Van Broeck Tine 2e kandidatuur Japanologie 2004- 2005
Paper encyclopedie: Braziliaanse gastarbeiders in Japan Nikkeijin
Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Zoektocht 1. In de Oost-Aziatische bibliotheek 1. theoretische invalshoek 2. bronnen uit de bibliotheek 2. databanken 1. Enkel bibliografische informatie 1. LIBISng 2. Picarta 3. NACSIS 4. BAS 2. Fulltext 1. JSTOR 2. PCI 3. Aardvark Asian Databases 4. evaluatie 3. internet 1. Amazon 2. Yahoo 3. Vivissimo 4. Google 5. Blogosfeer 6. Evaluatie 3. Besluit 1. over de zoektocht 2. over de inhoud
1. Inleiding Bij het horen van de opdracht, stond voor mezelf al meteen vast dat ik een sociologisch onderwerp zou nemen. Mijn fascinatie voor Japan geldt namelijk vooral voor de Japanse samenleving, met al haar unieke eigenschappen en problemen en meer specifiek de typische omgangsvormen tussen mensen. Daarmee had ik echter nog geen onderwerp, dus begon ik te denken. Een van de eerste dingen waar men aan denkt als men het woord ‘de Japanners’ hoort, is aan de grote homogeniteit van de bevolking, in uiterlijk zowel als mentaliteit. Ze staan bekend als – letterlijk en figuurlijk- een ‘apart’ volkje. Dat bracht me bij het volgende interessante idee: hoe gaat zo’n bevolking, die zichzelf als geheel uniek beschouwt, om met anderen die een plaats proberen te vinden in ‘hun’ maatschappij? Zo kwam ik bij de minderhedenproblematiek terecht. Nu ik deze eerste stap had gezet, moest ik nog een bepaalde groep kiezen en ook een specifiek aspect vinden om verder uit te diepen. Ik dacht verder na: de voornaamste reden voor vreemdelingen om (naar Japan) te emigreren, is werk. Er was -en is nog altijd-, een grote vraag naar ongeschoolde arbeiders in Japan, met als gevolg een toestroom van allerlei nationaliteiten naar het land van de Rijzende Zon. Ik zocht dus verder rond het thema arbeid. Al zoekende kwam ik bij de Braziliaanse minderheid in Japan terecht. Het leek me bijzonder interessant om deze groep te bestuderen omdat, buiten het feit dat het vreemdelingen zijn, de overgrote meerderheid van Japanse afkomst zijn, de zogenaamde ‘Nikkeijin’. Waarschijnlijk is dit een achterliggende reden waarom er over deze groep ook van de hand van Japanse schrijvers veel nuttige informatie te vinden is. Dat betekent echter niet dat we niet kunnen spreken van een problematiek, want het feit dat ze eruit zien als Japanners betekent niet dat ze als ‘Japanner’ worden beschouwd, en zo krijgen ze toch te maken met dezelfde problemen die gastarbeiders van een andere nationaliteit ervaren1. Ik heb dan ook, hoewel er zonder twijfel ook rasechte Brazilianen in Japan wonen, vooral bronnen opgezocht over de Braziliaanse Nikkeijin in Japan. Met dit onderwerp sloeg ik in feite twee vliegen in een klap. Aan de ene kant heb je het identiteitsvraagstuk van deze Nikkeijin en tegelijkertijd de arbeidsproblematiek. Ik heb bronnen gezocht voor een studie van beide onderwerpen. De trefwoorden waarmee ik het meest succes had in de verschillende databanken en ook in de zoekmachines op het internet, zijn: 'return migration', Brazilian immigrants in Japan', 'Japanese-Brazilian immigrants'. Het Japanse trefwoord 'Nikkeijin', gaf natuurlijk ook goede resultaten.
1http://members.jcom.home.ne.jp/yosha/minorities/minoritiesjapan.html: While many Japanese sense a physical affinity with their surname and phenotypic kinfolk abroad--and while some Nikkeijin view Japanese with a similar feeling of cultural and racial brotherhood--this common attraction affords Nikkeijin little more than a tentatively closer initial relationship with Japanese in Japan and overseas. The fact that Nikkeijin are ultimately not Japanese in the Japanese view, however, gives rise to discrimination as in marriage with Japanese, and may lead to conflicts of interest as when Japanese financiers and developers overseas take advantage of superficial affinities in the process of establishing often exploitative footholds in Nikkeijin communities.
