Pauluswerk Overwin het kwade door het goede
be
n zi
n
g n i
da ad we rk el ij ke
Jaargang 17 - oktober 2013 - nummer 3
hu
De blinde vlek en het democratisch gat 2
lp
Educatief programma Vluchtelingen 3 Schrijverscafé 3 Dialoog, Ontmoeting, Cultuur en Kunst in de Pauluskerk Gesprek met Giselle Vegter, programmacoördinator 4 Maandagenda Pauluskerk Nieuwe Grond sssss Werkplaats voor ontmoeting, cultuur en kunst 5 Overpeinzingen van een “ambassadeur” van de Pauluskerk 5 Gastvrijheid van wereldklasse 6 Bloemen van de Pauluskerk 7 Feestelijke afsluiting seizoen 2012-2013 Pauluskerk 7
o Pauluswerk
1
oktober 2013
m t n
t e o
g n i
De blinde vlek en het democratisch gat Ik heb steeds meer het gevoel, dat er in Westerse samenlevingen sprake is van een enorme blinde vlek. Die vlek betreft de groeiende en zo langzamerhand enorme invloed van grote banken en bedrijven in en op onze samenlevingen. Als een wereldwijde amoebe heeft die invloed zich inmiddels verspreid over het grootste deel van de landen op aarde. Die invloed wordt over het algemeen voorgesteld als een natuurlijk en logisch proces op dit moment in de wereldgeschiedenis, dat op sommige ogenblikken en op sommige plekken op aarde weliswaar nadelige effecten heeft (werkloosheid, korten op de overheidsuitgaven, negatieve milieueffecten et cetera.), maar dat per saldo op de lange termijn positief uitwerkt of nog gaat uitwerken, omdat het uiteindelijk welvaart brengt voor ons allen op wereldschaal.
De basis voor dit type kapitalisme werd in de jaren vijftig gelegd door Milton Friedman en zijn Chicago Boys. In Friedman’s opvatting is de taak van de staat die van nachtwaker: “to protect our freedom both from the enemies outside our gates and from our fellow-citizens: to preserve law and order, to enforce private contracts, to foster competitive markets”. De staat dus niet als verlengstuk van de belangen van burgers, maar van grote bedrijven en banken.
Een voorbeeld daarvan. Kort geleden was er in het programma Buitenhof een discussie tussen een lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, Hans Adriaansens, en Albert Jan Kruyter van het Instituut voor Publieke Waarden. Het ging over de voors en tegens van de “participatie-samenleving”, die sinds de 3e dinsdag van september door het kabinet Rutte wordt omhelsd als het enige en juiste alternatief voor de verzorgingsstaat. Een
(machtenscheiding) en de gedachte van de rechtsstaat zijn het resultaat van die discussie. Van dat oude model gaan we eigenlijk nog steeds uit: overheid en burger. Onze werkelijkheid is echter inmiddels fundamenteel veranderd. De macht en invloed van grote banken en internationaal opererende bedrijven is enorm groot geworden (de omzet van sommige bedrijven is veel groter dan de begrotingen of het bruto nationaal product van sommige landen).
De instrumenten, die deze vorm van kapitalisme inzet, zijn steeds dezelfde: deregulering, privatisering en een kleine overheid, dus bezuinigen op de overheidsuitgaven, met name die in de sfeer van de sociale zekerheid. Klein maakt in haar boek met tal van voorbeelden uit de recente geschiedenis op zijn minst zeer aannemelijk, dat bezuinigen, herstructurering van arbeidsmarkten, versoepeling van ontslagrecht et cetera, geen vervelende en kortdurende bij-
discussie die vooral ging over de herverdeling van verantwoordelijkheden tussen overheid en burger. Dat is uiteraard nog steeds een belangrijk thema. Maar voor mijn gevoel werd ook deze discussie gevoerd in termen die uitgaan van een werkelijkheid in onze samenlevingen, die niet meer bestaat of nog maar zeer ten dele. In de 18e en 19e eeuw waren staten/ overheden inderdaad zo’n beetje de machtigste actoren in onze samenlevingen. Onze democratieën zijn de vrucht van een eeuwenlange discussie over de vraag hoe de macht van die machtigste actor: de staat of de overheid, zo in goede banen te leiden, dat die zou acteren ten dienste van ons, burgers, en niet andersom. Een enorm systeem van checks and balances
Zij oefenen inmiddels een enorme invloed uit op het wel en wee van onze samenlevingen, op de overheid ook, niet direct zichtbaar of democratisch gecontroleerd, maar vaak achter de schermen (en ook voor de schermen: via de reclame). Die enorme invloed blijft veelal buiten beeld en buiten de discussie. Dat is de blinde vlek, die ik bedoel.
