pagina 26, 30-04-2013 © Tijdschrift voor Marketing
Nederlandse mediamerken in 2013
Onderscheidend vermogen gevraagd Voor de vierde keer op een rij hebben Interbrand Amsterdam en Tijdschrift voor Marketing, met hulp van Multiscope, de dynamiek van het Nederlandse mediamerken landschap in kaart gebracht. Online merken staan hoger in de top25 dan vorig jaar, ten koste van tijdschriften en kranten. Dat is te zien aan de nieuwe nummer één: NU.nl Tekst Marieke Stoffels, Ariën Breunis & Milou Daniëls Beeld Mike Ottink
Het is bijna een understatement te stellen dat het Nederlandse medialandschap dynamisch is. In de huidige mediawereld volgen veranderingen elkaar in een ongekend hoog tempo op. Onze ranglijst laat dan ook een aantal interessante ontwikkelingen zien ten opzichte van vorig jaar. Zo zien we dat het aantal online mediamerken in de top25 is verdubbeld. Daarnaast bezetten deze online merken ook hogere posities dan vorig jaar. Deze ontwikkeling gaat ten koste van kranten en tijdschriften. In de top10 is geen enkele krant meer te bekennen en we zien nog slechts één tijdschrift terug, Donald Duck. Kranten en tijdschriften herbergen ook de grootste dalers, zoals De Telegraaf (van 4 naar 17) en Libelle (van 7 naar 21). Grootste stijgers zijn Uitzending Gemist en BNR Nieuwsradio. Noemenswaardig is ook de hoogste nieuwe binnenkomer in de top25: op plaats 6 staat TVGids.nl. Waar NU.nl vorig jaar nog een tweede plaats bezette, komt het merk dit jaar als sterkste mediamerk uit de bus. Uit het onderzoek blijkt dat het merk met kop en schouders boven de andere merken uit-
pagina 27, 30-04-2013 © Tijdschrift voor Marketing
steekt. Het is dan ook niet voor niets de meest bezochte nieuwssite van ons land. NU.nl scoort sterk op alle merkkrachtfactoren (zie kader ‘Best scorend per merkkrachtfactor’). Op vijf van de zes merkkrachtfactoren scoort het merk zelfs als beste. Alleen op de merkkrachtfactor ‘differentiatie’ komt NU.nl niet in de top3 voor. Dit zou een aandachtspunt voor het merk kunnen zijn. Het brengen van nieuws op zich is geen nieuw gegeven. NU.nl zou zich meer kunnen onderscheiden in de manier waarop zij het nieuws brengen. Deze top25 geeft de merkkracht weer. En een sterk merk beïnvloedt keuze: we zien in ons onderzoek nu en door de jaren heen een positieve correlatie tussen merkkracht de meest gebruikte mediamerken. Bijna 85 procent van de merken uit de merkkracht top25 komt terug in de 25 meest gebruikte mediamerken. Dit geeft aan dat merkkracht een goede voorspeller is van keuze. Ook geldt dat bijna 85 procent van de top25 terugkomt in de meest aanbevolen mediamerken. Merkkracht is dan ook een goede maatstaf voor loyaliteit. De lijstaanvoerder NU.nl scoort van alle merken het hoogst op gebruik en op aanbeveling.
De belangrijkste inzichten 1. Trend van grensvervaging zet door Opvallend zijn de twee sterkste merken in de lijst van dit jaar: NU.nl en Uitzending Gemist. Twee online merken die content aanbieden die traditioneel wordt toegeschreven aan andere mediumtypen dan online. Immers, NU.nl kan worden gezien als een online krant en Uitzending Gemist als online televisieprogrammaplatform. De trend van grensvervaging die we vorig jaar reeds signaleerden, zet door. Traditioneel afzonderlijke mediatypen als televisie, radio, kranten, tijdschriften en internet groeien steeds meer naar elkaar toe en dit leidt tot grote veranderingen in mediaconsumptie. >
Onderzoek Via Multiscopes online panel is een representatief onderzoek uitgevoerd onder Nederlanders van 18 jaar en ouder. Hierbij zijn 1.000 respondenten ondervraagd. Via een monadische opzet voor televisie, radio, kranten, tijdschriften en internet, zijn in dit onderzoek meer dan zeventig mediamerken geëvalueerd.
Sterke merken dienen op tien merkkrachtfactoren goed te presteren. Vier van deze tien factoren zijn meer intern gedreven en geven aan dat sterke merken van binnenuit beginnen. De overige zes factoren zijn meer extern gericht. Deze externe factoren - authenticiteit, relevantie, differentiatie, consistentie, aanwezigheid en begrip - zijn in ons onderzoek geoperationaliseerd. Ze liggen aan de basis van de rangschikking. Want hoe hoger de score op merkkracht, des te groter het vermogen van een merk om te concurreren en des te groter de kans ook dat het merk in de toekomst garant staat voor het creëren van waarde.
