DIALOOG IN GESPREK MET HET WOORD

2015

DIALOOG | IN GESPREK MET HET WOORD

DIALOOG IN GESPREK MET HET WOORD

JEREMIA, GENADE IS EEN GESCHENK 4e kwartaal

118e jaargang

JEREMIA, GENADE IS EEN GESCHENK 4e kwartaal

COLOFON

COLOFON Eindredactie Jurriën den Hollander Redactie Joanne Balk, Tom de Bruin en Nelske Verbaas Vormgeving [email protected] Bewerking De lessen voor volwassenen zijn vertaald en bewerkt vanuit het Engels. De verdieping voor jong en oud is geschreven in samenwerking met de Franse Adventkerk. De jongerenlessen zijn geschreven door Bram Mandemaker en Jurriën den Hollander. De bijbelteksten komen uit de Nieuwe Bijbelvertaling, tenzij anders wordt vermeld. ©2015 departement Persoonlijke Ontwikkeling Kerkgenootschap der Zevende-dags Adventisten Amersfoortseweg 18 3712 BC Huis ter Heide Nederland www.adventist.nl Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

GEBRUIKTE BOEKEN 4E KWARTAAL 2015 Jezus, de Wens der Eeuwen, Ellen G. White De weg tot gezondheid, Ellen G. White Verhalen om verder te vertellen, Ellen G. White Profeten en Koningen, Ellen G. White Schreden naar Christus, Ellen G. White Gedachten van de berg der zaligsprekingen, Ellen G. White Karaktervorming, Ellen G. White

THEMA’S VOLGENDE KWARTALEN: 1e kwartaal 2016: Verzet en verlossing: de grote strijd 2e kwartaal 2016: Het boek Matteüs: Jezus, de beloofde Messias

4

1E KWARTAAL 2015 / DIALOOG

INHOUD

Zonsondergangen

08

Zendingsproject 4e kwartaal

12

Evaluatieformulier 4e kwartaal

147

4E KWARTAAL LES TITEL

BLZ.



Inleiding 1e kwartaal

14

01

De oproep van wijsheid

17

02

Van oren naar voeten

27

03

Een zaak van leven en dood

37

04

Goddelijke wijsheid

47

05

De zegeningen van een rechtvaardige

57

06

Wat we krijgen is niet wat we zien

67

07

De aanpak van conflicten

77

08

Wijze woorden

87

09

Betrouwbare woorden

97

10

Achter het masker

107

11

Leven in vertrouwen op God

117

12

De nederigheid van wijzen

127

13

Vrouwen en wijn

137

DIALOOG / INHOUD

5

ZONSONDERGANGEN | 4E KWARTAAL

01

Vrijdag Sabbat

2 oktober 2015 3 oktober 2015

19.16 uur 19.13 uur

02

Vrijdag Sabbat


19.00 uur 18.57 uur

03

Vrijdag Sabbat


18.44 uur 18.42 uur

04

Vrijdag Sabbat


18.29 uur 18.27 uur

05

Vrijdag Sabbat


17.15 uur 17.13 uur

06

Vrijdag Sabbat

6 november 2015 7 november 2015

17.03 uur 17.01 uur

07

Vrijdag Sabbat


16.51 uur 16.50 uur

08

Vrijdag Sabbat


16.42 uur 16.41 uur

09

Vrijdag Sabbat


16.35 uur 16.34 uur

10

Vrijdag Sabbat

4 december 2015 5 december 2015

16.30 uur 16.29 uur

11

Vrijdag Sabbat


16.27 uur 16.27 uur

12

Vrijdag Sabbat


16.28 uur 16.28 uur

13

Vrijdag Sabbat


16.32 uur 16.32 uur

6 ZONSONDERGANGEN / DIALOOG

4E KWARTAAL | ZENDINGSPROJECT

PROJECTEN ZENDING 4E KWARTAAL 2015: ZUIDELIJK AFRIKA INDISCHE OCEAAN DIVISIE 1. Mogoditshane adventistische basisschool, Botswana 2. Kliniek Lower Gweru, Zimbabwe 3. Aula-uitbreiding Solusi Universiteit, Zimbabwe

DIALOOG / ZENDINGSPROJECT

7

INLEIDING | BIJBELLES

MI-YITTAN Dr. Imre Tokics Net zoals de meeste talen, is het bijbels Hebreeuws rijk aan idiomatische uitdrukkingen: woorden of zinnen die een andere betekenis hebben dan hun letterlijke betekenis. Een voorbeeld hiervan is mi-yittan, samengesteld uit twee Hebreeuwse woorden: mi, het vragende ‘wie’; en yittan, dat ‘zal geven’ betekent. Zo krijgen we dus ‘wie zal geven?’. In de Hebreeuwse Bijbel wordt deze zin gebruikt om uitdrukking te geven aan een wens, een verlangen, of iemand die iets heel graag wil. Nadat het volk Israël ontsnapt was uit Egypte en geconfronteerd werd met moeilijkheden in de woestijn, riep het bijvoorbeeld: ‘Had de Heer ons maar laten sterven in Egypte.’1 Het gedeelte ‘Had ons maar’ komt van mi-yittan.2 In Psalm 14:7 zegt David: ‘Ach, laat uit Sion redding komen voor Israël.’ In het Hebreeuws staat er niet ‘ach’, maar mi-yittan. In Job 6:8, als Job uitroept: ‘Och, of mijn bede in vervulling ging,’3 komt ‘och’ van mi-yittan. Het komt ook voor in Deuteronomium 5:29, als Mozes de geschiedenis van Gods voorzienigheid bespreekt. Mozes herinnert de Israëlieten aan hun verzoek dat hij namens hen met de Heer zou praten, zodat zij niet zouden sterven. Volgens Mozes was de Heer tevreden met hun verzoek en zei toen: ‘Och, hadden zij steeds zulk een hart om Mij te vrezen en om al mijn geboden te onderhouden, opdat het hun en hun kinderen voor altoos wèl mocht gaan!’4 1 Exodus 16:3 2 In de NBV is het niet voor elk vers duidelijk of het Nederlands correspondeert met mi-yittan, vertaler 3 Job 6:8, NBG 4 Deuteronomium 5:29, NBG

8

INLEIDING 4E KWARTAAL 2015 / DIALOOG

Het Hebreeuwse woord dat hier met ‘Och’ is vertaald is ook mi-yittan. Ongelofelijk! Dit is de Heer, de Schepper, die ruimte, tijd en de materie heeft gemaakt. Degene die sprak en de wereld ontstond. Degene die de levensadem in Adams neus blies. En hier spreekt hij een zin uit, die in het algemeen geassocieerd wordt met de zwakheid en beperkingen van de mensheid. Dit laat de realiteit van de vrije wil zien. En de beperkingen van wat God kan doen midden in de grote strijd. Het gebruik van mi-yittan toont aan dat zelfs God de vrije wil niet zal schenden (want op het moment dat hij dat doet, zal het niet meer vrij zijn). Als er een boek in het Oude Testament is dat de realiteit laat zien van Gods verlangen dat mensen hem gehoorzamen en de menselijke neiging om dat niet te doen, dan is dat het boek Jeremia, het onderwerp van dit kwartaal. Jeremia speelt zich af tegen de achtergrond van grote geopolitieke veranderingen in het Midden-Oosten en vertelt over het werk van de profeet en zijn boodschap. Hoewel hij die met passie en trouw predikte, wilde het merendeel van het volk de berichten van God niet horen. Beginnend met de roeping van de profeet, leidt het boek ons door decennia bijbelse geschiedenis. We zien hoe God deze jonge (en later oude) man gebruikt om de basiswaarheden te verkondigen die vanaf het begin het fundament zijn geweest van de bijbelse boodschap. Van alle geestelijke waarheden in het boek, bevatten deze de essentie van wat God verlangt van zijn volk: ‘Wil iemand zich op iets beroemen, laat hij zich erop beroemen dat hij mij kent, inziet dat ik, de Heer, dit land liefde schenk,

BIJBELLES | INLEIDING

rechtvaardigheid en recht, want daar schep ik behagen in–spreekt de Heer.’5 Het lezen van het boek Jeremia is als een geestelijke reis, die heen en weer gaat tussen de diepste vormen van menselijke verdorvenheid en de hoogtes van Gods pracht en heerlijkheid. De Heer die vanaf deze hoogten naar ons allen uitroept, zelfs in onze zondige toestand: Mi-yittan, dat zo’n hart in jou mag zijn!

Dr. Imre Tokics is hoofd van de faculteit Oude Testament aan de Adventist Theological College in Pecel, Hongarije. Hij is hoogleraar Oud Testament en Joodse religiestudies en heeft ook een doctorsgraad in de rechtsgeleerdheid.

5 Jeremia 9:23-24

DIALOOG / INLEIDING 4E KWARTAAL 2015

9

01

BIJBELLES | 27 SEPTEMBER – 3 OKTOBER

01 LEZEN: Jesaja 1:19; Jeremia 7:5-7; 1 Koningen 2:26; Jeremia 1:1-5; Jesaja 6:5; Jeremia 1:6-19; Matteüs 28:20. KERNTEKST: ‘Voordat ik je vormde in de moederschoot, had ik je al uitgekozen, voordat je de moederschoot verliet, had ik je al aan mij gewijd, je een profeet voor alle volken gemaakt.’ Jeremia 1:5

JEREMIA’S ROEPING We weten meer over het leven van Jeremia dan van de andere profeten uit het Oude Testament. Door de biografische informatie in zijn boek begrijpen we zijn werk als profeet beter. Jeremia’s invloed op de geschiedenis was zo groot, dat zelfs in de tijd van Jezus studiegroepen en scholen gebaseerd waren op Jeremia als profeet. Tegelijkertijd is het succes van Jeremia, beoordeeld naar menselijke maatstaven, beperkt. Ondanks decennia van waarschuwingen en vurige pleidooien, luisterde het merendeel van de mensen niet naar zijn boodschappen van God. Toch bleef Jeremia trouw, ongeacht de tegenslagen. Hij stond als ‘een vestingstad en een ijzeren zuil, een bronzen muur’, niet op eigen kracht maar met de hulp van de Heer. In veel opzichten had Jeremia een ongelukkig leven. Zijn roeping bracht hem lijden, ellende, afwijzing en zelfs gevangenschap. Nog erger was dat veel van deze moeilijkheden veroorzaakt werden door dezelfde mensen die hij probeerde te helpen en in de goede richting te wijzen. Daarom is het leven van Jeremia, op zijn eigen manier, een voorbode van wat Jezus honderden jaren later zou meemaken in hetzelfde land.

MAAK DEZE LES VOOR SABBAT 3 OKTOBER

DIALOOG / 4E KWARTAAL 2015

11

ZONDAG 27 SEPTEMBER | BIJBELLES

DE PROFETEN 01

Op grond van hun roeping waren de profeten de beschermers van Gods wet. Zij stonden op de plaats van het verbond en de tien geboden. Micha 3:8 geeft een samenvatting van het werk van de profeten: ‘om aan Jakob zijn wandaden bekend te maken, en aan Israël zijn zonde.’ Het concept van zonde is los van de wet natuurlijk betekenisloos. Wat was de boodschap van de profeten voor de mensen? Op welke manieren is die boodschap hetzelfde voor ons vandaag de dag?

Gods oordeel was niet onvermijdelijk, maar zou wel komen als de mensen niet van hun slechte gedrag afzagen. Maar verandering is niet makkelijk, vooral niet wanneer mensen eraan gewend zijn om slecht te doen. De profeten lieten aan de mensen zien hoe slecht hun zonden waren en wat de gevolgen zouden zijn als ze ermee doorgingen. Dit was natuurlijk niet hun boodschap, maar die van de Heer. De profeten zeggen niet hoe Gods Woord aan hun geopenbaard was of hoe ze het hadden gehoord. Soms sprak God rechtstreeks tot hen, op andere momenten werden ze geraakt door de heilige Geest in dromen of visioenen of misschien door ‘het gefluister van een zachte bries’. Hoe ze hun boodschap ook hadden gekregen, de missie van de profeten was om Gods wil niet alleen over te brengen aan het gewone volk, maar ook, als dat nodig was, aan koningen, keizers en generaals. Deze taak hield een grote verantwoordelijkheid in: als ze de waarheid spraken, dan zouden deze machtige mensen hen kunnen vermoorden; maar als ze niet de waarheid vertegenwoordigden, dan zou Gods oordeel over hun komen. Profeet is een zwaar beroep en van wat we in de Bijbel kunnen zien, namen degenen die geroepen waren deze roeping serieus. We mogen dankbaar zijn dat ze dat deden, omdat hun boodschappen tot ons zijn gekomen in de Bijbel. Op deze manier spreken hun woorden vandaag de dag tot ons. De vraag is nog steeds dezelfde als in Jeremia’s tijd: Zullen we luisteren? Wat zeggen de profeten, na al die tijd, tegen ons? Wat is de kern van hun boodschap aan Gods volk?

12


BIJBELLES | MAANDAG 28 SEPTEMBER

JEREMIA’S AFKOMST Lees 1 Koningen 1 en 1 Koningen 2:26. Wat waren de omstandigheden die leidden tot de verbanning van Abjatar naar zijn huis in Anatot?

Nadat Salomo in een conflict met Adonia over de troonopvolging zijn positie had versterkt, onthief hij de priester Abjatar van zijn taken. Hij verbande Abjatar naar zijn geboorteplaats Anatot, vermoedelijk 4,8 kilometer ten noordoosten van Jeruzalem. Chilkia, de vader van Jeremia, was een lid van de priesterlijke familie die in Anatot woonde. Sommigen speculeren dat Jeremia’s familie afstamde van Abjatar. Sowieso weten we, dankzij Jeremia 1:1, dat de jongeman uit een voornaam geslacht kwam. Hier zien we dat in de geschiedenis van de profeten de Heer allerlei mensen heeft geroepen om de taak van profeet op zich te nemen, van herders tot rabbi’s, van vissers tot priesters. ‘Als lid van het Levitische priesterschap was Jeremia van kind af aan opgeleid voor de heilige dienst. In die gelukkige jaren van voorbereiding besefte hij nauwelijks dat hij vanaf zijn geboorte al verkozen was om ‘een profeet voor alle volken’ te worden en toen hij door God geroepen werd, raakte hij overweldigd door zijn eigen onwaardigheid. “Nee, Heer, mijn God!” riep hij uit. “Ik kan het woord niet voeren, ik ben te jong.”’ De priesters moesten de morele en geestelijke leiders van het volk zijn. Ze kregen belangrijke taken die invloed hadden op bijna elk aspect van het geestelijk leven van het volk. Sommigen bleven trouw aan hun opdracht, anderen misbruikten en schonden hun missie op manieren die wij ons niet kunnen voorstellen. Zoals we in het boek van Jeremia zullen lezen, veroordeelde de profeet in krachtige bewoordingen de ontrouwe priesters die de aan hun toevertrouwde verantwoordelijkheid en taak onwaardig bleken te zijn. Wat zijn uw geestelijke verantwoordelijkheden, thuis, in de kerk of waar dan ook? Als een profeet daar nu met u over zou praten, wat zou hij of zij dan zeggen?


13

01

DINSDAG 29 SEPTEMBER | BIJBELLES

JEREMIA’S ROEPING 01

Lees Jeremia 1:1-5. Wat vertelt deze tekst ons over Jeremia’s roeping?

Net zoals andere profeten in het Oude Testament, en Paulus in het Nieuwe Testament, twijfelde Jeremia er niet aan wie hem had geroepen. Hij is zeer duidelijk in deze verzen, en in heel het boek Jeremia, dat wat hij zei de ‘woorden van de Heer’ waren die tot hem waren gekomen. Het is zonder twijfel deze innige overtuiging die hem in staat stelt om door te gaan met zijn missie, ondanks de tegenstand en beproevingen, het zwoegen en lijden. De roeping van Jeremia vond plaats in het dertiende regeringsjaar van koning Josia, rond 627/626 voor Christus. We weten niet precies in welk jaar de profeet werd geboren of wanneer hij met zijn profeetschap begon. Zoals we zullen zien, vond hij zichzelf nog een kind, iemand die te jong was voor de taak die hij had gekregen. Lees Jeremia 1:4-5. Hoe zou hij uit deze woorden zekerheid en troost hebben geput?

Jeremia was al voor zijn geboorte geroepen. Vanaf het moment van zijn verwekking had God hem als profeet uitgekozen. De woorden die vertaald zijn als ‘aan mij gewijd’ komen van een werkwoord dat onder andere betekent geheiligd zijn, heilig zijn en heiligen. Het heeft een religieuze betekenis, die ook met de heiligdomsdienst te maken heeft. Het woord voor heiligdom komt van hetzelfde stamwoord. Het verwijst naar het idee dat iets of iemand apart wordt gezet voor een heilig doel. Dit was Gods plan voor Jeremia, zelfs voordat hij geboren was. Deze verzen gaan niet over voorbeschikking, maar over Gods voorkennis. God weet al vanaf het begin wat er aan het einde gaat gebeuren. Hoe kan dit ons bemoedigen in de beproevingen die we onvermijdelijk meemaken?

14


BIJBELLES | WOENSDAG 30 SEPTEMBER

ONWILLIGE PROFETEN Hoewel Jeremia ervan verzekerd was dat hij door God voor deze taak was uitgekozen, was de jongeman bang en had er geen zin in. Misschien omdat hij wist dat de geestelijke situatie in die tijd niet goed was en wat er allemaal gedaan moest worden, had Jeremia geen interesse in de baan. Vergelijk Jeremia 1:6 met Jesaja 6:5 en Exodus 4:10-15. Welke overeenkomsten hebben deze gebeurtenissen?

Om de een of andere reden voelden geen van deze mannen zich geschikt om hun taak uit te voeren. Misschien was dat een essentiële voorwaarde voor een baan als profeet: een gevoel van onwaardigheid en onvermogen voor zo’n cruciale en belangrijke opdracht: woordvoerder van de Schepper. Geen wonder dat ze in eerste instantie allemaal terugdeinsden voor de taak. Let eens op Jeremia’s eerste reactie nadat hij geroepen is. Hij zegt meteen dat hij geen goede spreekvaardigheden heeft, net zoals Mozes. Ook Jesaja noemt in zijn antwoord zijn mond en zijn lippen. In alle gevallen wisten ze dat ze sowieso moesten spreken en communiceren. Ze zouden boodschappen van God krijgen en waren verantwoordelijk voor het verkondigen van deze boodschappen aan anderen. In tegenstelling tot vandaag de dag konden ze geen website maken of een sms versturen, maar moesten ze persoonlijk naar de mensen toe. Stel je eens voor dat je voor vijandige leiders of een stijfkoppig volk moest staan om ze in scherpe bewoordingen terecht te wijzen en te waarschuwen. Hun tegenzin is begrijpelijk. Lees Jeremia 1:7-10. Welk antwoord geeft God aan Jeremia? Hoe kan dit antwoord ons hoop geven, en een belofte voor ons zijn, met betrekking tot die dingen waarvan we geloven dat we door God zijn geroepen om ze te doen?


15

01

DONDERDAG 1 OKTOBER | BIJBELLES

DE AMANDELTWIJG 01

De profeet is Gods getuige. Het is zijn beroep om alleen namens God te spreken en niet voor zichzelf. Jeremia was niet geroepen om de problemen van het land op te lossen, of om een grote persoonlijkheid te worden of een charismatische leider voor het volk. De enige opdracht van Jeremia was om het woord van God aan de mensen en hun leiders over te brengen. De nadruk ligt hier niet op de mens of het menselijk potentieel, maar op Gods soevereiniteit en macht. De profeet moest de mensen naar God wijzen, de oplossing voor al hun problemen. Voor ons vandaag de dag geldt dat natuurlijk nog steeds. Waar ging Jeremia’s eerste visioen over?

De meeste bijbelvertalingen vertalen de Hebreeuwse uitdrukking in vers 11 als ‘een amandeltwijg’ of ‘een tak van een amandelboom.’ Deze vertalingen gaan voorbij aan de woordspeling in het Hebreeuws. Het woord dat vertaald is als ‘amandelboom’ heeft dezelfde stam als het werkwoord ‘waken,’ dat voorkomt in vers 12, waar de Heer zegt dat hij erover zal waken om er zeker van te zijn dat zijn woorden uit zullen komen. Je zou kunnen stellen dat de kernboodschap van het boek Jeremia in de verzen 11 en 12 staat. Onze God is een God van genade en vergeving. Als zijn volk zich afwendt van hun zonden, dan is hij trouw en vergeeft hen en herstelt ze in ere. Doen ze dat niet, dan is hij trouw en vervult zijn woord door te oordelen en straffen. Zoals we ook in de tekst kunnen lezen, waren Gods woorden niet alleen bedoeld voor het volk. De Heer sprak ook rechtstreeks met Jeremia en waarschuwde hem om zich voor te bereiden op het verzet waarmee hij zou worden geconfronteerd. Wat er ook zou gebeuren, Jeremia had van God de garantie gekregen dat hij hem ‘terzijde zou staan.’ Zoals we zullen zien, zou Jeremia dat ook nodig hebben. Net als wij allemaal. Lees Matteüs 28:20. Welke garantie kunnen wij, die in deze tijd leven, uit deze woorden halen?

16


BIJBELLES | VRIJDAG 2 OKTOBER

VERDERE STUDIE Voor verdere studie: Maarten Luther schreef over de profeet in de introductie van zijn commentaar van het boek Jeremia: ‘Jeremia was een droevige profeet die leefde in een ellendige en moeilijke tijd. Daarnaast was zijn profeetschap zeer zwaar, hij moest worstelen en vechten met slecht gehumeurde en koppige mensen. Blijkbaar heeft hij weinig succes behaald, omdat hij moest aanzien hoe zijn vijanden al maar slechter werden. Ze probeerden de profeet meerdere keren te vermoorden. Ze zetten hem onder grote druk en gaven hem een paar keer zweepslagen. Toch zou hij overleven om met eigen ogen te zien hoe zijn land verwoest zou worden en zijn volk in ballingschap worden genomen.’ ‘Veertig jaar lang zou Jeremia voor het volk staan als een getuige voor waarheid en recht. In een ongeëvenaarde afval moest hij in leven en karakter de eredienst van de ene ware God openbaren. Tijdens de vreselijke belegeringen van Jeruzalem zou hij de spreekbuis van de Here zijn. Hij moest de ondergang van het huis van David voorzeggen, alsook de verwoesting van de prachtige tempel, die Salomo had gebouwd. En als hij gevangen gezet zou worden vanwege zijn onbevreesde uitspraken, moest hij toch nog onbevreesd zijn stem verheffen tegen de zonden van de vooraanstaanden. Veracht, gehaat, door mensen verworpen, zou hij ten slotte de letterlijke vervulling zien van zijn eigen profetieën van de naderende ondergang, en delen in de smart en jammer die zouden volgen op de verwoesting van de gedoemde stad.’

01 GESPREKSVRAGEN Een van de meest droevige dingen, en toch ook iets dat ons zevendedagsadventisten nu aan het denken zou moeten zetten, is het feit dat God Jeremia had gewaarschuwd dat hij van zijn eigen mensen veel verzet zou ervaren. Lees Jeremia 1:17-19 nog een keer. Wie zijn diegenen die tegen hem zullen gaan strijden? Welke lessen moeten wij hier zelf uit trekken? Met andere woorden, wat is onze houding ten opzichte van de profetische woorden die tegen ons worden gesproken, zeker wanneer we ze niet leuk vinden? Hoe helpt Ellen G. White, in haar citaat hierboven, te verwoorden dat de mensen die de ware God aan de wereld zouden moeten openbaren, juist diegenen zijn die tegen hem vechten door zijn woordvoerder te bespotten en aan te vallen?

SABBAT 3 OKTOBER | VERDIEPING

Jeremia 1:4-191

Geroepen als profeet 01 DE IJSBREKERVRAAG

Wat zijn uw eerste herinneringen uit uw kinderjaren? Betekenen deze herinneringen nog iets voor u?

IK VERKEN

Jeremia heeft meer dan 40 jaar als profeet gewerkt en is een van de grote profeten uit het Oude Testament. Hij leefde in de laatste dagen van het Judeese koninkrijk en heeft haar ondergang door de verovering van de Babylonieërs meegemaakt. Jeremia geeft ons inzicht in de politieke en religieuze situatie in die kritieke periode van Israëls geschiedenis. Het Bijbelboek Jeremia telt 52 hoofdstukken. Helaas volgen de beschreven gebeurtenissen elkaar niet allemaal chronologisch op en dat maakt het soms moeilijk om dit boek te begrijpen. In hoofdstuk 1 maken we kennis met Jeremia en met zijn roeping als profeet.

IK BESTUDEER

Jeremia 1:4 en 5 Welke andere voorbeelden in de Bijbel kent u waar God zegt dat hij mensen al kent of geroepen heeft voordat ze geboren zijn?1 Wat leert u van vers 5a over God? Wat leert u van vers 5b over God?2 Wat leert u van vers 5 over het ongeboren leven?3 Lees Jeremia 1:6-10 Als u na het lezen van deze verzen terugdenkt aan vers 5, kunt u zich afvragen waarom God Jeremia wilde laten weten dat hij al voor zijn geboorte voorbestemd was om profeet te worden? Waarom zou dit belangrijk voor Jeremia zijn geweest? Lees Jeremia 1:11-12 De amandeltak die de profeet ziet kan verwijzen naar Numeri 17. Daar was de bloeiende amandeltak het bewijs dat God de Levieten afgezonderd had voor hun speciale taak als priester. Zo mag ook Jeremia zeker zijn dat hij door God uitgekozen is. Daarnaast was de amandelboom de boom die als eerste in de lente in bloei stond. Jeremia kan hieruit leren dat de vervulling van Gods woorden nabij is. Hij waakt erover om zijn woord te vervullen (in het Hebreeuws rijmt het woord waken met het woord amandel). Lees Jeremia 1:13-19 Welke mensen zal Jeremia allemaal tegen zich krijgen? 1 lees bijvoorbeeld Genesis 25:22-26; Richteren 13:2-5; Psalm 139:13-16; Lucas 1:13-17 en Romeinen 8:29) 2 vergelijk Jesaja 42:5 en Zacharia 12:1 3 vergelijk Genesis 25:22-26 en Lucas 1:39-45

18


VERDIEPING | SABBAT 3 OKTOBER

01

IK PAS TOE

Recent wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat het wegennet in de hersenen - het net van verbindingen tussen de verschillende hersengebieden - al heel vroeg tijdens de zwangerschap wordt gevormd. Tijdens de ontwikkeling van baby tot volwassene worden er waarschijnlijk geen nieuwe snelwegen meer aangelegd. Uit dit onderzoekt blijkt hoe belangrijk en bepalend de eerste maanden van het (ongeboren) leven zijn. Voor ouders: kent u eigenschappen van uw kind(eren) die al op heel jonge leeftijd te zien waren? Zo ja, welke? God liet Jeremia als jonge man weten dat hij hem al voor zijn geboorte uitgekozen had als profeet. Bespreek met elkaar wat voor u het eerste moment was dat u God in uw leven ervaren hebt. Hebt u toen ook gevoeld dat u geroepen was voor een speciale taak? Zo ja, waarvoor? Welke inzichten of overtuigingen hebt u meegenomen uit uw kinderjaren? Wat doet het met u, als u nadenkt over Gods liefde voor zelfs de jongste kinderen? Als we geloven dat 1) God eeuwig is en dat 2) Hij van ons houdt en 3) ons nog voor onze conceptie kende, dan geloven we dat God van eeuwigheid af al van ons gehouden heeft. Gods onmetelijke grootheid is een verbijsterend mooi mysterie!

IK BID … Verzamel met elkaar gebedspunten voor kinderen. Denk bijvoorbeeld aan kinderen die nog niet geboren zijn, kinderen in landen waar de gezondheidszorg slecht is of in oorlogsgebieden en natuurlijk de kinderen in de kerk. Bid met elkaar en breng de gebedspunten bij God.


19

SABBAT 3 OKTOBER | JONGERENLES

Wat doe je als God je roept? OPENINGSVRAAG

Hoe heb je de lessen van het afgelopen kwartaal ervaren? Bespreek met elkaar wat goed was en wat beter kon.

01

Lees samen Jeremia 1:4-10.

IJSBREKERVRAAG

Heb jij wel eens het gevoel gehad dat God wat tegen jou zei? Hoe wist je dat het God was?

INSPIRATIE

‘Jeremia, ik geef je een bijzondere taak. Ik heb jou al uitgekozen voordat je geboren was. Zelfs al voordat ik je liet groeien in de buik van je moeder! Jij moet profeet zijn voor alle volken.’1

BEHANDEL DE TEKST

Vers 4-5: Hoe goed kent God Jeremia als hij hem kent van voor zijn allereerste begin als zygote? Wat betekent dat? Hoe kan dat en waarom zegt God dat? Heeft Jeremia geen eigen keuze? Vers 6: Wat vind je van de reactie van Jeremia? Heeft hij een punt? Vers 7-8: Hoe reageert God op de reactie van Jeremia? Vindt God Jeremia te jong? Welke vier dingen moet Jeremia doen in deze verzen? Wat vind je daarvan? Vers 9-10: Welke bijzondere handeling verricht God bij Jeremia? Wat geeft God nu precies aan Jeremia? Leg uit wat het verband is tussen vers 9 en 10?

TOEPASSING

Hoe goed denk je dat God jou kent? Wat betekent dat voor jou? Denk jij wel eens dat je nog niet oud genoeg bent om iets voor God te doen? Wat is het gevolg van dat je zo denkt? Hoe zou God omgaan met jouw argumenten om iets niet te doen waarvan je eigenlijk weet dat je wel zou moeten doen? Heb jij wel eens het gevoel gehad dat God jou aanraakte? Wat gebeurde er toen?

OPDRACHT

Luister deze week extra goed naar God. Als je bidt, neem dat ook tijd om stil te zijn voor God.

1 Jeremia 1:4-5, Bijbel in Gewone Taal

20


02

BIJBELLES | 4 – 10 OKTOBER

LEZEN: Rechters 2:1-15; 1 Koningen 12:26-31; 2 Kronieken 33:9; Jeremia 2:1-28; 5:2-3.