effecten zijn van een in het belang van burgers goed werkend systeem, maar bewust worden ingezet om de samenleving zo te modelleren, dat zij vooral werkt ten dienste van de belangen van grote bedrijven en banken. Om samen levingen zo ver te brengen worden die (vaak) bewust in een staat van “shock” gebracht. In een staat van shock (zoals bijvoorbeeld na een tsunami of een aardbeving) zijn burgers zo murw en met overleven bezig, dat hun weerstand en kritisch vermogen een tijdje ondermaats functioneren. Van die toestand maken bedrijven, vaak in nauwe samenwerking met of geholpen door overheden, wereldwijd gebruik om het hele bekende neo-liberale instrumentarium door te duwen. Klein noemt vele
Naomi Klein schreef in 2007 een baanbrekend boek: “The shockdoctrine. The rise of disaster capitalism”. Ik heb het afgelopen zomer met rode oortjes gelezen. Haar stelling is, dat het huidige neo-liberale kapitalisme een vorm van fundamentalisme is, dat onze samenlevingen bewust naar zijn hand zet, koste wat het kost.
Pauluswerk
oktober 2013
en overtuigende voorbeelden daarvan, van het Chili van 1973 na Allende tot en met het ingrijpen van de USA in Irak met president Bush en Paul Bremer III in 2003. De effecten van dit type kapitalisme zijn desastreus voor de sociale verhoudingen en het leefmilieu. Overal waar het Chigaco-Boys-recept is ingezet hetzelfde beeld. Enorme sociale schade: een groeiende kloof tussen arm en rijk, en enorme ecologische schade. Over de juistheid van Klein’s stelling valt te twisten. Ikzelf ben geneigd die stelling te onderschrijven. Volgens mij vormt dit type fundamentalistisch en totalitair kapitalisme inderdaad een bedreiging voor onze democratieën en richt het de noodzakelijke sociale structuur van onze samenlevingen te gronde. Maar wat het boek in ieder geval doet is aandacht vragen voor die blinde vlek: voor de enorme - en volgens Klein dus desastreuze - invloed van grote banken en bedrijven. Waren nog niet
zolang geleden alleen de nationale staten en overheden de machtigste actoren op aarde, nu zijn dat in ieder geval (ook) de grote bedrijven en de grote banken. Het heeft ons veel tijd gekost die staten/overheden onder democratische controle te brengen. Het is nu zaak datzelfde te doen met grote banken en bedrijven. Dat lijkt mij van wezensbelang voor onze samenlevingen en een van de grootste uitdagingen voor de toekomst van Europa en wereldwijd. Werk aan de winkel, dus, ook voor de Pauluskerk. Daar komen immers de mensen (steeds meer), die het eerst en vooral het meest slachtoffer zijn van die collectieve blinde vlek en van dat democratisch gat. Dick Couvée Naomi Klein, The Shockdoctrine. The rise of disaster capitalism, Picador, New York 2007, ISBN-13: 978-0-312-42799-3. Naomi Klein schreef ook het boek “No Logo”.
In herinnering Jacques Kolpa
Educatief programma Vluchtelingen Op 14 mei was het zover. De ontwikkelaars van het lespakket over vluchtelingen dat speciaal voor de Pauluskerk werd gemaakt, kwamen naar het Albeda om samen met een viertal klassen het Paspoortspel te spelen. Voor deze gelegenheid was de collegezaal beschikbaar. De leerlingen luisterden geboeid naar de inleiding en speelden daarna het “spel”. De leerlingen werden verdeeld in groepjes en bogen zich over de verschillende casussen. Of beter, over mensen die vanuit verschillende windstreken naar ons land gevlucht waren. Allemaal met hun eigen unieke geschiedenis en redenen om naar ons land te komen. De leerlingen werden voor de moeilijke
taak gesteld om uiteindelijk een besluit te nemen over wie van de vluchtelingen een verblijfsvergunning zou krijgen. De leerlingen krijgen door het spel de kans zich werkelijk te verdiepen in de omstandigheden van vluchtelingen. Zij worden aangesproken op hun inlevingsvermogen maar tegelijkertijd moeten ze een besluit nemen op basis van objectieve informatie. Opvallend was dat zij hun keuze ook goed beargumenteerden en dit ook helder wisten te presenteren. Het was een inspannende morgen, maar ook een leerzame ochtend waarbij de leerlingen betrokkenheid toonden. Bij het ter perse gaan van dit nummer staat er nog een les op stapel
op Albeda. Het project zal het komende schooljaar op verschillende scholen worden aangeboden. Voor info:
[email protected] Corien de Gier
Uit het Schrijverscafé
Steun de Pauluskerk
(geïnspireerd op “Herinnering aan Holland”, H. Marsman)
Als u het werk van de Pauluskerk wilt steunen, kunt u een bijdrage storten op een van de onderstaande banknummers:
Holland heeft het, maar wat is nu “het”?
heb, ergens anders had dit niet gekund.