2. Zoektocht 2.1. In de Oost-Aziatische bibliotheek 2.1.1. theoretische invalshoek
Toen na een korte rondleiding de overweldiging door de verzameling kennis ietwat gezakt was, ging ik aan de slag met de opdracht een referentiekader te zoeken dat ons onderwerp in een specifiek daglicht plaatste. Hiervoor vond ik in The Journal of Japanese Studies een artikel door Roger Goodman, waarin twee boeken worden vergeleken die allebei onder andere een antwoord zoeken op de vraag: waarom zijn de Nikkeijin niet welkom in Japan en wordt immigratie van hogerop tegengewerkt? -Takeyuki Tsuda, Strangers in the ethnic homeland: Japanese Brazilian return migration in transnational perspective, Colombia University Press, New York, 2003 In dit boek wordt de Japanse maatschappij benaderd vanuit de theorie van het functionalisme. Deze theorie ziet de maatschappij als een biologisch organisme met strak omlijnde grenzen en mechanismen om met vervuilende, vreemde zaken om te gaan. Toegepast op Japan, stelt de auteur dat de basis van het antwoord te vinden is in de Japanse cultuur. De Japanners zien alles wat van buiten komt als mogelijk besmet en buitenlandse invloeden moeten dus worden tegengehouden of gezuiverd voor ze aanvaard kunnen worden. Vandaar de vele barrières die worden opgeworpen en de medogenloze controles op ongedocumenteerde gastarbeiders. -Joshua Hotaka Roth, Brokered Homeland: Japanese Brazilian Migrants in Japan, Cornell University Press, Ithaka, 2002. Niet de Japanse cultuur, maar wel verschillende belangengroepen in Japan zouden verantwoordelijk zijn voor de weigering van nikkeijin. Hiermee bedoelt men werkgevers, politici, journalisten en labor brokers (tussenpersonen om iemand aan werk te helpen), die de geschiedenis en hun cultuur gebruiken voor de marginalisatie van de nikkeijin, in feite uit economisch of politiek eigenbelang. ‘Culture is only something that interest groups draw on to legitimize their position’ (JJS p. 471)
2.1.2 bronnen uit de bibliotheek
Met de hulp van de professor, vlot een eerste boek gevonden. Het was er een over gastarbeiders in Japan in het algemeen. Het geeft uitleg over alle nationaliteiten, en het algemeen statuut van de gastarbeiders, de problemen van ongedocumenteerde arbeiders en is ruim statistisch onderbouwd. Komai, Hirochi (博古米）『外国人労働者定住への道』(gaikokujin rōdōsha teijū e no michi), Tokio: Akashi Shoten, 1993. Wilkinsen, Jens (vert.), Migrant workers in Japan. Kegan Paul International Limited, 1995. Volgende 3 werken zijn reeds te pas gekomen bij het vorige puntje, de theoretische invalshoek. De review was een goed vertrekpunt, maar de boeken zijn vast ook de moeite waard om door te nemen. Vooral het feit dat ze elk een eigen benadering volgen, kan nieuw licht werpen op het onderwerp. Goodman, Roger. The Journal of Japanese Studies, vol. 30 nr.2, (zomer 2004): 465472. Roth, Joshua Hotaka. Brokered homeland: Japanese Brazilian migrants in Japan, Ithaka: Cornell University Press, 2002. Tsuda, Takeyuki. Strangers in the ethnic homeland: Japanese Brazilian return migration in international perspective, New York: Colombia University Press, 2003. Dit laatste werken werden aangehaald in bovenstaande artikels. De titels laten er geen twijfel over bestaan: ook deze werken zijn beslist relevant. Lesser, Jeffrey, (red.). Searching for home abroad: Japanese Brazilians and transnationalism. Ducham: Duke University Press, 2003 6)Ishi, Angelo. “Transnational strategies by brazilian migrants in the age of IT.” in Global Japan: the experience of Japan’s new immigrants and overseas communities, Goodman Roger, Peach Ceri, Takenaka Ayumi, Paul White (red.), London: Routledgecurzon, 2003.