02

KERNTEKST: ‘Israël is aan de Heer gewijd, het is de eerste vrucht van zijn oogst. Wie het verslindt, laadt schuld op zich, hij wordt door onheil getroffen – spreekt de Heer.’ Jeremia 2:3

DE CRISIS BINNEN EN BUITEN Als we de menselijke toestand sinds de zondeval met één woord zouden omschrijven, dan zou dat woord ‘crisis’ zijn. De omvang van deze situatie kan het beste worden begrepen door dat wat nodig was om ons uit de crisis te helpen: Jezus’ dood aan het kruis. De crisis moet wel heel erg zijn, gezien de drastische maatregel om haar op te lossen. Veel van de verhalen in de Bijbel staan in de context van een crisis. Zo ook de situatie in de periode dat Jeremia profeet was. Gods volk werd geconfronteerd met veel verschillende uitdagingen, die zowel van binnenuit als van buitenaf kwamen. Ondanks de verschrikkelijke militaire dreigingen van buitenlandse machten, kwam de grootste crisis in veel opzichten helaas van binnenuit. ‘Van binnenuit’ betekende een corrupt leiderschap en een corrupte priesterorde. Dat was op zich al erg genoeg. Maar ‘van binnenuit’ verwijst ook naar de mensen, van wie de harten gehard en beschadigd waren door zonde en ontrouw. Deze mensen luisterden niet naar Gods waarschuwingen, die hun voor een ramp hadden kunnen behoeden. Zonde is al erg genoeg, maar wanneer je weigert afstand van je zonde te nemen—dat is pas een crisis!



21

ZONDAG 4 OKTOBER | BIJBELLES

EEN KLEINE GESCHIEDENIS 02

Toen de Israëlieten eindelijk het beloofde land binnentraden, na jaren door de woestijn te hebben gezworven, duurde het niet lang voordat er problemen kwamen. Er hoefde alleen maar een nieuwe generatie te komen ‘die niet vertrouwd was met de Heer,’ en er ontstond een geestelijke crisis die een invloed zou hebben op de hele geschiedenis van het volk. Het is een probleem dat zich ook afspeelt in de christelijke kerk. Lees Rechters 2:1-15. Welke oorzaak had de crisis en hoe werd zij zichtbaar?

In vers 11 staat: ‘De Israëlieten begonnen te doen wat slecht is in de ogen van de Heer.’ Elke opeenvolgende generatie nam een beetje meer afstand van God, totdat het volk precies het tegenovergestelde deed van wat God hun geboden had. Door hun zonden werden ze met de ene na de andere crisis geconfronteerd, maar zelfs toen liet de Heer hun niet alleen. Hij stuurde rechters naar hen toe die hun van directe moeilijkheden verlosten. Na het tijdperk van de rechters begon een relatief vredige en voorspoedige periode, waarnaar wordt verwezen als ‘het Verenigd Koninkrijk.’ In deze periode regeerden Saul, David en Salomo samen zo’n honderd jaar lang. Onder de leiding van David, en later Salomo, werd het land een regionale mogendheid. De ‘goede’ tijden duurden echter niet lang. Na de dood van Salomo (rond 931 voor Christus) splitste het land in twee koninkrijken: Israël in het noorden en Juda in het zuiden. Een groot gedeelte van de schuld hiervoor ligt bij Salomo die, ondanks zijn wijsheid, veel fouten heeft gemaakt. ‘‘De stammen hadden lang geleden onder de zware druk van hun vorige vorst. De buitensporigheid van Salomo’s regering tijdens zijn afval had hem ertoe gebracht het volk zware belastingen op te leggen en herendiensten van hen te eisen.’ Het zou nooit meer hetzelfde zijn voor Gods uitverkoren volk. Ze deden alles waarvoor de Heer hun had gewaarschuwd en daarom moesten ze de gevolgen onder ogen zien. Denk na over het probleem dat de komende generatie niet de waarden en geloofsovertuigingen deelt met de huidige generatie. Hoe zijn wij als kerk met dit probleem omgegaan? Hoe kunnen wij onze waarden overbrengen aan hen die na ons komen?

22


BIJBELLES | MAANDAG 5 OKTOBER

DE TWEE KONINKRIJKEN Alles werd alleen maar erger na de splitsing van het land. In het noordelijke rijk maakte koning Jerobeam een paar slechte keuzes op geestelijk vlak, die verstrekkende gevolgen hadden. Lees 1 Koningen 12:26-31. Wat leert deze tekst ons over hoe directe omstandigheden ons beoordelingsvermogen kunnen verblinden?

Israël kwam op een rampzalige koers terecht doordat de koning de aanbidding van afgoden invoerde. ‘De afval die Jerobeam tijdens zijn regering had ingeleid nam steeds toe, tot het gevolg ten slotte de ondergang van het rijk Israël betekende.’ In 722 voor Christus bracht Salmanassar, koning van Assyrië, het land ten val en deporteerde de inwoners naar verschillende delen van zijn rijk. Er was geen mogelijkheid om terug te keren uit deze ballingschap. Een tijdlang was Israëls plaats in de geschiedenis verdwenen. Zo erg was het nog niet in het zuidelijke rijk. Maar goed was het er ook niet. Net zoals in het noordelijke rijk, probeerde God de mensen te redden van de ramp die de noorderlingen had getroffen. Alleen nu kwam de dreiging van de Babyloniërs. Helaas had Juda, met een enkele uitzondering daargelaten, een reeks koningen die het land steeds verder in geestelijk verval bracht. Lees 2 Kronieken 33:9, 10, 21-23; 2 Koningen 24:8-9, 18-19. Wat zeggen deze verzen over het bewind van enkele van de koningen van Juda?

Afgezien van het verschrikkelijke leiderschap, staan in veel van de profetische boeken in de Bijbel, waaronder Jeremia, de woorden van profeten. God zond hen naar zijn volk in een poging om ze af te wenden van de zonde en afvalligheid die het land kapot aan het maken waren. De Heer zou zijn volk niet in de steek laten zonder ze voldoende tijd en kansen te bieden om afstand te doen van hun slechte gewoontes. Hierdoor zouden zij de ramp, waar hun zonde uiteindelijk toe zou leiden, gespaard blijven. Het is moeilijk om objectief naar jezelf te kijken, los van je eigen cultuur en omgeving. Sterker nog, het is haast onmogelijk. Waarom moeten we daarom constant ons leven toetsen aan de normen van de Bijbel? Welke andere normen hebben we?


23

02

DINSDAG 6 OKTOBER | BIJBELLES

TWEE WANDADEN

02

Het was binnen deze context dat de jonge Jeremia aan zijn werk als profeet begon. ‘De Heer richtte zich tot hem’ en sprak met de hoop dat de mensen, wanneer ze naar zijn woorden zouden luisteren, gespaard konden worden van de ondergang die anders zeker zou komen. Lees Jeremia 2:1-28 en beantwoord de volgende vragen: Wat had God aan het volk beloofd toen ze trouw waren (zie vers 2-3)?

Aan welke kwade praktijken maakten sommige priesters, hoeders en profeten zich schuldig (zie vers 8)?

Op welke manieren bedrogen de mensen zichzelf wat betreft hun ware geestelijke gesteldheid (zie vers 23-24)?

Ook al was het volk geestelijk hervormd onder het leiderschap van Hizkia en Josia, de mensen keerden terug naar hun oude gewoontes en weken nog meer af van Gods ideaal. Tijdens zijn hele loopbaan benoemde Jeremia in heldere taal wat er gaande was. Zijn woorden in Jeremia 2:13 zijn bijzonder interessant. Het volk had twee wandaden begaan. Ze hadden de Heer verlaten, de bron van levend water. Ook hadden ze een waterkelder vol scheuren voor zichzelf uitgehouwen, die natuurlijk geen water kon vasthouden. Met andere woorden: door de Heer te verlaten hadden ze alles verloren. Deze woorden krijgen een nog diepere betekenis in het licht van wat Jezus in Johannes 4:10 zegt. De Heer zegt in Jeremia 2:5 dat de mensen ‘nietswaardig’ werden, doordat ze achter ‘nietige’ dingen aanliepen. Beide termen komen van hetzelfde Hebreeuwse woord (hbl) dat in Prediker vaak wordt vertaald als ‘leegte.’ Het betekent ook ‘damp’ of ‘adem’. Hoe worden we door waardeloze dingen na te streven ‘nietswaardig’? Wat betekent dat? Hoe kan dit idee ons helpen om mensen te begrijpen die soms denken dat hun leven betekenisloos of waardeloos is? Wat zou hen kunnen helpen?

24


BIJBELLES | WOENSDAG 7 OKTOBER

BABYLONISCHE DREIGING Tot op zekere hoogte weten we weinig over de achtergrond van de politieke gebeurtenissen die het werk van Jeremia vormgaven. Veel details zijn niet voorhanden. Maar in de Bijbel (en met behulp van archeologische vondsten) hebben we meer dan genoeg informatie om in grote lijnen te schetsen wat er gebeurde. Terwijl deze volken vochten om land, macht en heerschappij, leek het er waarschijnlijk vanuit een menselijk perspectief op dat niemand controle had over de situatie. Maar de Bijbel vertelt ons een ander verhaal. Lees Jeremia 27:6. Hoe moeten we deze tekst begrijpen?

In de beginjaren van Jeremia’s profeetschap raakte het kleine koninkrijk van Juda verstrikt in de strijd tussen Babylon, Egypte en het afzwakkende Assyrië. De ondergang van het Assyrische Rijk, laat in de zevende eeuw voor Christus, leidde ertoe dat Egypte opnieuw macht en Heerschappij over de regio probeerde te verkrijgen. Toch werd Egypte bij de slag van Karkemish in 605 voor Christus verslagen en werd Babylon de nieuwe wereldmacht. Deze nieuwe mogendheid maakte van Juda een satellietstaat. Jojakim, koning van Juda, kon het land alleen maar stabiliseren door trouw te zweren aan de Babylonische koning. Velen wilden dit niet. Zij wilden vechten en zichzelf bevrijden van de Babyloniërs, ook al was dit niet volgens het plan van de Heer. In tegendeel, God gebruikte Babylon juist als middel om het volk te straffen voor hun afvalligheid. Lees Jeremia 25:8-12. Wat was de boodschap van Jeremia aan de mensen van Juda?

Telkens weer waarschuwde Jeremia de mensen voor wat er zou gaan gebeuren vanwege hun zonden. Telkens weer weigerden de politieke en religieuze leiders te luisteren, omdat ze wilden geloven dat de Heer hen zou sparen. Waren ze per slot van rekening niet Gods uitverkoren volk? Wanneer was de laatste keer dat je iets geloofde wat je persé wilde geloven, ook al was het duidelijk dat het niet waar was? Wat heb je ervan geleerd, zodat het niet nog eens zal gebeuren?


25

02


MEINEED PLEGEN

02

In Jeremia 5:1 zegt de Heer tegen de mensen: ‘Zwerf door de straten van Jeruzalem, vraag na, kijk om je heen, zoek op de pleinen of er iemand is die rechtvaardig handelt, die naar eerlijkheid streeft, dan zal ik Jeruzalem vergeven.’ Dit doet ons denken aan twee verhalen. Eén verhaal gaat over Diogenes, een oude Griekse filosoof uit de vierde eeuw voor Christus. Overdag liep hij over de markt en beweerde, volgens de overlevering, dat hij op zoek was naar een eerlijke man. Het andere verhaal, waarvan we zeker weten dat het waar is, gaat over een gesprek van God met Abraham. Hij zei dat als hij 50 onschuldigen (snel verlaagd tot 10) in Sodom en Gomorra kon vinden, hij de stad niet zou verwoesten. De bedoeling van de Heer was om met deze woorden duidelijk te maken hoe wijdverspreid de afvalligheid en zonde onder zijn volk was. Was er niemand die rechtvaardig handelde en naar de waarheid zocht? Zo ja, dan waren het er weinig. Lees Jeremia 5: 2-3. Wat wordt hier in de tekst genoemd, dat laat zien hoe slecht de situatie was?

Deze verzen vestigen de aandacht op een kwestie die in het hele boek terugkomt. Het maakt niet uit hoe diep het volk gezonken was, veel mensen geloofden dat ze nog steeds trouw waren aan de Heer! Ze zwoeren bij zijn naam, maar ten onrechte en niet zoals de Heer hun had geboden: ‘waarachtig, eerlijk en oprecht.’ Ze luisterden niet naar Gods waarschuwingen, maar gingen gewoon door met hun leven en religieuze praktijken. Alsof alles goed was tussen hen en God, terwijl dat eigenlijk niet zo was. De omvang van hun bedrog kan worden gezien in Jeremia 7:4, wanneer de mensen valse hoop putten uit de woorden hekhal yhwh hekhal yhwh hekhal yhwh hemma! (‘Dit is de tempel van de Heer! De tempel van de Heer! De tempel van de Heer!’). Alsof het hebben van de tempel het enige was dat ze nodig hadden om er zeker van te zijn dat alles goed zou gaan. Het is al erg genoeg om midden in een crisis te zitten, maar nog erger wanneer je niet door hebt dat je in een crisis zit. Hoe kunnen wij zevendedagsadventisten, met alle mooie waarheden die aan ons zijn gegeven, ervoor zorgen dat we onszelf niet net zo bedriegen door te geloven dat onze unieke roeping op zich voldoende is om ons te redden?

26



VERDERE STUDIE Voor verdere studie: ‘Wij zijn hier nu gewend dat iedereen offert naar het hem goeddunkt, maar dat mag niet zo blijven.’ ‘Want dan bent u de Heer, uw God, gehoorzaam: u leeft de geboden na die ik u vandaag voorhoud en u doet wat goed is in zijn ogen.’ ‘In die tijd was er geen koning in Israël; iedereen deed wat in zijn eigen ogen goed was.’ Deze teksten brengen een zeer belangrijk contrast naar voren. Zeker in deze tijd, waarin veel mensen zich verzetten tegen het idee dat een externe autoriteit hen vertelt wat ze moeten doen of wat goed en slecht is. Toch kunnen we hier een duidelijk onderscheid zien tussen twee wereldbeelden. In de ene doen mensen wat ‘goed’ is in hun eigen ogen. In de andere moeten mensen doen wat goed is in de ogen van de Heer, hun God. Het probleem met het eerste wereldbeeld, dat we zo vaak in de geschiedenis tegenkomen, is dat wat goed is in de ogen van de mens, vaak fout is in Gods ogen. Daarom moeten we alles, inclusief ons eigen geweten, aan het Gods Woord onderwerpen.

02

GESPREKSVRAGEN Welke voorbeelden kan u verzinnen van ‘goede’ mensen die heel slechte dingen deden, hoewel ze toen dachten dat ze juist handelden? Veel culturen kijken met afgrijzen terug naar wat eens normale praktijken waren. Welke lessen kunnen wij hier voor onszelf uit trekken? Hoe kunnen we ons aan de lessen van de Bijbel houden, maar tegelijkertijd voorzichtig zijn in hoe we de Bijbel interpreteren? Dit is vooral belangrijk wanneer we in gedachten houden dat in sommige gevallen slechte dingen zijn gedaan door mensen die dachten dat de Bijbel hun handelen gerechtvaardigde. Wat leert ons dit over de fundamentele rol die de tien geboden zouden moeten spelen in ons geloof? Terwijl we Jeremia dit kwartaal bestuderen, moeten we in gedachten houden dat, ondanks de vele waarschuwingen, de mensen geloofden dat alles goed zat tussen hen en God. Hoe kon het dat ze hun situatie zo verkeerd inschatten? Wat kunnen wij hiervan van leren?


27


Jeremia 2:1-13

Een interne en externe crisis IJSBREKERVRAAG

02

Hebt u al eens ervaren dat u zich heel kritisch moest opstellen tegenover mensen die u erg dierbaar zijn? Wat waren de gevolgen daarvan? Deel met elkaar.

IK VERKEN

In dit hoofdstuk zien we hoe Jeremia de opdracht heeft om zijn volk met gezag toe te spreken. Het gedeelte dat we vandaag bestuderen is een introductie op de boodschap die de jonge profeet tijdens het gehele eerste gedeelte van zijn werk moet verkondigen. God opent zijn hart voor zijn volk en laat tactvol, maar in alle duidelijkheid, aan hen weten hoeveel hij om hen geeft, maar toont ook zijn onbegrip voor de houding van het volk en laat hen weten wat de desastreuse gevolgen zullen zijn van hun keuzes. De beelden, de vragen en de oproepen volgen elkaar op, opdat Israël de ernst zal inzien van wat ze generaties lang hebben gedaan en van de ernstige gevolgen daarvan.

IK ONTDEK

Welke personen, grotere en kleinere groepen worden in dit gedeelte genoemd? Hoe worden zij genoemd? Hoe kunt u dit tekstgedeelte in verschillen stukken verdelen? Welke titel zou u aan elk stukje willen geven? Wie is aan het woord? Welke opdracht krijgt Jeremia?1 Waarom vraagt God aan deze jonge man om zich op deze manier uit te drukken? Waar zou ik in Jeremia’s plaats moeite mee hebben gehad? Welke beelden gebruikt de Heer om de nauwe band tussen hem en zijn volk te beschrijven?2 Wat zijn de gevoelens die God voor zijn volk koestert? Welke woorden geven daaraan uitdrukking? Wat betekenen deze woorden letterlijk en symbolisch? Welke positieve termen beschrijven de houding van Israël? Welke verrassende en onbegrijpelijke situaties noemt de Heer? Waaruit blijkt hoe hij verrast werd? Welke beelden gebruikt hij?3 Maak een lijstje van alle negatieve termen. Wat is de betekenis van elk daarvan? Wat zijn de gevoelens die God in de verzen uit? Waaraan zou u zich, in Gods plaats, hebben geërgerd? Welk woord wordt in dit vers herhaald? Waarom dringt de Heer zo sterk aan?4 Waarom wordt in deze verzen de gebiedende wijs gebruikt? Waarom de herhaalde oproepen?5 1 Vers 1 2 Vers 2-3 3 Vers 4-8 4 Vers 9 5 Vers 10-11

28



Waarom kan het nuttig zijn om eens een stapje terug te zetten en naar anderen te kijken, om zo te ontdekken hoe tegenstrijdig onze daden soms zijn? Wat is in het licht van verzen 2 en 3 de verbluffende status van het volk van God? Welke lijn loopt er volgens dit vers tussen hemel en aarde? Waarom roept God de hemel op om op deze manier te reageren?6 Hebben de keuzes die wij maken een impact op de hemel? Welke verkeerde daden worden hier veroordeeld?7 In vers 2 en 6 volgde het volk God in de woestijn. Het ontbrak hen aan niets. Maar nu het volk in het beloofde land is, zijn ze niet in staat van het water te genieten en van de overvloed waarover zij beschikken. Door God te verlaten raken zij alles kwijt.

IK PAS TOE

Hoe komt het dat mensen God vergeten? Wat is het effect daarvan op hun leven? Hebt u ook wel eens ervaren dat uw geestelijk leven droog is ondanks al uw pogingen? Welke lessen kunt u uit deze teksten trekken? Is deze dorheid niet vaak het gevolg van de verkeerde beslissingen die u hebt genomen? Als u zo’n geestelijke droogte wel eens mee hebt gemaakt? Hoe hebt u die weer achter u kunnen laten? Wat heeft God, in het licht van vers 2 en 3, in mijn leven en in het leven van mijn gemeente gedaan om zijn gevoelens te laten zien? Welke soortgelijke boodschap zou hij vandaag voor ons hebben? 6 Vers 12 7 Vers 13

IK BID … Heer, help ons als gelovigen om vriendelijk en respectvol met elkaar om te gaan. Geef ons de kracht om geweldloze communicatie te gebruiken naar elkaar en naar mensen die u niet kennen. Geef ons de juiste woorden in de mond als we iets tegen iemand moeten zeggen. Geef ons de juiste houding als iemand iets tegen ons zegt. Ik bid u voor die speciale persoon in mijn leven die ik graag bij u wil brengen.


29

02


Zou jij je geloof kwijt kunnen raken? OPENINGSVRAAG

Wat heb je ervaren met God afgelopen week? Deel met de groep. Lees samen Jeremia 2:1-11.

IJSBREKERVRAAG

02

Hoe kun je de liefde voor iemand kwijt raken? Leg uit en geef voorbeelden.

INSPIRATIE

Dit zegt de Heer tegen jullie: ‘Vroeger waren jullie mij trouw. Toen hielden jullie van mij, zoals een bruid houdt van haar man. Jullie gingen met mij mee door de woestijn, dat land waar niets wil groeien. Dat ben ik niet vergeten.’1

BEHANDEL DE TEKST

Vers 1-3: Waarom heeft Israël een bijzondere positie voor God? Wat doet God om die te beschermen? Vers 4-7a: Waarom zijn de mensen achter andere goden aangelopen? Wat was hun verwijt naar God? Wat betekent het dat wanneer je achter ‘nietige goden’ aanloopt, je zelf ook ‘nietswaardig’ wordt? Vers 7b-8: Wat ging er fout in het nieuwe land? Waarom is dat erg? Vers 9-13: Nergens vind je dat een volk zijn goden inruilt voor andere. Wat zegt dit over Israël? Wat zegt dit over God?

TOEPASSING

Leg uit wanneer jij je geloof kwijt zou kunnen raken. Wat zou je dan kunnen doen? Heb jij wel eens het gevoel dat God er niet is? Wat doet dat met jou? Zou jij God willen inruilen voor iets anders? Leg uit waarom wel of niet.

OPDRACHT

Bedenk waarom God belangrijk is voor je en schrijf dat op.

1 Jeremia 2:2, Bijbel in de Gewone Taal

30


03


LEZEN: 2 Kronieken 34; Jeremia 22:1-19, 29:1-14; 2 Kronieken 36:11-14; Jeremia 23:2-8. KERNTEKST: ‘Hij beschermde het recht van armen en behoeftigen – en hij leefde in voorspoed. Is dat niet: mij kennen?’ Jeremia 22:16

DE LAATSTE VIJF KONINGEN De beroemde Russische schrijver Fjodor Dostojevski bracht vanaf 1849 vier jaar door in een Siberische gevangenis, vanwege gezagsondermijnende politieke activiteiten. Toen hij later over deze ervaring schreef, vertelde hij hoe sommige van zijn medegevangenen totaal geen spijt hadden van hun verschrikkelijke daden. ‘In de loop der jaren zag ik geen teken van berouw onder deze mensen; geen spoor van wanhopig piekeren over hun misdaden, en het merendeel van hen beschouwde zichzelf als absoluut rechtvaardig.’ Dostojevski had het net zo goed kunnen hebben over de vijf koningen, uitgezonderd Josia, die over Juda regeerden in de tijd dat Jeremia profeteerde. Geen van deze mannen leek ook maar een beetje berouw te tonen voor hun daden. Terwijl het steeds duidelijker werd dat die daden de oorzaak waren van de rampen waarvoor de Heer hun, middels Jeremia, had gewaarschuwd. Het was nooit Gods bedoeling om Israël een koning te geven. Aan het einde van deze les zullen we beter begrijpen waarom. We zullen ook een beter begrip krijgen van de hevige druk die de arme Jeremia tijdens zijn werk als profeet moest doorstaan. MAAK DEZE LES VOOR SABBAT 17 OKTOBER


31

03


ONDER JOSIA’S BEWIND

03

Josia was de zestiende koning over het zuidelijke koninkrijk en regeerde van 640-609 voor Christus. Hij werd koning op zijn achtste, na meer dan een halve eeuw van moreel en geestelijk verval onder zijn vader Amon en grootvader Manasse. Zij waren twee van de slechtste koningen van Juda. Josias regeerde 31 jaar. In tegenstelling tot zijn voorouders ‘deed [hij] wat goed is in de ogen van de Heer,’ al werkte zijn omgeving hem tegen. ‘Hoewel Josia uit een goddeloze koning was geboren en omringd was door de verleiding om voort te gaan in de voetsporen van zijn vader, terwijl hij slechts weinig raadslieden had om hem te bemoedigen voort te gaan op de juiste weg, was hij toch trouw aan de God van Israël. Gewaarschuwd door de fouten van vroegere geslachten, koos hij te doen wat goed was. In plaats van af te dalen tot het lage peil van zonde en ontaarding, waarin zijn vader en grootvader waren gezonken. “Hij week niet af, rechts noch links.” Als iemand die een verantwoordelijke positie zou bekleden, besloot hij gehoor te geven aan het onderricht dat gegeven was voor de leiding van Israëls vorsten; en zijn gehoorzaamheid maakte het mogelijk dat God hem als een vat ter ere kon gebruiken.’ Lees 2 Kronieken 34. Uit welke onderdelen bestond Josia’s hervorming? Waarom zouden deze onderdelen het middelpunt vormen van een geestelijke hervorming op persoonlijk of collectief niveau?

Josia’s hervorming bestond uit twee hoofdonderdelen. Ten eerste probeerde hij zoveel mogelijk afgoderij uit te bannen. Met andere woorden: hij probeerde de kwade praktijken die in het land waren opgekomen te verdrijven. Maar dat was slechts de eerste stap. De afwezigheid van het kwaad of slechte praktijken betekent nog niet dat het goede automatisch volgt. Ten tweede sloot Josia een verbond met God na het horen van de wet. ‘Staande op zijn vaste plaats bekrachtigde hij ten overstaan van de Heer het verbond. Hij zwoer dat hij de Heer zou volgen en zich geheel en al zou houden aan diens geboden, voorschriften en bepalingen, om zo het verbond dat in deze boekrol was vastgelegd met hart en ziel na te leven.’ Lees 2 Kronieken 34: 32-33. Wat leert dit ons over de kracht van een goed voorbeeld, zeker van iemand met veel macht en invloed? Denk na over de vraag hoe uw woorden en gedrag anderen kunnen beïnvloeden.

32



JOACHAZ EN JOJAKIM: TERUGVAL Joachaz, ook bekend als Sallum, was 23 jaar oud toen hij zijn vader opvolgde. Zijn koningschap duurde slechts drie maanden. De farao verving hem door zijn broer, omdat Joachaz de Egyptische politiek niet goedgezind was. Joachaz werd gevangengenomen en stierf in Egypte. Jojakim volgde Joachaz op en regeerde van 609-598 voor Christus. Hij was de zoon van Josia. Toen Nebukadnessar Jeruzalem innam, werd Jojakim samen met het tempelgerei meegenomen naar Babylon. Opnieuw waarschuwde Jeremia de mensen dat hun nieuwe koning het land op het verkeerde spoor zette. Lees Jeremia 22:1-19. Wat waren de problemen met Jojakim, die aanleiding gaven tot een strenge terechtwijzing van de Heer?

Via Jeremia uitte de Heer felle kritiek op deze corrupte en begerige leider. Jojakim was een onderdrukkende en hebzuchtige koning, die hoge belastingen aan Juda oplegde om de Egyptenaren te betalen. Nog erger was dat hij, in strijd met de Thora, dwangarbeiders gebruikte om zijn paleis uitgebreid te verbouwen. Er staat duidelijk dat mensen betaald moeten worden voor hun werk: ‘Beroof niemand en pers een ander niet af. Betaal een dagloner zijn loon nog op dezelfde dag uit.’ In tegenstelling tot zijn vader Josia, liet Jojakim ook de heidense rituelen weer opbloeien in Juda. Jeremia 22:16 is een geweldige tekst. In een vergelijking van de corrupte Jojakim met Josia zegt de Heer: ‘Hij beschermde het recht van armen en behoeftigen – en hij leefde in voorspoed. Is dat niet: mij kennen?’ Met andere woorden, we leren God echt kennen door de manier waarop we anderen in nood behandelen; wanneer we buiten onze comfortzone treden om mensen te helpen die ons niets terug kunnen geven. Zoals in de hele Bijbel, zien we hier Gods bezorgdheid over de armen en de zwakken, maar ook onze verplichting om de mensen te helpen die zichzelf niet kunnen helpen. Sta stil bij het idee dat we God leren kennen door de ‘armen en behoeftigen’ te helpen. Wat betekent dat?


33

03


KONING JOJACHIN REGEERT KORT

03

De negentiende koning van Juda werd Jojachin, zoon van Jojakim. Hij zat amper drieëneenhalve maand op de troon van David, toen Nebukadnessar in 598 voor Christus met zijn troepen Jeruzalem overviel. De achttienjarige koning werd gevangen genomen, samen met zijn moeder, vrouwen en veel andere koninklijke ballingen. In 561 voor Christus, het 37e jaar van zijn gevangenschap, verleende Ewil-Merodach, Nebukadnessars opvolger, gratie aan Jojachin. Hij kreeg het recht om met de koning te dineren en om zijn koninklijke kleren te dragen. Zijn zonen waren ook bij hem in Babylon, maar volgens de profetie van Jeremia moesten zij afstand doen van Davids troon. Lees de woorden van de Heer, overgebracht door Jeremia in Jeremia 29:1-14, nadat koning Jojachin, zijn familie en zijn hof naar Babel waren gevoerd. Hoe toont God zijn liefde en genade zelfs tijdens deze tragedie?

Een van de meest beroemde bijbelverzen is: ‘Mijn plan met jullie staat vast – spreekt de Heer. Ik heb jullie geluk voor ogen, niet jullie ongeluk: ik zal je een hoopvolle toekomst geven.’ De context: Jeremia spreekt deze woorden van de Heer uit tegen de gevangenen uit Juda, van wie het hele leven overhoop was gehaald door de Babylonische veroveraars. Hoe slecht hun situatie ook was, de Heer wilde hen laten weten dat hij nog steeds van hen hield en het beste met hen voor had. Ongetwijfeld waren ze in deze afschuwelijke omstandigheden heel blij met zulke veelbelovende en hoopvolle woorden. Te midden van onheilspellende waarschuwingen en dreigingen beloofde God dus ‘een hoopvolle toekomst’ aan de mensen. Hoe belangrijk moet het voor hen zijn geweest, zeker in die tijd, om die geruststelling te krijgen! Een hoopvolle toekomst? Op welke beloftes van God maakt u aanspraak? Kan u uitkijken naar ‘een hoopvolle toekomst’ ongeacht uw omstandigheden?