Voor de een vrijheid, voor de ander
Hier kan je nog in je eigen wereldje leven,
creativiteit.
maar je moet wel maling hebben aan
Voor iemand hetgeen hij lang gezocht heeft,
anderen met hun afbrekende kritiek.
Commissie van Bijstand Pauluskerk: 55 66 116
Hans G
Vereniging Vrienden van de Pauluskerk: 51 73 535
In deze rubriek publiceert de redactie, met instemming van de auteur, een gedicht dat werd gemaakt tijdens het “schrijverscafé”in de Pauluskerk.
Stichting Ondersteuning Mensen Zonder Verblijfstitel Pauluskerk (Stichting OMZO): 12 80 44
en als gevonden vlug weggestopt. Voor iemand het manipuleren van zoveel personen als mogelijk is, en voor mij is het, het Hollandse fundament waar ik mijn luchtkastelen op gebouwd
Pauluswerk
oktober 2013
Stichting Diaconaal Centrum Pauluskerk: 54 50 726
Dialoog, Ontmoeting, Cultuur en Kunst in de Pauluskerk Gesprek met Giselle Vegter, programmacoördinator Na de opening, op 2 juni 2013, zoeken en vinden bestaande en nieuwe activiteiten hun weg in de Pauluskerk. Giselle Vegter is aangesteld om een kunstprogramma te ontwikkelen voor en met de bezoekers van de Pauluskerk. Op een woensdagmiddag in augustus vindt ons gesprek plaats, in een ruime kamer die ook dienstdoet als “flexwerkplek” in de nieuwe kerk. “De Pauluskerk en Hans Visser kende ik vanuit de publicaties in de media die ik de afgelopen jaren volgde”, antwoordt Giselle op de vraag hoe ze in contact kwam met de Pauluskerk. “Toch was ik er nog nooit geweest. De advertentie waarin de vacature van programma coördinator stond, trok mijn aandacht en ik solliciteerde. Kort voor de opening van de nieuwe kerk werd ik aangenomen. Alles is dus nieuw voor me.” De redacteur vraagt of ze de lezers van Pauluswerk iets wil vertellen over haar achtergrond.
artistieke projecten ontmoeting stimuleren. Daar moeten programma’s voor ontwikkeld worden. Kunst en cultuur zijn daartoe de middelen. De Rotterdamse samenleving en de bezoekers van de Pauluskerk moeten met elkaar in contact worden gebracht. We willen dit doel langs verschillende sporen bereiken. Ik noem de drie hoofdlijnen. Ten eerste: cultuur in huis. De creativiteit van de bezoekers stimuleren en hen op die manier zich laten horen en zien aan de buitenwereld. Ten tweede: sociaal/artistieke projecten, waarbij bezoekers met kunstenaars en muzikanten samenwerken zodat ze in contact komen met andere groepen Rotterdammers, over en weer. Bijvoorbeeld het project “You win some, You lose some” van het documentairemakers duo Veldwerk - Lieke van Pruijjsen en Bieke Versloot. Hun verhalenmachine in de vorm van een fruitautomaat Giselle Vegter: “De hele wereld zit binnen gaat over de maakbaarin de Pauluskerk, dat biedt kansen” heid van het geluk, over toevallige gebeurtenissen en de levensloop van mensen en hun veerkracht. Of: Marja van Ka“Ik ben geboren in Laag-Soeren. Aan de Uni- tendrecht bezoekt de Pauluskerk. Art-Jan de versiteit van Utrecht studeerde ik Theaterwe- Vries is een Rotterdamse acteur die ooit het tenschappen. Daarna volgde ik de Regieoplei- Camaretten Festival won. In een talkshow stelt ding aan de Theaterschool in Amsterdam. Dat hij sociale kwesties uit Rotterdam aan de orde, vormde de basis voor mijn beroep als theater- afgewisseld met culturele gasten, muziek en maker. een ludiek publieksparticipatieonderdeel. ArtVanuit die ervaring maakte ik theatervoorstel- Jan speelt Marja, een avontuurlijke, ietwat nalingen voor kleine zalen. Onder andere over ïeve vrouw die harten opent en mensen verasielprocedures. Ik werkte een tijdje als vrijwil- bindt. En passant stelt hij hiermee ook de liger bij Vluchtelingenwerk en trad op als genderproblematiek aan de orde. Vanaf oktowaarnemer voor de advocaat van vluchtelin- ber staat op zaterdagmiddag Marja’s maandegen. Ik ontdekte het belang van taal om elkaar lijkse talkshow in de Pauluskerk gepland. TVte kunnen begrijpen. Daaruit kwam de voor- Rijnmond gaat dit uitzenden.” stelling Babel voort, die handelt over spraak- De redacteur signaleert grote ambities. Maar verwarring. Verder organiseer ik diverse work- dat is niet alles. Giselle vervolgt: “We gaan ook shops over deze thema’s.” zoeken naar externe programmering. De RotMet de aanstelling van Giselle kiest de Paulus- terdamse Schouwburg heeft de spits afgebekerk voor vernieuwing en uitbreiding van de ten met de gastvoorstelling “Economic Theory activiteiten. Wat is haar opdracht en hoe wil ze for Dummies” uit het internationale theaterdie tot uitvoering brengen? festival De Keuze. Bezoekers van de SchouwGiselle legt uit: “De Pauluskerk wil via sociaal/ burg komen dan in de Pauluskerk, waarbij Pauluswerk
