ministerie van verkeer en waterstaat
wer k
De b r u i n e v l o o t ,
d
o
.
rijksdienst voor de ijssdmeerpolden
c
u
omvang
en enkele a c t i v i t e i t e n
door
P.
Nagtegaal
juni
1983-132 Abw
postbus 600 8200 AP lelystad srnedinghuis zuiderwagenplein 2 te1.(03200) 99111 telex 40115
~
~
INLEIDING OVERZICHT GEPUBLICEERDE GEGEVENS Algemeen Organisaties Vaargebied Schepen Scheepstype Afmetingen Aantal schepen Opvarenden Bemanning Passagiers Omz et TELLINGEN A1 gemeen Aantal schepen in het IJsselmeergebied op '19 nei Aantal waargenomen schepen vanuit de lucht op 23 mei SAMENVATTING EN CONCLUSIES
.,A%
.,,
I. INLEIDING
Nadat in 1980 door de regering het beleidsvoornemen is gepubliceerd het Markerwaardgebied gedeeltelijk in te polderen is bij de daaropvolgende inspraakronde ook een aantal reacties ontvangen van een bedrijfstak die in het beleidsvoornemen min of meer buiten beschouwing was gebleven; de zogenaamde "bruine vloot". Min of meer omdat we1 de,grotere zeewaardige schepen zijn genoemd, waartoe ook de bruine vloot kan worden gerekend. De genoemde inspraakreacties zijn gevolgd door enkele tijdschriftartikelen met nadere gegevens over de aard en omvang van de vloot. De gegevens blijken echter globaal en verschillen op een aantal punten, hoewel zij nauw verwant blijken. Uit de gegevens blijkt we1 dat het aantal schepen dat onder de vloot kan worden gerekend het aantal vissersschepen te boven gaat. Het is daarom gewenst extra aandacht aan deze categorie grote zeilschepen te besteden. In het rapport zal eerst worden geinventariseerd wat is gepubliceerd (hoofdstuk 2). Verder zijn de resultaten opgenomen van enige (zelf verrichtte) aanvullende tellingen (hoofdstuk 3). Op 19 mei 1983 zijn de schepen geteld in alle havens en op het water, zichtbaar vanaf de oevers, rond het totale IJsselmeergebied (dus inclusief de Oostelijke randmeren) en op 23 mei 1983 (2e Pinksterdag) zijn de schepen geteld vanuit een vliegtuig. Dit vond plaats op het IJsselmeer en op het Markermeer, als onderdeel van een routinetelling van de recreatievaart. Bij deze tellingen werd duidelijk dat de nauwkeurige omschrijving van de vloot een probleem vormt.0mdatbij de tellingen ook "twijfelgevallen" tot de bruine vloot zijn gerekend kunnen de tellingen worden gezien als een maximum schatting. Er zijn namelijk ook schepen geteld waarvan aan de buitenkant niet valt af te zien hoe het gebruik is. Onder het begrip bruine vloot vallen namelijk alleen de schepen die op een bepaalde manier worden gebruikt. Andere benamingen die i.v.m. dit begrip zijn gevonden zullen dit verduidelijken: zeilcharterschepen; zeilen met traditionele schepen; het zeilend bedrijfsvaartuigr zeilen met voormalige bedrijfsvaartuigen en beroepszeilvaart. Op grond hiervan wordt geconcludeerd dat het begrip "bruine vloot" de volgende lading dekt: traditionele bedrijfsschepen waarmee beroepsmatig wordt gezeild, met de chartervaart (= verhuur) als bron van inkomsten. Bij een telling zijn slechts de traditionele zeilschepen herkenbaar. Of een schip wordt gebruikt voor beroepsmatig varen en charteren valt niet aan Be buitenkant van een schip af te lezen. Er is we1 een beperkte categorie uit te sluiten; de traditionele zeilschepen die in jachthavens liggen. Dit is gebeurd op grond van de overweging dat een ligplaats in een jachthaven economisch niet past bij een beroepsmatige exploitatie van het schip. Bij de tellingen vanuit de lucht is dit onderscheid weer niet te maken.
2. OVERZICHT VAN DE GEPUBLICEERDE GEGEVENS
2.1.