34



EEN DOODLOPENDE WEG Lees 2 Kronieken 36:11-14. Wat vertellen deze verzen ons over de laatste koning van Juda? Welke geestelijke principes van afvalligheid komen in deze tekst naar voren?

03 Sedekia (ook bekend als Mattanja) besteeg de troon op zijn eenentwintigste, aangesteld door Nebukadnessar als marionettenkoning. Zoals er in de tekst staat had hij jammer genoeg niets geleerd van wat er gebeurd was onder de vorige koningen. Het gevolg was dat hij het land nog verder achteruit liet gaan. In 2 Kronieken 36:14 staat iets diepzinnigs dat de essentie raakt van hun afvalligheid. Op de lijst van alle kwade dingen die er gedaan werden onder het bewind van Sedekia staat dat Juda zich overgaf ‘aan de verfoeilijke praktijken van andere volken.’ Daar waren ze dan, honderden jaren na de uittocht, honderden jaren als het volk van het verbond dat een baken van licht voor de naties moest zijn, en toch waren ze opgegaan in de heersende cultuur. Ze waren zo verstrikt geraakt in de religie en cultuur van hun buren, dat ze meededen aan ‘de verfoeilijke praktijken’ van de heidenen. Kunnen wij hier misschien iets van leren? Lees Jeremia 38:14-18. Wat vroeg de koning aan hem en waarom?

De Heer maakte verschillende keren duidelijk dat het volk zich moest onderwerpen aan de heerschappij van Babylon als straf voor hun onrechtvaardigheid. Sedekia weigerde echter te luisteren en vormde een militaire alliantie tegen Nebukadnessar. Israël rekende erg op een militaire overwinning van de Egyptenaren. Maar in 597 voor Christus versloeg Nebukadnessar het leger van de farao. Deze nederlaag bezegelde het lot van Jeruzalem en het volk. Ondanks de vele kansen om tot inkeer te komen, te hervormen, een nieuw leven te beginnen, weigerde Juda. Als kerk zijn wij grootgebracht om een boodschap aan de wereld te verkondigen die niemand anders in de wereld verkondigt. In veel opzichten komt dit overeen met de taak van Juda. Wat kunnen wij leren van hun fouten?


35


HET OVERBLIJFSEL Wat is er van Israël en Jeruzalem terechtgekomen, nadat ze Gods boodschap hadden geweigerd? Jeremia 39:8-9.

03 Alles waarvoor God had gewaarschuwd dat zou gebeuren was ook echt gebeurd. Hoe graag de mensen de waarschuwingen ook in twijfel wilden trekken, ze moesten ze wel geloven toen de waarschuwingen bleken te kloppen. Wie heeft niet een keer iets soortgelijks meegemaakt? We worden gewaarschuwd door God om iets niet te doen, omdat er anders slechte dingen gebeuren. Maar we doen het toch, en inderdaad: wat ons was verteld, gebeurt ook. Welke boodschap vinden we in Jeremia 23:2-8? Welke hoop werd er aan de mensen geboden?

Vanuit een menselijk oogpunt leek alles verloren te zijn: hun land lag in puinhoop, hun tempel was verwoest, hun leiders waren in ballingen gevangenschap en van de stad Jeruzalem was bijna niets meer over. De Joodse natie en het Joodse volk zou eigenlijk op dit punt in de geschiedenis ook moeten verdwijnen, zoals zoveel volkeren die eenzelfde lot ondergingen. Maar de Heer had andere plannen. In de verzen hierboven (en in vele andere verzen) bood hij hun de hoop dat een kleine groep zou overblijven en terug zou keren om zo de beloftes te vervullen. Dus met hun boodschappen, te midden van doem en verderf, schonken de profeten de mensen ook enige vorm van hoop. ‘De donkere jaren van verwoesting en dood, die het eind van het rijk van Juda kenmerkten, zouden het moedigste hart tot wanhoop hebben gebracht, als Gods boodschappers niet door hun profetische uitspraken moed hadden gebracht. Door Jeremia in Jeruzalem, door Daniël aan het hof van Babel, door Ezechiël aan de oevers van de Kebar maakte de Heer genadig zijn eeuwig plan duidelijk, en schonk zekerheid omtrent zijn bereidheid om de beloften, door Mozes vermeld, aan zijn uitverkoren volk in vervulling te doen gaan. Hij zou zeker doen wat Hij had gezegd te zullen doen voor degenen die trouw aan Hem zouden blijken. Het woord van God is levend en blijft eeuwig (1 Petrus 1:23).’

36



VERDERE STUDIE Voor verdere studie: ‘Tijdens de laatste jaren van Juda’s afval schenen de vermaningen van de profeten weinig uit te werken; en toen de legers der Chaldeeën voor de derde en laatste maal Jeruzalem belegerden, verdween de hoop uit ieders hart. Jeremia voorzegde een volkomen ondergang; en omdat hij de raad gaf zich over te geven, werd hij ten slotte in de gevangenis geworpen. Maar God liet het getrouwe overblijfsel dat nog in de stad woonde, niet achter in wanhoop. Terwijl Jeremia nog streng bewaakt werd door hen die zijn boodschappen bespotten, bereikten hem nieuwe openbaringen van Gods bereidheid om te vergeven en te redden; deze openbaringen zijn een blijvende bron van troost voor Gods gemeente geweest van die tijd tot nu toe.’ Sta eens stil bij de zin ‘Gods bereidheid om te vergeven en te redden.’ Denk na over alle manieren waarop ‘Gods bereidheid om te vergeven en te redden’ aan ons is getoond. Het is tenslotte Golgota alleen al dat ons deze bereidheid laat zien. Wij hebben het woord van God, dat aan ons het verlossingsplan openbaart. Wij hebben de geest van profetie gekregen, een geweldig cadeau. Op welke andere manieren hebben we ‘Gods bereidheid om te vergeven en te redden’ gezien?

GESPREKSVRAGEN ‘[De mensen kwamen] naar de profeet Jeremia en zeiden tegen hem: “Wij zouden u willen vragen om voor ons, overlevenden, tot de Heer, uw God, te bidden, want zoals u ziet zijn er van ons grote aantal maar weinigen overgebleven.”’ Wat zegt dit vers en Jeremia 23:3 over het overblijfsel in Jeremia? Het is heel makkelijk om terug te blikken op de bijbelse geschiedenis en alle fouten, tekortkomingen en geestelijke gebreken van Gods volk te zien. Dat is ook de bedoeling; deze verhalen zijn opgeschreven als voorbeeld voor ons. Het trieste is dat veel van de mensen toen, in hun context en cultuur, dachten dat ze het juiste deden en dat het wel goed zat tussen hun en de Heer. Op welke manier laat dit voorbeeld zien hoe blind we kunnen zijn tegenover onze geestelijke gesteldheid? Hoe kunnen we grip krijgen op onze geestelijke toestand? Waarom moeten we Golgota hierin centraal stellen? Wat zou er met ons gebeuren als we het kruis niet centraal zouden stellen?


37

03


Jeremia 22:1-19

Gods klokkenluider IJSBREKERVRAAG

03

Je bent waarschijnlijk wel bekend met het lot van enkele klokkenluiders. Neem bijvoorbeeld het trieste einde van Arthur Gottlieb (januari 2014), medewerker van de Nederlandse Zorgauthoriteit. Hij wilde geen klokkenluider zijn, en benam zich het leven na het uitbrengen van dit rapport. Bespreek in de groep hoe u, richting uw meerderen, om zou gaan met serieuze misstanden in het bedrijf waar u werkt.

IK VERKEN

Jeremia krijgt van de Heer de zeer moeilijke opdracht om de koningen van Juda hun wangedrag en de gevolgen daarvan voor te houden. Deze koningen zijn de directe nazaten van de grote hervormer, koning Josia.1 Na de splitsing van het rijk van David was het met het noordelijke tien stammenrijk al snel bergafwaarts gegaan. Dit zou op zich al een waarschuwing geweest moeten zijn. God gebruikte moedige profeten waaronder Elia. Maar naar hun boodschap werd niet geluisterd, met als gevolg de ondergang van het rijk. Diverse koningen van het zuidelijke rijk deden het niet veel beter. Afgoderij alom, terwijl het zwakke deel van de bevolking, de weduwen en wezen, het zwaar hadden. Jeremia krijgt de opdracht om namens de Heer klokkenluider te zijn. Hij moest zelfs Gods oordeel over het wangedrag van de koningen overbrengen.

IK BESTUDEER

Tot wie richt Jeremia richt zich namens de Heer in vers 2? In plaats van direct over te gaan tot berisping en veroordeling doet Jeremia een beroep op rechtvaardig gedrag. Welke aspecten worden hierbij aangedragen en op wie zijn deze gericht?2 Wat na vers 3 volgt, zou u kunnen vergelijken met een deel van de laatste woorden van Mozes, bekend als ‘de zegeningen en vervloekingen’ in Deuteronomium 28. Zou u hierin een oproep tot bekering kunnen zien?3 Het koningshuis wordt vergeleken met het vruchtbare land van Gilead en met de top van de Libanon met zijn vele grote ceders. Merk op dat de gebouwen van Jeruzalem waren opgetrokken uit het hout van deze ceders4. Wat is in beeldspraak het lot van dit koningshuis? 1 2 Kronieken 34, 35 2 Vers 3 3 vergelijk deze tekst met Deuteronomium 30:2-3 4 1 Koningen 6 en 7

38



In de verzen die volgen, wordt gesproken over Sallum5 en Jojakim6. De toekomst ziet er voor hen niet erg rooskleurig uit. Wanneer we verder lezen, zien we ook dat de opvolger van Jojakim hetzelfde lot tegemoet gaat en dat uiteindelijk het Judese rijk ten onder zal gaan. In 2 Kronieken hoofdstuk 34-36 staan de laatste 5 koningen van Juda beschreven. Er wordt in hoofdstuk 34 en 35 aan de hervormer Josia besteed, en het laatste hoofdstuk gaat over zijn (slechte) opvolgers.

IK PAS TOE

Probeert u zich eens te verplaatsen in Jeremia die als profeet van de Heer bekend moet maken dat de opvolgers van Josia alleen nog maar slechte koningen zullen zijn. Hoe zou u zich in zo’n geval zou voelen? De huidige tijd is anders dan die waarin Jeremia leefde, maar zelfverrijking van degenen die macht hebben is aan de orde van de dag. Zeker in de laatste jaren staan de kranten bol van berichten van mensen in top functies die in dat opzicht hun boekje te buiten gaan. Ziet u dit verschijnsel als een teken van het naderende einde? Volgelingen van Jezus die bekend zijn met de profetische boodschappen zijn als het ware Gods’ klokkenluiders in onze tijd. Denk eens na over de vraag hoe u vandaag de dag door ‘de grote massa ’als Gods’ klokkenluider zou kunnen worden herkend en bespreek dit met de groep. Welke rol speelt volgens u de kerk hierin? De taak die Jeremia van God kreeg had enorme consequenties met betrekking tot zijn veiligheid. Er zijn verschillende landen, waar Christenen worden vervolgd en het evangelie uitdragen een levensgevaarlijke opdracht is. Op welke manier geeft de Bijbel kracht en voorbeelden om hier niet in angst naar uit te hoeven kijken, maar dit juist te zien als een steun in ons geloof? 5 Vanaf vers 11 6 Vers 18

IK BID … ‘Heer Ik bid dat u mij laat zien welke taak u voor mij heeft weggelegd om mee te werken mensen de weg te wijzen tot u. Laat uw Geest mij helpen te groeien in die taak. Help mij mijn ogen steeds gericht te houden op dat doel en op de kracht die u mij voor het uitvoeren van mijn taak zult geven’.


39

03


Wat God echt belangrijk vindt OPENINGSVRAAG

Deel met elkaar waarom God belangrijk voor je is. Lees samen Jeremia 22:3, 15-19.

IJSBREKERVRAAG

Wat doe je als je echt respect hebt voor iemand?

INSPIRATIE

03

Dit is wat de Heer zegt: ‘Houd je aan mijn regels. Spreek eerlijk recht. Behandel iedereen goed en rechtvaardig. Maak geen misbruik van mensen zonder macht, maar bescherm hen tegen hun onderdrukkers. Gebruik geen geweld tegen vreemdelingen, tegen weduwen, of tegen kinderen zonder vader. En vermoord geen onschuldige mensen.1

BEHANDEL DE TEKST

Vers 3: Hoe moet je omgaan met de kwetsbare mensen om je heen? Welke groepen worden hier genoemd? Welke geboden uit Exodus 20:1-17 worden hier toegepast? Vers 15-16: Wat bepaalt of je echt koning bent? Waaruit blijkt dat Josia een ‘echte’ koning was? Vers 17: Wat hebben je eigen voordeel en onschuldig bloed vergieten met elkaar te maken? Is het een automatisme, of heeft de schrijver het hier over een heel extreme situatie? Waarom noemt de schrijver zowel de ogen als het hart?

TOEPASSING

Welke groepen kwetsbare mensen kun jij noemen? Hoor je zelf ook bij zo’n groep? Hoe zou je willen dat men jou behandelt? Hoe bepaal je of iemand kwetsbaar is? Kan het helpen van mensen ze kwetsbaarder maken omdat ze niet zelfstandig leren te zijn? Respect moet je verdienen, zeggen mensen tegenwoordig. Hoe werkt dat? Wat moet je dan doen? Bedenk een paar goede manieren. Iedereen denkt toch aan zijn eigen voordeel? Waarom is dat hier een probleem? Leg uit wat het verschil is tussen zien en willen hebben?

OPDRACHT

Doe deze week iets goeds voor iemand die kwetsbaar is in jouw ogen. Het hoeft niet groot te zijn. Je kunt voor iemand bidden, of bijvoorbeeld iemand bij je vriendengroepje betrekken. 1 Jeremia 22:3, Bijbel in Gewone Taal

40


04


LEZEN: Jeremia 17:5-10; Jeremia 17:1-4; Jeremia 11:18-23; Johannes 3:19; Jeremia 12:1-6, 14:1-6. KERNTEKST: ‘Genees mij, Heer, dan zal ik gezond zijn, red mij, dan zal ik veilig zijn. Kon ik u niet altijd prijzen?’ Jeremia 17:14

VERMANING EN VERGELDING Wat er was, zal er altijd weer zijn, wat er is gedaan, zal altijd weer worden gedaan. Er is niets nieuws onder de zon.’ Niets nieuws onder de zon? Dit klopt zeker als het gaat over het leven en werk van Gods profeten. Er is er nauwelijks een die geen tegenstand ondervond. En de weerstand van leiders en volk was ook bijna onveranderd fel. Vaak kwam dit verzet van de geestelijk leiders, waarvan je zou verwachten dat ze als eersten naar de profeten zouden luisteren. Het is dan ook geen verrassing dat Jezus zei: ‘Wee jullie, schriftgeleerden en farizeeën, huichelaars, jullie bouwen grafmonumenten voor de profeten en versieren de graven van de rechtvaardigen, en jullie zeggen: “Als wij geleefd hadden in de tijd van onze voorouders, zouden wij ons niet zoals zij schuldig hebben gemaakt aan de moord op de profeten.”’ Deze week beginnen we met het bestuderen van de beproevingen van Jeremia. Zijn tijd als profeet mogen we met enig voorbehoud samenvatten in twee woorden: vermaning en vergelding. Jeremia vermaande, de leiders vergolden. MAAK DEZE LES VOOR SABBAT 24 OKTOBER


41

04


TWEE LEEFWIJZEN

04

Van de eerste hoofdstukken in Genesis tot de laatste hoofdstukken van Openbaring vertelt de Bijbel ons dat we de keuze hebben tussen twee manieren van leven: of we volgen de Heer met heel ons hart en ziel, of we doen dat niet. In bewoordingen waar veel mensen het moeilijk mee hebben zei Jezus: ‘Wie niet met mij is, is tegen mij, en wie niet met mij samenbrengt, drijft uiteen.’ Dit is een ondubbelzinnige uitspraak over een geestelijke werkelijkheid. Die gaat dieper dan wat het blote oog kan zien of het nuchtere verstand kan beredeneren. Adventisten herkennen hier iets van het thema ‘Grote strijd’. Toch zegt Jezus hier eigenlijk niets nieuws. Het is altijd al zo geweest. Lees Jeremia 17:5-10. De verzen 5-6 staan tegenover de verzen 7-8. Er wordt twee keer over vertrouwen gesproken. Wat vertellen de verzen 9-10 ons?

Waarschijnlijk is dit gedicht een commentaar op Juda’s politiek flirten. De Heer wil helder maken dat vertrouwen op hem een zekerder toekomst biedt dan vertrouwen in politieke of militaire mogendheden. Wanneer het volk dit uiteindelijk onderkent, is het al te laat. Hoewel de Heer andere mensen kan gebruiken om ons te helpen, en dat ook doet, moeten we uiteindelijk alleen hem vertrouwen. We kunnen nooit zeker weten wat de drijfveren van anderen zijn, maar we kunnen wel altijd weten dat God het beste met ons voorheeft. Terecht waarschuwt Jeremia 17:9 ons voor de bedrieglijkheid van het menselijk hart. De Hebreeuwse tekst zegt dat het hart onbetrouwbaarder is dan wat dan ook. Het probleem is dat onze harten ook voor onszelf vaak ondoorgrondelijk zijn. Jeremia zou spoedig zelf ervaren hoe boosaardig zelfs de harten van ‘gelovigen’ kunnen zijn. Vertrouwen wekt vertrouwen. Gaat dat op voor mensen onderling? Hoe werkt dat tussen God en mensen?

42



DE ZONDE VAN JUDA Jeremia’s opdracht zou zeker geen makkelijke zijn. Misschien dat sommige mensen er op een ziekelijke manier plezier in hebben om anderen op hun zonden te wijzen; de meesten zullen het geen aantrekkelijk werk vinden. Zeker niet wanneer ze denken aan de reacties. Vermaning kan soms berouw wekken en verbetering bewerkstelligen. Maar de reactie is vaker negatief, vooral wanneer de terechtwijzing hard en bijtend is. Zoals blijkt uit de reacties, werden Jeremia’s woorden met afwijzing ontvangen. Lees Jeremia 17:1-4. Welke waarschuwingen gaf Jeremia aan de mensen?

04

Met name de beeldspraak van zonde die in het hart gegrift staat, is zeer sterk. Het laat de omvang van de corruptie zien. De zonde is daar niet zomaar opgeschreven, zoals met een pen, maar het is erin gegrift, geëtst met een stuk gereedschap. Dit alles wordt nog indrukwekkender, wanneer we ons de woorden van de Heer aan Juda’s voorouders herinneren: ‘Want u toont de Heer, uw God, dan uw gehoorzaamheid door de geboden en bepalingen in dit wetboek in acht te nemen, en u wilt hem weer met hart en ziel toebehoren.’ Ze moesten God liefhebben met hun hart en gehoor geven aan zijn wet. In plaats daarvan is hun zonde, de overtreding van de wet, in hun hart gegrift. ‘Laat niemand die er aanspraak op maakt dat hij Gods wet moet beschermen, zich wijsmaken dat de eerbied die hij naar buiten toont voor de geboden, hem zal behoeden voor de voltrekking van het goddelijk recht. Laat niemand weigeren zich te laten gezeggen als hij kwaad doet, of de dienstknechten van God beschuldigt dat ze te ijverig zijn in hun streven het kamp te reinigen van het kwaad doen. Een God die de zonde haat, roept degenen, die voorgeven zijn wet te houden, om alle ongerechtigheid na te laten.’ Zonde gegrift in het hart. Wat zegt dit beeld over de intensiteit van het proces om ons hart te reinigen? Wat is de enige manier waarop dat kan?


43

DINSDAG 2O OKTOBER | BIJBELLES

DE WAARSCHUWING AAN JEREMIA ‘Dit is het oordeel: het licht kwam in de wereld en de mensen hielden meer van de duisternis dan van het licht, want hun daden waren slecht.’ Het droevige van het verhaal is dat juist de mensen die de Heer voor onheil wilde behoeden door Jeremia, zich tegen hem verzetten. Mensen willen vaak niet horen wat ze zouden moeten horen. Dovemansoren, zeggen we dan. In dit geval is het misschien beter om te spreken van een hard en doof hart.

04

Lees Jeremia 11:18-23. Wat gebeurt hier? Waaraan doet een gedeelte van de beeldspraak ons denken?

In het oude Israël konden mensen die in de naam van de Heer een valse profetie verkondigden ter dood worden veroordeeld. Niets wijst erop dat de mannen uit Anatot dachten dat wat Jeremia zei onjuist was. Toch wilden ze hem de mond snoeren; ze wilden niet horen wat hij te zeggen had. Nergens in de tekst staat hoe ze van plan waren hem te vermoorden. Sommige geleerden denken aan vergiftiging. Anatot was Jeremia’s geboorteplaats. Men verwierp er zijn boodschap en was zelfs bereid hem te vermoorden. Afwijzing bleef niet beperkt tot dat stadje, uiteindelijk zou slechts een ‘overblijfsel’ van het hele volk zijn woorden serieus nemen. De lotgevallen van Jeremia doen sterk denken aan ‘een schaap dat naar de slacht wordt geleid’. Tot op zekere hoogte is zijn leven een voorafschaduwing van dat van Jezus. Net als Jezus kreeg hij te maken met verzet van de mensen die hij juist probeerde te helpen. Heeft u terechte kritiek wel eens naast u neergelegd? Waarom eigenlijk? Heeft u de neiging om kritische woorden van de Bijbel naast u neer te leggen?

44



EEN KLAAGZANG Jeremia zou het niet makkelijk krijgen. Toen hij geroepen werd, kreeg hij te horen dat de prinsen, koningen, priesters en het volk van Juda hem zouden bestrijden. Ook al werd hij verzekerd van de hulp van de Heer en hoorde hij dat de tegenstanders niet zouden zegevieren: het was geen toekomst die je blijmoedig tegemoet zou treden. Maar weten en ervaren zijn verschillende dingen. Toen de beproevingen daadwerkelijk kwamen, was het begrijpelijk dat hij boos en gekwetst was. Met welk universeel probleem worstelt de profeet in Jeremia 12:1-4? Wat is de houding van de profeet ten opzichte van de mensen die hem willen kwetsen? Wat zegt dit over de menselijkheid van Gods trouwste dienaren?

Jeremia 12:1 staat vol met woorden uit de rechtspraak. De Hebreeuwse woorden voor ‘in het recht staan’, ‘opnemen tegen,’ en ‘verantwoorden’ worden gebruikt in een juridische context. De profeet is zo van streek, dat hij een rechtszaak lijkt aan te spannen tegen de Heer. Zijn aanklacht is een veelvoorkomende: waarom zijn de slechte mensen welvarend, terwijl Jeremia, die alleen Gods wil probeert te doen, beproefd wordt? Hier zien we een hele menselijke reactie. Jeremia wil dat de mensen die hem kwaad hebben gedaan gestraft worden. Hij spreekt hier niet vanuit zijn roeping; hij spreekt als een gekwetst mens dat genade nodig heeft. Zoals Job – en vele andere trouwe dienaren van God – begrijpt hij niet waarom deze dingen hem overkomen. Waarom wordt een geroepen dienaar van God onderworpen aan achterbakse plannen. En ook nog in zijn eigen dorp? Jeremia vertrouwde de Heer, maar begreep niet waarom deze dingen gebeurden. Is het verkeerd zo te reageren? Wat kan er gebeuren als de eerste woede afneemt? Welke rol kan vertrouwen in God spelen? Verzacht dat onze reactie?


45

04


EEN WANHOPIGE SITUATIE Lees Jeremia 14:1-10. Wat gebeurt er hier?

04

Droogte treft het land. Alle dorpen en steden lijden. De armen én de rijken lijden. Zelfs de wilde dieren komen water te kort. De edellieden sturen hun bedienden er op uit om water te vinden, maar de bronnen staan droog. Zonder water wordt leven onmogelijk. De mensen trekken rouwkleding aan en lopen rond met neergeslagen ogen. Wanhopige gebeden gaan hemelwaarts. Het is druk in de tempel. Nood leert bidden. Er wordt gevast en er worden allerlei offers gebracht. Jeremia ziet het aan. Bidden bij gebrek is geen teken van doorleefd geloof. Het gaat niet om God, het gaat om water! Ook Jeremia bidt. Niet voor water, maar voor de genade en aanwezigheid van God. Jeremia begrijpt dat dit slechts het begin is van de beproevingen. God ziet de harten van de mensen en weet dat bij de eerste regen hun berouw zal opdrogen. Bekering bestaat niet uit bidden, vasten, een boetekleed aantrekken en offers brengen. De gevolgen van ontrouw willen ontlopen is niet hetzelfde als ontrouw afzweren. Lees Jeremia 14:11-16. Stoppen met bidden? Hoe moeten we dit begrijpen?

‘Bid niet voor het welzijn van dit volk’, zei de Heer tegen Jeremia, ook al had Jeremia eerder een prachtige voorbede gedaan: ‘Heer, al getuigen onze wandaden tegen ons, grijp toch in omwille van uw naam.’ Door dit verbod wordt het Jeremia duidelijk dat God een onontkoombaar besluit heeft genomen. Er is geen keren meer aan. God heeft besloten tot onheil, omdat het volk heeft besloten tot ontrouw. We moeten ons wel realiseren dat God tegen Jeremia spreekt: hij zegt het niet tegen anderen. Niet tegen ons, wij zijn geen profeten. Daarom blijft moeten wij onophoudelijk blijven bidden, zelfs voor onze vijanden.

46



VERDERE STUDIE Voor verdere studie: Jeremia worstelde met een vraag waarmee we allemaal weleens geworsteld hebben: hoe kunnen we zin geven aan het kwaad? Maar misschien is dat het probleem. Hoe geef je zin aan iets wat niet zinvol is. In dit verband, schrijft Ellen G. White: ‘Het is niet mogelijk de oorsprong van de zonde zó te verklaren dat er een reden voor haar bestaan wordt gegeven. … De zonde is een indringer en er kan geen enkele reden voor haar bestaan worden gegeven. Het is een geheimenis en is als zodanig onverklaarbaar. Als wij de zonde goedpraten, verdedigen wij haar. Als wij een verontschuldiging voor de zonde zouden kunnen vinden, of als wij een oorzaak zouden kunnen geven die haar bestaan verklaart, zou de zonde geen zonde meer zijn.’ Vervang nu het woord ‘zonde’ door ‘het kwaad’ in bovenstaande tekst, en de uitspraak is net zo waar.

GESPREKSVRAGEN Welk antwoordt heeft u op de vraag naar de zin van het lijden?

04

Probeer samen te bedenken wanneer bidden echt bidden is.

Wanneer het noodlot toeslaat, horen we mensen zeggen: Ik begrijp niet waarom dit gebeurt. Het heeft geen zin. Er is een goede reden dat we het niet begrijpen: het is onbegrijpelijk. Als we het konden begrijpen, als het zin had, als het in een of ander logisch en rationeel plan zou passen, dan zou het niet zo kwaadaardig en tragisch zijn, omdat het een rationeel doel dient. Het is heel belangrijk dat we onthouden dat het kwaad, net zoals de zonde, niet kan worden verklaard. Wat we echter wel hebben is de realiteit van het kruis, die ons de liefde en goedheid van God laat zien, ondanks het onverklaarbare kwaad dat een gevolg is van de zonde.


47


Jeremia 17:1-10 Complimenten en kritiek IJSBREKER

Hoe gaat u om met complimenten en hoe met kritiek? Deel met de groep.

IK VERKEN

04

De horens van de Joodse en heidense altaars zijn een symbool van de macht van de god die men aanroept. Door ze te overgieten met het bloed van de offerdieren die op het altaar worden gelegd bracht men de zonden bij god, om er vergeving voor te ontvangen. Tijdens het bewind van koning Manasse had men de horens van het altaar in Jeruzalem verontreinigd met bloed van onreine offerdieren, die aan afgoden waren geofferd.1 Asjera was de goddelijke partner van Baäl, en werd vereerd op de hoge plaatsen, de heuvels rondom Jeruzalem.

IK BESTUDEER

Wat is de zonde van Juda?2 Wat is daarvan de bron en hoe komt deze tot situatie, met welke gevolgen voor zijn kinderen? Wie is er aan het woord en tot wie wordt het woord gericht in vers 3-4? Hoe luidt de profetie? Over welk erfdeel gaat het in vers 4? Vergelijk dit met Jeremia 15:13-14 en 2 Kronieken 36:21. Hoe is dit in de geschiedenis bewaarheid geworden? Wat hebben wij als geestelijk erfdeel ontvangen? Wat doen we ermee?3 Wat is de oorzaak van de ellende die de mens overkomt in vers 5 en 6? Hoe verwijst Jeremia naar de natuur van de mens?4 Welke zegening wordt aan de gelovige beloofd in vers 7 en 8? Laat de overeenkomsten en verschillen zien met de voorgaande paragraaf. Wat kunnen in geestelijk en bijbels opzicht de ‘de rivier’ en de ‘tijden van droogte en hitte’ betekenen voor de tijd van Jeremia en voor onze tijd?

IK PAS TOE

Wat is in onze harten gegrift waardoor ons gedrag wordt beïnvloed? Welke godsdienstige gewoonten geven wij aan onze kinderen door? Waarom verzetten zij zich daar vaak tegen? Hoe kunnen we hen ertoe brengen God met heel hun hart te lief te hebben en te dienen, zonder ze ergens toe te dwingen. Hoe voorkomen we dat ons erfdeel ‘braak’ komt te liggen5 en kunnen we het aan onze kinderen doorgeven? 1 2 Koningen 21:1-7, 21 2 Vers 1-2 3 Psalm 119:111; Matteüs 25:34; Colossenzen 1:12-14; 3:24 en 1 Petrus 1:4 4 Vers 11; Jeremia 16:11-12 5 Jerermia 17:4

48



Hoe slaat dit alles op mij? Hoe kan ik geestelijke verdorring in mijn eigen geestelijk leven en in dat van mijn kerk voorkomen? Welk geluk zou me kunnen ontgaan? Hoe wordt u een boom vol bladeren en vruchten, in plaats van ‘een struik in een dorre vlakte’, in deze tijd van het einde? Wat antwoordt God op de vraag van Jeremia? Is dat een dreigement, een waarschuwing of een belofte?