oktober 2013
verschillende werelden met elkaar in contact komen. Ook het museum Boymans van Beuningen, de Doelen en Codarts hebben hun medewerking aangekondigd. De thema-avonden worden weer opgepakt waaronder ook het Literair Café, dat onder leiding staat van Dick Gebuys. Daarnaast staan er lunchbijeenkomsten op stapel onder het motto hedendaagse solidariteit, met elke maand een speciale gast en muziek van Codarts studenten. Werknemers van bedrijven uit de omgeving en wijkbewoners willen we daarbij betrekken. De samenwerking met het Schrijverscafé en met het Open Atelier willen we uitbreiden en versterken. Er komen tentoonstellingen van en over het werk van de Pauluskerk. Ook het Kerkcafé kan daarbij worden betrokken. Dat geldt ook voor het Open Huis. Alle geledingen van het werk moeten onder de aandacht komen. Er zit veel potentie bij de bezoekers. Zij hebben kennis van het leven die moet worden doorgegeven. De hele wereld zit binnen in de Pauluskerk, dat biedt kansen. Buitenstaanders moeten we nieuwsgierig maken naar wat daar allemaal gebeurt.” Het betrekken van alle geledingen en activiteiten bij dit programma zal veel overleg vergen tussen de verschillende groepen binnen de Pauluskerk, vermoedt de redacteur. Giselle beaamt dit, en vertelt dat al diverse gesprekken op gang zijn gebracht en dat er nog vele zullen volgen. Giselle maakt melding van het contact met Dr. David Novak, socioloog verbonden aan het EMC. “Hij is onderzoeker en docent. Zijn onderzoek richt zich op mensen in de marge van de samenleving, hoe deze hun netwerken onderhouden. Een deel van zijn onderzoek start in de Pauluskerk. Er wordt gebruik gemaakt van zijn onderzoeksmethode Photovoice, via fotografie doen deelnemers verslag van hun ervaringen. Alles wat er gebeurt wordt geëvalueerd. De foto’s zullen spreken! Uit dit wetenschappelijk onderzoek zouden resultaten kunnen voortkomen die van waarde zijn voor instanties zoals de gemeente en hun beleid.” De redacteur spreekt de hoop uit dat het begrip voor de moeilijke situatie waarin veel bezoekers verkeren, hierdoor zal toenemen. Terwijl we even zoeken naar een goede plek voor de foto, vertelt Giselle nog dat er contact gelegd wordt met Amnesty International in het kader van het Movies that Matter festival. “Films vertonen in de Pauluskerk, mét popcorn, dat lijkt me geweldig!” We kiezen de kerkzaal voor de begeleidende foto. De afsluiting van een enerverend gesprek. Hans Valkenburg
MAANDAGENDA Pauluskerk Nieuwe Grond Werkplaats voor ontmoeting, cultuur en kunst
September 2013 is Pauluskerk Nieuwe Grond, de sociaal-culturele pijler van de Pauluskerk, succesvol van start gegaan. Een bijzondere nieuwe werkplaats & podium voor ontmoeting, cultuur en kunst.
Tweede helft OKTOBER Iedere werkdag 12.00 - 13.00 uur Kerkcafé: moment uitwisseling n.a.v. actualiteiten uit de krant in samenhang met teksten uit de Bijbel en andere spirituele en heilige geschriften. Iedere zondagmiddag 17.00 - 18.00 uur Kerkcafé: in de vorm van een korte dienst. Na afloop brood en koffie. Iedere woensdag 10.30- 11.30 uur Schrijverscafé: lezen, schrijven en uitwisselen van poëzie en eigen gedichten. Maandag 14.00- 16.00 Open Atelier: tekenen, schilderen en andere technieken in samenwerking met beeldend kunstenaars Ilse van der Laan, Sanne Luijben en Marcha van den Hurk. OKTOBER DI 15 & WOE 16 38H Waste & Glory in het kader van World Food Festival Wereldrecord koken met waste voor Pauluskerk Vluchtelingenwerk Een dagelijkse maaltijd is niet voor iedereen vanzelfsprekend, veel mensen hebben niet of te weinig te eten. Dit geldt zeker voor vluchtelingen, vandaar ook onze Bed Bad Brood-campagne. Tegelijkertijd verdwijnt veel voedsel in de vuilnisbak. Op deze dagen laten
we zien dat het anders kan. In de keuken van de Pauluskerk maakt de Rotterdamse chef-kok Robbert van Gammeren een 38 uur durende non-stop kookmarathon met kleine en grote gerechten, amuses en pièces de résistance. Met zogeheten “waste”: al te weelderige paprika’s, meanderende komkommers en ander heerlijk eten dat om esthetische redenen de schappen van de supermarkt niet haalt. Gratis toegang, giften komen ten goede aan Pauluskerk Vluchtelingenwerk. Info: www.38hwasteandglory.nl VRIJ 25 19:30 uur Literaire Avond rondom de literatuur en cultuur van Vietnam, met aandacht voor dichter & vertaler Cao Xuan Tu. Onder leiding van Dick Gebuys, voor wie Vietnam een tweede vaderland is.