Algemeen
Er zijn enkele bronnen, die bij nadere beschouwing nauw verwant blijken. Ten eerste zijn er zes inspraakreacties die zijn opgesteld in het kader van de PKB-procedure Markerwaard: - no. 5097, stichting zeilvloot Muiden en het varend rrmseumschip no. 5141, stichting zeilvloot Muiden no. 51 78, stichting het zeilend ~edrijfsvaartui~, Hoorn no. 5201, ~elangenyerenigingBeroeps zeilschippers no. 5462, K.N.W.V. no. 5536, vereniging tot behoud van het zeilend bedrijfsvaartuig. Daarnaast zijn er enkele artikelen in periodieken verschenen: - 13 maart 1981 in het weekblad Schuttevaer door Frits Loomeyer, getiteld "beroepszeilvaart hard op weg m a r volwaardige bedrijfstak" november 1982 in het maandblad recreatievoorzieningen door drs. M.J. Kosters, getiteld "chartervaart met traditionele schepen" 1983 in het maandblad recreatie no. I, door ir. J.C. v.d. Perk, getiteld "recreatieve ontwikkelingen in het Markemaardgebied na inpoldering".
-
-
Verder zijn enige folders en prijslijsten beschikbaar van bedrijven in Enkhuizen en Hoorn. 2.2.
grate
charter-
Organisaties
Zoals door Kosters wordt opgemerkt in zijn artikel, zijn de organisaties uit nood geboren. Doordat een varende schipper-eigenaar de potentigle klanten niet te woord kon staan en ook de overige wal-zaken slecht kan verzorgen, riepen een aantal schippers gezamenlijk een organisatie in het ieven die de betreffende zaken voor hen kon behartigen. Verder zijn er enkele overkoepelende organisaties. In de publikaties zijn de volgende organisaties genoemd: Het varend Museumschip, Muiden Stichting Zeilvloot Muiden Lagemaat schepenverhuur, Hoorn Het zeilend ~edrijfvaartuigHoorn Zeilvaart Enkhuizen Hanzestad Compagnie, Kampen Stichting NIFOS, Zwartsluis Zeilvloot Zoutkamp Zeilvloot Harlingen Zeilvloot Staveren Rederij "Vooruit" IJlst Traditionele chartervaart Nederland Landelijke vereniging tot behoud van het zeilend bedrijfsvaartuig Belangenvereniging Beroeps Zeilschippers.
--
Als wordt aangenomen-datde plaats waar de organisaties zijn gesticht, thuishavens zijn, alle genoemde plaatsen liggen inderdaad aan het water, dan kunnen de volgende thuishavens worden onderkent: - aan het Markermeer, Muiden en Hoorn - aan het IJsselmeer Enkhuizen, Staveren terwijl daar min of meer ook bijgerekend kunnen worden Kampen en Zwartsluis (nabij meren in kop van
Gverijssel)
- overig Nederland, Zoutkamp, 1Jlst:en Har1ingen.d~~ aan Waddenzee en' Friese meren. Let wel, dit zijn alleen de organisaties die zijn genoemd in het kader van de Markerwaard. Ook b.v. in Zeeland is een dergelijke organisatie bekend. Uit de .herkomstgebiedenblijkt'echter'nauwelijks' eed origntatie op een bepaald gebied, 'of dit moet zeer ruim worden geinterpre'teerd zoals IJsselmeergebied, Wadden en Friese meren. 2.3. Vaargebied
Zoals ook Kosters beschrijft, moet het vaargebied worden gezien in relatie tot de historie van de vloot. De vloot bestond aanvankelijk uit houten Zuiderzeebotters, schepen met nauwelijks accommodatie, zodat langere vaarten nog niet'aan de orde waren. Zodoende'werden'~voornamelijkdag- en weekeindtochten gevaren waarbij Markermeer en IJsselmeer belangrijke.vaargebieden waren: Dit is het beeld uit de jaren zestig. A1 snel werden grotere schepen ingezet met een toenemend comfort en met een navenante zeil- en navigat'ie uitrusting. De opzet werd in toenemende mate professioneel. Daarbij nam ook de vaardigheid van de bemanning snel toe zowel wat betreft het zeilen met grote schepen.-'kennishierover was nagenoeg verloren gegaan- als wat betreft het navigeren. Nadat a1 snel' ook de Waddenzee als vaargebied werd aanvaard, met de havenplaatsen op de Waddeneilanden veelal als einddoel van de vaartocht, worden de laatste haren,in het hoogseizoen, reizen aangeboden naar Denemarken, Noorwegen, Zweden, Finland, Schotland en Frankrijk. Kortom in het hoogseizoen zwermt een deel van de vloot uit over noord-west :Europa. Bijlage I toont een'deel van de folder van "zeilvaart Enkhuizen" 6611 van de grotere organisaties,waaruit de uitgestrektheid van het vaargebied blijkt. In.de inspraak-reacties wordt gesteid dat de chartervloot voor een belangrijk deel afhankelijk is van het Markermeer. Inpoldering van de Markerwaard zou ondermeer betekenen dat bedrijven zouden moeten worden verplaatst. Het K.N.W.V. stelt dat 40% van de bruine vloot vaart op het Markeqeer, 40% op het IJsselmeer en20% op de Waddenzee. Ook van de Perk noemt in zijn artikel dat 40% van de vlootis georignteerd op het Markerwaardgebied. Deze constateringen lijken mij op zijn minst gebaseerd op zeer verouderde gegevens, gezien het huidige vaargebied.