04

IK BID … Laat ons bidden dat de Heer ons verfrist met zijn Geest en zijn Woord, zodat we vol hoop en liefde kunnen blijven in de donkere dagen die zijn komst aankondigen.


49


Op wie vertrouw jij? OPENINGSVRAAG

In hoeverre ben jij bereid te veranderen als God dat vraagt? Lees samen Jeremia 17:1-10.

IJSBREKERVRAAG

Is jouw vertrouwen wel eens beschaamd? Vertel wat er gebeurde.

INSPIRATIE

Maar als je op mij vertrouwt en bij mij hulp zoekt, zul je gelukkig zijn. Dan lijk je op een boom aan het water. De wortels van zo’n boom groeien tot in de rivier. Zo’n boom heeft geen last van de hete zomer, zijn bladeren blijven altijd groen. En hij geeft ieder jaar vruchten, ook in jaren van droogte.1

04

BEHANDEL DE TEKST

Vers 1, 9: Waarom moet een grote steen met een ijzeren pen worden beschreven? Wat zegt dit over het hart van deze mensen? Wat zegt de schrijver in vers 9? Vers 5: De schrijver gebruikt een typisch Hebreeuwse manier van schrijven door iets drie keer te noemen. Deze drie keer zijn eigenlijk een beschrijving van hetzelfde. Waar stelt hij op mensen vertrouwen gelijk aan? Let uit waarom. Vers 7-8: Wat heeft vertrouwen op God te maken met een boom die aan het water staat?

TOEPASSING

Mensen kunnen moeilijk veranderen. Hoe zit het met jou, ben jij bereid te veranderen? Wat zijn de grootste belemmeringen om te veranderen? Wanneer zou je wel willen veranderen? Als je niet op mensen kunt vertrouwen, kun je niet leven. Hoe moet je dat dan doen als je alleen op de Heer mag vertrouwen? Of bedoelt de schrijver wat anders? Merk jij dat jouw vertrouwen op God een positieve invloed op je heeft? Vertel.

OPDRACHT

Denk komende week na op wie of wat je het meest vertrouwt. Denk aan je vader, moeder, vrienden, kennis, geld, enzovoort.

1 Jeremia 17:7-8, Bijbel in Gewone Taal.

50


05


LEZEN: Jeremia 23:14, 15; Jeremia 20; Handelingen 2:37; Job 3; Jeremia 18:1-10, 18-23. KERNTEKST: ‘Heer, u hebt mij verleid, en ik ben bezweken, u was te sterk voor mij en hebt mij in uw greep gekregen. Dag in dag uit lachen ze om mij, iedereen bespot mij.’ Jeremia 20:7

MEER MOEILIJKHEDEN VOOR DE PROFEET ‘Allen die vroom en in eenheid met Christus Jezus willen leven, zullen worden vervolgd.’ Jeremia heeft deze waarheid letterlijk ondervonden. Toch kan geloof in tijden van beproeving een breder begrip geven, waardoor we stabiliteit vinden, middenin onze problemen. Wanneer lijden en moeilijkheden op ons pad komen, hoeven we niet onder te gaan in een zee van betekenisloosheid en doelloosheid. Wij weten iets van het grotere geheel en van de ultieme hoop die God ons biedt, ook al is het heden nog zo somber. Uit deze kennis en hoop kunnen we kracht putten. Ook Jeremia had kennis van dit complete plaatje, hoewel hij het zo nu en dan vergeten leek te zijn en zich alleen maar op zijn moeilijkheden richtte.



51

05


GODDELOZE PRIESTERS EN PROFETEN Onze tijd is al meer dan tweeduizend jaar van Juda verwijderd, cultureel en sociologisch gezien misschien zelfs wel meer. Daarom is het moeilijk voor ons om alles te begrijpen wat er gebeurde toen Jeremia leefde. Wanneer we de harde waarschuwingen en dreigementen van God in het boek Jeremia tegenkomen, kan God overkomen als wreed, gemeen en wraakzuchtig. Bij nadere lezing zal dat beeld verschuiven. Het Oude Testament laat eigenlijk hetzelfde zien als het Nieuwe Testament: God houdt van de mensheid en wil haar redden, maar dwingt niet. Als wij verkeerde dingen willen doen, ondanks zijn waarschuwingen, dan zijn we vrij om dat te doen. We moeten alleen niet de gevolgen vergeten en weten dat we van tevoren gewaarschuwd zijn.

05

Lees Jeremia 5:26-31; 23:14-15. Welke kwaadaardige praktijken kwetsen God? Wat waren sommige van de boosheden waartegen Jeremia profeteerde?

De waslijst met zonden die we hier tegenkomen is slechts het topje van de ijsberg. Gods volk was diep gezonken. Zowel de priesters als de profeten worden goddeloos genoemd. Dat is natuurlijk ironisch, aangezien de priesters de vertegenwoordigers van God moesten zijn en de profeten zijn woordvoerders. Er is afvalligheid onder de geestelijke leiders; zij leiden ook anderen ertoe om kwaad te doen ‘zodat die niet breken met hun kwalijke praktijken.’ Zelfs wanneer de Heer waarschuwt, vertellen de profeten aan de mensen dat het oordeel niet zal komen. Ondertussen is hun blik op God zo vertroebeld dat de zorg voor wezen, weduwen en armen geen belangrijk onderdeel meer vormen van hun werk. In elk opzicht was het volk van God afgedwaald. En toch houdt God niet op zijn volk terug te roepen. Hij blijft bereid tot vergeving en genezing. Maar keer op keer laten de profetische boeken zien dat het volk doof is voor zijn pleidooi.

52



JEREMIA AAN DE SCHANDPAAL De taak van de profeten is altijd het doorgeven van Gods boodschap geweest. Profeten zijn geen accountants die tellen hoeveel mensen de boodschap aannemen of weigeren. In hun eigen tijd was het gehoor van de profeten meestal klein. Misschien nog kleiner was de groep die als het ware ter plekke accepteerden wat de profeten verkondigden. Door de hele Bijbelse geschiedenis lijkt dit het patroon te zijn. Lees Jeremia 20:1-6. Hoe werd zijn boodschap ontvangen?

05

In Jeremia 19 kunnen we lezen: God ‘zal zulk onheil over deze stad brengen’ dat de mensen door het zwaard zullen worden omgebracht en hun lichamen door de vogels en dieren worden opgegeten. Hij zal ervoor zorgen dat de Judeeërs elkaar zullen kannibaliseren. Het zal je maar gezegd worden! Alhoewel niemand er erg blij mee zou zijn om het middelpunt van zo’n profetie te zijn, voelde vooral Paschur, als leider, zich beledigd. Zoals bij de meeste mensen verwierp hij de boodschap als eerste reactie. Want wie wil nou zoiets afschuwelijks geloven? Maar hij gaat verder: de boodschapper moet het ontgelden. Hij laat Jeremia stokslagen geven en vervolgens in het blok sluiten. Paschur laat hem de volgende dag vrij; terstond begint Jeremia weer te profeteren. Nu niet alleen tegen Judea in het algemeen, maar in het bijzonder tegen Paschur en zijn familie. Het zou niet lang duren voordat het lot van Paschur en zijn familie een huiveringwekkend voorbeeld zou zijn voor iedereen. Hier wordt voor de eerste keer in het boek Jeremia Babel genoemd als de plaats van ballingschap. Stelt u zich eens voor dat zo’n profetie over u zou gaan. Wat denkt u dat uw eerste reactie zou zijn? Hoe zou uw reactie trouwens moeten zijn?


53


VUUR IN ZIJN BOTTEN Jeremia’s harde woorden aan Paschur en het volk waren niet van hemzelf. Ze waren niet uit boosheid geuit omdat hij een dag in een schandblok was gesloten. Het waren de woorden van God. Wat er daarna volgt, komt wel direct uit Jeremia’s hart. Het is de hartenkreet van een mens die zijn situatie niet kan harden en het daarom uitschreeuwt. Lees Jeremia 20:7-14 hardop. Valt de emotie na te voelen? Is er iets in uw eigen leven voorgekomen dat er op lijkt?

05 De woorden lijken op het eerste gezicht godslasterlijk. Je vraagt je af waarom Jeremia zegt dat de Heer hem heeft verleid, terwijl de Heer hem vanaf het begin had gewaarschuwd dat hij hevig verzet zou ondervinden. Toch klaagt hij: ‘Telkens als ik spreek, moet ik schreeuwen: “Ik word mishandeld, onderdrukt!” Want de woorden van de Heer brengen mij dag in dag uit schande en vernedering.’ Lees Jeremia 20:9. Wat gebeurt er met Jeremia als hij zwijgt?

Het liefst zou hij het hebben opgegeven en gestopt zijn met preken, maar Gods woord was als een vuur in Jeremia’s hart en botten. Wat een mooie beeldspraak. Hij kent zijn roeping, zou er graag vanaf willen, maar kan die roeping niet ontlopen. Soortgelijke gedachten zijn opgeschreven in Amos 3:8 en 1 Korintiërs 9:16. In Jeremia’s hart speelt zich dezelfde strijd af als die hij moet voeren met het volk: spreken of zwijgen! Het ene moment prijst hij God voor het redden van de hulpbehoevenden en goddelozen, en het volgende moment vervloekt hij de dag waarop hij werd geboren. Jeremia 20:11-13 staat tussen twee klaagzangen in. Welk effect heeft dat?

54



‘VERVLOEKT IS DE DAG’ Zelfs de meest onverbiddelijke critici van de Bijbel kunnen niet anders dan één belangrijk punt toegeven: de Bijbel verbloemt menselijke grillen en zwakheden niet. Er zijn geen personages in de Bijbel van wie de zwaktes en gebreken worden verzwegen. Dit geldt zelfs voor de profeten. De God van de profeten is volmaakt, maar de profeten geenszins. Net als ieder mens leven ze van genade, ze hebben rechtvaardiging nodig. Noach en Petrus en iedereen daarvoor, daartussenin en daarna, zijn onvolmaakte schepsels en hun enige hoop is, zoals Ellen G. White zegt, om naar God te gaan en te zeggen: ‘Ik heb geen verdiensten of goedheid waarmee ik aanspraak maak op redding, maar ik leg God het alles verzoenende bloed van het zondeloze lam van God voor, die de zonde van de wereld heeft weggenomen. Dit is mijn enige pleidooi. De naam van Jezus geeft me toegang tot de Vader. Zijn oor, zijn hart staan open voor mijn bescheiden smeken en hij voorziet in wat ik nodig heb.’’ Lees Jeremia 20:14-18. Wat vertelt deze passage ons over de gemoedstoestand van de profeet?

Zijn woorden herinneren aan Job, die in een veel ergere situatie zat dan Jeremia. Hoewel Jeremia wist dat hij Gods wil uitvoerde en dat de Heer met hem was, werd de pijn van zijn situatie hem teveel. Verstand bleek niet opgewassen tegen de emotie. Veel mensen zullen zich nu en dan in een vergelijkbare situatie bevinden: hoewel ze met hun verstand alle beloftes van God kennen, worden ze toch overweldigd door verdriet en pijn. De beloftes raken op de achtergrond. Het enige waar ze aandacht voor hebben is hun onmiddellijk lijden. Dat maakt Jeremia zeer herkenbaar. Zijn de gedichten die de pijn van Jeremia verwoorden toepasbaar op momenten uit uw leven? Heeft de gedachte dat God ook aanwezig is in moeilijke tijden u kunnen troosten en helpen?


55

05


PLANNEN TEGEN DE PROFEET Lees Jeremia 18:1-10. Wat de profeet zegt, moet altijd uitkomen. Wordt die stelling ondermijnd door deze verzen?

05

Ondanks al het kwaad was de Heer nog steeds bereid de mensen een kans te geven om berouw te tonen. We hebben hier te maken met de voorwaardelijkheid van profetieën: God zegt dat hij voornemens is te straffen, maar als de mensen berouw hebben, zal hij daar van af zien. De aard van Gods ingrijpen is afhankelijk van hoe de mensen reageren. Hoe zou God het anders kunnen doen? Hij kan moeilijk oproepen tot bekering en dan toch straffen als men tot inkeer komt. Lees Jeremia 18:18-23. Vertel in uw eigen woorden wat men van plan is tegen Jeremia te ondernemen. Welke verwensingen staan er in het gebed van Jeremia? Is het wel een gebed?

Jeremia staat alleen. Zo voelt hij het. Het volk vertrouwt op ‘het onderricht van onze priesters, de raad van onze wijzen, de verkondiging van onze profeten’. Jeremia beschouwt dat als zelfbedrog! Maar zijn stem wordt niet gehoord. Wordt de stem van de profeten wel door ons gehoord?

56



VERDERE STUDIE Voor verdere studie: Lees Jeremia 18:1117. In vers 11 staat: ‘Breek met je kwalijke praktijken, beter je leven.’ In vers 12 zegt de Heer in feite dat hij al weet dat ze niet naar zijn waarschuwingen zullen luisteren maar ‘zich alleen willen laten leiden door hun koppig en boosaardig hart.’ De Heer zegt dan wat hij zal gaan doen vanwege hun ongehoorzaamheid. Dit is een van de momenten in de Bijbel die laat zien dat Gods voorkennis van onze vrije keuze op geen enkele manier die keuze zelf aantast. Waarom zou de Heer hen smeken om te stoppen met hun kwade praktijken, als ze niet de vrijheid hadden om hem te gehoorzamen? Waarom zou hij ze vervolgens straffen voor hun ongehoorzaamheid, als ze niet de vrijheid hadden om te gehoorzamen? Dit gegeven zien we ook in bijvoorbeeld Deuteronomium 31:16-21. Zelfs voordat de kinderen van Israël het beloofde land ingaan, vertelt de Heer aan Mozes dat hij weet dat ‘ze zich met andere goden in [zullen laten] om die te dienen.’ Hier is nog meer bewijs dat Gods voorkennis van onze keuzes niet botst met onze vrijheid om die keuzes te maken.

GESPREKSVRAGEN Iedereen heeft weleens iemand horen zeggen dat hij zus en zo deed, omdat de Heer hem dat vertelde. (Wat kunt u in zo’n geval het beste zeggen?) Dat God ons zal leiden staat niet ter discussie, maar op welke manieren kunnen we controleren of deze instructies ook echt van de Heer komen? Jeremia zei dat het woord van de Heer als een vuur in zijn botten was. Hoe kunnen we dat vuur in onszelf brandende houden? Kunnen de verzen die we deze week hebben bestudeerd de begrippen opwekking en hervorming verhelderen? Is zondebesef nodig voor opwekking? Is blijdschap nodig voor opwekking?


57

05


Jeremia 18:1-23

Hoeveel problemen kunt u aan als profeet? IJSBREKER

Wat doet u als iemand uw vrijheid aantast? Denk ook aan uw persoonlijke ruimte. Bespreek met elkaar.

IK VERKEN

05

Een oppervlakkige lezing van dit hoofdstuk zou ons in verwarring kunnen brengen. We zien een ander beeld van God dan we gewend zijn. We denken over God als iemand die zijn kinderen vrijheid geeft en alles wil doen om hun geluk te bevorderen. In dit hoofdstuk echter ontdekken we een almachtige God die speelt met het leven van mensen zoals een marionetten-speler dat doet met zijn poppen. We zullen stilstaan bij de twee aspecten die in deze tekst problematisch voor ons kunnen zijn: God wil mij kneden zoals een pottenbakker zijn klei kneedt Het kan zijn dat God iets doet wat verkeerd uitpakt.

IK BESTUDEER

Wat betekent het dat God een mens wil kneden zoals een pottenbakker zijn klei kneedt? Wat is het probleem? Dit is de kern: ‘Jullie zijn in mijn handen als klei in de handen van een pottenbakker.’1 Dit wordt nog versterkt doordat in ditzelfde vers wordt benadrukt dat het om een ‘woord’ of ‘orakel’ van God gaat. ‘De pot die hij maakte mislukte’2. De pottenmaker heeft de pot verknoeid, maar hij gooit hem niet weg: hij voelt zich verantwoordelijk en begint opnieuw. Het lijkt er op dat de pottenbakker een slechte pot maakt. Maar wie verder leest ontdekt dat het beeld zit in de klei. 3 Verkeerde klei staat symbool voor opstandige en eigenwijze mensen. Daarmee kan de pottenbakker geen goede potten maken. Welke relatie zou er moeten zijn tussen een mens en God zodat God een mens kan vormen? Vormt God mensen tegen hun wil? Waarom wel, waarom niet? Kan God plannen maken om onheil te veroorzaken en ongeluk brengen terwijl het volk het goed bedoelt?4 Het onheil komt door de daden van andere volken en als zij in beweging komen, arriveert het oordeel5. Is het onheil dat komt een goddelijk initiatief? Wat denkt u? God werd in die tijd gezien als degene die zowel het goede als het slechte brengt. En wat gebeurt er als God niet tussenbeide komt? Manasse deed wat slecht was, slechter dan 1 Vers 6 2 Vers 4 3 Vers 12 4 Vers 10 en 11 5 Vers 17

58


VERDIEPING | 31 OKTOBER

wat de volkeren rondom deden.6 God laat zich ombuigen en aanvaardt het berouw van Manasse aan het einde van diens leven. Als God op elk moment kan ingrijpen, waarom deed hij dat dan niet eerder tijdens het leven van Manasse? Hoe zeker zijn Gods plannen als we naar hoofdstuk 18 kijken? Blijkt uit de dreigementen van God niet in feite een veel diepere wens? Paradoxaal genoeg laat dit schriftgedeelte de flexibiliteit van God zien. Hij is altijd bereid zijn mening bij te stellen en te veranderen van gedachten. Wat denkt u van dat gebed van de profeet van God?7 Wie wil hier dat er nare dingen gebeuren? God? Is Jeremia hier nog steeds geïnspireerd? Heeft zijn lijden hem van zijn stuk gebracht? Kan lijden het rechtvaardigen dat u iemand kwaad toewenst? Jeremia wil de vernietiging van zijn vijanden, terwijl God wil dat zijn volk dat hem is vergeten verandert (vers 15). Wat zijn de echte gevoelens die God voor zijn volk heeft?

IK PAS TOE

Hoe kan ik aanvaarden dat God me maakt zoals het hem goeddunkt? Een God die doet wat hij wil en me recyclet als zijn werk mislukt?8 Ben ik niet meer dan een marionet in Gods handen? Dan verliest het leven toch alle smaak? Hoe versta ik het idee van onderworpen zijn en volledige ter beschikking staan van God? Welk beeld van God in dit hoofdstuk inspireert me? Welk gevolg kan dat hebben voor mijn leefwijze? 6 2 Kronieken 33:9 7 Vers 21 en 23 8 Vers 4

IK BID … Heer, open mijn ogen voor uw leiding. Help mij om niet eigenwijs te zijn. Help mij te groeien in kennis en wijsheid van u. Wees met de mensen die ik speciaal aan u wil opdragen.


59

05


Hoe bruikbaar ben jij voor God? OPENINGSVRAAG

Op wie of wat vertrouw je het meest? Bespreek met elkaar. Lees samen Jeremia 18:1-23.

IJSBREKERVRAAG

Als iets niet werkt, hoeveel geduld heb je dan om het te repareren? Leg uit.

INSPIRATIE

Hij pakte een stuk klei en begon een pot te maken. Maar de pot mislukte. De pottenbakker begon opnieuw. Hij vormde de klei met zijn handen, net zo lang tot het depot was die hij wilde.1

BEHANDEL DE TEKST

05

Vers 1-4: Wat doet de pottenbakker? Gooit de pottenbakker de klei die niet gelukt is weg of gebruikt hij die opnieuw? Wat is het doel van de pottenbakker? Vers 5-10: Wie wordt met de klei bedoeld? Wat betekent het dat God een heel volk vormt? Vers 11-13: Wat doet God als mensen niet willen veranderen, en alleen hun eigen ding willen doen?

TOEPASSING

Als het met de klei in een keer niet lukt, probeert God het opnieuw met jou. Wat vind je daarvan? Herken je dit? Hoe kan God aan een heel volk werken? Hoe begrijp je dat? Wat vind je ervan dat niet alleen jij, maar het hele land waar je bij hoort onderdeel is van Gods zorg? Wil je ook wel eens niet naar God luisteren? Wat zou dan zijn antwoord aan jou zijn op grond van deze tekst? Wat vind je daarvan?

OPDRACHT

Denk komende week na over wat je moet veranderen in je leven om meer te doen wat God van je vraagt?

1 Jeremia 18:4, Bijbel in Gewone Taal

60


06

BIJBELLES | 1 – 7 NOVEMBER

LEZEN: Genesis 4:3-7; Numeri 21:1-9; Jesaja 29:16; Romeinen 9:18-21; Jeremia 19; Hebreeën 5:14; Jeremia 13:1-11. KERNTEKST: ‘Heeft de pottenbakker niet de vrijheid om van dezelfde klomp klei zowel een kostbare vaas als een alledaagse pot te maken?’ Romeinen 9:21

SYMBOLISCHE DADEN

06

Iedereen die de Bijbel heeft bestudeerd weet dat hij vol staat met symbolen, woorden en beelden die naar iets verwijzen. Zo verwijzen de rituelen in de tempel van Israël naar de genade van God, het verlossingsplan. ‘De meeste mensen begrijpen het Joodse bestel niet voldoende. In de riten en symbolen liggen grote en diepe waarheden opgesloten. Het evangelie is de sleutel om deze mysteriën te ontsluiten. Door ons meer te verdiepen in het verlossingsplan worden de waarheden ervan voor ons begrip geopend.’ God heeft symbolen op vele manieren gebruikt om de waarheid over te brengen. Bijvoorbeeld door de symboliek van het aardse heiligdom, of de symbolen in profetische boeken (zoals Daniël 2, 7, 8 en Openbaring). Ook gebruikte Jezus zelf, met zijn gelijkenissen en alledaagse voorbeelden, symbolen om diepgaande waarheden uit te leggen. Zo is ook het boek Jeremia rijk aan symbolen en beeldspraak. Deze week kijken we naar een paar van deze symbolen.

MAAK DEZE LES VOOR SABBAT 7 NOVEMBER


61

ZONDAG 1 NOVEMBER | BIJBELLES

WAARHEID IN TEKENS EN SYMBOLEN Wie de Bijbel leest, treft een rijkdom aan symbolen. Dat kan ook niet anders, want alleen door symbolen valt er iets te zeggen over wat onzegbaar is. God is voorbij ons begrip en denken. We hebben beeldspraak en symbolen nodig om iets van hem te begrijpen. Lees Genesis 9:12-13. Voor wie is dit symbool bedoeld?

06

Een symbool is een betekenisdrager. De betekenis berust meestal op afspraken die de gebruikers van het symbool hebben gemaakt. Wanneer de vlag van Curaçao op een conferentietafel staat, weten we dat de man of vrouw die op die plek zit, Curaçao vertegenwoordigt. De vlag verwijst naar het land. De boog in de hemel (de ‘vlag’) verwijst naar een belofte van God. Daarmee is het een echt symbool. Lees Numeri 21:4-9 ; Johannes 12:32. Wat symboliseerde de koperen slang?

‘Het leven van de Israëlieten werd gered doordat ze zagen op de opgerichte slang. Dat zien eiste geloof. Ze leefden omdat ze Gods Woord geloofden, en vertrouwd hadden op de middelen die beschikbaar waren gesteld voor hun herstel.’ Door het hele Oude Testament heen fungeerde de aardse heiligdomsdienst als de meest gedetailleerde symbolische vertegenwoordiging van het verlossingsplan. Hoeveel de Israëlieten begrepen van de betekenis achter de rituelen is al millennia lang een onbeantwoorde vraag. Ongetwijfeld zullen veel mensen hebben begrepen dat het om plaatsvervangende verzoening ging. Zij begrepen dat een plaatsvervanger moest sterven, zodat hun zonde kon worden vergeven. De heiligdomsdienst gaf ons symbolen die toepasbaar waren op Jezus’ dood en zijn werk als hogepriester in de hemel. Ook het oordeel dat aan de wederkomst voorafgaat wordt er enigszins zichtbaar. Welke andere bijbelse symbolen van het verlossingsplan kunt u aanwijzen? Welke benadrukken Gods genade?

62


BIJBELLES | MAANDAG 2 NOVEMBER

DE KLEI VAN DE POTTENBAKKER Lees de volgende teksten. Hoe versterkt het symbool de woorden van de profeet? Ziet en begrijpt u meer door het symbool? Jeremia 18:1-10

Jesaja 29:16

Jesaja 45:9

06

Jesaja 64:8

Romeinen 9:18-21

Doordat hij constant werd afgewezen en vervolgd, wilde Jeremia zijn werk opgeven. Was dit volk het wel waard om voor te vechten? Op enkele momenten vond hij dat het antwoord op ‘nee’ was. Terwijl Jeremia kijkt naar de handen van de pottenbakker, wordt hem duidelijk hoe God zich tot de mens verhoudt. In het beeld van de pottenbakker aan zijn wiel herkent hij Gods soevereiniteit. De Heer heeft de wereld in zijn handen, wat de mensen in hun waan ook mogen denken. Eeuwen na Jeremia gebruikt Paulus dit beeld uit het Oude Testament en borduurt erop voort. Paulus weet dat wanneer de vrije wil van de mens wordt misbruikt met alle kwalijke gevolgen van dien, we toch hoop en zekerheid mogen putten uit de soevereiniteit van een liefhebbende en zelfopofferende God. Een God die zijn liefde voor de mens heeft geopenbaard aan het kruis. Het kwaad zal niet overwinnen, maar God en zijn liefde wel. Dat is de hoop die Paulus zo vaak benadrukt en bezingt. Heeft u het beeld van de pottenbakker en de klei wel eens in uw eigen leven herkend? Welke andere bijbelteksten laten ons de realiteit van Gods soevereiniteit zien?


63

DINSDAG 3 NOVEMBER | BIJBELLES

EEN TRIEST VOLK ‘Want ze hebben mij verlaten, ze hebben deze plaats geschonden en er wierook gebrand ter ere van andere goden, die zij, hun voorouders en de koningen van Juda nooit hebben gekend. Ze hebben deze plaats doen druipen van onschuldig bloed. Hier worden een aantal kwalijke praktijken genoemd. Mensen hebben God de rug toegekeerd, en branden wierook voor ‘andere goden’. Er wordt onschuldig bloed vergoten en ze hebben ‘deze plaats geschonden.’ De tekst zegt niet of met ‘deze plaats’ de tempel of de stad Jeruzalem wordt bedoeld. De vertaling ‘geschonden’ klopt, maar er had evengoed ‘vreemd maken’ of ‘ontheiligen’ kunnen staan. Misschien was ‘ontheiligen’ zelfs de betere vertaling geweest, want de onderliggende gedachte is dat het volk ook zichzelf heeft ontheiligd.

06

Hoe werkt dat nou, godsdienst en ethiek? Welk beeld van God moet er bestaan om aan de ene kant een tempel ritueel op gang te houden en aan de andere kant een samenleving te tolereren zoals die in Jeremia 19:4 is beschreven?

In Jeremia 19:5 staat: ze hebben ‘er offerplaatsen gebouwd om hun kinderen als offer voor Baäl te verbranden. Dat heb ik nooit geboden, nooit gezegd en nooit gewild.’ Hoewel het offeren van mensen wel voorkwam in de oudheid, was het een gruwel voor de Heer. Hij had deze praktijk voor de Israëlieten verboden. De woorden die hierboven zijn vertaald als ‘nooit gewild,’ betekenen in het Hebreeuws letterlijk ‘het kwam niet in mijn hart op.’ Deze praktijk is ver van Gods wil verwijderd. Toch bleek de kracht van corruptie en cultuur sterker dan Gods woord. Ook in Israël werd in uitzonderlijke gevallen dit ritueel voltrokken. Blijkbaar is het mogelijk om verblind te raken door de dominante cultuur en in praktijken mee te gaan, die het evangelie ontkrachten.

64


BIJBELLES | WOENSDAG 4 NOVEMBER

EEN KRUIK IN STUKKEN Jeremia heeft de pottenbakker bezig gezien aan zijn wiel. Nu moet hij iets bij de pottenbakker gaan kopen. Lees Jeremia 19:1-15. Probeer de verzen 1, 2 en 10 te visualiseren. Kunt u de uitdrukking op enkele van de gezichten beschrijven?

Jeremia moet opnieuw naar de pottenbakker en er gaan getuigen mee. Zo zien we de profeet lopen, gevolgd door een aantal oudsten en priesters van Juda. Als leiders waren zij verantwoordelijk voor het volk en daarom moesten zij de boodschap zien en horen. De Schervenpoort, waar hij de kruik moest stukslaan, was misschien in de pottenbakkersbuurt of net buiten de poort. De aanblik van een berg scherven zou de symbolische handeling alleen maar aan kracht doen winnen. Een stukgeslagen kruik heeft geen enkel nut meer. Het is nauwelijks te bedenken dat de oudsten en de priesters niet hebben begrepen wat Jeremia uitbeeldde. Zeker niet nadat ze te horen hadden gekregen dat de plek waar ze stonden de Vallei van Slachting zou worden genoemd. Maar zoals we weten gaapt er vaak een kloof tussen horen en gehoorzamen, begrijpen en handelen. De onherroepelijkheid van de handeling is nog beangstigender. Wie kan een stukgeslagen kruik repareren? Het oordeel is blijkbaar onvermijdelijk. De stad die zij hadden geschonden met hun zonden en wreedheden, zou in korte tijd worden verontreinigd door hun dode lichamen. De omvang van de straf zegt iets over de omvang van hun zonden. God moet een bruikbare en mooie kruik in gedachten hebben gehad toen hij Israël wilde ‘vormen’. Hij lijkt te falen. Wat is er gebeurd? Heeft u weleens aan uzelf gedacht als kruik van God?