NOVEMBER Wijzigingen in het programma zijn mogelijk, check de website voor actuele informatie ZA 2 16:00 uur Marja’s Borrelgarnituur, met nieuwe gasten, items die door de vaste bezoekers van de Pauluskerk zijn aangedragen & een nieuw, verrrassend ‘publieksparticipatieonderdeel’.
CodArts. Deze maand David Novak, “Wetenschapper in Residentie” bij de Pauluskerk, en docent en onderzoeker bij de Erasmus Universiteit. David onderzoekt komend jaar welke invloed de culturele activiteiten van Nieuwe Grond hebben op het dagelijks leven van de bezoekers van de Pauluskerk. ZA 9 15.30 uur POPRONDE met 20.15 Noam Vazana (Israel/Nl), upcoming artieste met gouden stem, piano en trompet en een krachtige performance & 19:30 uur Gharib Group (Syrië/Nl) singersongwriter met songs over liefde en 21:00 uur mens-zijn in deze wereld. Overdag geven Gharib en Noam een workshop aan bezoekers en waar mogelijk wordt hun muzikale inbreng geïntegreerd in hun concert.
Verwacht in December: Marja’s Borrelgarnituur, Luc Opdebeeck, theatermaker bij FORMAAT, vertelt over het Theater van de Onderdrukten tijdens het Lunchcafé en Kerstconcert van Ensemble Domestica met medewerking van Antoine Bodar.
WOE 6 12:00 uur Lunchcafé met elke maand een speciale gast en muziek van
Overpeinzingen van een “ambassadeur” van de Pauluskerk Opmerkelijke zaken Voor het eerst sinds 1979 was er onlangs direct contact tussen de presidenten van Amerika en Iran. Het gesprek vond plaats per telefoon en of het ergens toe leidt is nog niet duidelijk, maar opmerkelijk was het. Eveneens bijzonder waren de uitspraken van de nieuwe paus, die zich mild uitliet over homoseksualiteit; nooit eerder gehoord van iemand met die positie uit die kerk. Ook niet onopgemerkt bleef de overwinning bij de verkiezingen van de Duitse bondskanselier. Ondanks alle problemen die ook dat land kent, een teken van stabiliteit. Allemaal zaken die zich buiten onze landsgrenzen afspeelden.
Ons eigen land stelt daar niets van belang tegenover. Een wankelend en onmachtig kabinet. Uiterst links en uiterst rechts die een pact sluiten en nog vóór de begrotingsbehandeling een motie van wantrouwen indienen tegen het kabinet. Wat een armoede. Er borrelen plannen op, om vermogende asielzoekers hun verblijfsvergunning te laten kopen: alles is kennelijk geoorloofd, als het maar ten goede komt aan onze economie. Verder krijgen landgenoten, veelal uit de klasse “hardwerkende Nederlander”, via een inkeerregeling de gelegenheid om hun zwarte geld dat doelbewust voor de Nederlandse belastingdienst verborgen in het buitenland was gePauluswerk
oktober 2013
stald, zonder een boete weer te legaliseren. Er worden honderden miljoenen geïnvesteerd in een nieuw gevechtsvliegtuig, waarvan nog niet bekend is of het wel kan vliegen. Nee, van onze overheid moet het heil niet worden verwacht. We moeten het zelf gaan regelen. Participatie-samenleving? Op de een of andere manier klopt het. Maar ik heb er geen rustig gevoel bij. Hans Valkenburg
Gastvrijheid van wereldklasse Deze zomer stuitte ik op een bericht over het instellen van het zogenaamde “topteam gastvrijheidseconomie”. Een initiatief van minister Kamp van Economische Zaken. Dit gezelschap, dat bestaat uit enkele invloedrijke ondernemers, heeft de mooie opdracht een visie te ontwikkelen op het vraagstuk gastvrijheid van wereldklasse. Zie hier de visie die zo node gemist wordt in het politieke discours, dacht ik even. Gastvrijheid van wereldklasse, en dan nog wel afkomstig van een ministerie waarvan je het niet direct zou verwachten. Immers, economie verbinden we de laatste jaren vooral met neergang, met recessie. Bij het woord gastvrijheid deinzen we veeleer terug. We associëren dit met de instroom van mensen, die naar ons land komen om ‘te halen’ en ons werk in te pikken. Daarover luidde een andere minister, die van sociale zaken, recent nog de noodklok. Er kan niemand meer bij. Ik vroeg mij af of minister Kamp nu een nieuwe balans wilde nastreven. Hoe verhoudt economie zich tot gastvrijheid? Het is altijd leerzaam om te kijken naar de oorsprong van een woord. Economie is afgeleid van het Griekse woord oikos. Het betekent sociale eenheid of huishouding die in grote mate onafhankelijk is van de omgeving. De oikos bestond in de Griekse oudheid uit de man des