2.4. Schepen Het -------scheeps~pg In het aanwezige materiaal worden zeer uiteenlopende typen eenoemd. Ter -illustratie voigen hier de scheepstypen van de i6 mede-ondertekenaars van de inspraakreactie van de stichting het zeilend bedrijfsvaartuig Hoorn: Hasselter-Aak, Tjalk, Boltjalk, Paviljoentjalk, Zeilkotter, Klipper, Topzeilschoener, Galjas, Steilsteven, Hagenaar en Koftjalk. Lagemaat schepenverhuur heeft naast de a1 genoemde typen verder nog te huur een Berkentijn een Kwak en een Zeetjalk.
-
-
7
Z e i l v a a r t Enkhuizen vaarL overwegend met t j a l k e n en k l i p p e r s m e t d a a r n a a s t e n k e l e . l o g g e r s en schokkers. Ai~sLingSn Bovenstaande schepen lopen wat l e n g t e b e t r e f t u i t e e n , van c i r c a 17,5 met e r t o t 36 meter e n wat b r e e d t e b e t r e f t van c i r c a 4 t o t ruim 6 meter. De schepen d i e Lagemaat v e r h u u r t lopen u i t e e n van 15 meter t o t 32 meter wat b e t r e f t l e n g t e e n wat b e t r e f t b r e e d t e van 4 meter t o t 5 , 5 meter. De B a r k e s t i j n i s e e n uitzondering. De l e n g t e van d i t s c h i p is 52 m en de b r e e d t e 7 m. Hiermee i s d i t s c h i p v e r u i t de g r o o t s t e van de v l o o t . De onderlinge v e r s c h i l l e n t u s s e n de achepen z i j n dus groot. De v e r s c h i l Zen t u s s e n de groepen e c h t e r n i e t . Een gemiddeld s c h i p i s 23-24 meter l a n g en 4,5-5 meter breed.
---------------
Het a a n t a l schepn_ N.a.v. de inspraak over de PKB-Markerwaard hebben d e c h a r t e r b u r e a u s i n Muiden d.m.v. een enquGte een i n v e n t a r i s a t i e o p g e s t e l d (1 981 ) van h e t a a n t a l schepen, s c h i p p e r s , overnachtingen e n omzet van d e b e d r i j v e n i n 1980. Aan d i e enquzte hebben negen bureaus meegedaan. De enqu8te l e i d t t o t een s c h a t t i n g van h e t a a n t a l schepen t.w. 100-120. Loomeijer, i n S c h u t t e v a e r , s c h r i j f t d a t h i j de gegevens h e e f t geverif e e r d e n t o t e e n ongeveer g e l i j k a a n t a l komt; 125 schepen, met d a a r n a a s t een 25-tal schepen e x t r a , o p hoogtij-dagen e n een a a n t a l weken p e r j a a r . Ook h e t KNWV s t e l t d a t de v l o o t 125-150 schepen g r o o t is. Van de Perk noemt eveneens 150 "nog z e i l e n d e voormalige v i s s e r s - en vrachtschepen". Volgens Kosters v a r e n e r inmiddels (1982) zo'n 200 g e r e s t a u r e e r d e bed r i j f s v a a r t u i g e n , w a a r b i j h e t naar s c h a t t i n g g a a t om 150 schepen d i e h e t h e l e j a a r b e s c h i k b a a r z i j n voor de verhuur e n ongeveer 50 d i e i n c i d e n t e e l worden aangeboden. I n de i n s p r a a k r e a c t i e van de l a n d e l i j k e vereniging t o t behoud van h e t z e i l e n d b e d r i j f s v a a r t u i g wordt g e s t e l d d a t men 1000 leden h e e f t waarvan e r 300 een s c h i p b e z i t t e n , waarvan een d e e l overigens nog wordt gerestaureerd. Buiten d e z e schepen z i j n e r e c h t e r zeker nog eens 300 t r a d i t i o n e l e schepen i n d e v a a r t , volgens deze vereniging. Men