65

06

DONDERDAG 5 NOVEMBER | BIJBELLES

DE LINNEN GORDEL Lees Jeremia 13:1-11. Welke symbolische handeling moest Jeremia uitvoeren en welke belangrijke les moest hieruit worden getrokken?

06

Deze tekst heeft vertalers een probleem bezorgd, omdat het Hebreeuwse woord voor ‘Perat’ ook regelmatig als ‘Eufraat’ wordt vertaald, maar die rivier ligt honderden kilometers van Jeruzalem vandaan. Het kostte Ezra vier maanden om ernaartoe te reizen. Toch moet Jeremia de reis twee keer ondernemen. Sommige geleerden concluderen daarom dat het om een andere locatie gaat. Maar weer anderen betoogen dat de lange afstand Jeremia leerde hoe ver de kinderen van Israël zouden worden weggevoerd. Bovendien zou hij bij de terugkomst van zo’n lange reis de vreugde begrijpen van de terugkeer na 70 jaar gevangenschap. Hoe dan ook, de gordel symboliseert Jeruzalem met de tempel. Het is de stad zoals God die graag had gezien. De man die de gordel draagt is God zelf. Hij draagt zijn volk dicht op zijn huid. Sommige commentatoren zijn van mening dat het belangrijk is dat de gordel van linnen is gemaakt, hetzelfde materiaal als de priesterlijke kleding. Juda moest tenslotte ook ‘een koninkrijk van priesters’ zijn. Maar de gordel gaat ‘in ballingschap’ en raakt verweerd. Hij kan niet meer gedragen worden en wordt een nutteloos kledingstuk. Lees Jeremia 13:11 en vergelijk het met Deuteronomium 4:5-8. Hoe laten deze verzen samen zien wat er gebeurde? Wat kunnen deze teksten ons vertellen?

66


BIJBELLES | VRIJDAG 6 NOVEMBER

VERDERE STUDIE Voor verdere studie: Het beeld van de pottenbakker en de klei, zeker zoals dat in Romeinen 9 wordt beschreven, geeft aanleiding tot belangrijke vragen. De belangrijkste is wellicht of we Gods handelwijze kunnen begrijpen. Dat blijkt uiterst moeilijk, staat al in Jesaja 55:8. We zijn simpelweg te beperkt in wat we kunnen weten van God. Zou het feit dat we ver weg zijn geraakt van God ons beperken in wat we van hem begrijpen?

GESPREKSVRAGEN Gods absolute soevereiniteit staat altijd op gespannen voet met het bestaan van het kwaad. Helpt het adventistische scenario van ‘De Grote Strijd’ om die spanning tenminste gedeeltelijk op te heffen? Probeer samen meer symbolen in de Bijbel te vinden. Vertel aan de groep welk symbool u in het bijzonder aanspreekt. Leg in het kort uit waarom.

06

Wat we wel enigszins kunnen begrijpen is de liefde die spreekt uit Gods handelen in Jezus Christus. ‘Want God had de wereld zo lief …’, en zonder aarzelen kunnen we die woorden aanvullen. Ons begrip staat vaak naast ons onbegrip. Uiteindelijk blijkt de vraag niet altijd te zijn of we het kunnen beredeneren, maar of we ons in vertrouwen kunnen overgeven. ‘Voor velen is de oorsprong van de zonde en de reden voor haar bestaan een bron van grote, onoplosbare problemen. Zij zien het kwaad in hun omgeving, met al zijn verschrikkelijke gevolgen: ellende, verdriet en leed. Zij vragen zich af hoe dit alles mogelijk is onder het soevereine bestuur van een God die oneindig in wijsheid, kracht en liefde is. Ze kunnen maar geen verklaring vinden voor dit geheimenis. In hun onzekerheid en twijfel begrijpen ze de duidelijke waarheid van Gods Woord, die beslissend is voor hun zaligheid, niet.’ DIALOOG / 4E KWARTAAL 2015

67

SABBAT 7 NOVEMBER | VERDIEPING

Jeremia 13:1-11

De kracht van voorbeelden IJSBREKERVRAAG

Hebt u wel eens meegemaakt dat u iets wilde doen of maken, maar het wilde maar niet lukken? Hoe voelde u zich toen?

IK VERKEN

Jeremia was een echte onheilsprofeet. Het koninkrijk van Juda zal worden geannexeerd en de stad Jeruzalem met haar tempel verwoest, zo klonk zijn boodschap. Maar de leiders van Gods volk wilden maar niet luisteren. Met een hele simpele illustratie en gelijkenis legt God aan Jeremia uit wat hij hiervan denkt.

IK BESTUDEER

06

De profeten van het Oude Testament kregen visioenen van God. God sprak tot hen en zij brachten de boodschap aan zijn volk. Jeremia en zijn tijdgenoot Ezechiël kregen ook vaak de opdracht om bepaalde (soms erg vreemde) handelingen uit te voeren om zo de boodschap die God tot het volk wilde spreken uit te beelden. Wat denkt u dat het doel daarvan was? God draagt Jeremia op om een linnen gordel. Later wordt duidelijk dat deze gordel (de roem van) het koninkrijk van Juda uitbeeldt.1 Er wordt een uitvoerige beschrijving gegeven van de gordel en wat Jeremia ermee moest doen van God. 2 Welke elementen in deze gelijkenis zeggen volgens u iets over Juda? Zijn er ook delen van de gelijkenis die geen duidelijke betekenis lijken te hebben? Vooral interessant dat Jeremia naar de Perat wordt gestuurd. 3 Perat is de Hebreeuwse naam van de Eufraat. Zoek in uw Bijbel een kaart waar u de hele Eufraat op kunt zien. Het dichtstbijzijnde stuk van de Eufraat, het oosten van Syrië, was voor Jeremia minstens 600 kilometer van Jerusalem, waar hij waarschijnlijk woonde. Velen hebben zich afgevraagd of Jeremia wel zo’n reis zou hebben gemaakt, maar toch is dit een belangrijk element van de gelijkenis. Waar staat de Eufraat voor, denkt u? Vers 11 sluit de gelijkenis af met een emotioneel geweeklaag van God. God wilde zijn volk zo graag dicht bij hem houden. Zijn volk was zijn grote liefde, maar wat hij ook deed om haar bij zich te houden, het mocht niet baten. Welk beeld van God schetst de schrijver hier? 1 Vers 9 2 Vers 1-7 3 Vers 4

68


VERDIEPING | SABBAT 7 NOVEMBER

IK PAS TOE

Jeremia gebruikt veel verschillende beelden om aan de Joden uit te leggen wat er allemaal mis is gegaan en waarom ze nog in zijn tijd onherroepelijk in ballingschap zullen worden weggevoerd. In onze tekst staat dat de gordel helemaal is vergaan, deze ‘diende nergens meer toe’4. Zo is het ook met Gods volk, zegt de Heer. 5 Zijn volk is telkens weer opnieuw eigenwijs en onbetrouwbaar. Wat kunnen wij leren van deze pittige boodschap? Lopen wij als gemeente ook hetzelfde risico als Israël en Juda? Bij de ijsbrekervraag hebben we gesproken over iets dat maar niet wilde lukken. God legt uit dat het met Israel en Juda ook steeds maar niet wil lukken. Het lijkt erop dat God de handdoek in de ring gooit. Hoe kunnen we deze moeilijke boodschap het beste begrijpen in de context van de rest van de Bijbel? Geeft God ooit op? 4 Vers 7 5 Vers 10

IK BID … Onze Vader in de hemel, dank u wel voor de woorden van Jeremia. Dank u dat u nooit op geeft, hoe eigenwijs en onbetrouwbaar wij soms ook zijn. Dank u dat van ons houdt en altijd weer met ons verder wilt. Wilt u ons steeds dichter naar u leiden. In Jezus’ naam, amen.


69

06

SABBAT 7 NOVEMBER | JONGERENLES

Hoe zorg je dat je geloof niet verteert? OPENINGSVRAAG

Wat moet ik veranderen om te doen wat God vraagt? Deel met elkaar. Lees samen Jeremia 13:1-11.

IJSBREKERVRAAG

Waar kun je jouw geloof het beste mee vergelijken? IJzer, hout, stof, water, suiker, een bloem, een boom, of iets anders? Leg uit.

INSPIRATIE

Ik heb de inwoners van Juda en Israël altijd heel dicht bij me gehouden. Net zoals een hemd dat strak om je lijf zit. Want ik wilde dat ze mijn volk zouden zijn. Dan zouden alle volken eerbied en respect voor mij krijgen. Maar mijn volk heeft niet naar mij geluisterd.’1

BEHANDEL DE TEKST

06

Vers 1-7: Waarom mocht het linnen hemd niet nat worden? Waarom moest het hemd in een rotsspleet verborgen worden? Probeer een verklaring te vinden voor wat hier gebeurt. Vers 7-10: Hoe komt het dat het hemd is vergaan en welk symbool zit hierin? Wie heeft dat hemd laten vergaan? Denk na over de betekenis hiervan en deel je conclusies met elkaar. Vers 11: Wat wil God eigenlijk met het volk? Hoe dicht is een hemd bij een lichaam? Wat betekent dat? Leg uit.

TOEPASSING

Heb jij wel eens iets gekocht dat snel kapot ging? Hoe voelde je je toen? Kun je het verteren van een riem vergelijken met God niet volgen? Wat betekent dit beeld dan? Leg uit en pas het toe in je leven. Ervaar jij God als dichtbij? Op een schaal van 1-10 met 1 heel ver weg en 10 heel dichtbij, waar zit jij dan? Leg uit het aan de groep.

OPDRACHT

Zoek komende week iets op dat door de natuur verteerd is en maak er een foto van. Neem de foto volgende week mee voor de openingsvraag.


70


07


LEZEN: Jeremia 9, Jeremia 10: 1-15, Romeinen 1:25, Jeremia 26, Handelingen 17:30, Handelingen 5:34-41 KERNTEKST: ‘Wil iemand zich op iets beroemen, laat hij zich erop beroemen dat hij mij kent, inziet dat ik, de Heer, dit land liefde schenk, rechtvaardigheid en recht, want daar schep ik behagen in – spreekt de Heer.’ Jeremia 9:23

DE CRISIS GAAT DOOR De moeilijkheden en verzoekingen van Jeremia gaan door. In feite beschrijft het overgrote deel van het boek de worsteling van de profeet met zijn omgeving. Hij is geroepen om Gods woord te prediken en krijgt bijna geen gehoor. Hij wil van genade spreken, maar ontmoet zoveel onbegrip dat hij ondergang moet aankondigen. Stelt u zich eens voor wat er gebeurd was als de mensen naar Jeremia hadden geluisterd en zijn waarschuwing hadden aangenomen. Als de mensen, de koningen en de leiders tot inkeer waren gekomen, was die verschrikkelijke crisis er nooit gekomen. De mogelijkheid tot bekering was binnen handbereik, zelfs nadat ze God zo vaak op de proef hadden gesteld. De deur stond open, maar ze weigerden er door heen te lopen. Het is zo makkelijk om ons hoofd te schudden. Maar: ‘Wat hun overkomen is, moet ons tot voorbeeld strekken; het is geschreven om ons, voor wie de tijd ten einde loopt, te waarschuwen.’ De voorbeelden liggen voor het oprapen, wat kunnen we van ze leren?



71

07


LAAT DE OPSCHEPPER ... Jeremia 9 begint met een jammerklacht van de profeet. Hij weet van de onontkoombare ramp die over zijn land en zijn volk zal komen. God heeft een oordeel uitgesproken over Jeruzalem en zal dat oordeel voltrekken. Wat komt is geen speling van het lot. Er is geen sprake van toeval of een onbegrijpelijke wending in de geschiedenis. Integendeel, het volk krijgt te maken met een ingrijpen van God. Jeremia beseft dit en daarom heeft hij zoveel verdriet. Maar zijn verdriet was maar een kleine weerspiegeling van de pijn die God gevoeld moet hebben. Er is eens geschreven: ‘Het kruis openbaart aan onze stompe zintuigen de pijn, die de zonde, vanaf het begin af aan, heeft gebracht in het hart van God. Elke afwijking van het juiste, elke daad van wreedheid, elke misstap van de mensheid … doet hem pijn. Toen er ellende over Israël kwam … onderwerping aan hun vijanden, wreedheid en dood, wordt er gezegd dat “de Heer niet langer [kon] aanzien hoe moeilijk Israël het had.”’ In al hun droefheid, was hij zelf ook bedroefd ... ‘en hij tilde hen op en heeft hen gedragen, alle jaren door.’

07

Lees Jeremia 9, de jammerklacht van de profeet. Focus met name op vers 23-24. Waarom zijn die woorden zelfs nu nog zo belangrijk voor ons?

Er is wel eens gezegd dat we allemaal op een stad zonder muur lijken, als het op de dood aankomt. Wijsheid, kracht of rijkdom kunnen ons er niet voor behoeden. Het beeld van een God die ons daarin draagt kan troost bieden. Wat vertelt het kruis ons over de goedheid en de rechtvaardigheid van God?

72



SCHEPSELEN OF DE SCHEPPER? Het volk van God was geroepen anders te zijn dan de omringende naties. Het volk moest het beeld van God weerspiegelen. Hij moest zichtbaar worden in hun gedrag, niet in een gehouwen of gegoten beeld. De vijf boeken van Mozes staan vol met waarschuwingen: Israël moest een levend getuigenis zijn aan de wereld. In hun handel en wandel moesten andere volken Gods karakter kunnen aflezen. Helaas laten veel verhalen in het Oude Testament zien hoe vaak het volk meegetrokken werd in de gebruiken waarvoor ze gewaarschuwd waren. Lees Jeremia 10: 1-15. Wat vertelt de Heer hier aan zijn volk? Als dezelfde waarschuwing gegeven zou worden in onze tijd, cultuur en context, wat zou deze dan inhouden?

Jeremia vertelt de mensen wat ze allang moeten weten: heidense goden zijn menselijke creaties, uitbeeldingen van gevaarlijke en verwrongen gedachten. Paulus heeft dat goed begrepen en schrijft eeuwen later: ‘Ze hebben de waarheid over God ingewisseld voor de leugen; ze vereren en aanbidden het geschapene in plaats van de schepper, die moet worden geprezen tot in eeuwigheid.’ Paulus maakt een duidelijk onderscheid tussen het geschapene en de schepper. Dat doet Jeremia ook, want hij spreekt over de onmacht en zwakte van ‘goden’ in tegenstelling tot de ware God. Steeds weer probeert Jeremia duidelijk te maken hoe dwaas en onnozel het is om te vertrouwen op dingen, die niets kunnen doen. Daarbij wijst hij op wie er wel toe doet: God de schepper, die niet alleen de wereld heeft geschapen, maar ook ondersteunt door zijn macht. Hoe oud deze teksten ook zijn, de boodschap is nog steeds toepasbaar. Wij komen misschien niet in de verleiding om te buigen voor een beeld. Wij zullen niet snel iets aanbidden dat door mensen is gemaakt. En toch zijn we in staat ons vertrouwen te stellen in dingen, die ons net zo min kunnen redden als de afgoden. In welke dingen kunnen we een groter vertrouwen stellen dan de bedoeling is, als we niet opletten?


73

07


OPROEP TOT BEKERING Lees Jeremia 26:1-6. Welke hoop biedt God de mensen hier aan?

Het is niet de eerste keer dat we dit tegenkomen in het boek Jeremia. In hoofdstuk 7 is iets vergelijkbaars te lezen. Oproepen tot bekering behoren als het ware tot het vaste instrumentarium van de profeet. Steeds weer krijgen volken, priesters en koningen de kans om de samenleving te veranderen. Vergelijk Jeremia 26:1-6 met 2 Kronieken 6:37-39, Ezechiël 14:6, Mattheüs 3:2, Lucas 24:47 en Handelingen 17:30. Welk patroon wordt zichtbaar?

07

God kan zijn liefde niet negeren. Daarom stuurt hij keer op keer zijn dienaren, de profeten, met de boodschap: ‘Geef je verdorven levenswandel op’, ‘Omwille van mijn naam houd ik mijn woede in toom, omwille van mijn eer zal ik me inhouden en je niet ten onder laten gaan.’ ‘Omwille van mijzelf doe ik dit, omwille van mijzelf, want hoe zou mijn naam ontwijd kunnen worden! Ik deel mijn majesteit niet met een ander.’ Uiteindelijk is Gods boodschap in het Oude en Nieuwe Testament hetzelfde en geldt voor alle mensen, in alle tijden. We zijn zondaren, we leven tegen zijn wil in, en zijn blijkbaar niet in staat ons leven radicaal te veranderen. God wil niet dat dit eeuwig doorgaat, hij wil er verandering in brengen. Daarom is er genade. Door de verzoenende dood en opstanding van Christus heeft God voor ons allemaal een weg gecreëerd om gered te worden. In het licht daarvan kunnen we onze zondigheid erkennen. We noemen dat berouw. Tegelijkertijd mogen we weten dat God vergeving schenkt. Leven uit genade is leven in vertrouwen op God. En dat, zegt Paulus, betekent dat we met Gods hulp de zonde te lijf kunnen gaan. Wat we ook gedaan hebben, we kunnen berouw hebben van onze zonden en vergeven worden. Dat vertelt het evangelie ons. Volgens Paulus blijft het daar niet bij. Lees Romeinen 6:1-5. Wat valt ons ten deel?

74



DOODSTRAF Lees Jeremia 26:1-9. Hij wordt nu wel zeer direct in zijn beschuldigingen aan het volk. Zo raakt hij een open zenuw als hij de ondergang van de tempel voorspelt. En hij maakt het nog erger, wanneer hij zegt dat ‘alle volken op aarde de naam van deze stad als een vloek zullen gebruiken’. Maar misschien kwetst hij nog het meest wanneer hij zegt dat God het volk doof noemt omdat het niet luistert ‘naar mijn dienaren de profeten, die ik telkens weer naar jullie zend’. Daarmee plaatst Jeremia zich lijnrecht tegenover de priesters en profeten in zijn gehoor. Hij is de ware profeet, de anderen zijn leugenaars. Lees Jeremia 26:10-19. Hoe wordt er gereageerd?

In Israël kon alleen een koninklijk gerechtshof de doodstraf geven. Daar was een meerderheid van stemmen voor nodig. De priesters en de profeten legden een aanklacht tegen Jeremia voor. Zij wilden hem aanklagen als een politiek crimineel en als een verrader. Lees Jeremia 26:12-15. Wat was Jeremia’s antwoord?

Jeremia schrok niet terug: integendeel, ook al was de dood dichtbij, hij hield vast aan zijn uitspraken. Van de Jeremia die soms jammerde, klaagde en zijn geboortedag vervloekte, is geen spoor te bekennen. We hebben de neiging ons te vereenzelvigen met helden. Zeker als het sterke mannen en vrouwen zijn die voor een rechtvaardige zaak strijden. Hoe terecht zou het zijn om ons te vereenzelviging met Jeremia?

Jeremia bleef standvastig. Hij waarschuwde zijn toehoorders dat zij door hem te veroordelen onschuldig bloed zouden vergieten en dat de stad voor zijn dood zou boeten. Daarmee zegt hij dat zijn dood Gods oordeel over de stad alleen maar zou bevestigen. ‘God heeft mij gestuurd om u te waarschuwen. Als u mij doodt, slaat u de waarschuwing in de wind.’ Wanneer Jeremia is uitgesproken blijkt dat hij minder alleen staat dan hij misschien dacht. DIALOOG / 4E KWARTAAL 2015

75

07


JEREMIA’S ONTSNAPPING Lees Jeremia 26:16-24. Hoe ontkwam Jeremia aan de dood?

07

Het is opmerkelijk dat de priesters en profeten weerstand ondervinden van vooraanstaande burgers en delen van het volk. Ter verdediging van Jeremia zeggen ze: ‘[H]ij heeft in de naam van de Heer, onze God, tot ons gesproken.’ Vervolgens staan er enkele belangrijke leiders op, die het hof wijzen op een vergelijkbare zaak, een precedent. Ze vertellen van Micha die op dezelfde gronden werd aangeklaagd. De toenmalige koning deed Micha geen kwaad, hij luisterde juist naar zijn advies, de gehele natie had berouw en de ramp werd voorlopig afgewend. Nu blijkt dat er wel degelijk mensen waren die Jeremia serieus namen en zijn visie deelden. Een detail dat ons ervoor zou moeten behoeden steeds weer van het volk en de leiders te spreken. De omstandigheden zijn vaak genuanceerder dan we vanuit onze beperkte kennis en vooroordelen denken. Lees Jeremia 26:20-23. De vrijspraak stookte de haat van de aanklagers alleen maar verder op. Dat werd de dood van Uria, een collega van Jeremia. De koning, die zijn vingers niet wilde branden aan Jeremia, aarzelde niet over een pardon voor de waarschijnlijk minder bekende Uria. Zo kon de koning de verliezers toch een bescheiden overwinning bezorgen. Cynisme is van alle eeuwen. Woede en het verlangen naar wraak groeide in de mensen. Voorlopig genoot Jeremia de bescherming van Achikam en kwam hij een tijdje in rustiger vaarwater. Jeremia’s rechtszaak doet sterk denken aan Handelingen 5:34-41.Welke parallellen ziet u tussen de teksten? Aan welke kant wilt u staan? Waarom? Zou u daar werkelijk de moed voor hebben?

76



VERDERE STUDIE Voor verdere studie: ‘Wat liefde is, hebben we geleerd van hem die zijn leven voor ons gegeven heeft.’ Een liefde zo groot dat het leidde tot wat Ellen G. White beschrijft als ‘de scheiding tussen de goddelijke machten.’ Wat wordt met ‘de scheiding tussen de goddelijke machten’ bedoeld?

GESPREKSVRAGEN Bespreek de zaak Uria met elkaar. Welke redenen zou de koning hebben kunnen aanvoeren voor de executie van deze collega van Jeremia?

07

Gods liefde was zo groot dat de Vader en de Zoon, die elkaar vanaf de eeuwigheid lief hadden, deze ‘scheiding’ ondergingen om ons te bevrijden. ‘Mijn God, mijn God, waarom hebt u mij verlaten?’ is de meest krachtige uitdrukking van die ‘scheiding’, van wat het kostte om ons te redden. Geen wonder dus dat ‘wij liefhebben omdat God ons eerst heeft liefgehad’. Onze reactie op en weerspiegeling van deze liefde is beperkt. We zijn egoïstisch, we vinden het moeilijk om in de schoenen van een ander te staan. Gods liefde overtreft die van ons; wij reflecteren de liefde van God zoals een olieachtige modderpoel de hemel reflecteert. DIALOOG / 4E KWARTAAL 2015

77


Jeremia 9:22-25

De juiste vorm van trots IJSBREKERVRAAG

Geef voorbeelden van gezonde en ongezonde trots. Hoe kunt u verschil tussen die twee kennen?

IK VERKEN

Wat onmiddellijk in het oog springt is de herhaling, tot driemaal toe, van het werkwoord halal, dat in de NBV vertaald is met beroemen. Het is hetzelfde werkwoord dat ons het beroemde woord halleluja, lof zij de Heer, heeft gegeven. Misschien verbaast ons dat. We hoeven niet onmiddellijk alle vormen van trots te veroordelen. Het is goed om Psalm 106:1-5 nog eens te herlezen, waar het over dezelfde waarden gaat als in Jeremia 9, namelijk: trouw, het recht en rechtvaardigheid—hier in de praktijk gebracht door een gelukkig mens, terwijl deze deugden in Jeremia van God afkomstig zijn. Psalm 106 nodigt ook uit om trots te zijn, maar vooral gekoppeld aan vreugde en enthousiasme. Lofprijzing en trots zijn dus kennelijk als twee kanten van eenzelfde medaille. Kiezen tussen die twee is niet het volgen van een eenduidig recept, maar een kwestie van wijsheid.

07 IK BESTUDEER

Wat de vorm betreft, moeten we kijken of de tekst gaat om een raadgeving, een waarschuwing, een vraag, een bevestiging, of een aankondiging van een oordeel.

Wat voor soort uitspraak vinden we in Jeremia9:22-25? Wat betekent dit? Welke drie dingen vinden mensen belangrijk en welke drie dingen vindt God belangrijk? Wat is het verschil tussen wat de mens belangrijk vindt en wat God belangrijk vindt. Waarmee wordt Israël vergeleken? Wat betekent ‘onbesneden van hart’? Waarin bestaat volgens deze tekst het ‘kennen van de Heer’? Wat valt u op in de opsomming van de volkeren?1

IK PAS TOE

De verzen 22 en 23 hebben de vorm van een goede raad, vanaf de verzen 24 en 25 is er een element van oordeel. Hoe voelt deze verandering van toon? In welke omstandigheden ben ik niet bereid om toe te geven omdat ik te trots ben op mijn eigen wijsheid, of me te laten helpen omdat ik te overtuigd ben van wat ik zelf kan, en neig naar hebzucht omdat ik te sterk gehecht ben aan mijn eigen bezittingen? Wijsheid, kracht en rijkdom zijn niet per definitie slecht. Maar waarom zijn ze in deze tekst niet goed? Denk aan het object waar ze zich op richten. Is mijn hart ‘besneden’? Waaraan merk ik dat? Waaraan merken anderen dat? 1 Vers 24-25

78



De r Hee J e re m i a 9 :2 3 07

IK BID … Dank u, Heer, voor deze woorden van de profeet Jeremia, die me de gelegenheid hebben gegeven om na te denken over het gevaar van teveel op mijzelf gericht te zijn. Ik besef dat het altijd gemakkelijker om mezelf in het middelpunt te plaatsen, om me superieur aan anderen te voelen, om me van niemand afhankelijk te voelen, of om juist alleen maar mijn eigen fouten en tekortkomingen te kijken. Heer, ik vraag vergeving voor deze houdingen die niet overeenkomen met uw wil. Vandaag wil ik u opnieuw danken dat ik u heb leren kennen (door mijn ouders, mijn vrienden, mijn kerk). Ik wil het voorbeeld volgen van Jezus die zich, toen hij kwam, onder de mensen begaf om met hen samen de goedheid in praktijk te brengen en het recht te verdedigen en die altijd vroeg naar de wil van zijn Vader, help mij me altijd te beroemen op u!


79


Eigen roem stinkt! OPENINGSVRAAG

Laat aan de groep je foto zien van iets wat in de natuur verteerd is. Maak een inschatting van de tijd die het geduurd heeft. Deel dit met elkaar. Lees samen Jeremia 9:22-25.

IJSBREKERVRAAG

Wat is leuker: iets positiefs zeggen over jezelf of over een ander? Leg uit waarom.

INSPIRATIE

Nee, er is maar één ding waar jullie trots op moeten zijn: dat jullie mij kennen en weten hoe ik ben. Want ik ben de Heer. Ik zorg voor liefde, recht en trouw in het land. Dat is wat ik belangrijk vind.’1

BEHANDEL DE TEKST

Vers 22 We zien hier weer drie keer een uitspraak. Wat bedoelt de schrijver als je die drie uitspraken samenvat? Wat is het verschil in waarde tussen wijsheid, kracht en rijkdom? Leg uit. Waarom moet je niet trots zijn als je deze dingen hebt? Vers 23 Zie je de parallel met vers 22, weer drie dingen. Probeer deze samen te vatten. Zie je een verband met de wijsheid, kracht en rijkdom uit vers 22? Vertel wat je ziet. Vers 24-25 Lees eens goed wat in deze verzen staat. Wie zijn er besneden? En wie zijn er onbesneden? Klopt dit wel? Wat wordt hier bedoeld? Alle Israëlieten waren toch besneden, zie Leviticus 12:3?

07

TOEPASSING

Wat vind jij van mensen die altijd opscheppen, of stoer doen met hun kennis, kracht of geld? Waarom vind je dat en wat doet het met jou zelf om bij zulke mensen in de buurt te zijn? Misschien doe je het zelf wel. Waarom zou iemand zoiets doen? Denk aan gebrek aan zelfwaarde. Hoe kun je opscheppen dat je God kent en dat hij liefde is, en rechtvaardig? Of heet dat geen opscheppen? Hoe zou je dat noemen? Hoe boos is God als hij de gelovige mensen ongelovig noemt? Vind jij ook dat gelovigen soms ongelovig gedrag vertonen?

OPDRACHT

Zeg deze week iets positiefs over God tegen iemand anders.


80


08


LEZEN: 2 Kronieken 33, Habakuk 1: 2-4, 2 Koningen 22, Filippenzen 2: 3-8, 2 Koningen 23: 1-28, 1 Korintiërs 5:7. KERNTEKST: ‘Met hart en ziel en met inzet van al zijn krachten trachtte hij de wetten van Mozes strikt na te leven en terug te keren tot de Heer, zoals geen van zijn voorgangers of opvolgers ooit gedaan heeft.’ 2 Koningen 23:25

JOSIA’S HERVORMINGEN Ouders weten hoe moeilijk het is als hun kinderen, vooral als ze ouder zijn en niet langer onder ouderlijk gezag staan, keuzes maken die hen pijn zullen doen. Natuurlijk geldt dit verdriet niet alleen voor ouders en kinderen: wie heeft niet meegemaakt dat vrienden, familieleden of anderen keuzes maakten waarvan u wist dat ze schadelijk zouden zijn voor hen? Dit is een nadelige kant van het hebben van een vrije wil. Vrije wil, met name een morele vrije wil, heeft geen betekenis als we niet de vrijheid hebben om verkeerde keuzes te maken. Een vrij wezen dat alleen maar het goede kan kiezen, is niet echt vrij. Daarom bevat een groot deel van de Bijbel het verhaal van God, die zijn mensen waarschuwt niet de verkeerde keuzes te maken. Dit speelt ook een grote rol in het boek Jeremia: God smeekt de mensen, want hij respecteert de vrije keuze en vrije wil van zijn gekozen volk. De meeste verhalen zijn niet positief, maar we zien deze week een sprankje hoop. We zien een van de weinige koningen die, met behulp van zijn vrije wil, koos om te doen ‘wat goed was in de ogen van de Heer’.