de vlucht geslagen voor onvoorstelbare wreed heden, dood en verderf. De reacties over het getal vijftig waren die van verontwaardiging, met name als men dit getal vergelijkt met het aantal vluchtelingen dat elders welkom is. Ook zijn er mensen die het aantal genoeg vinden. Zij verwijzen dan naar de gecompliceerdheid van de strijd aldaar. Ook speelt dat wanneer mensen zich niet kunnen identificeren met de slachtoffers, zij zich er eerder van afkeren. Tot slot speelt dat de omvang van de wereldwijde vluchtelingenstroom moeilijk is te bevatten: volgens de cijfers van de VN-vluchtelingenorganisatie waren er eind 2012 wereldwijd ruim 45 miljoen mensen op de vlucht, het hoogste aantal sinds achttien jaar. Opmerkelijk is dat in deze afwegingen het vraagstuk van gastvrijheid, de liefde voor de vreemdeling ten enenmale wordt gemist. Evenmin zien we hier een denktank die een knappe visie mag ontvouwen.
huizes, zijn vrouw, kinderen, wederzijdse ouders, slaven en concubines. De oikos is nu ‘een huis met een dak’ dat de hele wereld omspant. Alle volkeren, hoe ver ook van elkaar verwijderd, zowel in absolute afstand als in culturele achtergrond, zijn afhankelijk van elkaar. Tegen strijdig is dat veel mensen zichzelf desondanks terugtrekken en een bijna utopisch verlangen aan de dag leggen naar de natie-oikos.
Hoe is dat nu te duiden? Ik introduceer graag een begrip dat daarop een licht werpt. Het gaat om een samenstelling van -wederomtwee Griekse woorden, dat is oikofobie. Dit woord werd door de publicist en jurist Thierry Baudet recent geïntroduceerd in een krantencolumn in de NRC. Zijn boek over dit onderwerp is zojuist verschenen. Oikofobie is -volgens Baudet- het tegenovergestelde van xenofobie. Niet de angst voor het vreemde, maar voor het eigene. Een afkeer van geborgenheid; het willen stukmaken van het thuis. En volgens hem is dit wat de westerse elites drijft. Hij signaleert de verloochening van het eigene en de afkeer van de eigen cultuur. Gastvrijheid wordt door hem in zekere zin in haar Griekse betekenis geduid, namelijk de liefde voor de vreemdeling. Dat wordt door hem als een bedreiging voorgesteld omdat het automatisch de afkeer van het eigene met zich meebrengt. Dat dit sentiment een voedingsbodem heeft, komt naar mijn mening doordat mensen zich zelf niet meer thuis en veilig voe-
Gastvrijheid komt van het Griekse woord, filoxenia, dat letterlijk de liefde voor de vreemdeling betekent. Welnu, wanneer we deze termen in hun oorspronkelijke betekenis bij elkaar brengen, is helaas te constateren dat er voor de voorgestelde gastvrijheidseconomie niet veel animo bestaat. In de nazomer werden we met onze neus op de feiten gedrukt. Toen werd bekend dat wij bereid waren 50 Syrische vluchtelingen op te nemen. Dit getal is recentelijk opgehoogd tot 250. In Syrië, op dit moment het episch centrum van lijden, zijn twee miljoen mensen op
Pauluswerk
oktober 2013
len in het eigen land, mede onder druk van economische omstandigheden. De paradox is evenwel dat nu juist gastvrijheid een helende werking heeft op een samenleving als geheel. Gastvrijheid houdt in feite het loslaten van angst en materiële zaken in door te delen met anderen. En daarmee raakt gastvrijheid wat mij betreft de kern van het economisch vraagstuk. Elie Wiesel benadrukt op zijn beurt in ‘Woorden zonder wederwoord’ dat de vreemdeling een verrijking is, zolang zijn geheim jouw zekerheden aantast. Hij dwingt je jezelf opnieuw te doordenken en hij vormt een vraag voor je. Want de vreemde vertegenwoordigt wat jij niet bent. Jij hebt hem daarmee nodig om jou bij het nog onbekende deel van jezelf te brengen. En jezelf daarmee te verrijken. Gastvrijheid is bij uitstek een universele waarde; deze hangt samen met mededogen, barmhartigheid en onbaatzuchtigheid. Petrus zegt “Wees gastvrij voor elkaar zonder klagen”. Dus ook in tijden van recessie, als je zelf minder hebt om te delen. Het beste voorbeeld van gastvrijheid laat de Bijbelse Abraham zien. Door zijn dubbelrol, zelf vreemdeling, - hij laat zich immers wegzenden door God naar een onbekend oord – staat hij bij uitstek symbool voor gastvrijheid. Hij bereidt drie vreemdelingen een hartelijke ontvangst en verzoekt zijn vrouw Sarah het schaarse verse water, vruchten en dadels te brengen. De rest van het verhaal kennen we. De mensen blijken twee engelen en God zelf. Ze brengen het grootste