r e k e n t e c h t e r s l e c h t s een d e e l van deze schepen t o t de "charter-vaart". Men noemt h i e r b i j 200 schippers e n maten. D i t c i j f e r stemt overeen met de gegevens u i t de a 1 genoemde enquBte en betekent dus 100-120 schepen. Kosters noemt a l s g r o o t s t e c h a r t e r k a n t o o r , Enkhuizen met i n p o r t e f e u i l l e 38 schepen (De p r i j s l i j s t vermeldt i n 1983 36 schepen). Volgens Loomeijer v a a r t men i n Staveren met 10 schepen permanent en met 4 invallers. De s t i c h t i n g h e t z e i l e n d B e d r i j f s v a a r t u i g Hoorn t e l t 16 leden. Enkele van de genoemde schepen s t a a n e c h t e r o o k op de p r i j s l i j s t e n van z e i l v a a r t Enkhuizen en Lagemaat i n Hoorn. D e l a a t s t e l i j s t t e l t 26 schepen. Totaal worden voor Hoorn en Enkhuizen samen 73 v e r s c h i l l e n d e schepen get e l d (cornbinatie namen en afmetingen). Voeg d a a r b i j de 14 schepen u i t Staveren, dan i s d a a m e e c i r c a tweederde d e e l van de v l o o t g e l o c a l i s e e r d , tenminste a l s wordt u i t g e g a a n van een v l o o t van c i r c a 125 schepen Loomeijer noemt v e r d e r nog a l s een van de g r o o t s t e o r g a n i s a t i e s R e d e r i j "vooruit" (naast Enkhuizen e n Staveren). A l s ervan wordt u i t g e g a a n d a t e r 125-150 schepen daadwerkelijk z i j n betrokken b i j de c h a r t e r v a a r t dankunnenvoorde zeilvloteninMuiden,Kampen,
Zwarrsluis, Zoutkamp en Harlingen s l e c h t s g e r i n g e a a n t a l l e n schepen r e s teren. Ter i l l u s t r a t i e , op 1 j u n i lagen e r i n Zoutkamp 4 schepen d i e t o t de b r u i n e v l o o t gerekend kunnen worden. 2.5. Opvarenden
Esmanni~g
U i t de genoemde enquste b l i j k t d a t e r 170-200 schippers e n maten z i j n . De betrouwbaarheid van d i t a a n t a l kan verder n i e t worden a c h t e r h a a l d .
P!zsag!srz
,
.
U i t de enquzte v o l g t e e n a a n t a l overnachtingen (1980) liggend t u s s e n d e 104.000 en 296.000. Zelf s p r e e k t m e n v e r d e r o v e r ruim 200.000. I n Schuttevaer wordt door Loomeijer b e c i j f e r d , d a t met 125 schepen en 150 vaardagen p e r s e i z o e n ( l e t wel, v i j f maanden dag i n , dag u i t ! ) e n 15 p a s s a g i e r s p e r s c h i p , t o t a a l 281. 250 recreatiemandagen worden geleverd. Het KNWV maakt d e z e l f d e berekening maar met 150 schepen en komt zodoende u i t op 337.500 recreatiemandagen p e r j a a r , waarvan dus 40%, t . w . 135.000 zouden z i j n betrokken op h e t Markermeer. De v e r e n i g i n g t o t behoud van h e t z e i l e n d b e d r i j f s v a a r t u i g s t e l t d a t i n 1980 98.000 mensen tegen b e t a l i n g hebben meegevaren op een c h a r t e r s c h i p . U i t r e c e n t onderzoek b l i j k t volgens deze v e r e n i g i n g d a t 200.000 mandagen p e r j a a r aan boord worden doorgebracht. Welk onderzoek d i t b e t r e f t wordt n i e t aangegeven. Kosters meldt d a t 50.000 g a s t e n van de schepen gebruik maken voor meerdaagse r e i z e n e n d a t de schepen 150-180 dagen p e r j a a r varen.