Naast de focus op bovengenoemde externe merkkrachtfactoren, hebben we consumenten ondervraagd op de volgende onderwerpen: t.FSLCFLFOEIFJE TQPOUBBOFO geholpen) t.FSLHFCSVJL SFHFMNBUJHFO ‘meest’) t.FSLIPVEJOH UFWSFEFOIFJEFO aanbevelingsintentie) t5JKETWFSEFMJOHFOGSFRVFOUJFNFdiatypen t%SJKGWFSFOHFCSVJLNFEJBUZQFO t5PFHBOHUPUNFEJBUZQFO t#F[JUTNBSUQIPOFFOUBCMFUQD
Ook de hoogste nieuwkomer in de lijst (TVGids.nl) speelt in op deze grensvervaging tussen mediumtypen. Naast het feit dat het merk de digitalisering is van de papieren televisiegids, biedt het informatie over bioscoopfilms, de mogelijkheid om online kaarten te reserveren en je kunt films huren. Dit maakt het merk tot een allround platform voor het consumeren van media. Ondanks de hoge notering van het merk, scoort TVGids.nl nog
TVGids.nl speelt in op de grensvervaging tussen mediumtypen pagina 28, 30-04-2013 © Tijdschrift voor Marketing
erg laag op de merkkracht factor differentiatie. Wellicht dat de merknaam nog te veel een associatie oproept met de traditionele televisiegids en daarmee de nieuwe mogelijkheden nog onvoldoende voor het voetlicht brengt. 2. Keuzevrijheid is het kernwoord Net als vorig jaar zien we dat over de hele linie verbetering mogelijk is op merkfactoren relevantie en differentiatie. De merkscores zijn hier doorgaans het laagst. Blijkbaar percipieert men de meerderheid van de onderzochte mediamerken als weinig écht toegespitst op specifieke wensen en als weinig écht onderscheidend. Uitzending Gemist is hierop een mooie uitzondering. Als één van de weinige merken biedt het echte keuzevrijheid. Immers, er is geen enkel ander merk binnen het medialandschap die het bekijken van televisieprogramma’s van de publieke omroep kan aanbieden op een moment naar keuze. De manier waarop en vooral de vrijheid waarmee de consument kan interacteren met de content zal dan ook een steeds belangrijkere stempel gaan drukken op de merkperceptie. Consumenten willen zelf hun content kiezen en invloed uitoefenen op de inhoud van media. Denk hierbij aan het zelf samenstellen van afspeellijsten (Spotify), het
Mediamerken top25 1 NU.nl (2)* 2 Uitzending Gemist (14) 3 Nederland 1(1) 4 RTL 4 (5) 5 Donald Duck (6) 6 TVGids.nl (-) 7 BNR Nieuwsradio (24) 8 Nederland 3 (13) 9 Sky Radio (17) 10 Radio 2 (19) 11 Radio 1 (10) 12 NOS (3) 13 Algemeen Dagblad (8)
14 Quest (-) 15 3FM (9) 16 Nederland 2 (11) 17 De Telegraaf (4) 18 RTL XL (-) 19 De Volkskrant (12) 20 Radio 538 (16) 21 Libelle (7) 22 VPRO (-) 23 Metro (-) 24 Q-music (20) 25 NRC Handelsblad (21) * Positie 2012
Best scorend per merkkrachtfactor Authenticiteit 1 NU.nl 2 Nederland 1 3 Uitzending Gemist Relevantie 1 NU.nl 2 Uitzending Gemist 3 RTL 4 Differentiatie 1 Uitzending Gemist 2 Donald Duck 3 Quest
Consistentie 1 NU.nl 2 Uitzending Gemist 3 Donald Duck Aanwezigheid 1 NU.nl 2 Uitzending Gemist 3 Nederland 1 Begrip 1 NU.nl 2 Uitzending Gemist 3 Nederland 1
Merkkracht per categorie Internet 1 NU.nl 2 Uitzending Gemist 3 TVGids.nl Televisie 1 Nederland 1 2 RTL 4 3 Nederland 3 Radio 1 BNR Nieuwsradio 2 Sky Radio 3 Radio 2
Kranten 1 AD 2 De Telegraaf 3 de Volkskrant Tijdschriften 1 Donald Duck 2 Quest 3 Libelle De merkkrachtfactoren zijn authenticiteit, relevantie, differentiatie, consistentie, aanwezigheid en begrip (herkenning en kennis)
De NOS is aanzienlijk in de lijst gedaald
we in leven. Het mediumtype leent zich uitstekend om mediacontent te selecteren en on-demand te consumeren naar eigen behoefte, ongeacht of het gaat om een radioshow, een achtergrondartikel van een krant of een televisieprogramma.