geschenk voor Abraham: de aankondiging van de geboorte van een zoon. Overigens gaan veel mensen tegenwoordig zelf op pad. Weg van de vertrouwde omgeving. Om zich vrijwillig bloot te stellen aan ontberingen, grenzen te ontdekken en deze , weliswaar gecontroleerd, te overschrijden. Ze treden letterlijk in de voetsporen van de pelgrims. Pelgrimage, uiteraard niet synoniem aan vluchten, maar wel met tal van overeenkomsten omdat het eveneens een tocht is met een ongewisse uitkomst. Op weg gaan, zoals Abraham deed, in het vertrouwen letterlijk en figuurlijk verder te komen. Pelgrims genoten bescherming en er bestonden regels die toezagen op de juiste ontvangst en het herbergen van pelgrims. Zo kennen we de zeven werken van barmhartigheid. Eén daarvan roept op “de vreemdelingen te herbergen”. Dit werd
naar mijn mening ook ingegeven door het feit dat de pelgrimage, met diens ontberingen, boetedoening en loutering werd verondersteld eveneens een positief effect te hebben op de hele gemeenschap. Wanneer we dan naar onze huidige wereld kijken en we ons de vluchtelingenstromen voorstellen, kan toch niet anders dan de vraag worden gesteld waarom we niet in staat zijn om verder te reiken en het lijden van hen te zien als het lijden van de mensheid waarvan ook wij deel uitmaken. We hoeven dan niet te kiezen of we gastvrij willen zijn. Het spreekt dan vanzelf. Daarbij komt dan ook een positief neveneffect. Een Belgisch auteur en pastoraal werker verwoordde het als volgt: Elke cultuur stagneert of sterft af wanneer ze op zichzelf terugplooit, wanneer ze niet bevrucht wordt door iets nieuws, iets vreemds of iets anders
(…) Elke cultuur groeit en bloeit bij de afwisseling van het zich vestigen en zich losmaken. Bovenstaande is een aanzet om tot een visie op gastvrijheid van wereldklasse te komen. En hiertoe hoeft niet alleen de minister van Economische Zaken een topteam van horecaspecialisten te installeren. Laten we het gehele kabinet oproepen om een visie te ontwikkelen op gastvrijheid, genade en mededogen. Ik ben er stellig van overtuigd dat zo’n initiatief ook vruchtbare economische effecten zal hebben. En dan wordt werkelijk recht gedaan aan een van de meest majeure mondiale opgaven. Corien de Gier
Bloemen van de Pauluskerk Ter gelegenheid van de opening van de nieuwe Pauluskerk verscheen niet alleen het mooie foto-overzichtsboek over de Pauluskerk vanaf 1960 tot en met nu en verder. Er verscheen ook nog een ander boek, dat is samengesteld door Dick Gebuys. Het heet: ‘Wij zijn allemaal bloemen van de Pauluskerk. Gedichten uit de Pauluskerk”. Een bundel vol met gedichten van de dichters van de straat, geschreven nog in de tijd van de Straatkrant en na het (helaas) ophouden daarvan in de Pauluskerk zelf. De gedichten van onze bezoekers gaan over het leven aan de zelfkant, over overleven in de jungle van de straat of over wat leven daar met je doet, over vreemdeling zijn, over verdriet en vreugde, over altijd maar het gevoel hebben, dat je er niet bij hoort, dat je een “nobody” bent. Zij schrijven over hun moeite en verlegenheid, hun schuldgevoelens, hun mislukkingen, hun wanhoop, hun gevoelens van liefde, hun humor, hun diepste verlangens, hun hoop, hun geloof, hun liefde. En zij doen dat zonder opsmuk, zonder hun stand op te houden. Als je door de bodem van het bestaan bent heengezakt, weet je, dat je geen stand hoeft op te houden. Als je gedichten maakt, word je soms een beetje heel, meer dan je was daarvoor. Voel je je meer mens en minder ‘nobody”. En word je gewaardeerd, niet omdat je zielig bent of geholpen moet worden, maar omdat je iets hebt gemaakt dat een ander mooi vind of om over na te denken, omdat je iets hebt gemaakt waarin andere mensen zich herkennen. Van gedichten maken word je zelf meer mens als dichter.