81

08


MANASSE EN AMON Ondanks het feit dat we graag praten over objectiviteit, over de dingen zien zoals ze werkelijk zijn, zijn wij mensen hopeloos subjectief. We zien de wereld niet zoals ze werkelijk is, maar zoals wij werkelijk zijn. We zijn gevallen en beschadigde wezens, en dat heeft invloed op onze waarneming en ons begrip van de wereld om ons heen. Hoe kunnen we anders iemand zoals koning Manasse van Juda (ongeveer 686-643 voor Christus) begrijpen, vooral tijdens die eerste jaren van zijn vreselijke afvalligheid? We kunnen amper bevatten hoe hij in zijn eigen geest de gruwelijkheden rechtvaardigde die door zijn toedoen in Juda ontplooiden. Lees 2 Kronieken 33. Wat vertelt dit verhaal ons over hoe verdorven koning Manasse was? En nog belangrijker, wat leert het ons over Gods bereidwilligheid om te vergeven?

08

Afgevoerd worden naar Babylon met haken en koperen kettingen helpt een mens ongetwijfeld om nog eens over zijn leven na te denken. Desondanks is de tekst duidelijk: Manasse had oprecht berouw over zijn levenswijze en toen zijn koningschap weer in ere hersteld was, probeerde hij de schade hij veroorzaakt had te verbeteren. Maar helaas: de schade was groter dan hij had kunnen bedenken. ‘Maar hoe merkwaardig deze bekering ook was, ze kwam te laat om het rijk te redden van de verderfelijke invloed van jaren van afgodische gebruiken. Velen waren gestruikeld en gevallen, om nooit weer op te staan.’ Bovendien was Manasse’s zoon Amon sterk beïnvloed door zijn vaders afvalligheid. Hij besteeg de troon na zijn vaders dood en ‘net als zijn vader Manasse deed hij wat slecht is in de ogen van de Heer. Hij bracht offers voor alle godenbeelden die zijn vader Manasse had laten maken en diende die.’ Het ergste van alles was dat Amon zich nooit bekeerde van zijn levenswijze, in tegenstelling tot zijn vader. Wie heeft niet de vreselijke gevolgen ervaren die de zonde kan hebben, zelfs na vergeving? Op welke beloftes kunt u aanspraak maken voor de overwinning op de zonde? Hoe kunnen we zonde en de gevolgen voor zijn?

82



EEN NIEUWE KONING Kent u de uitspraak: ‘Wees voorzichtig waarvoor je bidt, je kunt het zomaar krijgen’? Israël had gewenst en gebeden om een koning, net zoals omringende naties hadden. Ze kregen waar ze om vroegen, maar een groot gedeelte van de geschiedenis van de Israëlieten na het tijdperk van de richters vertelt hoe deze koningen zichzelf op de troon te schande hebben gemaakt en als resultaat daarvan ook de natie beschadigden. En toch waren er altijd uitzonderingen, zoals ook koning Josia, die de troon besteeg in 639 voor Christus en heerste tot 608 voor Christus. Lees 2 Kronieken 33:25. Wat waren de omstandigheden waarin deze nieuwe koning op de troon kwam?

Een democratie hoort een volksheerschappij te zijn. Dit houdt in dat het volk zelf over de wetten stemt. Maar in die tijd werd het over het algemeen niet zo opgevat en functioneerde het niet zo. De jonge koning kwam op de troon in een tijd van grote onrust, afvalligheid en geweld, zelfs in de hoogste bestuurlijke functies. Toen ze zagen hoe de situatie was, hadden veel gelovige en trouwe mensen in het land zich afgevraagd of Gods beloften voor het oude Israel ooit vervuld konden worden. ‘Van menselijk standpunt bezien was het vrijwel onmogelijk dat Gods plan met het uitverkoren volk zijn doel zou bereiken.’ Lees Habakuk 1: 2-4. De bezorgdheid van de getrouwen werd tot uitdrukking gebracht in de woorden van de profeet Habakuk. Wat wil de profeet hier zeggen?

Helaas zou het antwoord op de problemen van ongerechtigheid, geweld, twist en wetteloosheid vanuit het noorden komen. God gebruikte de Babyloniërs om het oordeel te brengen over zijn eigenzinnige mensen. Zoals we keer op keer zien, hoefde het niet zo te gaan. Maar omdat ze niet bereid waren om zich te bekeren, werden de mensen geconfronteerd met de straf die hun zonden teweeg bracht. Hoe vaak lijkt ‘het goddelijke doel’ vanuit een menselijk perspectief onmogelijk om te bereiken? Wat vertelt ons dit over hoe we in geloof moeten vertrouwen op de dingen die we niet zien of volledig begrijpen?


83

08


JOSIA OP DE TROON ‘Josia was acht jaar oud toen hij koning werd. Eenendertig jaar regeerde hij in Jeruzalem. Zijn moeder was Jedida, de dochter van Adaja, uit Boskat. Hij volgde in alle opzichten het voorbeeld van zijn voorvader David en hield zich daaraan: hij deed wat goed is in de ogen van de Heer.’ Gezien de omstandigheden waarin hij de troon besteeg was dit opmerkelijk. De Bijbel geeft ons geen uitleg over deze bijzondere jongeman die, met het oog op de situatie, hoogstwaarschijnlijk voorbestemd was om net zo verdorven en goddeloos te zijn als zijn vader. Dat was niet het geval. Om welke reden dan ook koos hij een andere route, om een positieve, maar uiteindelijk beperkte invloed te hebben op het volk. 2 Koningen 22 vermeldt wat Josia deed met de tempel. Vanaf Salomo’s inwijding van de tempel waren er eeuwen voorbijgegaan tot aan Josia’s hervorming in 622 voor Christus. De koningen hadden niet echt gezorgd voor de tempel. De eeuwen hadden het gebouw, dat eens prachtig was geweest, ernstig beschadigd. De jonge koning zag dat de tempel niet langer geschikt was voor aanbidding vanwege de jarenlange verwaarlozing. Lees Koningen 22:3-7. Wat deed Josia toen hij ontdekte dat de tempel in zo’n vervallen staat was?

08

Vandaag zouden we zeggen dat de koning zijn minister van financiën de hogepriester liet vragen of hij de materialen en het werk dat nodig was om de tempel te herstellen wilde plannen en overzien. Ze hoefden geen verantwoording af te leggen voor het geld wat hen toebedeeld was, omdat ze trouw handelden. Josia had vertrouwen in hen en voor zover we weten werd dat vertrouwen niet beschaamd. Lees Filippenzen 2:3-8. De tempel opknappen is prima, maar waar gaat het uiteindelijk om, wat is werkelijk noodzakelijk voor een echte herleving en een echte reformatie?

84



DE WET VAN MOZES De restauratie van het heiligdom, lange tijd het centrum van de Israëlitische aanbidding, was belangrijk. Maar er was meer nodig dan alleen het herstellen van het gebouw. De meest prachtige en versierde structuur, hoewel ontworpen om de aanbidders enig begrip te geven van de macht en grootsheid van de Heer, was niet genoeg om eerbied op te wekken onder de mensen. De geschiedenis bevat ontzettend veel droevige verhalen van mensen die het ene moment in een prachtige kerk aanbaden en er het andere moment weer uit liepen om vervolgens een gruweldaad te plegen, wat misschien wel gestimuleerd werd door wat ze binnen dat prachtige gebouw leerden. Lees 2 Koningen 22:8-11. Wat gebeurde er tijdens de renovatie van de tempel? Wat is de krachtige betekenis van Josia’s reactie op deze gebeurtenissen? Ze vonden een gedeelte van de wet van Mozes: welk deel dat was vertelt de Bijbel niet. Het werd waarschijnlijk ergens gevonden in de muren van de tempel, waar het ingegraven was.

Lees 2 Koningen 22:12-20. Wat was Chulda’s boodschap aan de mensen? Wat betekenen deze woorden voor ons?

Chulda bracht dezelfde boodschap over die Jeremia al een paar keer geprofeteerd had. De mensen die zich hadden afgekeerd van God, hadden door hun daden hun eigen graf gegraven en ze zouden de gevolgen oogsten. ‘Door Chulda liet de Heer Josia weten dat de puinhoop in Jeruzalem niet voorkomen kon worden. Ook al zouden de mensen zich nu vernederen voor God, ze zouden hun straf niet kunnen ontlopen. Hun zintuigen waren zo lang ongevoelig gemaakt door hun overtredingen, dat ze, als het oordeel niet op hen zou komen, snel weer terug zouden keren tot dezelfde zondige levenswijze. De profetes zei: “Zeg tegen degene die jullie naar mij heeft toegestuurd: Dit zegt de Heer: Ik zal onheil brengen over deze stad en haar bewoners, precies zoals beschreven staat in het boek dat de koning van Juda heeft gelezen. Dat doe ik omdat zij zich van mij hebben afgekeerd, offers hebben ontstoken voor andere goden en mij hebben getergd met beelden die ze gemaakt hebben. Mijn toorn tegen deze stad is hoog opgelaaid en zal niet meer doven” (2 Koningen 22:15-17)’ DIALOOG / 4E KWARTAAL 2015

85

08


JOSIA’S HERVORMINGEN Ondanks de waarschuwing voor de ondergang van de stad was Josia nog steeds vastbesloten om te doen ‘wat juist was in de ogen van de Heer’. Een ramp kon niet worden voorkomen, maar door het verkondigen van het oordeel had de Heer niet de mogelijkheid tot bekering en hervorming weggenomen. Josia zag hierin de bereidheid van God om zijn oordeel te verzachten. Josia was mede daardoor vastberaden om alles wat in zijn macht lag te doen om hervormingen tot stand te brengen. Lees 2 Koningen 23:1-28. Wat was de kern van de hervorming, die de trouwe koning probeerde te bewerkstelligen bij zijn volk? Wat vertellen deze handelingen ons over hoe slecht de zaken ervoor stonden bij dit volk?

Josia bracht alle mensen in Jeruzalem bijeen om hun verbond met God te vernieuwen. De pas gevonden wet van Mozes werd gelezen en de mensen beloofden daarna de God van Israël te volgen.

08

De koning verrichtte dit werk niet alleen: hij deed een beroep op de mensen met geestelijke verantwoordelijkheden om te doen wat moest. Door de eeuwen heen waren bijvoorbeeld objecten in de tempel verzameld, zoals standbeelden en symbolen die populair waren bij de heidense aanbidding in Israël. Op momenten waren ze onderdeel geweest van de vredesvoorwaarden, opgelegd aan het volk. Soms hadden koningen deze voorwerpen tentoongesteld om hun vredelievendheid te laten zien, als teken van overgave. Wat de redenen ook waren, ze hoorden niet in de tempel en Josia beval de voorwerpen te verwijderen en te verwoesten. Daarnaast werd Pascha, het Joodse Paasfeest, tijdens de hervormingen van Josia niet alleen gevierd binnen de huisgezinnen, zoals eerst de gewoonte was. Het volk vierde het feest samen. De symbolische boodschap van dit feest was dat de mensen een periode achter zich lieten en ze nu een nieuwe periode ingingen. Ze hadden beloofd om de ware God te eren. Hij had hen uit Egypte geleid, voorzien in een woonplaats voor de stammen zoals hij beloofd had en was met hen in het dagelijkse leven. De betekenis van het nationale Pascha was om iets nieuws te beginnen omdat, ideologisch gezien, alle oude dingen tot een einde waren gekomen. Lees 1 Korintiërs 5:7. Wat zou de symboliek van het Pascha kunnen betekenen voor ons vandaag de dag als adventisten?

86



VERDERE STUDIE Voor verdere studie: We kunnen de diepte van het verderf dat over Israël was gekomen zien in de hervormingen die Josia doorvoerde. Maar hoe kon dit volk zo ver afdwalen? De mensheid is gewoon zo diep gezonken. Een beroemd experiment, uitgevoerd door de Universiteit Yale in de jaren 60, toont aan hoe erg het is. De deelnemers werden willekeurig verzameld; ze moesten elektrische schokken geven aan mensen die in een andere kamer aan stoelen waren vastgebonden. De schakelaars waren gemerkt van ‘lichte schok’ tot ‘gevaarlijk; ernstige schok’ en op twee stond het onheilspellende ‘XXX’. De deelnemers moesten schokken toedienen in overeenstemming met opdrachten van de wetenschapper die het experiment leidde. Terwijl de schokken werden toegediend, hoorden ze de acteurs in de andere kamer schreeuwen en smeken om genade.

GESPREKSVRAGEN Wat vertelt het verhaal over Josia’s hervorming over het belang van het Woord van God in onze levens? We kunnen de geldige vraag stellen: als het te laat is om de komende catastrofe te vermijden, waarom dan de oproep tot berouw, herstel en reformatie? Wat was het doel? Welk antwoord zou u geven? Hoe kan zo’n herstel de mensen individueel beïnvloeden, in plaats van het gehele volk?

08

De studie onderzocht hoe ver mensen zouden gaan met het toedienen van schokken, alleen omdat ze een opdracht kregen. De resultaten waren beangstigend. Veel deelnemers werden angstig, radeloos en zelfs boos, maar toch gaf wel 65 procent de zwaarste schokken. ‘Normale mensen’, schreef de experimentleider, ‘die gewoon hun werk doen zonder specifieke vijandige gevoelens, kunnen middelen worden in een verschrikkelijk verwoestend proces.’ Hoeveel normale mensen waren door de geschiedenis heen verantwoordelijk voor vreselijke dingen? Teveel, dat zeker. Waarom? Christenen weten het antwoord: we zijn zondaars, zo simpel is het. DIALOOG / 4E KWARTAAL 2015

87


2 Koningen 22:8-20

Een koning als rolmodel IJSBREKERVRAAG

Er is hier sprake van een (her)ontdekking van het wetboek. Van welke andere (her) ontdekkingen kent u die de aanleiding tot een hervorming zijn geworden? Was dat van beperkte of lange duur? Gedeeltelijk ook in andere opzichten?

IK VERKEN

Josia is de laatste koning aan wie een tamelijk uitgebreid verslag wordt gewijd. Josia is 26 jaar oud wanneer de hogepriester het wetboek ontdekt in de tempel.1 Dit document wordt ook het ‘boek van het verbond’2 genoemd. Nadat hij kennis van heeft genomen van de boekrol, raadpleegt de koning, die heel erg onder de indruk is, de Heer via de profetes Chulda. Deze heeft een tweeledige boodschap, één voor het volk3 en één voor Josia4.

IK BESTUDEER

Josia regeert van 640 tot 609 voor Christus. Het is een onrustige periode waarin het verzwakte Assyrische rijk plaats moet maken voor het Babylonische Rijk. Josia is een van koningen met een goede reputatie.

08

Bestudeer de uitspraken in 1 Koningen 15:11, ‘Asa deed wat goed is in de ogen van de Heer, zoals zijn vader David’; van 2 Koningen 18:3, waar het gaat over Hizkia, precies ‘zoals zijn vader David’; en van 2 Koningen 22:2, waar de formule wordt aangevuld met woorden uit Deuteronomium: ‘Hij volgde in alle opzichten het voorbeeld van zijn voorvader David, zonder naar rechts of links af te wijken’. Wat betekent deze toename in intensiteit? De bijbeluitleggers zijn het erover eens dat de wet die gevonden wordt een deel van het boek Deuteronomium is, echter niet welk gedeelte precies. In elk geval gaat het minimaal om de hoofdstukken 6, 7 en 28. Welk gedeelte van Deuteronomium denkt u dat er is gelezen? Geef redenen. De reactie van de koning, als men hem de vreselijke dreigingen uit hoofdstuk 28 voorleest, geeft te denken. Hij reageert heel emotioneel, maar we horen niets over de gevoelens van de hogepriester en de schrijver. De koning scheurt zijn kleren ten teken van wanhoop. In het Hebreeuws is er een woordspel tussen qr’’, scheuren, en qr’, lezen. 1 Vers 8-10 2 2 Koningen 23:2, 21 3 Vers 15-17 4 Vers 18-20

88



Hoe zou u dit verklaren? Aangezien Josia wil dat men de Heer raadpleegt, gaan zijn dienaren naar Chulda. Deze profetes, die in Jeruzalem woont, past in het rijtje van Mirjam, Debora, de vrouw van Jesaja en Noadja5, die allemaal nadrukkelijk als ‘profetes’ worden aangeduid. We merken op dat de hervorming van Josia zich voltrekt zonder dat de twee profeten die in deze periode actief zijn (Jeremia en Sefanja) genoemd worden. Waarom zou dat zijn? De eerste uitspraak van de profetes bevestigt alleen maar de dreigementen die in het boek staan, in één expliciete en beslissende zin: ‘Mijn toorn tegen deze stad is hoog opgelaaid en zal niet meer doven.’6 De tweede uitspraak is gericht tot Josia en bevat een belofte: Hij zal de vernietiging van zijn koninkrijk niet zelf meemaken. Hoofdstuk 23:29 levert stof voor meditatie: Josia sterft een gewelddadige dood in een veldslag tegen de farao, maar toch kan Chulda beweren dat de koning ‘in vrede’ bij zijn voorouders zal worden begraven.7 Hoe interpreteert u dit? Bespreek met de groep.

IK PAS TOE

Hoe kijken we naar onze eigen plannen, onze projecten en de verwezenlijking daarvan? Leidt trouw aan God vanzelfsprekend tot succes? Betekent mislukking dat wij ontrouw zijn of gebrek aan geloof hebben? Kunnen we met het principe uit Deuteronomium 28, de zegen en de vloek, alles wat gebeurt verklaren? Denk aan het leven van Jezus. Hij kende veel tegenstand, lijden en bedrog. Denk aan Paulus, die in gevaarlijke omstandigheden terechtkwam. Als onze problemen niet noodzakelijkerwijs het gevolg zijn van een gebrek aan geloof of het volgen van God, waar zijn ze dan het gevolg van? 5 Nehemia 6:14 6 Vers 17 7 Jeremia 22:20

IK BID … Heer, open mijn hart voor u net als Josia zijn hart opende voor u, en leer mij uw weg te gaan.


89

08


Kan Gods Woord je raken? OPENINGSVRAAG

Tegen wie heb je deze week iets positiefs over God gezegd? Deel met elkaar hoe hij of zij reageerde Lees samen 2 Koningen 22:8-13.

IJSBREKERVRAAG

Wanneer heb je voor het laatst iets ontdekt waar je helemaal van ondersteboven was? Leg uit.

INSPIRATIE

Toen de koning hoorde wat er in het boek stond, schrok hij erg, en hij scheurde zijn kleren. .1

BEHANDEL DE TEKST

Vers 8: Wat voor soort boekrol vindt Chilkia? Welk deel van de Bijbel zou dat zijn geweest? Leg uit waarom je dat denkt. Zoek op internet op welk deel van het Oude Testament ‘de wet’ wordt genoemd. Vers 8 en 10: De hofschrijver Safan leest eerst zelf in vers 8, maar reageert niet. Dan leest hij hardop voor uit de boekrol voor de koning. Als deze het hoort scheurt hij zijn kleren. Bij de koning heeft het wèl effect. Waarom denk je? Wat betekent dat, ‘je kleren scheuren’? Lees Joël 2:16 eens. Wat kan het nog meer betekenen? Vers 12-13: Welke conclusie trekt de koning? Wat gaat hij daarom doen? Waarom maakt hij zich zulke zorgen? Leg uit.

08

TOEPASSING

Kun jij je nog de tijd herinneren dat je voor het eerst iets uit de Bijbel las of begreep? Hoe was dat? Heb jij wel eens iets in de Bijbel gelezen wat je heel erg raakte? Hoe kwam dat? Wat gebeurde er precies? Wat zegt dat over de Bijbel? Had het te maken met een bepaalde situatie in je leven? Komt het wel eens voor dat je een gelovig iemand vraagt om je raad te geven? Hoe heeft dat uitgepakt? Leg uit waarom juist een gelovige en niet iemand die niet gelooft?

OPDRACHT

Lees deze week de tien geboden alsof je ze voor het eerst leest. Verbaas je over wat je ontdekt. Succes!

1 2 Koningen 22:11, Bijbel in Gewone Taal

90


09


LEZEN: Jeremia 16:1-13, Hosea 1: 1-3, Jeremia 27:1-18, Daniel 4:25, Jeremia 28, 2 Timoteüs 4:3-4 KERNTEKST: ‘Tegen allen zei hij: “Wie achter mij aan wil komen, moet zichzelf verloochenen en dagelijks zijn kruis op zich nemen en mij volgen.” Lukas 9:23

JEREMIA’S JUK Zoals we al eerder zagen, onderwezen Gods profeten niet alleen door woorden, maar ook door middel van lessen uit het dagelijkse leven. Soms moesten de profeten de boodschap uitleven; een andere manier om het over te brengen. Jeremia kreeg opnieuw de opdracht om de woorden die hij zou brengen ‘voor te leven’ of eigenlijk ‘uit te beelden’. Allereerst moest hij een houten juk dragen. ‘De Heer zei tegen mij: “Maak jukken met riemen en leg die op je nek.”’ Dat zal een zware taak geweest zijn, zelfs onder de beste omstandigheden. Voor Jeremia werd het zelfs zwaarder, omdat een valse profeet zijn woorden betwistte. Deze week werpen we een blik op de strijd tussen waarheid en leugen in de harten en gedachten van de mensen. We zullen ook zien dat zelfs een boodschap van genade een onjuiste boodschap kan zijn. Jeremia mocht zich niet laten beïnvloeden door het verdriet van anderen en ook niet door hun blijdschap. Het uiteindelijke doel was om de mensen te helpen zich te realiseren wat er op hun pad zou komen door hun zonden, waardoor ze zich zouden bekeren en gehoorzamen om zo de consequenties van hun zonden te verminderen.



91

09


EEN EENZAAM LEVEN Jeremia’s leven was ongetwijfeld niet makkelijk – en hij zou de eerste zijn om dat te bevestigen! Maar de dingen waren moeilijker dan wij voor mogelijk kunnen houden. Lees Jeremia 16:1-13. Wat was de boodschap van de Heer aan Jeremia? Hoe hard die boodschap ook klinkt, hoe zou het een zegen voor de profeet kunnen zijn?

In tegenstelling tot Hosea, die een prostituee moest trouwen om aan te tonen hoe verdorven de relatie tussen God en Israël was geworden door de geestelijke losbandigheid van het volk, mocht Jeremia niet trouwen. Hij mocht dus ook geen kinderen krijgen. In die tijd en cultuur was zoiets vreemd en extreem.

09

In Israël was het voor elke jongeman heel belangrijk om een familie te beginnen. Naast de liefde en de vriendschap tussen echtgenoten, was het ook van belang de familienaam voort te zetten. Waarom mocht Jeremia van God geen familie beginnen? Zodat zijn eigen leven een voorstelling zou zijn van de vreselijke tijd waarin families uit elkaar zouden vallen en wanneer de pijn van de scheiding een zware last zou worden op de overlevenden. Jeremia’s gebrek aan een familieleven was een voortdurende waarschuwing en les voor zijn tijdgenoten. Jeremia’s eenzame bestaan was ook op andere gebieden van toepassing. Hij mocht geen huis binnenkomen waar getreurd werd. Dit symboliseerde de houding van de Heer tegenover de onwil van de mensen om zijn oproepen tot bekering en herstel te beantwoorden. Jeremia mocht niet deelnemen aan hun feestvreugden en dankbaarheid. Dit was een symbool voor de toekomst, wanneer de Babyloniërs een einde zouden maken aan hun vreugde en blijdschap. Op deze manier ontkende Jeremia de menselijke banden die waren gesmeed, zowel in verdriet als in blijdschap. Zijn leven en de zorgen van zijn leven moesten levenslessen zijn. Had het volk maar naar die lessen geluisterd! Hoe kan deze informatie ons leren om de menselijke steun die we van anderen krijgen te waarderen of anderen te steunen? Hoe belangrijk deze steun ook is, hoe leren we dat de beste houvast uiteindelijk alleen van God komt?

92



JEREMIA’S JUK Lees Jeremia 27:1-18. Wat is de boodschap van de Heer aan de mensen? Waarom zal deze boodschap zo verraderlijk hebben geklonken voor velen die het hoorden?

Deuteronomium 28:48 en 1 Koningen 12:4 maken duidelijk dat een juk een uitdrukking is van bezetting. Het juk dat Jeremia op zijn lichaam moest plaatsen was een onmiskenbaar teken voor de vernedering, ook wel militaire bezetting genoemd, die het volk had ondergaan. Jeremia moest lichamelijk ondervinden wat de Babylonische belegering betekende. Het houten juk dat hij op zijn armen en schouders legde, was anderhalve meter lang en acht centimeter dik. De kern van zijn boodschap was dat als een land tegen Babylon in opstand kwam, de Heer dit zou opvatten alsof het land tegen hem in opstand kwam. De opstandelingen zouden als gevolg daarvan lijden. Al kunnen de oorspronkelijke teksten op meerdere manieren worden opgevat, toch lijkt het dat Jeremia niet alleen voor zichzelf een juk hoefde te maken, maar ook voor de afgezanten van vreemde landen. Zij waren naar Jeruzalem gekomen en beraamden een plan tegen Nebukadnessar, ondanks de waarschuwingen van de Heer dat niet te doen. De logische reactie zou zijn om te vechten tegen een buitenlandse indringer, en dat ze ook wilden doen. Jeremia’s woorden zullen daarom ook zeker niet welkom zijn geweest. Wat is er vooral belangrijk aan de boodschap in Jeremia 27:5?

Zoals we door de hele Bijbel kunnen zien, zowel in het Oude als in het Nieuwe Testament, heeft de Schepper hier opnieuw het hoogste gezag over de gehele aarde. Zelfs te midden van een chaotische en catastrofale situatie (invasie en overheersing door een heidense natie), worden Gods macht en autoriteit geopenbaard. Dit moet een bron van hoop zijn, voor iedereen in het trouwe overblijfsel. DIALOOG / 4E KWARTAAL 2015

93

09


OORLOG TUSSEN PROFETEN Slecht nieuws is slecht nieuws en vaak willen we het niet horen of beredeneren we het weg. Dit was het geval met Jeremia in Juda en het juk dat hij droeg, een duidelijke waarschuwingsboodschap voor de mensen. ‘De verbazing van de verzamelde raad van volken kende geen grenzen toen Jeremia, met op zijn schouders het juk der dienstbaarheid, hun Gods wil bekendmaakte.’ Lees Jeremia 28:1-9. Stelt u zich eens voor dat u een Judeeër bent en daar staat, terwijl u dit allemaal ziet gebeuren. Wie zou u geloven? Wie zou u willen geloven? Is er een reden om Chananja eerder te geloven dan Jeremia?

Jeremia verhief zijn stem in de naam van God en Chananja sprak ook in de Gods naam. Maar wie sprak er vóór God? Ze konden dat niet allebei doen. Voor ons is het antwoord nu duidelijk. Voor sommige mensen toen zal het waarschijnlijk moeilijker zijn geweest, al kwam Jeremia in de verzen 8 en 9 met een sterk punt: ‘De profeten in het verleden hebben dezelfde boodschap gepredikt die ik nu breng, een boodschap van oordeel en ondergang.’

09

Jeremia smeekte hen in de tegenwoordigheid van priesters en volk zich ernstig te onderwerpen aan de koning van Babel, gedurende de tijd die de Heer had aangegeven. Hij haalde voor de mannen van Juda de profetieën van Hosea, Habakuk, Sefanja en anderen aan. Hun waren boodschappen van bestraffing en waarschuwing, zoals de zijne. Hij herinnerde de mannen aan gebeurtenissen die plaatsvonden als vervulling van profetieën van straf voor onbeleden zonden. In het verleden waren Gods oordelen over de onboetvaardigen gekomen, als nauwgezette vervulling van zijn plannen die door zijn boodschappers waren geopenbaard. Kortom, net zoals wij in deze tijd lessen moeten leren van de geschiedenis, zo probeerde Jeremia ervoor te zorgen dat de mensen in zijn tijd hetzelfde zouden doen. Leer van het verleden en maak niet dezelfde fouten als je voorouders. Als het eerder al moeilijk was om naar Jeremia te luisteren, maakte Chananja’s tegenwerking Jeremia’s taak nog moeilijker. Chananja, wat betekent ‘God is genadig geweest’, leek een boodschap te brengen van genade, vergeving en redding. Welke les kunnen we leren van deze bedrieglijke predikte?

94



EEN IJZEREN JUK De strijd tussen de profeten was niet alleen een van woorden, maar ook van daden. In gehoorzaamheid aan het bevel van God plaatste Jeremia een houten juk op zijn nek: een openlijk symbool van de boodschap die hij aan de mensen had gebracht. Lees Jeremia 28:1-11. Wat was de profetische symboliek achter de daad van Chananja?

Stelt u zich iemand voor die gehoord had wat Jezus zei en wist wat er gebeurde toen hij de vijgenboom vervloekte, maar toch een nieuwe boom op die plek plantte om Jezus’ profetie te weerleggen. Dit is wat Chananja deed bij Jeremia en de profetie die het juk om zijn nek symboliseerde. Het was een handeling van openlijk verzet tegen wat Jeremia had gezegd. Let ook op Jeremia’s reactie. De teksten vermelden niet wat hij zei nadat het juk gebroken was. Hij draaide zich gewoon om en liep weg. Als het verhaal daar was geëindigd, had het geleken of de profeet zich had teruggetrokken. Lees Jeremia 28: 12-14. Wat gebeurt er daarna? Wat was Jeremia’s nieuwe boodschap?

09 Jeremia’s antwoord was geen boodschap van wraak: jij deed dit bij mij, dus ik doe dat bij jou. In plaats daarvan was het een andere, duidelijke boodschap van de Heer, sterker dan de vorige. Iemand was misschien in staat een houten juk te breken, maar wie kan een ijzeren juk breken? Wat de Heer tegen hen zei, was dat ze door hun koppigheid en hun weigering om te gehoorzamen de situatie alleen maar verergerden. Als jullie denken dat een houten juk erg is, probeer dan eens een van ijzer. Heeft u wel eens ervaren dat door koppig te zijn de dingen moeilijker werden? Hoe komt het dat dingen moeilijker worden als we er tegen blijven vechten? En gaat dit altijd op?