U i t de p r i j s l i j s t van z e i l v a a r t Enkhuizen b l i j k t , d a t h e t maximum a a n t a l personen p e r s c h i p kan u i t e e n l o p e n van 10-27, met een gemiddelde van 16. Het z i j n gemiddeld v r i j g r o t e schepen b i j d i t bureau. Berekeningen d i e u i t g a a n van een gemiddeld a a n t a l personen van 15 p e r dag per s c h i p , gedurende een h e e l s e i z o e n l i j k e n dus aan de hoge kant.
-
2.6. Omzet
U i t de enquzte b l i j k t d a t de omzet i n 1980 l i g t tussen de f 3 en f 7 , 3 miljoen. D i t i s voor a l l e charterschepen t e zamen; i n deze benadering dus 100-120 schepen. De s t i c h t i n g h e t z e i l e n d b e d r i j f s v a a r t u i g Hoorn raamt de opbrengst: van e e n s e i z o e n v a r e n op f 50.000 p e r s c h i p . W a a r s c h i j n l i j k i s d i t bedrag a f g e l e i d van bovenstaande bedragen. Van de f 50.000 moet volgens de s t i c h t i n g 10 2 15% n a a r h e t bemiddelingsbureau. De v e r e n i g i n g t o t behoud van h e t z e i l e n d b e d r i j f s v a a r t u i g noemt ook een omzet van f 7 , 3 miljoen. Daarnaast wordt een s c h a t t i n g gemaakt van h e t j a a r l i j k s onderhoud d i t zou z i j n f 50.000 p e r s c h i p per j a a r . I n Schuttevaer s t a a t de volgende b e c i j f e r i n g . Een s c h i p k o s t f 150.000. De beginnende s c h i p p e r z a l dus, van de gemidd e l d e besomming van f 50.000, een bedrag van f 30.000 n a a r de bank brengen voor r e n t e e n a f l o s s i n g . De c h a r t e r o r g a n i s a t i e v r a a g t ook 10-15% van de besomming zodat weinig r e s t e e r t voor de s c h i p p e r , d i e dus ' s w i n t e r s we1 moet gaan b i j v e r d i e n e n .
Uit de prijslijst van zeilvaart Enhhuizen (bijlage 2) blijkt wat het huren van een schip kost. Voor een schokker kost dit globaal f 2500 (mx. 10 personen) en voor een klipper f 6000 (max. 27 personen). Viermaal een dag verhuren levert meer op dan een week. Een gemiddeld schip kost per week ongeveer f 4000. Als alleen per week zou worden verhuurd en de lucratievere verhuur per dag en weekeind buiten beschouwing wordt gelaten, dan moet een schip ongeveer 13 weken, Q6n kwartaal, mnden verhuurd om de gemiddelde omzet van f 50.000 te halen. Dus of de omzet wordt te laag geschat of de periode dat een schip wordt verhuurd wordt met 5 maanden of 150 dagen aan de hoge kant geschat. Het laatste betekend dan ook dat een aanzienlijk aantal passagiers minder wordt vervoerd. Verder moet worden opgemerkt dat vaak apart moet worden betaald voor eten en drinken. Dit staat buiten de omzet, m a r vormt waarschijnlijk we1 een inkomstenbron voor de schipper. In het minste geval heeft de bemanning dus vrije kost en inwoning. Over fooien.en afspraken met restaurants e.d. is dan nog niet gesproken zodat de benadering van f 50.000 per schip niet irreeel hoeft te zijn. Tjalken worden a1 vrij compleet aangeboden voor minder dan f 100.000. Ook zal een beginnend schipper veelal geen compleet schip kopen maar veel geld besparen door zelf een schip te gaan opknappen. De exploitatie lijkt dus minder marginaal als wordt becijferd. Vandaar . waarschijnlijk ook de uitbreiding van deze vloot.
.
,'. 3. TELLINGEN
3.1.
Algemeen
Om eenbeeld te krijgen van het aanta1,schependat in het IJsselmeergebied aanwezig is,' is erop 19 mei een telling verricht.rond het gehele IJsselmeergebied. Geteld zijn de schepeh in 'de havens en zoveel als mogelijk ook de varende schepen, voor zover het schepen betreft die naar het idee van de tellers enigszins in aanmerkng komen om bij het dharerbedrijf te worden ingeschakeld. V o o r a f w a r e n h i e r o v e r d o o r d e v i e r t e l l e r s enige afspraken gemaakt. Voor een aantal schepen is het.ldubieus. 0m"te kunnen aangeven hoe groot deze groep is zijn deze schepen we1 geregistreerd. ' De afspraak was zoveel als mogelijk ook de scheepsnamen te noteren, om dubbeltellingen te voorkomen, maar ook omdat daardoor nadere identificatie mogelijkheden ontstaan. In een groot aantal gevallen bleek echter geen naam aanwezig. Verder was her aantal schepen dat in bedrijf was groter dan was voorzien,waardoor relatief veel varende schepen zijn aangetroffen. De lijst met namen is daardoor slechts zeer beperkt bruikbaar.