Dick Gebuys in gesprek met Carrie tijdens de openingsweek in de Pauluskerk. Het boek “Wij zijn allemaal bloemen van de Pauluskerk” werd tijdens het Literair Café van 5 juni gepresenteerd.
Het boek is te krijgen bij boekhandel Snoek aan de Meent of in de Pauluskerk. Het kost 10,-.
Speciaal voor deze Pauluswerk heb ik twee gedichten uitgekozen, die mij zeer aanspreken. Het ene vrolijk, haast onbekommerd. Het andere scherp en to the point.
Zomer De lucht mooi helder en blauw Geen kleur of boom is grauw Je kleding zal weer kleurrijk zijn De zon en wind zijn warm en zonder pijn Je ervaart het leven weer als fijn Kon het maar twee keer per jaar zomer zijn. Wil W.
Schop de mensen tot zij een geweten krijgen Schop de mensen Tot zij Geweten krijgen Tot aanleiding tot Geweldloosheid dan Wakkerschudden Tot Zelfstandig en bekwaamheid Dan Toekomstperspectiviteit En Vastberadenheid en hoop Prem. B. Dick Couvée
Pauluswerk
oktober 2013
Feestelijke afsluiting
ACTIVITEITEN PAULUSKERK
seizoen 2012-2013 Pauluskerk
Op 3 juli 2013 werd in de Pauluskerk het intensieve en spannende seizoen 2012-2013 afgesloten. Afronding van de nieuwbouw, voorbereidingen voor de inrichting, de verhuizing en de inhuizing en de drukbezochte openingsweek. Het was allemaal niet mogelijk geweest zonder de enorme inzet van de beroepskrachten, vrijwilligers en bestuursleden. Het was een inspirerende ontmoeting, met eten, drinken en muziek. Diverse medewerkers en vrijwilligers werden toegesproken en
op gepaste wijze in het zonnetje gezet, als dank voor hun inspanningen. Het gebeurt niet vaak dat alle geledingen van de Pauluskerk samenkomen. Er zijn veel mensen die op verschillende tijden werken in de Pauluskerk, of elders ten behoeve van een bepaald facet van het werk, zonder het van elkaar te weten. Deze avond was een mooie gelegenheid om met bekenden en onbekenden in gesprek te gaan. Hans Valkenburg
Open Huis Iedere dag van de week ➔ 9:00 - 21:00 uur Open Atelier Iedere maandag ➔ 14:00 - 16:00 uur Medische dienst Voor het maken van een afspraak: Telefoon 010 - 4135600 (maandag en donderdag) ➔ 9:30 - 10.30 uur Eethuis Iedere donderdag- en vrijdagavond ➔ 17:30 - 18.30 uur Voedselbank Elke vrijdag ➔ 9:30 - 11:30 uur Diaconaal spreekuur ds. D.J. Couvée Iedere dinsdagmiddag ➔ 14:00 - 18:00 uur Vluchtelingenspreekuur Iedere dinsdag ➔ 10:30 - 17.00 uur Iedere donderdag ➔ 14:00 - 17.00 uur Maatschappelijk werk spreekuur Iedere dinsdag ➔ 11:00 - 17:00 uur Iedere donderdag ➔ 12:00 - 17:00 uur Avondgebed Iedere vrijdagavond ➔ 21:00 - 21:30 uur Kerkcafé Iedere werkdag ➔ 12:00 - 13:00 uur Zondagmiddag ➔ 17:00 - 18:00 uur Kerkdienst Elke 1e zondag van de maand ➔ 10:30 uur Begeleide stilteviering Elke 2e zondag van de maand ➔ 10:30 uur Engelstalige dienst Elke 3e zondag van de maand ➔ 10:30 uur Wake bij Detentiecentrum Rotterdam (Zestienhoven) Elke 1e zondag van de maand ➔ 19:00 - 20:00 uur Bezoekadres: Mauritsweg 20, 3012 JR Rotterdam. Voor meer informatie over activiteiten van de Pauluskerk zie www.pauluskerkrotterdam.nl
COLOFON Pauluswerk beschrijft activiteiten van de Pauluskerk en is bedoeld voor leden, vrienden en belangstellenden van de Pauluskerk.
REDACTIE Dick Couvée, Corien de Gier en Hans Valkenburg. Het eerstvolgende nummer verschijnt februari 2014. Reacties, mededelingen en bijdragen voor dit nummer kunnen tot uiterlijk 24 januari 2014 gestuurd worden naar: Stichting KSA/GCW, Hang 7, 3011 GG Rotterdam tel.: 010 - 466 67 22, fax.: 010 - 466 67 14 e-mail:
[email protected] Plaatsing is ter beoordeling aan de redactie. Vormgeving: Studio Voetnoot, Utrecht Druk: Drukkerij Kapsenberg van Waesberge, Rotterdam Pauluswerk
oktober 2013