95


VERTROUWEN OP LEUGENS ‘De profeet Jeremia zei toen tegen de profeet Chananja: “Luister goed, Chananja! Jij bent niet door de Heer gezonden. Je hebt bij het volk valse hoop gewekt.”’ Het antwoord op de vraag wie er gelijk had, Jeremia of Chananja, kwam snel genoeg. Jeremia 28:16-17 vertelt over het lot van de bedrieglijke profeet en het gebeurde precies zoals de ware profeet had voorspeld. Al was Chananja gestorven, toch had hij een hoop schade gebracht aan het volk. Zijn daden achtervolgden hem. Het Hebreeuwse werkwoord is hiphil, een oorzakelijke vorm van het werkwoord vertrouwen. Chananja zorgde ervoor dat mensen vertrouwen stelden in een leugen, niet door fysieke dwang, maar door misleiding. Ook al had de Heer hem niet gestuurd, toch sprak hij in de naam van de Heer, wat in Juda veel gewicht gaf aan zijn woorden. Daarnaast luisterden de mensen graag naar Chananja’s boodschap van genade, bevrijding en verlossing, omdat het volk te maken had met de grote bedreiging vanuit Babylon. Het was een bedrieglijk evangelie, een bedrieglijke boodschap van redding die de Heer hem niet gegeven had. En toch luisterden de mensen liever naar de woorden van Chananjain een periode waarin ze de woorden van Jeremia moesten horen. Deze houding verergerde hun ellende nog meer. Wat hebben 2 Timoteüs 4:3-4 en Tessalonicenzen 2:10-22 met Jeremia 28:15 gemeen?

09 Er is niet veel veranderd in deze tijd: we zijn verwikkeld in een grote strijd, een strijd om de harten en gedachten van miljoenen mensen. Satan werkt ijverig om zo veel mogelijk mensen te laten ‘geloven in een leugen’. Die leugen kan op veel manieren komen, zolang het maar een leugen is. Omdat Jezus ook zegt ‘Ik ben de weg, de waarheid en het leven’, kunnen de leugens van Satan over van alles zijn, zolang ze maar niet de waarheid bevatten die in Jezus is. Kunnen we beschermd worden tegen leugens?

96



VERDERE STUDIE Voor verdere studie: We zagen dat mensen alleen goed nieuws willen geloven, geen slecht nieuws. Ze luisterden bijvoorbeeld wel naar Chananja’s boodschap, maar niet naar die van Jeremia. Tegenwoordig gebeurt hetzelfde. Veel mensen zijn er van overtuigd dat de wereld op den duur wel zal verbeteren. Maar zelfs een atheïst als Terry Eagleton beseft hoe vreemd dat idee is: ‘Als er ooit een vrome mythe en naïef bijgeloof is geweest, is het wel de liberaal-rationalistische overtuiging dat we allemaal gestaag op weg zijn naar een betere wereld. Dit broze triomfalisme is een kater van … het liberalisme, toen de ster van de middenklasse in opkomst was. Vandaag de dag zit ze zij aan zij met het cynisme, scepticisme of nihilisme, waardoor veel van die afkomst is gedegenereerd.’ Sommige aspecten van het leven zijn verbeterd, maar onze wereld biedt op zich weinig hoop en een schrale troost, met name op de lange termijn. Als we onvervalste hoop willen hebben, moet die gevestigd zijn op iets goddelijks, niet iets werelds. Op iets bovennatuurlijks, niet in iets natuurlijks. En dat is natuurlijk waar het hele evangelie om draait: Gods goddelijke en bovennatuurlijke betrokkenheid met onze wereld en met onze levens. Wat blijft er verder nog over zonder die evangelieboodschap? Alleen maar meer Chananja’s en meer leugens.

GESPREKSVRAGEN Jeremia’s boodschap, zoals we zagen in de context van Chananja’s leugens, was om naar naar de geschiedenis te kijken en daarvan te leren. Ellen White schrijft: ‘We hebben alleen te vrezen voor de toekomst als we vergeten hoe God ons geleid heeft en we niet meer aan zijn onderricht in onze geschiedenis denken.’ Wat bedoelt ze hiermee? Wat is er gebeurd in ons verleden waar God ons bij leidde en wat ons kan helpen voorbereid te zijn voor wat er ongetwijfeld zal komen in de toekomst? Chananja gaf een onjuiste boodschap van genade. Tegen welke bedrieglijke boodschappen van genade moeten we onszelf tegenwoordig beschermen? Genade is natuurlijk onze enige hoop, maar op welke manieren kan het gepresenteerd worden als een leugen?


97

09


Jeremia 27:12-18

Het risico van verkeerd profeteren IJSBREKERVRAAG

Hebt u wel eens iets bewust verkeerd voorgesteld? Waarom deed u dat? Wat was het gevolg?

IK VERKEN

Het volk van Juda is door afstand gescheiden: de meerderheid die in Palestina is achtergebleven en een aantal duizenden personen die weggevoerd zijn naar Babylon. Ondanks de recente tegenslagen en de dramatiek van deze situatie, overheerst het optimisme en viert het patriottisme hoogtij. Hoewel ze een aanzienlijke vrijheid genieten en hun veiligheid gewaarborgd is, houdt één gedachte de gedeporteerden steeds bezig: de spoedige terugkeer naar hun land. Een groot aantal profeten heeft de val van Babylon voorspeld. De ballingen dringen er bij de achtergebleven Judeeërs op aan om in opstand te komen tegen de Babylonische koning. Maar Jeremia roept op om zich te onderwerpen. Zijn boodschap is enorm impopulair.

IK BESTUDEER

Bestudeer het onderstaande chiasme in vers 14-15 zoals het in de grondtekst staat. Deze literaire constructie laat zien dat God deze mannen en hun zogenaamd geïnspireerde boodschappen niet erkent ‘ze profeteren, maar niet in mijn naam’. Tot tweemaal toe horen de toehoorders over de leugenachtigheid van hun optreden: ‘zij profeteren leugens!’.

09

‘Luister niet naar wat de profeten zeggen … Dat zijn leugens, Dat wat ze u profeteren Ik heb ze niet gezonden – zo spreekt de HeerEn wat ze in mijn naam profeteren is leugentaal, en dus zal ik …’ Hoe help deze literaire constructie u de tekst te begrijpen? Waarom richt God in vers 16-17 zich tot deze groep? Hoe krijgt hij hun aandacht wanneer hij tot het spreekt? Wat is de boodschap die deze profeten zouden moeten verkondigen, en wat zouden ze kunnen verhinderen als ze aan de woorden van de Heer zouden gehoorzamen?1 De adviezen om zich verder aan Babylon te onderwerpen komen misschien als een verrassing. Maar ze garanderen dat er vrede is, zonder dat men zijn identiteit behoeft te verliezen. Want de Chaldeeën staan de volken die zij onderwerpen een grote mate van vrijheid toe. 1 Vers 18-19

98



Wij zien dat de Heer zich allereerst richt tot koning Sedekia, die op de troon is geplaatst door Nebukadnessar, nadat Sedekia’s voorganger naar Babylon is weggevoerd. 2 Hij moet de beslissingen nemen ten aanzien van de Chaldeeën, als verantwoordelijke van het volk. Daarna richt hij zich tot de priesters die voor de geestelijke toestand van het volk verantwoordelijk zijn. Zij ontvangen brieven van Semaja, de Nechelamiet, een priester die naar Babylon is gedeporteerd. Hij gaat tegen de boodschap van God in3: zij staan onder slechte invloed en moeten hun oordeel over de situatie wijzigen. En als God ten slotte tot het volk spreekt, vraagt hij ook van hen een standpunt in te nemen.

IK PAS TOE:

Hoe weet u of iemands boodschap van God komt? Hoe kunt u de ene profetie van de andere onderscheiden? Wat vindt u van de logica van vers 18? Kunt u gewoon logica toepassen om te weten of iets van God komt? In hoeverre is wat er toen gebeurt is van toepassing op ons vandaag? Geef voorbeelden. 2 2 Koningen 24:10-16 3 Jeremia 29:24-28

IK BID … Heer, help mij in mijn dagelijks leven, om de belangrijke beslissingen te nemen die voor mijn leven en dat van anderen belangrijk zijn. Help mij op de juiste wijze mijn verantwoordelijkheid nemen. Laat de Geest mij een goed onderscheidingsvermogen geven en helpen om wijs te zijn in wat ik doe. Geef mij inzicht in de situaties waarin ik terechtkom. Heer, ik bid u voor diegenen die op mijn gebedslijst staan. Wilt u ze aanraken met uw Geest en ze helpen voor u te kiezen.


99

09


Naar wie luister je echt? OPENINGSVRAAG

Heb je afgelopen week de tien geboden gelezen alsof je ze voor het eerst las? Deel met elkaar wat je ontdekt hebt. Lees samen Jeremia 27:12-18.

IJSBREKERVRAAG

Ben je makkelijk te overtuigen door argumenten? Vertel er over.

INSPIRATIE

Als jullie de koning van Babylonië dienen als slaven, dan zullen jullie in leven blijven. Maar jullie weten hoe het afloopt als jullie naar de profeten luisteren: dan blijft er van Jeruzalem alleen een hoop stenen over.1

BEHANDEL DE TEKST

Vers 12-15: Via de profeet geeft God nog een laatste advies aan de koning voordat alles helemaal fout loopt. Het proces van ballingschap is niet meer te keren. Maar God wil nog steeds proberen de koning te helpen. Ook nu zal de koning niet luisteren en het loopt slecht met hem af. Leg uit wat dit over God zegt. Vers 16-17: Profeten met boodschappen die niet kloppen, dat past bij de mensheid en het geloof. Wat is het verschil tussen wat Jeremia zegt en wat de onechte profeten zeggen? Welke optie is denk je dat beter is en waarom? Vers 18: Test de profeten: wat is een kenmerk van echte profeten? Wat is het effect van het werk van echte profeten? Leg uit waarom dat zo is.

09

TOEPASSING

Het principe van het leven is heel belangrijk. Hoe ga jij om met de waarde van het leven? Koop je bewust, leef je bewust? Waarom doe je dat? Als je keuzes moet maken, kun je je beter laten leiden door principes. Gods woord is gebaseerd op de principes van liefde, respect, geduld, volharding, trouw, integriteit. Door welke principes laat jij je leiden en waarom? Leg uit. Test jij altijd wat mensen zeggen? Wanneer ben je overtuigd en wanneer niet?

OPDRACHT

Probeer deze week op te letten welke principes een rol spelen in jouw leven. Schrijf ze op.


100


10

BIJBELLES | 29 NOVEMBER – 5 DECEMBER

LEZEN: Ezechiël 8, Romeinen 1:22-25, Jeremia 37:1-10, 38:1-6, Jeremia 29:1-14, Daniël 9:2 KERNTEKST: ‘Bid tot de Heer voor de stad waarheen ik jullie weggevoerd heb en zet je in voor haar bloei, want de bloei van de stad is ook jullie bloei.’ Jeremia 29:7

JERUZALEM VERWOEST ‘Binnen enkele jaren zou de koning van Babel gebruikt worden als een werktuig van Gods toorn over het onboetvaardige Juda. Telkens weer zou Jeruzalem belegerd en ingenomen worden door de overwinnende legers van Nebukadnessar. De ene groep na de andere – eerst slechts weinigen, maar later duizenden en tienduizenden – zouden gevankelijk weggevoerd worden naar het land Sinear, om daar als ballingen te vertoeven. Jojakim, Jojachin, Zedekia, - al deze joodse koningen zouden achtereenvolgens schatplichtig worden aan de vorst van Babel en zouden op hun beurt in opstand komen. Steeds zwaardere straffen zouden worden opgelegd aan het opstandige volk, tot ten slotte het gehele land een woestheid zou worden, Jeruzalem verwoest en met vuur verbrand, de tempel die Salomo had gebouwd, vernietigd en het rijk van Juda zou vallen, om nooit weer de vroegere plaats onder de volken op aarde in te nemen.’ Zoals we gezien hebben en zullen zien, gebeurde niets zonder waarschuwingen en smeekbedes van de profeten, met name door Jeremia. De weigering om te gehoorzamen bracht het volk alleen maar ellende. Het waarschuwt ons om te leren van onze fouten.

MAAK DEZE LES VOOR SABBAT 5 DECEMBER


101

10


ROUWEN OM TAMMUZ Jeremia zal zich van tijd tot tijd erg alleen hebben gevoeld, toch was hij dat niet. God had Ezechiël uitgekozen, een tijdgenoot van Jeremia en één van de krijgsgevangenen in Babylon. Hij moest de ballingen bemoedigen en daarbij bevestigen wat de Heer gedurende de afgelopen jaren had verteld via de woorden van Jeremia. Door middel van zijn bediening moest Ezechiël de ballingen waarschuwen tegen de dwaasheid van de bedrieglijke voorspellingen van een eerdere terugkeer van Babylon. Door verschillende symbolen en boodschappen moest hij ook de verwoestende belegering voorspellen, die Jeruzalem zou kunnen overkomen als de mensen bleven weigeren om berouw te tonen over hun zonde en afvalligheid. Lees Ezechiël 8. Wat werd aan de profeet getoond? Wat vertelt ons dit over hoeveel macht de overheersende cultuur kan hebben en hoeveel impact het kan hebben op het meest heilige? Welke waarschuwingen bevat dit voor ons?

10

Ondanks meerdere, duidelijke waarschuwingen tegen afgoderij en het vereren van andere goden, werd dit toch gedaan. Zelfs in de heiligste plaatsen van de tempel. Rouwen om Tammuz was een klaagliedritueel ter ere van een Mesopotamische godheid. Er staat niet voor niets in 2 Kronieken: ‘Ook de leiders van de priesters en het volk verzaakten voortdurend hun plichten, gaven zich over aan de verfoeilijke praktijken van andere volken en bezoedelden de tempel die de Heer in Jeruzalem geheiligd had.’ Kijk zorgvuldig naar Ezechiël 8:12. Het stuk over de kamers met hun eigen ‘afbeeldingen’ kan op meerdere manieren worden geïnterpreteerd. Het kan verwijzen naar de kamers waar men eigen afgoden bewaarde, maar ook naar de kamers van hun eigen verbeelding: de harten van de mensen. Wat het ook betekent, de oudsten en de leiders waren zo diep gezonken, dat ze beweerden dat de Heer geen acht sloeg op hun daden en dat de Heer hen verlaten had. Ze zeiden dus: ‘De Heer interesseert zich niet in dit soort dingen, deze daden zijn niet belangrijk.’ Juist in Gods heilige tempel hielden de mensen zich bezig met de ergste afgoderij. Ze deden alles wat God hen verboden had. Daarnaast rechtvaardigden ze hun daden in hun eigen gedachten. Hier kunnen we opnieuw zien wat Paulus bedoelde toen hij sprak over degenen die het voorwerp aanbidden in plaats van de Schepper.

102



SEDEKIA’S BEWIND Sedekia betekent rechtvaardigheid van Jahweh. Hij was de laatste koning op de troon van Juda, voordat het land verwoest werd door de Babyloniërs in 586 voor Christus. Het leek er in het begin op dat hij Jeremia’s woorden wilde gehoorzamen door zich aan de Babyloniërs over te geven. Maar deze houding was van korte duur. Lees Jeremia 37:1-10. Welke waarschuwing gaf Jeremia aan koning Sedekia?

Omdat hij onder druk stond van zijn raadsheren, hoogstwaarschijnlijk de edelen, negeerde Sedekia de waarschuwingen van Jeremia. In plaats van overgave aan de Babyloniërs, sloot hij een militair bondgenootschap met de Egyptenaren. Hij had terecht de waarschuwing gekregen dat hun redding uiteindelijk niet van de Egyptenaren zou komen. Lees Jeremia 38: 1-6. Wat gebeurde er opnieuw met Jeremia, omdat hij het woord van God aan de mensen bracht?

Zoals Jezus zei: ‘Nergens wordt een profeet zo miskend als in zijn eigen stad, onder zijn verwanten en huisgenoten.’ Helaas werd Jeremia opnieuw met de boosheid van zijn landgenoten geconfronteerd. En, net zoals de rest van zijn volk, kon ook hij niet zeggen dat hij niet gewaarschuwd was. Maar in zijn geval ging de waarschuwing over de verzoekingen die hij zou moeten ondergaan als hij trouw zou blijven, wat hij bleef. Hoe moeilijk moet het voor Jeremia geweest zijn toen hij ervan beschuldigd werd de moraal van het volk te ondermijnen. Laten we eerlijk zijn, het is beter te bevatten dat de mensen Jeremia de mond wilden snoeren als we hun achtergrond kennen. Ze werden aangevallen door een vijand van buitenaf en wilden vechten; Jeremia zei al jaren dat het een verloren zaak was en dat God zelf tegen hen was. Ze waren zo gehard door de zonde dat ze Gods stem niet hoorden; in plaats daarvan geloofden ze dat het de stem van een vijand was. Hoe voelt het om ervan beschuldigd te worden dat je juist de mensen die je probeert te helpen, kwaad doet?


103

10

DINSDAG 1 DECEMBER | BIJBELLES

JERUZALEM’S ONDERGANG De belegering van Jeruzalem begon ernstig te worden in januari 588 voor Christus en duurde tot de nazomer van 586 voor Christus. Jeruzalem hield zich meer dan twee jaar staande. Toen ging Jeremia’s profetie in vervulling en verwoestten de Babylonische troepen de muur en vernietigden de stad. De mensen waren zo uitgehongerd binnen de muren dat de verdedigers al hun kracht hadden verloren en niet langer weerstand konden bieden. Koning Sedekia vluchtte met zijn familie; een nutteloze daad. Hij werd gevangen genomen en naar Nebukadnessar gebracht, die Sedekiás zonen voor zijn ogen ter dood liet brengen. We lezen dit droevige verhaal in Jeremia 39:1-10. Lees Jeremia 40:1-6. Wat is de betekenis van de woorden van Nebuzaradan aan Jeremia?

Hoe opmerkelijk is het dat deze heidense commandant de situatie veel beter begreep dan Jeremia’s eigen mensen? Natuurlijk wisten de Babyloniërs iets van Jeremia en zijn werk, ze behandelden hem ook anders dan andere mensen, zoals Sedekia. De tekst vertelt ons niet waarom deze heidense leider de ondergang van Jeruzalem toeschreef aan de Heer als een straf voor de zonden van de mensen en niet aan de superioriteit van zijn eigen goden over de goden van Juda.

10

Wat de reden ook is, het is een wonderbaarlijk getuigenis van hoe de Heer, te midden van al die onnodige ellende, iets over zichzelf aan de heidenen duidelijk maakte. Welke keuze zou Jeremia maken: met de gevangenen naar Babylon gaan, of achterblijven met overgeblevenen? Wat hij ook deed, het vooruitzicht zou niet bepaald aantrekkelijk zijn. Zeker is wel dat de geestelijke behoefte van beide groepen groot was en Jeremia zijn dienstwerk kon doen, waar hij ook heenging. Hij besloot bij de groep te blijven die in het land achterbleef, bij de arme mensen die ongetwijfeld alle mogelijke bemoediging en hulp konden gebruiken. Hoe kunt u leren om ondanks uw situatie dienstbaar te blijven naar andere mensen? Waarom is het belangrijk, ook voor uzelf, dat u op wat voor manier dan ook behulpzaam bent?

104


BIJBELLES | 2 DECEMBER

MET UW GEHELE HART ‘Jullie zullen mij zoeken en ook vinden, als jullie mij tenminste met hart en ziel zoeken.’ Wat is uw eigen ervaring met deze belofte? Wat betekent ‘met hart en ziel’ (zoeken)?

De Heer kent het begin en het einde. Zelfs terwijl de mensen in Jeruzalem oorlog voerden tegen de Babyloniërs en hoopten dat de woorden van de bedrieglijke profeet juist waren, gebruikte de Heer Jeremia om over de toekomst te spreken. Hij sprak tegen de mensen die al in Babylon waren en tegen de mensen die daar uiteindelijk zouden zijn. En wat een woorden sprak hij. Lees Jeremia 29:1-14. Hoe komen Gods liefde en genade God in deze teksten naar voren?

Dit was een ware boodschap van genade, in tegenstelling tot de valse boodschap die de mensen hadden gehoord van de profeten die beweerden dat hun ballingschap slechts van korte duur zou zijn, misschien maar twee jaar. Dat was niet Gods plan en het zou niet op die manier gebeuren. Integendeel, gebaseerd op het duidelijke onderwijs van Mozes moesten de mensen accepteren dat dit, tenminste voor nu, hun lot was; maar als ze zich bekeerden, dan zouden ze teruggebracht worden naar hun land, zoals Mozes had gezegd. Lees Deuteronomium 30:1-4. Wat is de overeenkomst tussen deze verzen en de woorden die Jeremia tot de mensen sprak?

Door het prachtige werk van Ellen. G White hebben we de profetische gave ontvangen. Hoe kunnen we er zeker van zijn dat we niet dezelfde houding tegenover haar hebben die velen tegenover Jeremia hadden?


105

10

DONDERDAG 3 DECEMBER | BIJBELLES

ZEVENTIG JAAR De profetieën van Jeremia moesten een dubbele uitwerking hebben op de gedachten van de gevangenen: ze zouden niet moeten geloven wat de valse profeten hen vertelden en ze zouden de moed niet moeten verliezen. Jeremia smeekte zijn gevangen landgenoten te bidden voor Babylon. Dit verzoek zal voor een hoop verbazing hebben gezorgd bij mensen die waren afgevoerd. In de geschiedenis van Israël was de vraag die Jeremia aan de gevangenen stelde ongehoord. Er werd nooit gebeden voor een vijand die had gedaan wat de Babyloniërs hen, het gekozen volk van God, aandeden. De profeet ging tegen alles in wat zij geloofden en begrepen over de tempel en Jeruzalem: ze konden bidden in een heidens land en de eeuwige God zou naar hen luisteren. Let ook op wat Jeremia zegt in Jeremia 29:7: de voorspoed van hun ‘gastland’ betekent ook hun eigen voorspoed. Omdat ze buitenlanders en vreemdelingen waren in het land, zouden zijzelf kwetsbaar zijn in de periodes dat de zaken slecht gingen in Babylon. De hele geschiedenis bevat droevige voorbeelden waarbij de onverdraagzaamheid nog slechter werd in moeilijke tijden: de mensen zoeken zondebokken, mensen die ze kunnen beschuldigen. Met name minderheden en vreemdelingen zijn gemakkelijke doelwitten. Het is helaas de bittere realiteit. Welke geweldige en hoopvolle boodschap wordt aan de ballingen in Jeremia 29:10 gegeven?

10

Alles wat de Heer voorspelde was gebeurd. Daarom konden ze niet anders doen dan erop vertrouwen dat hij ook deze profetie zou vervullen. We weten niet waarom hun ballingschap precies zeventig jaar zou duren, al is het wel duidelijk dat het te maken heeft met het idee van een sabbatsjaar voor het land. Het belangrijkste punt in deze profetie is dat, ondanks de situatie, ondanks de verschrikkelijke ramp die hen overkwam, ze hadden kunnen weten dat niet alles verloren was. De Heer had hen niet verlaten. Ze waren nog steeds de mensen van het verbond en de Heer was niet klaar met het volk van Israël. Verlossing stond klaar voor iedereen die bereid was aan de voorwaarden te voldoen. Welke profetieën geven u hoop voor de toekomst? Welke profetieën versterken uw geloof en helpen u om te vertrouwen op de Heer, wat er ook op uw pad komt?

106


BIJBELLES | VRIJDAG 4 DECEMBER

VERDERE STUDIE Verdere studie: ‘We zijn in voortdurend gevaar de eenvoud van het evangelie te overstijgen. Velen hebben de sterke wens om de wereld te verbazen met iets origineels, een boodschap die de mensen zal verhogen naar een staat van geestelijke vervoering om zo hun huidige volgorde van ervaringen te veranderen. En er is ook een grote behoefte om deze volgorde (van ervaringen) te veranderen; de heiligheid van de tegenwoordige waarheid wordt niet begrepen zoals we het moeten begrijpen. Maar de verandering die we nodig hebben is een verandering van hart en dit kan alleen bereikt worden als we individueel naar God toegaan om zijn zegen te vragen, hem te smeken om zijn macht. We moeten door vurig bidden dat we zijn genade mogen ontvangen en dat onze karakters veranderd mogen worden. Dit is de verandering die we nu nodig hebben en om deze ervaring te bereiken, moeten we een volhardende geestdrift ontwikkelen en een hartgrondige ernst laten zien. We zouden met oprechte openhartigheid moeten vragen: “Wat moet ik doen om gered te worden?” We horen te weten welke stappen we hemelwaarts nemen.’

GESPREKSVRAGEN We zagen dat Jeremia de mensen opdroeg om ‘de Heer te zoeken’. Hoe doe je dat? Als iemand aan u vraagt: ‘Ik wil God leren kennen, hoe kan ik hem vinden?’, wat antwoordt u dan? Denk na over hoe de profeten zo verkeerd behandeld en begrepen werden. Wat kan dit ons leren over onze mening tegenover het werk van Ellen. G. White? Denk aan haar in de context Jezus’ woorden: ‘Wee jullie, schriftgeleerden en farizeeën, huichelaars, jullie bouwen grafmonumenten voor de profeten en versieren de graven van de rechtvaardigen en jullie zeggen: ‘Als wij geleefd hadden in de tijd van onze voorouders, zouden wij ons niet zoals zij schuldig hebben gemaakt aan de moord op de profeten.” Daarmee erkennen jullie zelf dat jullie kinderen zijn van hen die de profeten vermoord hebben.’ Hoe kunnen deze vervulde profetieën ons helpen om erop te vertrouwen dat de toekomstvoorspellingen ook vervuld zullen worden?


107

10

SABBAT 5 DECEMBER | VERDIEPING

Jeremia 29:1-14

De verwoesting van Jeruzalem IJSBREKERVRAAG

Hebt u in uw kinderjaren wel eens een straf gekregen die een aantal uren of misschien zelfs een paar dagen duurde? Wat voor straf was dat en waarom kreeg u die?

IK VERKEN

De legers van Nebukadnessar hebben Jeruzalem drie maal belegerd. De eerste keer onder Jojakim (604 voor Christus). Daniël en zijn vrienden werden daarbij gevangen genomen.1 De tweede keer onder Jojakin (597 voor Christus). De koning en zijn familie, de militairen en de handwerkslieden werden nu gedeporteerd. Een nieuwe koning, Sedekia, werd aangesteld door de veroveraars. De brief van Jeremia werd gestuurd aan deze gedeporteerden tijdens de regering van Sedekia. De derde belegering (586 voor Christus) eindigde in de verwoesting van de stad en van de tempel en met een slachtpartij waarbij een groot deel van de bevolking omkwam.

IK ONTDEK

10

Herlees Jeremia 29:1-14 in een aantal verschillende vertalingen. Kijk vooral naar de inhoud van het eerste deel van deze brief. 2 Van wie zijn de woorden in deze brief een echo? Hoe vaak wordt dit feit onderstreept? Deze bevestigingen maken het mogelijk de structuur van dit deel van de brief te zien. Geef ieder deel een titel. Wie heeft het initiatief voor de wegvoering genomen? Hoe vaak wordt dat gezegd? Wie zal het initiatief nemen voor de terugkeer? Welke raad wordt gegeven aan de weggevoerden met betrekking tot hun situatie op dat moment?3 Welke waarschuwing wordt gegeven aan de lezers van de brief?4 Welke redenen worden aangevoerd om het laatste advies te rechtvaardigen? Welke beloftes krijgen de lezers? Hoe lang zal het duren voor ze worden gerealiseerd? Waarop berusten deze beloften? Zijn het gebed en het zoeken van God ook beloftes, of zijn het eerder voorwaarden voor de vervulling van deze beloftes?5 Wat is hun rol in de beloofde toekomst? Wat is de enige voorwaarde die wordt genoemd? 1 2 Koningen 24:1-4 2 Vers 4-14 3 Vers 4-7 4 Vers 8 5 Vers 11-14

108


VERDIEPING | SABBAT 5 DECEMBER

IK PAS TOE

Tegenstanders van geloof in de Bijbel zeggen vaak dat het geloof een soort opium is die het volk de kracht geeft om vol te houden in de ellende waarin ze verkeren en ertegen te kunnen blijven strijden. Is dat zo in deze tekst? Ziet u een positieve boodschap voor het hier en nu? Welke? Hoe en waarom moeten wij het welzijn van Babylon nastreven, terwijl we toch geroepen zijn uit Babylon weg te gaan omdat het verwoest zal worden? Hoe kunnen we in de wereld zijn zonder er een deel van te worden? Hoe probeert u persoonlijk, en als kerk, bij te dragen tot het welzijn van de plaats waar u woont en waarin uw kerk zich bevindt? Welk project zou u kunnen opzetten als een soort catechese? In welk project in de plaats waar u woont of in uw plaatselijke kerk hebt u een aandeel? Als God degene is die de mensen naar Babylon bracht, wie heeft u dan gebracht waar u bent? Er zijn zeker een aantal menselijke redenen die aangeven waarom u bent waar u zich nu bevindt. Maar welk aandeel heeft God daarin? Heeft God misschien een speciale taak voor uw in de wijk, of de stad of het land waar u woont? Wat zou die taak kunnen zijn? Wat betekent het om te bidden en God met uw gehele hart te zoeken?

IK BID … Heer, wilt u naar ons luisteren als we u zoeken? Wilt u zich door ons laten vinden? Help ons naar u terug te keren.


109

10

SABBAT 5 DECEMBER | JONGERENLES

Hoopvolle woorden OPENINGSVRAAG

Deel met elkaar welke principes in jouw leven een rol spelen. Lees samen Jeremia 29:4-14.