Op 23 mei op de middag van 2e Pinksterdag, tijdens een routine telling van de recreatievaart op IJsselmeer en Markermeer, vanuit de lucht,is een aparte telling bijgehouden van de "bruine-vloot". Zoals eerder is verklaard zal er een overschatting hebben plaatsgevonden van het aantal. De telling geeft echter een indruk van het gebruik van beide gebieden ten opzichte van elkaar. 's Avonds (23 mei) zijn vanuit een vliegtuig ook de belangrijkste havens bekeken. Ook daarbij zijn de schpen van de bruine vloot apart geteld. 3.2. Aantal schepen in het IJsselmeergebied op 19 mei Het aantal getelde schepen zal worden gegeven in een viertal tabellen. Tabel 1 toont het aantal getelde schepen op en rond het IJsselmeer. Tot dit vaargebied is echter ook het Ketelmeer gerekend en daarbij Kampen. Dit op grond van het gegeven dat gereeeld is waargenomen dat er schepen varen Kmpen-Enkhuizen V.V. Tabel 2 toont twee groepen schepen die min of meer 10s van elkaar staan a1 kan voor beide her IJsselmeer/Markermeer (en verder) behoren tot het vaargebied, het betreft de randmeren van de N.O.P. en de randmeren van Flevoland. Tabel 3 toont het aantal schepen op IJmeer en Markermeer en tabel 4 toont het totaal aantal schepen dat is geteld.
Tabel 1 . Aantal op en rond het IJsselmeer getelde schepen van de bruine vloot op 19 nei Plaats
Aantal sdhepen Totaal in de varend havens
Aantal dat Totaal eventueel kan worden meegeteld
Lemmer Staveren Hindelopen Workum Makkum ~ohwederzand meerzijde) (Waddenzijde) Den Oever Oude Zeug Medemblik Andijk Enkhuizen Lelystad Urk Kanpen Ketelhaven Schokkerhaven Totaal
41
54
95
17
112
Tabel 2. Aantal schepen op de randmeren op 19 mei Aantal schepen Totaal in de varend havens Genemuiden Zwartsluis 'Vollenhoven Blokzij1 Elburg Roggebot Harderwijk Nijkerk Bunschoten Huizen Hollandse brug Totaal
-
3 -
3
5 4 2
5 4 2 25
-
25
Aantal dat Totaal eventueel kan worden meegeteld
Tabel 3. Aantal schepen op het IJmeer/Markermeer op 19 mei Plaats
&antal bchepen in de varend havens
dantal dat $otaal eventueel kan worden meege-. teld -,
Muiden (op de Vecht) Amsterdam (achter de sluis) AmsterdamIy. Lelystad-Haven Broekerhaven Hoorn Edam Volendam Monnickendam Marken Durgerdam Uitdan Totaal
.
.
~
18 .;,.,
4 4
. .
4.
'
-
1 I 3
, 6
5 3 1
6 -10 6 5
24
78
11 6 2
6.
30
24
54
.
Tabel 4 . Aantal schepen in het totale IJsselmeergebied op 19 mei
.
Aantal schepen Totaal 'Aantal dat ' Totaal in de varend .eventueel kan worden meegehavens teld IJmeer/Markermeer IJsselmeer Randmeren
30 41 25
24 54
-
54 95 25
24 17 7
78 112 32
Totaal
96
78
174
48
. 222
Het totaal aantal schepen dat is geteld overtreft het aantal schepen dat wordt geraamd als behorend tot de vloot, gebaseerd op de enquste in 1981 van de Pluidense charterbureaus. Dit kan drie oorzaken hebben: I . De raming was onjuist, de vloot was ook in 1980 a1 groter. 2. Er heeft na 1980 een zeer sterke groei plaatsvonden. 3. Ook schepen die niet behoren tot de bruine vloot zijn nu meegeteld. ad. I . Lijkt onwaarschijrilijk. De cijfers zijn dermate nauwgezet dat er grenzen zijn aangegeven. Bovendien zouden grotere aantallen voor de bureaus gunstiger zijn geweest in de context waarin zij naar voren zijn gebracht. ad. 2. Enige groei heeft er ongetwijfeld plaatsgevonden. De vereniging tot behoud van het zeilend bedrijfsvaartuig noemt a1 in 1981 dat er nog veel schepen worden gerestaureerd.