De kracht van radio In de top10 vinden we drie radiomerken terug die ook nog eens zijn gestegen in de lijst: BNR Nieuwsradio, Radio 2 en Radio 1. Van deze drie is BNR Nieuwsradio de opvallendste: het stijgt met maar liefst 17 plaatsen ten opzichte van 2012. Vooral op merkfactoren authenticiteit en aanwezigheid scoort het merk veel beter dan afgelopen jaar. Met andere woorden; het merk blijft dicht bij zichzelf, is geloofwaardiger en ook meer aanwezig. Het is een merk met een uniek en herkenbaar geluid dat businessnieuws brengt via bekende en eigenzinnige presentatoren. Radio kan via allerlei verschillende mediumtypen beluisterd worden. De Nederlandse radiomerken zouden dus als geen ander goed in kunnen spelen op de convergentietrend. Cijfers uit het pas gepubliceerde onderzoek van Stichting Kijk Onderzoek (SKO) laten zien dat vooral radio goed scoort op ‘altijd en overal te beluisteren’. De ontwikkeling en opkomst van een grote hoeveelheid apps en podcasts zijn hier een goed bewijs van. Het interactieve karakter van radio wordt steeds gevarieerder gelet op de mogelijkheden tot interactie via onder andere video, chat, Facebook, Twitter en andere digitale kanalen. Een andere interessante ontwikkeling zien we als we kijken naar merken als Spotify en Pandora. Bij deze nieuwe formats stelt de gebruiker helemaal zijn eigen content samen. De consument aan het roer met keuzevrijheid als motto. Deze merken spelen daarnaast in op het communitygevoel dat het medium radio met zich meebrengt en dat hebben ze naar een volgend niveau gebracht door de integratie met het sociale netwerk van gebruikers. De vraag is of de traditionele radiomerken een antwoord hebben op deze ontwikkelingen.
aanvragen van favoriete nummers op de radio of het selecteren van nieuwscategorieën op basis van persoonlijke relevantie. Merken die sterk vanuit de consument denken en inspelen op de hang naar keu- Televisiemerken meest zevrijheid, in combinatie met unieke con- stabiel tent, zullen gaan winnen op relevantie. Televisiemerken zijn net als vorig jaar sterk vertegenwoordigd in de lijst. Nieuwkomer Alles komt samen op internet op televisiegebied is de VPRO. Vooral op Het onderzoek laat zien dat over het alge- merkfactor aanwezigheid is het merk gestegen ten opzichte van 2012. Daarnaast is meen de online merken het sterkst zijn. Ook als we kijken naar gebruik, heeft het het het meest differentiërende merk binnen de tv-merken. Unieke programma’s als internet als de categorie met 33 procent de hoogste ‘share of time’ (televisie neemt Tegenlicht, Toren C, Bellicher, Andere Tijden en de reisseries met Jelle Brandt Cor30 procent voor haar rekening, radio 17 procent, kranten 12 procent, tijdschriften stius hebben hieraan ongetwijfeld bijgedra8 procent). Op zich geen verrassing, gelet gen. Een interessante ontwikkeling is de aanzienlijke daling van het NOS-merk in > op het huidige digitale tijdperk waarin
pagina 29, 30-04-2013 © Tijdschrift voor Marketing
Wat is een Nederlands mediamerk?
heid, boet het merk in op authenticiteit, relevantie en begrip en hiermee valt het merk terug naar plaats 19. Dat De Telegraaf het moeilijk heeft is onder andere te zien in een sterke daling van de oplagecijfers. Ook de andere krantenmerken hebben moeite zich te handhaven. Toch zijn de verschuivingen voor het Algemeen Dagblad, de Volkskrant en NRC Handelsblad minder dramatisch. Weliswaar verliezen ze wat plaatsen ten opzichte van 2012, maar het lijkt erop dat ze met hun merk en activiteiten een vorm hebben gevonden die antwoord geeft op de veranderingen binnen het medialandschap. NRC Handelsblad laat dit bijvoorbeeld zien met een groei in digitale oplage die de daling in de papieren variant compenseert.
