (verboden ze te betreden, op de afsluitingen te klimmen, ze te verplaatsen…) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . RESPECT - voor wat de site in haar sacrale dimensie betreft, moeten de deelnemers gesensibiliseerd worden voor de bijzondere sfeer in de ruïnes; zij moeten er rustig en discreet zijn en andere groepen, rondleidingen of bezoekers niet storen; - respect voor de bewegwijzering, borden, afsluitingen en alle andere installaties op de site (banken, vuilnisbakken, sanitair, verlichting…); - respect voor de grasperken, tuinen, aanplantingen en voor alle planten die tussen de ruïnes en op de site groeien; - respect voor de toegankelijke delen van de gebouwen: muurtjes, trappen, ondergrondse gangen, lanen en ook alle archeologische en architecturale stukken die tentoon staan. NETHEID Sanitair: wij vragen een respectvol gebruik van de aanwezige infrastructuur. Grasperken: - het gebruik van aparte vuilniszakjes is sterk aanbevolen, - de deelnemers moeten gesensibiliseerd worden voor de netheid op de site, - de verantwoordelijke ziet erop toe dat zijn groep niets laat rondslingeren. ONTHAAL Het lokaal van het onthaal is ook de ingang en de uitgang. Gelieve het personeel, de boekenafdeling en andere bezoekers te respecteren. Wij vragen om een discreet gedrag teneinde de goede werking van deze dienst mogelijk te maken. Elke manifeste beschadiging aan de uitrusting, de beplanting of het bouwkundig erfgoed die veroorzaakt is door uw deelnemers, zal gefactureerd worden, maar zal naargelang van de ernst van de beschadigingen mogelijks ook geverbaliseerd worden door de lokale sectie van de federale politie van Villers (071/87.70.02).

28

Elke groep die de meest elementaire veiligheidsregels schendt en/of geen respect opbrengt voor andere bezoekers, zal op de lijst geplaatst worden van groepen die geen toegang meer krijgen tot de abdijsite.

REGLEMENT VOOR HET BEZOEK AAN DE SITE VAN DE ABDIJ VAN VILLERS-LA-VILLE (dit document dient u ingevuld af te geven op het onthaalbureau, op de dag van uw komst, vooraleer de abdijsite binnen te gaan) Datum: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Uur van aankomst: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VOOR DE GROEP  Naam van de groep of de school:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Adres: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tel:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertegenwoordigd door: Naam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Adres: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tel:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nr. identiteitskaart:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voor de Abdij van Villers-la-Ville vzw

Naam van de aanwezige bediende: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De verantwoordelijke animator bevestigt kennis te hebben genomen van het reglement en verklaart er zich akkoord mee.

Gelezen en goedgekeurd, Handtekening van de verantwoordelijke voor de groep

29

7 Om meer te vernemen: enkele bibliografische bronnen Boeken verkrijgbaar bij de receptie van de Abdij van Villers : DUBUISSON Michel, Abdij van Villers, 3de herziene en verbeterde editie, Abbaye de Villers-la-Ville asbl, 2003. Het Middeleeuwen Doeboek, Bureau Nebti, educatieve projecten, Hilversum (Museum Dorestad), 2003. MASSON Roger, Abdij van Villers. Algemene Gids, Vertaling : Lena De Nil, 1997 (2de Nederlandse uitgave). Websites : http://wikikids.nl/Middeleeuwen http://onderwijs.kb.nl/dieven_in_de_tijd/website/middel/mid_name.htm http://webpad-middeleeuwen.yurls.net/nl/page http://members.chello.nl/s.kloosterman4/middeleeuwen/ 

30

31