ad. 3. Totaal zijn reeds 78 varende schepen geteld. Veelal met een grote groep opvarende en bovendien onder de vlag varend van een charterbedrijf, dus duidelijk charterschepen. Een andere controle mogelijkheid bieden de scheepsnamen.Van de prijslijsten van Langemaat en zeilvloot Enkhuizen zijn circa 20 van de 76 erop voorkomende schepen als zodanig herkend. Naast deze aantallen lijkt een vloot van meer dan 125 schepen reezl. Een duidelijk vraagteken blijft de categorie "schepen die eventueel kunnen worden meegeteld" overigens geen enkele scheepsnaam van deze groep door de tellers aangegeven staat op een prijslijst. Gezien het scheepstype van deze schepen, veelal kleinere tjalken en voormalige vissersschepen, en het aanbod dat op de folders van de charterbedrijven wordt getoond, lijkt het juist om deze groep grotendeels niet mee te rekenen. Het aantal scheepsnanen dat inmiddels bekend is bedraagt 124 (buiten de hierboven genoemde categorie). Hierbij zijn inbegrepen de a1 eerder genoemde namen uit de folders en inspraakreaaties. Opgrond van deze telling kan zodoende het aantal schepen van de bruine vloot, aanvang 1983, worden geraamd op ongeveer 200. 3.3. Aantal waargenomen schepen vanuit de lucht op 23 mei Op de middag van Tweede Pinksterdag, van ouds een dag dat er veel wordt
gevaren, zijn de schepen van de recreatievloot geteld op het IJsselmeer en Markermeer. In totaal zijn 2500 vaartuigen geteld. Tegelijkertijd varen dr 120 schepen van de bruine vloot, waarvan 53 op het Markermeer en, 67 op het 1Jsselmeer.Vande totale vloot is dit respectievelijk 602, 25% en 35X. Boven de Waddenzee is helaas niet geteld. Dit aantal schepen van de bruine vloot is aanzienlijk hoger dan op 19 mei is geteld, overigens met slechter zicht; 24 varend op het Markermeerl IJmeer en 54 op het IJsselneer (met inbegrip van een aantal varend op de Waddenzee). Als wordt uitgegaan van een bruine vloot van 200 schepen, dan vaart op 19 mei circa 10% op het Markermeer + IJmeer en op 23 mei circa 25%. Gezien het vaargebied van deze schepen opmerkelijk hoge percentages. Waarschijnlijk is dit een seizoensinvloed. Opmerkelijk is verder dat 's avonds, tussen 19 en 20 uur, op 23 mei op en rond het Markermeer een geringer aantal schepen wordt waargenomen dan 'szmiddags. In de havens liggen 's avonds 15 schepen en er varen er nog 11. Het IJsselmeer is toen niet geteld. In Enkhuizen liggen 31 schepen en in Medenblik slechts 3 schepen. Een aantal schepen dat 's middags op het Markermeer vaart ligt waarschijnlijk 's avonds in Enkhuizen. Er worden overigens zowel in Hoorn als in Enkhuizen minder schepen in de thuishavens aangetroffen dan op grond van de prijslijsten zou mogen worden verwacht. Een aantal schepen is dus nog "onderweg".
,. :
,.,
4. SAMENVATTING EN CONCLUSIES
I
.