Voor de doeleinden van dit onderzoek hebben wij een definitie opgesteld voor het begrip ‘Nederlands mediamerk’. De definitie luidt als volgt: Mediamerken zijn merken die een consument kan kiezen op het moment dat hij/zij behoefte heeft aan interactie met media voor informatie- of amusementsdoeleinden, nader gespecificeerd door de volgende criteria: t .FSLFOEJFOFOWBO/FEFSMBOETF origine te zijn of de programmering / content moet primair gericht zijn op de Nederlandse markt of consument. t .FSLFOEJFOFOFFOCSFFEQVbliek profiel te hebben en zich rechtstreeks tot de consument te richten Vanuit deze definitie en criteria, hebben wij televisiezenders en -stations, radiozenders en -stations, dagbladen en krantentitels, magazines en tijdschriften en internetpagina’s onderzocht. Holdings en moederbedrijven als Endemol, SBS Broadcasting en bijvoorbeeld Persgroep Nederland zijn buiten beschouwing gelaten. Bovengenoemde definitie en criteria hebben er ook toe geleid mondiale merken als bijvoorbeeld YouTube, Spotify, MTV en Comedy Central niet mee te nemen in de merkenlijst.
De consument bepaalt wat, wanneer en hoe er geconsumeerd wordt
Unieke inhoud maakt een sterk tijdschriftenmerk De categorie tijdschriften heeft het niet makkelijk als het over merkkracht gaat. Donald Duck is degene die nog goed overeind blijft, naast de nieuwe binnenkomer Quest. Deze laatste is dit jaar voor het eerst meegenomen in het onderzoek. Donald Duck, dat afgelopen jaar 60 jaar bestond, leidt binnen de categorie tijdschrifde lijst. Afgelopen jaar heeft het vlaggenschip van het merk, het NOS Journaal, een ten op vier van de zes merkfactoren. Het is één van de meest gelezen weekbladen ingrijpende gedaanteverandering onderen wordt ervaren als het meest unieke, gaan. Hierbij is het de vraag of dit het merk heeft geholpen of dat het juist voorbij eenduidige merk binnen de categorie. Quest dankt zijn plek vooral aan de goeis gegaan aan de kern van het merk. Als de score op authenticiteit. Het merk het om authenticiteit gaat, laat NOS een wordt binnen de categorie ook gezien als grote daling zien ten opzichte van 2012. ‘anders dan anders’ en het lukt het merk Ook is een grote daling zichtbaar op de merkfactor begrip. Blijkbaar is het merk er goed in te spelen op een specifieke behoefte. Wellicht dat de specials van niet geloofwaardiger en duidelijker op geQuest: Quest Psychologie en Quest Histoworden. In hoeverre tornt het moderne, rie hier een bijdrage aan leveren. Hierminder serieuze format van het journaal aan de van oorsprong serieuze, inhoudelij- mee geeft Quest aan dat het diversiteit ke, geloofwaardige rol die het zou moeten biedt die aan kan sluiten bij verschillende behoeften. Quest is zowel te koop op pahebben als het gaat om het overbrengen van nieuws? Of is het toch een kwestie van pier als online en past daarmee perfect in het plaatje van toenemende convergentie. gewoon even wennen? 2013 belooft een interessant jaar te worden voor de publieke tv- en radiozenders Conclusie en Uitzending Gemist. Wat gaat de voorge- Het huidige medialandschap vraagt als nomen naamsverandering naar NPO voor nooit tevoren om onderscheidende, relede merkkracht van deze merken betekevante merken. Een heldere focus op de nen? Wat gaat één overkoepelende merkconsument is dan ook essentieel. We zien naam met bijbehorende kostenefficiëntie dat in een tijd van mediaconvergentie, de betekenen voor de onderscheidende inconsument meer en meer in de lead is. houd van de huidige merken? Veel zal afDe consument bepaalt wat, wanneer en hangen van hoe de rebranding zal worden hoe er geconsumeerd wordt. Dat is iets uitgevoerd, maar we verwachten komend waar alle merken zich terdege van bejaar een ongekende dynamiek in het Newust moeten zijn. Het aanbod van proderlandse medialandschap te gaan zien. ducten en services moet hierop worden afgestemd. Het zal meer en meer gaan om het consistent aanwezig zijn met releKranten onder druk Vorig jaar gaven we al aan dat er een uit- vante inhoud over een brede waaier aan mediumtypen met een focus op digitaal. daging lag voor De Telegraaf om zijn hoge positie (4) te behouden. De ranglijst De merken die dit het beste doen, zijn de van dit jaar laat zien dat dit niet gelukt is. merken die de veeleisende consument beNaast een daling op merkfactor aanwezig- UFSBBO[JDI[VMMFOXFUFOUFCJOEFOt
pagina 30, 30-04-2013 © Tijdschrift voor Marketing