2.2. In databanken
2.2.1. enkel bibliografische informatie 2.2.1.1 LIBISng
Ik ben begonnen bij Libis, maar vond er helaas geen nuttige informatie voor mijn onderwerp. Het leek me een logisch startpunt, omdat de informatie dan rechtstreeks bereikbaar zou zijn door een bezoek aan de bibliotheek in Leuven, helaas... 2.2.1.2 Picarta
Met het woord ‘nikkeijin’, als trefwoord heb ik verder gezocht in Picarta. Dat leverde 3 resultaten op, waarvan het artikel van Takeyuki Tsuda me al zeker interessant leek, omdat ik die naam al verschillende keren ben tegengekomen in verband met dit thema. Tsuda, Takeyuki. “Domesticating the immigrant other: Japanese media images of nikkeijin return immigrants.” in Ethnology: an international journal of cultural and social anthropology, Murdock George P. (red.), vol. 42 (2003), afl. 4, 289-306. Caralho, Daniela de. Migrants and identity in Japan and Brazil: the Nikkeijin, London: RoutledgeCurzon, 2003. Dit laatste boek bracht me ook bij een volgend trefwoord: ‘return migration Japan’. Hier vond de zoekmachine vijf nieuwe resultaten, waarvan er drie al opgenomen zijn in mijn lijst en de twee overblijvende niet relevant genoeg waren. 2.2.1.3 NACSIS
In NACSIS vond ik, ondanks combinaties en variaties op bovenstaande trefwoorden, niks relevants. Met alleen het trefwoord ‘nikkeijin’ kreeg ik wel 145 resultaten, maar de meeste handelden over de nikkeijin in een bepaald deel van de wereld, waarbij nadruk werd gelegd op de emigratie ipv de immigratie, vandaar dat ‘return migration’ ook een belangrijke zoekterm blijkt2.
2.2.1.4 BAS
Op naar de volgende: BAS. Daar kwam ik heel makkelijk aan resultaten door gewoon de verschillende onderverdelingen te volgen. 'Japan- Sociology- Immigrant Communities- Brazil', bracht me vlot bij volgend interessant werk: Higuchi, Naoto; Tanno, Kiyoto. “What’s driving Brazil-Japan migration? The making and remaking of the Brazilian niche in Japan.” in the International Journal of Japanese Sociology, no.12 (Nov 2003): 33-47.
Een tweede zoekronde met de term ‘nikkeijin’ leverde 6 resultaten op, waaronder 4 relevante. 2 Hierbij moet ik wel zeggen dat er vele Japanse titels verschenen die ik niet kon lezen, dus waarschijnlijk zit er wel meer relevante
informatie in dan ik eruit heb kunnen halen
Neuman, W. Lawrence. “The Nikkeijin Dekasegi: returning ethnic Japanese from Latin America review essay” in Critical Asian Studies, 36, no.2 (Jun 2004): 303-311. Roth, Joshua Hotaka. “Responsibility and the limits of identification: fieldwork among Japanese and Japanese Brazilian workers in Japan.” in. Doing fieldwork in Japan, Bestor Theodore C., Steinhoff Patricia G., Bestor Victoria Lyon (red.), 335-351, Honolulu: University of Hawaii Press, 2003. Sellek, Yoko. “Nikkeijin: the phenomenon of return migration.” in Japan’s minorities: the illusion of homogeneity. Weiner Michael (red.), 178-210, London; New York: Routledge, 1997. Yamanaka, Keiko. “Return migration of Japanese-Brazilians to Japan: the Nikkeijin as ethnic minority and political construct.” in Diaspora, 5 no.1 (Spr 1996): 65-97.2.2.1.4 2.2.2 Full Text 2.2.2.1 EBSCOhost
Als resultaat alweer een werk van de mij reeds bekende Takeyuki Tsuda. Omdat hij zich echt in dit onderwerp heeft verdiept, en hij mij zeker een betrouwbare bron lijkt, kon ik niet anders dan ook dit werk vermelden3: Takeyuki, Tsuda. “No place to call home” in Natural History, Vol. 113 (Apr2004), nr. 3: 50-56 2.2.2.2 JSTOR
Een kijkje in JSTOR leverde het volgende op: Tsuda, Takeyuki. “The Stigma of Ethnic Difference: The Structure of Prejudice and “Discrimination” towards Japan’s new Immigrant Minority.” in the Journal of Japanese studies, vol. 24, nr. 2 (zomer, 1998): 317-359.