' De b r u i n e v l o o t kreeg i n h e t beleidsvoornemen om een d e e l van h e t Markerwaardgebiedintepolderen slechtsaandachtals afgeleidevande groterezeewaardige schepen. D i t h e e f t g e l e i d t o t een a a n t a l r e a c t i e s , w a a r u i t b l i j k t d a t de omvang van de v l o o t h e t a a n t a l v i s s e r s s c h e p e n t e boven g a a t . I n de r e a c t i e s wordt een enquste genoemd, gehouden onder de b e l a n g r i j k s t e c h a r t e r b e d r i j v e n . D i t b l i j k t de b a s i s voor a l l e l a t e r e p u b l i k a t i e s op d i t t e r r e i n . Cnder b r u i n e v l o o t wordt i n d i t r a p p o r t v e r s t a a n : t r a d i t i o n e l e b e d r i j f s s c h e p e n waarmee beroepsmatig wordt g e z e i l d , met de c h a r t e r v a a r t a l s bron van inkomsten. Op d i t gebied b l i j k t e e n v r i j groot a a n t a l o r g a n i s a t i e s werkzaam. U i e de v e s t i g i n g s p l a a t s e n van deze o r g a n i s a t i e s b l i j k e n de b e l a n g r i j k s t e havenp l a a t s e n van de b r u i n e v l o o t . D i t z i j n Muiden en Hoorn aan h e t Markermeer en Enkhuizen en Staveren aan h e t IJsselmeer. Het vaargebied van de b r u i n e v l o o t b l i j k t , zeker voor een d e e l van de v l o o t , Noord-West Europa. Voor de s t e l l i n g d a t 40% van de v l o o t op h e t Markermeer v a a r t , i s geen ondersteuninggevonden. T i j d e n s een t e l l i n g bedroeg h e t percentage 25%. Tot de v l o o t behoren z e e r uiteenlopende schepen, zowel wat b e t r e f t type, l e n g t e a l s b r e e d t e . De l e n g t e van een gemiddeld s c h i p i s c i r c a 23 5 24 meter. Volgens de p u b l i k a t i e s zou de v l o o t 125 5 150 schepen t e l l e n . Op grond van een e i g e n t e l l i n g l i j k t d i t a a n t a l t e laag. Begin 1983 kan d i t a a n t a l op 200 worden geschat. Op grond van deze s c h a t t i n g z a l ook h e t a a n t a l schippers en maten, d a t voor c i r c a 125 schepen wordt geraand op 170-200, hoger uitkomen. Met ongeveer e e n z e l f d e bemanning p e r s c h i p zou d i t voor 200 schepen 300 man bedragen. De a a n t a l l e n d i e z i j n genoemd voor h e t a a n t a l p a s s a g i e r s lopen s t e r k u i t een. Op grond van de omzet-gegevens en h u u r p r i j z e n kan worden beredeneerd d a t a a n z i e n l i j k minder p a s s a g i e r s z u l l e n worden vervoerd dan de genoemde a a n t a l l e n liggend t u s s e n 104.000 en 296.000, a l t h a n s voor 125 schepen. B i j een g r o t e r a a n t a l schepen en daarmee ook een v e e l g r o t e r e omzet l i g t d i t d u i d e l i j k anders. A l s wordt aangenomen d a t een s c h i p ongeveer 13 weken wordt verhuurd aan gemiddeld 16 personen, dan worden met 200 schepen tegen de 300.000 recreatiemandagen geboden, door de t o t a l e v l o o t , i n h e t vaargebied NoordWest Europa.
1.
Waddenzee. Gebied met vele ondieptes en ., sterke stromen maken het varen tot een extra spannende onderneming. Droog; , , vallen op het wad met een platbodem IS een fasc1neren.de belevenis! De unieke : Waddeneilanden met haar rust en : . natuurgebieden, de drooggevallen zandplaten en de diep uitgesleten geulen ,: vormen de omgeving waarin u uw vakantie doorbrengt. '
!
Binnenwateren.
,
De erote en kleine rivieren en kanalen miken het in Nederland mogeliikom zeilendenviis het Nederlandse binnenland op een leer bijzondere wiize te leren kennen. De bctrokkenheid mit de andere takken van scheepvaart, de vele sluizen en bruggen, de havenplaatsjes met meestal een rijk verleden, zijn de aantrekkelijke elementen van deze toehten.
Zuid Engeland.
.
.
oritelbare fjorden zeilkd ond&zpekd$ . . ...,. . . . .
.,,
p~
--
-
"
'
'
.: .
-
p~ ~
,. Witte krijtrotsen, zeer engelse . . , Andere mogelijkheden. .. historische havenplaatsen. Kanaal . . . eilanden - Eiland WiW: haast sub- ' ~ e e fut zelf eenidee voor een . tropisch centrum van-dLengelse zeilerij. bezoek aan een hier niet genoemd interessant gebied, laat ons dit dan zccr Cornwall; een prachtig natuurgebied! Scilly's;eens~ibtropischecilandenpracht tijdig weten, veclal ishet nlogelijk dlt in te passen in ons flexibcl programma. in de Atlantische Oceaan. '
.
.'
'
:,