Tsuda, Takeyuki. “The Permanence of “Temporary” Migration: The Structural “Embeddedness” of Japanese-Brazilian Immigrant Workers in Japan.” in the Journal of Japanese studies, vol. 58, nr. 3 (zomer, 1999): 687-722.
Een gedeelte van de overige resultaten kan wel dienen als achtergrond- of aanvullende informatie, maar de meeste boeken en artikels vond ik niet recent genoeg, waarbij mijn richtjaar 2000 was.
3About Takeyuki Tsuda: Takeyuki
Tsuda is a second-generation Japanese-American born and raised in Chicago. After doing undergraduate work at the University of Chicago, he received his Ph.D. in anthropology from the University of California at Berkeley in December of 1996. For his dissertation research, he conducted close to two years of fieldwork in both Japan and Brazil. He is currently a Harper-Schmidt Instructor at the University of Chicago, where he teaches social theory courses to undergraduates. His academic specializations include international migration, ethnicity, identity and self, and psychological anthropology.( http://www.ccisucsd.org/Programs/tsuda_ajc.htm)
2.2.2.3 PCI Full Text
Toen PCI me na alle denkbare combinaties van mijn trefwoorden, nog steeds geen resultaat gaf, heb ik het maar opgegeven. Uit dit archief niks te melden dus. 2.2.2.4 Aardvark Asian databases
En ook mijn zoektocht in dit archief met zowel Engelse ('nikkeijin', 'return migration') als Japanse (ブラジルの労働者、日本の労働者) bracht me niks op. 2.2.3 Evalutatie
Ik ben na deze zoektocht tot de slotsom gekomen dat de verschillende databanken goed met elkaar kunnen concurreren. Bijna allemaal hebben ze een relevante bijdrage geleverd voor bronnen over mijn onderwerp. De ene kan dan iets gebruiksvriendelijker zijn dan de ander, maar overal is er wel een handleiding te vinden, zodat het zelfs voor een leek als mij mogelijk is om ze (voldoende) efficiënt te gebruiken. Net zoals we gezien hebben dat men bij voorkeur een eigen, aangepaste media-mix maakt, denk ik dat men dezelfde opmerking voor databanken kan maken. Overal eens een kijkje nemen loont echt de moeite. De tijd die men spendeert aan het zoeken via de computer haalt men ruim in als men verder kan werken met behulp van de ontginde gegevens.
2.3. Op Internet 2.3.1 Amazon
Ik ben eerst eens gaan kijken op Amazon. Ik besloot niet meteen te gedetailleerd te gaan zoeken en probeerde gewoon ‘Brazilian immigrants’. Dat was al raak. Ik kreeg titel en schrijver en heb de rest met behulp van NACSIS kunnen vinden. B. Becker, Catherine. “A communication based theory of cultural reproduction and transformation : information and attitude change among Brazilian immigrants in Japan.” Ann Arbor, MI : UMI, 1993. Linger, Daniel Touro. “No one home : Brazilian selves remade in Japan.” Stanford, Calif. : Stanford University Press, 2001.
2.3.2 Yahoo
Via Yahoo bekwam ik ook enkele interessante sites: Yamanaka, Keiko. “Contesting Immigrant Rights In Japan” in World on the move, Newsletter of the Section on International Migration, Vol 6, No. 2. http://www.ssc.msu.edu/~intermig/wom/v6no2/yaman6_2.htm Linger, Daniel T. “The Problem of Missing Persons: Methodological Notes on Japanese Brazilian Identities.” University of California, Santa Cruz. http://www.tau.ac.il/eial/XII_1/linger.html Op deze twee sites heb ik me vooral gebaseerd voor mijn nabeschouwing (zie infra). Ze leggen op een wetenschappelijk onderbouwde manier de zaken klaar en duidelijk uit in makkelijk leesbare tekst. 2.3.3 Vivissimo
Ook hier was veel nuttige informatie te vinden, en vooral overzichtelijk weergegeven. Chie Matsumoto. “WeekendBeat/Japanese Brazilians-there and back again.” in Asahi Herald. Tokio. 19-03-2005 (15-04-2005). http://www.asahi.com/english/Herald asahi/TKY200503190138.html Capuano de Oliveira, Adriana. “Japanese in Brazil or Brazilians in Japan? The identity issue inside a migratory context.” University of Campinas, Brazil: 1998. http://orpheus.ucsd.edu/las/studies/pdfs/capuano.pdf (15-04-2005)
2.3.4 Google
Met google vond ik het meest resultaten. Met het trefwoord “Japanese-Brazilian immigrants” kreeg ik meteen een stortvloed aan informatie. Nakamura, Akemi. ‘Migration expert makes case for helping foreign workers”, Japan Times Online. 12-02-2005. http://202.221.217.59/print/news/nn02-2005/nn20050212f1.htm. (15-03-2005 Gunde, Richard “Japanese Brazilian Return Migration and the Making of Japan’s newest Immigrant Minority”. UCLA International Institute. 27-01- 2004. http://www.international.ucla.edu/article.asp?parentid=6996. (15-03-2005) Chikako, Kashiwazaki. “Japan’s resilient demand for foreign workers”. Migration Information source. 22-05-2002. http://www.migrationinformation.org/feature/display.cfm?ID=8 (15-03-2005) Met het trefwoord “discrimination+Japan+Brazil” het volgende bewijs dat discriminatie nog steeds niet is verdwenen: Brazilians that were victims of discrimination in Japan, originally part of the Bortz Press Conference at FCCJ , August 1, 1998 http://www.debito.org/bortzdiscrimreport.html 2.3.5 Blogosfeer
Als afsluiter leek het me interessant ook eens de binnenkant van het probleem te verkennen en een aantal blogs te zoeken die het standpunt van de immigranten zelf verduidelijkten. Ik merkte al gauw dat dit een tijdrovend werkje was, een kwestie van links volgen en de pagina's manueel bekijken, aangezien mijn trefwoorden zelden doel troffen op deze sites. Technorati verliet ik al vlug. Geen enkel trefwoord gaf gewenste resultaten zodat ik opnieuw het wijde web introk. Ik heb ook voor dit doel vooral Google gebruikt. Ik vond zo een door en voor Brazilianen in Japan geschreven krant op http://www.ipcdigital.com/portugues/index.html (06-06-05). Niet alleen kom je via de links naar verschillende interessante blogsites en dergelijke doorklikken, toevallig vond ik in de linkerkolom het woord 'dekasegui', en besloot het op te zoeken omdat het me iets met mijn onderwerp leek te maken hebben (dankzij mijn kennis van Spaans begreep ik de strekking van de zin). En inderdaad, met behulp van google kreeg ik het volgende resultaat: Dekasegi: "working temporarily away from home", migrant or seasonal worker; "Dekasegui" in Portugese.4 als trefwoord hielp het me echter niet veel verder. Via de hierboven beschreven link, klikte ik door naar http://www.braznet.org/ om te ontdekken dat discriminatie en de hele problematiek rond het vinden van hun plaats in de maatschappij, de aanpassingsproblemen die ze meemaken, de reacties van Japanners etc. elk op hun beurt veelbesproken onderwerpen zijn. Een voorbeeld: http://www.tudobem.co.jp/site/index.php?option=com_simpleboard&Itemid=47&func=view&i d=2647&catid=4
4 Op het einde van de pagina: http://members.tripod.com/runker_room/tiestalk/ja_vocab.htm
2.3.6 Evaluatie
Ik voelde me eerlijk gezegd nog steeds meer op mijn gemak tijdens mijn zoektocht op internet, omdat die vlotter ging. Het is dan ook een medium dat we elke dag gebruiken en waaraan ik meer gewend was dan aan de databanken. Het nadeel van de zoektocht is natuurlijk dat de resultaten haast eindeloos zijn. Met een verfijnde zoektocht kan de groep aanzienlijk verkleind worden, maar dan nog moet je veel manueel filteren, iets wat je in databanken en archieven veel minder moet doen. Het was zeer nuttig om ons te laten kennismaken met meer dan Google alleen. Het is zo makkelijk om steeds op die ene poort te vertrouwen, maar zoals bovenstaand resultaat toont, kan een zoektocht in ook andere zoekmachines -die ik vroeger niet gebruikt zou hebben- een waardevolle bijdrage opleveren. Als ik in de toekomst opzoekwerk moet doen, zal ik dit zeker in gedachten houden. Over de blogosfeer in bijzonder Het zoeken in deze categorie was echt een revelatie voor mij. Ondanks de taal die ik maar matig begreep, zag ik wel in dat ook dit een grote bron van informatie was. Het opzoeken van Portugese woorden zorgde even voor een klik in mijn hoofd. Ik had in de vorige zoekrondes nooit Portugese trefwoorden betrokken, wat ik misschien wel had moeten doen en wat ik zeker en vast ook zou doen, als ik dit onderzoek grondig moest voeren. Het is belangrijk dat het probleem niet alleen vanuit het standpunt van academici wordt belicht, maar ook de mening van de 'gewone man' getoond wordt, om wie het in het onderzoek uiteindelijk gaat.
3. Besluit 2.1. over de zoektocht
Het loonde echt de moeite even door de databanken, archieven en zoekmachines heen te fietsen, zodat we een idee kregen van de vele informatie die ze ons kunnen bieden. Zoals ik al eerder had vermeld, lijkt het me aangewezen nooit op een enkel kanaal te vertrouwen, en dus, zoals we gedaan hebben in de les, onze zoektocht zo veelzijdig mogelijk te houden. Bij deze veelzijdigheid valt echter wel een opmerking te maken. Hoewel de zoektocht met engelse woorden al heel wat interessante lectuur opleverde, had ik misschien ook meer Japanse zoektermen moeten gebruiken. In het begin heb ik wel Japanse trefwoorden gebruikt ((ブラジ ルの労働者、日本の労働者), maar al gauw bleek dan dat ik de Japanse resultaten, zelfs de titels alleen maar al, nauwelijks kon lezen, laat staan de relevante werken van de onrelevante onderscheiden. Meer studie zal hier hopelijk een uitkomst voor bieden. Rest mij nog de blogosfeer te vermelden, die mij dwong me te verdiepen in de realiteit. Het zijn de kleine feiten van elke dag, die afzonderlijk misschien onbenullig lijken, maar uiteindelijk de bouwstenen zijn van analyses en onderzoeken, waar academici zich op baseren. Het was, zoals ik al zei, een tijdrovend werkje, zodat ik het eigenlijk niet naar behoren heb kunnen uitpluizen. Ik troost me met het feit dat ik de nodige techniek echter wel onder knie heb en indien nodig, ook met dit medium vlot overweg zou kunnen. Op het einde van dit alles kan ik alleen maar besluiten dat het vak echt een openbaring was voor mij. Het was de ideale gelegenheid om onder deskundige begeleiding zelf inzicht te krijgen in de verschillende opzoekingsmogelijkheden, mijn redactionele vaardigheden een beetje bij te schaven, kortom, de eerste stappen te zetten naar zelfstandig onderzoek. Ik hoop dat deze paper het bewijs mag zijn van dit boeiende proces. 2.2 over de inhoud
Even een korte schets over het ontstaan van een Braziliaanse nikkeijinminderheid in Japan. De zogenaamde ‘return migration’ begon in een tijd van werknemerstekorten, -vooral in ongeschoolde arbeid of ook: de arbeid met 'de 3k's: kiken (gevaar); kitanai (vuil); kitsui (zwaar)- in Japan met gelijktijdige economische moeilijkheden in Brazilië. Dit had als gevolg dat in de jaren ’80 er migratiebeweging ontstond vanuit verschillende Aziatische landen en vooral ook vanuit Brazilië, waar in vroegere tijden een groot aantal Japanners naartoe was getrokken, naar Japan5. Vooral de strenge visumvoorwaarden die beperkingen oplegden in tijd en ook opleidingsniveau, maakten dat ze echter vaak in de illegaliteit terechtkwamen.6 Daar kwam nog eens bij dat ze door de Japanse maatschappij helemaal niet aanvaard werden.
5Early in the twentieth century a combination of factors -- a demand for labor for Brazil's booming coffee
plantations, the U.S. exclusion of Asian immigration beginning in 1924, the Japanese government's encouragement of emigration (beginning in 1925 the government subsidized the travel expenses of emigrants), and others -- created the conditions for a wave of Japanese immigration to Brazil. From the mid-1920s to the mid-1930s, the heyday of the immigration, boatloads of Japanese immigrants, entire families, offloaded in Brazil's ports almost on a daily basis. Today Brazilians of Japanese descent number 1.3 million, by far the world's largest group of Nikkeijin. http://www.international.ucla.edu/article.asp?parentid=6996 6Ze schreven zich bijvoorbeeld in als student om langer te kunnen blijven, maar kwamen uitsluitend om te werken of ze bleven langer dan hun visum hen toeliet…
Het probleem van arbeidstekort werd dankzij hen wel opgelost, maar in de ogen van de Japanners brachten ze een nieuw, acuut sociaal probleem mee: de aanwezigheid van buitenlanders, die hen vreemd en ongepast leek. “It's a very directed society. Japan still hasn't learned to live with differences. And now that it's starting to live with differences, that's provoking a certain internal crisis.”7 Onder de grootste moeilijkheden waarmee de immigranten te kampen krijgen tijdens hun integratie in de maatschappij, behoren vooral huisvesting, gezondheid en onderwijs. Hierbij is het grootste probleem dat de federale regering het algemene immigratiebeleid uitstippelt, maar dat de concrete uitwerking aan de lokale overheden wordt overgelaten. In de realiteit betekent dit dat vele immigranten geen ziekteverzekering hebben -omdat ze er bij wet van worden uigesloten- en dat hun kinderen, hoewel ze opgroeien in Japan, later vaak problemen krijgen omdat ze geen Japans burgerschap bezitten8. Op die manier kan men dus nog spreken van een vorm van geïnstitutionaliseerde rassendiscriminatie. Voorgaande is de bevestiging van wat ik in mijn inleiding ook al zei, dat Japanners zich als een ‘apart’ volkje beschouwen, want immigranten worden slechts onder strenge juridische voorwaarden toegelaten en hebben nog steeds geen gelijke toegang tot de overheidsinstellingen. Enigszins contradictorisch is echter dat ze een uitzondering maken voor Nikkeijin, die dankzij hun Japanse uiterlijk een speciale status krijgen in het juridisch systeem. (Ze mogen namelijk langer blijven, ongeacht hun opleidingsniveau). Deze speciale status verwart de Nikkeijin: de Japanners verwachten dat ze zich probleemloos aanpassen, maar dit is natuurlijk niet mogelijk. Het is niet omdat ze een Japans uiterlijk hebben dat ook de cultuur of de taal hen al eigen zou zijn. Dr. Takeyuki Tsuda spreekt zelfs van een omgekeerd effect: doordat de Japanners hen niet als stricte vreemdeling beschouwen en zoveel van hen verwachten en veronderstellen ivm het verstaan van hun cultuur, gaan de Nikkeijin hier tegenin door net de verschillen te accentueren, om net als de andere immigranten als volwaardige vreemdeling beschouwd te worden9.
7citaat van Oscar Ueda geïntervieuwd door Daniel T. Linger. http://www.tau.ac.il/eial/XII_1/linger.html 8In Japan wordt het burgerschap doorgegeven door het zogezegde ‘jus sanguinis’, waarbij men het burgerschap krijgt als een van de ouders burger is of de nationaliteit heeft van de desbetreffende staat. (in geval van immigranten dus niet van toepassing.)
9http://www.international.ucla.edu/article.asp?parentid=6996