IJSBREKERVRAAG

Als dingen op je werk of school anders gaan dan je verwacht had, ben je dan bereid om mee te werken of ga je je verzetten? Leg uit.

INSPIRATIE

Dit is mijn besluit, dit is mijn plan met jullie: Het zal goed met jullie aflopen, niet slecht. Ik zorg dat er voor jullie een nieuwe tijd komt. Ik zal jullie nieuwe hoop geven.1

BEHANDEL DE TEKST

Vers 4-6, 10: Waarom moeten de Joden in Babylon, het land van de vijand, echt gaan leven, met een eigen huis, vrouw, kinderen en landbouw, terwijl ze over 70 jaar al weer terug moeten? Probeer een verklaring te vinden. Denk ook er aan dat ze moeten toenemen in aantal. Vers 7: Waarom moeten ze bidden voor de steden van de vijand? Zouden ze daar iets van kunnen leren? Vers 11-14: De profeet spreekt over een nieuwe situatie. Wat is er veranderd? Wat gaat God nu anders doen?

TOEPASSING

10

Zou jij dat kunnen, bidden voor mensen die je ontvoerd hebben? Waarom wel, waarom niet? Hoe doe je dat, God met hart en ziel zoeken? Zoek jij God met hart en ziel? God heeft jouw geluk voor ogen en wil jou een hoopvolle toekomst geven. Wat betekenen deze woorden voor je?

OPDRACHT

Leer Jeremia 29 vers 11 uit je hoofd. Het is een heel mooie tekst over hoop.


110


11

BIJBELLES | 6 – 12 DECEMBER

LEZEN: Genesis 9:1-17; 12: 1-3, Galaten 3: 6-9, 15-18; Exodus 24; Jeremia 31:31-34; 1 Korintiërs 11:24-26. KERNTEKST: ‘De dag zal komen – spreekt de Heer – dat ik met het volk van Israël en het volk van Juda een nieuw verbond sluit.’ Jeremia 31:31

HET VERBOND De Bijbel spreekt vaak over ‘verbonden’ in het meervoud, maar in feite is er maar één verbond, waarin God verlossing schenkt aan gevallen wezens die daar aanspraak op maken door hun geloof. Het idee van meerdere ‘verbonden’ is ontstaan door de herhaling van verbondsbeloften in de Bijbel. Maar of het nou om het verbond van Adam, het verbond van Abraham, het Sinaïtische verbond, het verbond van David of om het nieuwe verbond gaat, de betekenis blijft hetzelfde. De verlossing waarin God voorziet is een geschenk en het menselijke antwoord op dat geschenk is loyaliteit en gehoorzaamheid, waarmee de mensheid in zekere zin haar kant van de afspraak nakomt. Het nieuwe verbond wordt voor het eerst genoemd in Jeremia, wanneer er gesproken wordt over de Israëls terugkeer uit ballingschap en de zegeningen die God zal schenken. Zelfs te midden van alle rampen en ellende biedt de Heer wispelturige mensen het geschenk van hoop en herstel.



111

11

ZONDAG 6 DECEMBER | BIJBELLES

GODS VERBOND MET DE MENSHEID We kunnen met eigen ogen zien hoe verdorven de wereld kan zijn. We maken het kwaad in de wereld tenslotte zelf mee. Ondanks alles laat God het nog toe. We kunnen ons daarom alleen maar voorstellen hoe slecht de situatie moet zijn geweest vlak voor de zondvloed. ‘God had de mens zijn geboden gegeven als een leefregel, maar zijn wet werd overtreden, en alle denkbare zonden werden bedreven. De boosheid van de mensen werd in het openbaar bedreven, gerechtigheid werd met voeten getreden en de rouwklacht van de verdrukten steeg op tot de hemel.’ Lees Genesis 9:1-17. Welk verbond werd er tussen God en de mensheid gesloten? Hoe laat dit verbond Gods genade voor zijn schepping zien?

Van alle Bijbelse verbonden was het verbond dat God met Noach sloot het meest universele, want het werd gesloten met de hele mensheid en zelfs met de dieren en de natuur. Het was een eenzijdige belofte: de Heer stelde geen eisen of voorwaarden aan degenen met wie hij dit verbond sloot. Hij zou de aarde niet nog een keer vernietigen met water, dat stond vast.

11

God verzegelde dit verbond met een zichtbaar teken, een regenboog. Dus elke keer wanneer we een regenboog zien, mogen we daar dankbaar voor zijn. Per slot van rekening hadden we de regenboog niet kunnen zien, als de mensheid voor altijd was weggevaagd door een universele vloed! Te midden van de zonde en het kwaad op de wereld, wat nooit lijkt te stoppen, worden we zo nu en dan gezegend met de schoonheid van een regenboog, een teken van Gods genade voor de hele wereld. We kunnen omhoog kijken en er hoop uit putten, omdat we weten dat het een boodschap van God is, een boodschap van zijn liefde voor de mens. Als we nadenken over wat de Bijbel ons vertelt over de regenboog, hoe kan het ons dan dichter tot God brengen?

112


BIJBELLES | MAANDAG 7 DECEMBER

HET VERBOND MET ABRAHAM Lees Genesis 12: 1-3, 15:1-5, 17:1-14. Wat vertellen deze teksten ons over wat de Heer van plan was?

Het verbond van genade dat God met Abraham sloot is fundamenteel voor het verloop van de heilsgeschiedenis. Daarom verwees Paulus ernaar om uit te leggen hoe het verlossingsplan gestalte had gekregen in Jezus. Lees Galaten 3:6-9, 15-18. Wat is volgens Paulus het verband tussen Jezus en verlossing door genade alleen en het verbond wat met Abraham gesloten werd?

Door het zaad van Abraham – niet alleen een verwijzing naar zijn vele nakomelingen, maar in het bijzonder naar Jezus – zou God de hele wereld zegenen. Alle mensen die door geloof in Christus geestelijke nakomelingen zijn van Abraham, zullen ontdekken dat de God van Abraham ook hun God is. Toen ‘geloofde Abraham in God en dat werd hem als een daad van gerechtigheid toegerekend.’ Abraham werd net zo min door zijn werken gered als de misdadiger aan het kruis: alleen Gods reddende genade brengt verlossing. Abraham was niet volmaakt, maar hij vertrouwde op God. Dat liet hij merken in zijn doen en laten, zo goed en zo kwaad als het ging. Zijn werken rechtvaardigden hem niet: integendeel, zijn werken lieten zien dat hij al gerechtvaardigd was. Dat is de essentie van het verbond en hoe het tot uiting komt in een leven van geloof. Onze hoop op verlossing is gebaseerd op de gerechtigheid van Jezus. Hij is onze verlosser. Welke uitwerking heeft dat in uw leven?


113

11


VERBOND OP SINAÏ Lees Exodus 24. Hoe werd het verbond tussen God en Israël gesloten op de berg Sinaï?

Mozes en enkele leiders gingen naar de Berg Sinaï. Onder deze leiders waren Aaron en zijn twee zonen, die de priesters vertegenwoordigden; daarnaast waren er zeventig oudsten, leiders en rechters, die het volk vertegenwoordigden. De mannen die Mozes vergezelden moesten op eerbiedige afstand blijven. Alleen Mozes mocht in de nabijheid van de Heer komen. Toen hij terugkeerde, vertelde hij wat God hem gezegd had ‘en het volk verklaarde eenstemmig dat het zich zou houden aan alles wat de Heer geboden had.’ Maar zoals de geschiedenis ons heeft laten zien en zoals onze eigen ervaring ook vaak duidelijk maakt, is het één ding om gehoorzaamheid te beloven: het is een andere zaak om ook daadwerkelijk ons geloof in de praktijk te brengen. Het blijkt moeilijk om te vertrouwen op de goddelijke kracht, die ons in staat zal stellen te doen wat we beloofd hebben. Lees Hebreeën 4:2. Welke fout moeten wij zien te vermijden?

11

Alleen geloof en een vast vertrouwen op Gods beloften stellen ons in staat gehoor te geven aan wat God van ons vraagt. Gehoorzaamheid aan de wet is niet strijdig met de genade die God ons schenkt. Dat was zo in de tijd van Mozes en dat geldt ook nu nog. Soms worden de brieven van Paulus zo begrepen, dat wet en evangelie elkaar uitsluiten. Paulus wil de gedachte bestrijden dat we genade kunnen afdwingen door ons goede gedrag. Zijn brieven maken duidelijk dat wij genade kregen toen we nog ‘vijanden’ van God waren. God schenkt ons genade, vergeving. Als het goed is, worden we daardoor andere mensen en zal ons gedrag Gods genade spiegelen. Is het volgende herkenbaar? ‘Wat ik verlang te doen, het goede, laat ik na; wat ik wil vermijden, het kwade, dat doe ik. … wie zal mij redden?’

114


BIJBELLES | WOENSDAG 9 DECEMBER

HET NIEUWE VERBOND Lees Jeremia 31:31-34. Wat is de betekenis van deze teksten met het oog op de tijd waarin Jeremia leefde? En wat betekenen deze teksten voor ons?

Jeremia sprak deze woorden te midden van de grootste crisis die zijn volk ooit had meegemaakt: de Babylonische ballingschap. Maar ook in deze ellende gaf de Heer hoop. Hij beloofde dat dit niet het einde zou zijn. Er zou redding komen. De eerste verwijzing naar een nieuw verbond staat in een belofte van terugkeer uit ballingschap. Het breken van het verbond op de Sinaï leidde tot ballingschap, het nieuwe verbond was de belofte van bevrijding en terugkeer naar eigen land. Dit verbond zou niet geschreven zijn op tafelen van steen, maar in het hart, daar waar het altijd al had moeten zijn. ‘De wet die op stenen tafelen was gegrift, wordt door de heilige Geest op de tafelen van het hart geschreven. In plaats van te proberen onze eigen gerechtigheid te bewerken, aanvaarden we de gerechtigheid van Christus. Zijn bloed is een verzoening voor onze zonden. Zijn gehoorzaamheid wordt ons toegerekend. Dan zal het hart dat door de Heilige Geest vernieuwd is, de vruchten van de Geest voortbrengen. Door de genade van Christus zullen we leven in gehoorzaamheid aan Gods wet, die in ons hart geschreven staat. Bezield met de geest van Christus, zullen we wandelen zoals hij gewandeld heeft.’ Ook hier zien we dat de redding, de verlossing, voorafgaat aan het menselijk antwoord. God vergeeft en herstelt. Daarop antwoordt de mens met een leven dat blijk geeft van dankbaarheid. Er is sprake van een leven in de Geest. Het leven weerspiegelt de wet van God. DIALOOG / 4E KWARTAAL 2015

115

11


HET NIEUWE VERBOND II De profetie van Jeremia over het nieuwe verbond verwijst allereerst naar de terugkeer van Israël tot God. Vanuit het Nieuwe Testament gezien verwijst het naar het werk van Jezus de Messias. Hij was de belichaming van dat nieuwe verbond. Zijn dood en opstanding bevestigde Gods trouw aan zijn belofte. In Christus komt de verlossing volledig tot uitdrukking. Wat voorheen kenbaar was gemaakt in voorafschaduwing en symbolen is nu helder. Lees Lucas 22:20 en 1 Korintiërs 11: 24-26. Hoe verwijzen deze teksten naar de profetie van Jeremia?

Tijdens het avondmaal kunnen we zien hoe in Jezus de heilsgeschiedenis wordt samengevat en verhelderd. Het Paaslam van Israël is een teken van bevrijding uit Egypte. Het brood van het avondmaal is een symbool van de verlossing door Christus. Het sap van de wijnstok vertegenwoordigt het bloed van Jezus dat vergoten werd aan het kruis.

11

Het brood en het sap geven de kortste samenvatting van de weg die God gaat met mensen. Het zijn symbolen die vergeving en verlossing tastbaar maken. Paulus laat zien dat het heilig avondmaal ook naar de wederkomst van Jezus verwijst. Jezus legde hetzelfde verband toen hij zei: ‘Ik zeg jullie: vanaf vandaag zal ik niet meer van de vrucht van de wijnstok drinken tot de dag komt dat ik er met jullie opnieuw van zal drinken in het koninkrijk van mijn Vader.’ De eerste komst vindt zijn vervulling in de tweede komst. De volgende keer dat u deelneemt aan het heilig avondmaal, denk dan eens aan Christus’ belofte om niet te drinken van de vrucht van de wijnstok totdat hij dat met ons doet in het koninkrijk van God. Wat betekent dit voor u? Wat vertelt ons dit over de verbondenheid die Christus met ons zoekt?

116



VERDERE STUDIE Voor verdere studie: Zoals we hebben gezien, leert de Bijbel ons dat de regenboog een teken is van Gods verbondsbelofte om de aarde nooit meer te verwoesten. En natuurlijk weten we nu door de wetenschap dat een regenboog ontstaat wanneer het zonlicht zowel gebroken en teruggekaatst wordt in druppels water, waarbij het licht zich onder verschillende hoeken verspreidt. Het licht breekt bij het binnengaan van een druppel en weerkaatst aan de achterkant van die druppel en treedt na nog een breking aan de voorzijde eruit, waardoor de kleuren ontstaan die we zien. Dichter John Keats vreesde ervoor dat de wetenschap de regenboog zou ‘ontmantelen’. Maar zelfs nu we de regenboog kunnen ontleden, en als het ware elke proton en neutron kunnen aanwijzen, blijft het symbool bestaan als herinnering aan Gods beloften.

GESPREKSVRAGEN Wat is de functie van geloof, wat is de functie van werken en op welke manier hebben ze betrekking op de christelijke ervaring? Wat betekent het om te zeggen dat de wet op onze harten staat gegraveerd? Hoe helpen tastbare symbolen zoals brood en wijn het geloof te verankeren?

11


117


Jeremia 31:31-34

Het beloofde verbond IJSBREKERVRAAG

Bespreek met elkaar wat het verschil is tussen een nieuw huis bouwen en een huis restaureren. Wat is het verschil, en wat komt toch overeen?

IK VERKEN

In hoofdstuk 31 gaat Jeremia door op het elan dat begon in hoofdstuk 30: de belofte van herstel. De basis hiervoor is Gods liefde voor zijn volk.1 Het resultaat zou terugkeer naar het land2 zijn, zegen en vruchtbaarheid3 en de heropbouw van Jeruzalem4. Dit herstel zou echter pas volledig geslaagd zijn als er ook een innerlijk herstel plaatsvond. Israël was alleen echt Gods volk als het trouw was aan het verbond. Het verbond is een belangrijke rode draad in de geschiedenis van Israël-met-God: Noach, Abraham, de Sinaï … ‘Ik zal hun God zijn, zij zullen mijn volk zijn.’5 Het duidt op Gods niet aflatend initiatief om samen iets moois te realiseren. Helaas werd het verbond eenzijdig verbroken (letterlijk: in stukken breken, nutteloos maken, hol en leeg maken). God belooft echter een nieuw verbond.

IK BESTUDEER

11

Het woordje nieuw kan iets totaal nieuws of anders betekenen. Het betekent echter ook vernieuwen, hernieuwen, herstellen. Bijvoorbeeld het polijsten van een zwaard of heropbouwen van een toren. Wat denkt u? Gaat het hier om een heel ander verbond of een hersteld verbond?6 Waarom? Wat is dan nieuw, wat niet? Verklaar uw antwoord. De woorden ‘mijn wet’ is in het Hebreeuws het woord torah. Dat betekent onderwijzing of raadgeving Overleg met elkaar wat het verschil is tussen wet, raadgeving en onderricht voor uw geloofsbeleving. Leiden de woorden tot een verschillend soort geloof? Bespreek met elkaar. De woorden in het hart verwijzen naar het hart als het centrum van een bewuste keuze. Wat is het verschil tussen een wet op stenen tafelen en in het hart? 1 Vers 3 2 Vers 6, 8, 9 3 Vers 5, 12-14; 27-28 4 Vers 38-40 5 Jeremia 31:33 ; zie ook Exodus 6:6; Leviticus 26:12 6 Vers 31

118



IK PAS TOE

Hoe begrijpt u het idee van een verbond met God in uw geloofsleven? Wat betekent dit precies voor u? Welk effect heeft het op uw leven en hoe u omgaat met anderen? Hoe interpreteert u het verschil tussen een verbond waarbij God de mens bij de hand neemt en een verbond waarbij de wet in het hart wordt geschreven? In welk stadium bevindt u zich? Israël werd uitgenodigd tot een nieuwe of vernieuwde relatie met God. Staat u open voor zo’n vernieuwing? En wat kan zo’n vernieuwing voor u concreet inhouden? God kennen. Waar ligt het accent in uw geloofsbeleving? In uw geloofsgemeenschap, in de theorie (waarheid, doctrines) of in de praktijk (concrete levenshouding)? Geef voorbeelden. Wat betekent ‘elkaar niet meer hoeven te onderwijzen’7? Denk aan beleren, vertrouwen hebben in elkaar, ruimte geven om zelf te zoeken, uw eigen geloof mogen beleven. Welke situatie zou deze uitspraak mogelijk maken? Het aanbod van een nieuw verbond steunt op Gods bereidheid tot vergeven. Hoe belangrijk is de ervaring van vergeving in uw leven? En bent u zelf in staat om jezelf en anderen te vergeven? 7 Vers 35

IK BID … Ik bid u om herstel in mijn persoonlijk leven. Help mij mijzelf meer aan u toe te wijden. Meer tijd te nemen om uw woord te overdenken. Ik bid u ook voor herstel van de mensen op mijn gebedslijst


119

11


Een nieuwe afspraak met God OPENINGSVRAAG

Wie kent Jeremia 29:11 uit zijn hoofd? Wie kan zeggen wat er staat? Lees samen Jeremia 31:31-34.

IJSBREKERVRAAG

Als je opnieuw zou beginnen in je geloof, wat zou je dan anders doen? Leg het uit aan de groep.

INSPIRATIE

Dit zal mijn nieuwe afspraak met de Israëlieten zijn: Ik zal ervoor zorgen dat ze mijn regels kennen. Ik zal ze in hun hartschrijven, zodat ze die nooit vergeten. Dan zal ik hun God zijn, en zij zullen mijn volk zijn.1

BEHANDEL DE TEKST

Vers 31-32: Waarom wil God een nieuw verbond sluiten? Wat is een verbond? Welk oude verbond was er? Je leest het in Genesis 12. Leg uit hoe het zit. Vers 33: Wat spreekt God af? Wat gaat hij doen voor de mensen? Hij legt zijn wet in ons hart, maar wat betekent dat? Leg uit waarom wordt het volk dan zíjn volk wordt. Vers 34: Wat is niet meer nodig? Wat heeft God dus gedaan? Over welke tijd gaat dit? Let uit wat het betekent dat God niet maar aan onze zonden zal denken.

TOEPASSING

11

Wil jij vandaag een nieuwe afspraak maken met God? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet? Herken je wat hier staat? Is de tijd al aangebroken dat God in ieder hart zijn wet heeft gelegd of moet dat nog gaan komen? Wat zegt dit over jouw relatie met God? Moet je hierin misschien iets veranderen? Wat zegt het over God dat hij bereid is om nooit meer aan onze fouten te denken?

OPDRACHT

Mag God vandaag met jou een nieuwe afspraak maken? Wat zou er in die afspraak moeten staan? Schrijf dat eens op en deel het volgende week met je groep.


120


12


LEZEN: Jeremia 40:7-16, Jeremia 41-43, Exodus 16:3, Numeri 16:13, Jeremia 44. KERNTEKST: ‘Hierop zeiden zij: ‘Moge de Heer zich als een betrouwbare getuige tegen ons keren wanneer wij niet alles doen wat de Heer, uw God, ons bij monde van u opdraagt.’ Jeremia 42:5

TERUG NAAR EGYPTE De les van deze week brengt ons naar het einde van het verhaal over de profeet Jeremia. Maar het slot is niet ‘en ze leefden nog lang en gelukkig’. We kunnen de les van deze week samenvatten door te zeggen dat er zelfs grenzen zijn aan Gods genade. Genade wordt opgedrongen, het moet wel als geschenk worden aanvaard. Dat kan ertoe leiden dat er slechts een kleine en trouwe groep overblijft. Genade is genade, omdat het gegeven wordt aan degenen die het niet verdienen. Maar het wordt niet gegeven aan degenen die de genade, of de voorwaarden waarop het geschonken wordt, niet willen aanvaarden. En hoe zat het met Jeremia? Zijn leven en werk lijkt vanuit menselijk perspectief nutteloos. Zelfs nadat zijn profetieën waren uitgekomen, bleven er mensen vasthouden aan hun zonden, heidendom en rebellie, terwijl ze de profeet openlijk uitdaagden en het Woord van God verachtten.

12 MAAK DEZE LES VOOR SABBAT 19 DECEMBER


121


POLITIEKE ANARCHIE U zou kunnen denken dat de mensen hun lesje wel hadden geleerd in de verloren oorlog tegen de Babyloniërs. Helaas was dat niet voor iedereen het geval en dat zou nog de nodige problemen veroorzaken. Lees Jeremia 40:7-16. Welke boodschap wordt er (opnieuw) aan de mensen gegeven. Wat is de betekenis van het woord ‘overblijfsel’ in vers 11?

Ondanks de boodschap van vrede en zelfs de daaropvolgende voorspoed, was niet iedereen blij met de stand van zaken. Lees Jeremia 41. Met welke nieuwe problemen zou het ‘overblijfsel’ te maken krijgen?

Al zijn de redenen voor de moord niet gegeven, hij werd wel gepleegd door iemand van de ‘koninklijke familie en van de koninklijke bevelhebbers’. Het geeft aan dat deze elitegroep nog steeds hoopte aan het Babylonische juk te kunnen ontkomen

12

Omdat Gedalja aan de macht was gekomen door de koning van Babylon, werd hij waarschijnlijk gezien als een verraderlijke marionet die ontrouw was aan het volk. Reden genoeg om hem en zijn naasten te ‘laten verdwijnen’. Verder op in hoofdstuk 41 zien we dat men moet vrezen voor de wraak van de Babyloniërs. De zonden van Ismaël en zijn mannen zorgden voor angst bij mensen die niets te maken hadden met hun fouten. Onschuldigen kunnen lijden onder het kwaad dat anderen veroorzaken. Herkenbaar? Ook als de schuld bij onszelf ligt?

122



GODDELIJKE LEIDING ZOEKEN Lees Jeremia 42. Uit angst voor de Babyloniërs gaan de mensen naar Jeremia en smeken hem om voor hen om goddelijke leiding te bidden. Blijkbaar worden zijn profetieën nu erkend en serieus genomen. Dat blijkt ook uit wat ze tegen Jeremia zeggen: ‘Of zijn woorden ons nu wel of niet goed uitkomen, we zullen de Heer, onze God, tot wie u zich namens ons wendt, gehoorzaam zijn. Als wij naar Hem luisteren, zal het ons goed gaan.’ – Er is sprake van vertrouwen in de profeet en in God. Jeremia’s antwoord komt overeen met zijn eerdere profetieën: vertrouw niet op buitenlandse machten. Vertrouw op de Heer en hij zal u begunstigen en bevrijden, wanneer de tijd rijp is. Verlossing is van geen enkele andere macht te verwachten. Ook niet van Egypte. God waarschuwt omdat hij de harten van de mensen kent. Hij weet dat ze nadenken over teruggaan naar Egypte (hoe wrang is dat, gelet op de geschiedenis van de Exodus). Ze willen daar de bescherming zoeken waar ze zo naar verlangen. Daarom gebiedt de Heer hen heel duidelijk en heel specifiek om dat niet te doen. Die keuze, een grimmige keuze, zou hun ondergang betekenen. Ook wij staan iedere dag voor een belangrijke keuze. Kiezen we voor leven en vrede door te vertrouwen op God, of gaan we onze eigen weg om te eindigen in Egypte, het land ver weg van God? Welke keuzes maakt u elke dag?

12


123


TERUGKEER NAAR EGYPTE Als u het verhaal nog niet kent, is Jeremia 42 heel spannend. Wat zullen de mensen doen? Zullen ze God vertrouwen en in Juda blijven of zullen ze, ondanks een duidelijk ‘zo zegt de Heer’, de fout maken om richting Egypte te vertrekken? Lees Jeremia 43:1-7. Wat deden de mensen?

Als Gods Woord niet overeenkomt met onze voornemens en wensen, hebben we de neiging om aan de goddelijke oorsprong van het Woord te twijfelen. En dat is precies wat er in Jeremia 43 gebeurt. De mensen hielden zich niet aan hun belofte. Jeremia wordt tot leugenaar verklaard. Ook Baruch, zijn vriend en soms zijn secretaris, moet het ontgelden. Ze beschuldigen hem ervan dat hij de profeet tegen hen had gekeerd. Lees Exodus 16:3 en Numeri 16:13. Welke overeenkomsten zijn er tussen wat de mensen tegen Jeremia zeiden en wat hun voorouders tegen Mozes zeiden?

De menselijke natuur blijft hetzelfde, ze wil altijd iemand anders de schuld geven voor haar eigen fouten. En daarom werd Baruch ervan beschuldigd dat hij de dood van zijn landgenoten zocht en hen blootstelde aan ballingschap in Babylonië.

12

Mensen die in de ban zijn van hun emoties en verlangens hebben vaak geen gegronde redenen voor hun gedachten. Hoe belangrijk is het dat we onze verlangens en emoties onderworpen houden aan de Heer! Hoe vaak laten we het toe dat onze emoties en angsten ons oordeel overschaduwen? Kan het zijn dat we daardoor zicht verliezen op het evangelie? Op wat het betekent christen te zijn? Hoe ver gaan we mee met ongegronde onderbuikgevoelens in de samenleving en politiek?

124



IN BALLINGSCHAP Lees Jeremia 43:8-13. Wat zei de Heer door Jeremia?

Tachpanches was een belangrijke vestingstad aan de noordoostelijke grens van Egypte. Het had een groot aantal Joodse inwoners. De Heer verlangt opnieuw van Jeremia dat hij een profetie symbolisch uitbeeldt. Woorden zijn krachtig, maar soms komt de boodschap sterker over wanneer ze worden uitgebeeld. Er wordt ons niet verteld hoe Jeremia die stenen precies moest begraven bij de ingang van de farao’s paleis. Maar de boodschap is duidelijk: zelfs de machtige farao is geen partij voor de Heer. De vluchtelingen die geloofden dat ze bescherming en veiligheid zouden vinden in Egypte, leefden in dezelfde waan als de groep die eerder bescherming en veiligheid dacht te vinden door Egypte legers naar Israël te halen. De Egyptische goden waren nutteloze menselijke verzinsels. De Israëlieten hadden moeten weten, zoals wij nu ook moeten weten, dat de enige echte bescherming en veiligheid door gehoorzaamheid aan God komt. ‘Wanneer zelfverloochening onderdeel wordt van onze godsdienst, zullen we de wil van God begrijpen en volgen; onze ogen zullen gezalfd worden met ogenzalf, zodat we de wonderbaarlijke dingen uit zijn wet kunnen zien. We zullen de weg van gehoorzaamheid zien als de enige weg naar veiligheid. God houdt zijn mensen alleen verantwoordelijk voor de hoeveelheid licht van waarheid die ze ontvangen hebben. De eisen van de wet zijn rechtvaardig en redelijk en door de genade van Christus verwacht hij van ons dat wij aan zijn vereisten voldoen.’ De terugkeer naar Egypte is natuurlijk uiterst ironisch. Op welke wijze kunnen wij overgehaald worden om ‘terug te keren naar Egypte’, om te zoeken naar wat we alleen bij God kunnen vinden?


125

12


OPENLIJKE OPSTANDIGHEID Lees Jeremia 44:1-10. Wat deden de ballingen in Egypte?

Tijdens zijn gevangenschap in Egypte kreeg Jeremia met hetzelfde probleem te maken als kort tevoren in Juda. Toen moest hij spreken tot de leiders; nu tot het gewone volk. Zij maken in gevangenschap dezelfde fouten, die eerder leidden tot de verwoesting van Jeruzalem. Zie Jeremia 44:15-19. Welk verrassend antwoord gaven ze aan Jeremia?

De hardleersheid is verbazingwekkend. De mensen kijken Jeremia recht in de ogen en dagen hem uit. Hij moet bewijzen dat hij in ‘naam van de Heer’ spreekt. Ze beroepen zich op vroeger tijden, voor koning Josia’s hervormingen. Toen, zo beweren ze, ging alles goed met hen. Ze hielden rekening met andere goden. Voor de ‘koningin van de hemelen’ brandden ze wierook en lieten drankoffers voor haar uitgieten. In materieel opzicht hadden ze het goed en ze woonden in veiligheid. De ellende kwam pas na Josia’s hervormingen, vertellen ze Jeremia. Waarom zouden ze dan naar hem luisteren en zijn waarschuwingen serieus nemen?

12

Het antwoord in Jeremia 44:20-30 is helder: ‘Nee, jullie begrijpen het niet. De ellende is er omdat jullie al deze dingen hebben gedaan. Erger nog: jullie koppige weigering om te veranderen betekent dat er nog meer onheil zal komen. De veiligheid die jullie hier in Egypte denken te vinden, zal bedrog blijken. Net als de heidense goden die jullie aanbidden. Uiteindelijk moeten jullie de waarheid onder ogen zien, maar dan zal het te laat zijn.’ Hoe kan het dat gelovige christenen soms met verschrikkelijke ellende te maken krijgen? Hoe valt dat te rijmen met het eenvoudige stelsel ongehoorzaamheid betekent vloek en gehoorzaamheid betekent zegen?

126



VERDERE STUDIE Voor verdere studie: Het boek van Jeremia en eigenlijk de hele Bijbel confronteert ons met de kwestie van goed en kwaad. Als christenen weten we het verschil tussen goed en kwaad, omdat God deze termen op verschillende manieren voor ons heeft gedefinieerd. Maar wat als je niet in God gelooft? Hoe onderscheid je dan het goede van het kwade? De atheïstische schrijver Sam Harris heeft een oplossing. Hij schreef Het morele landschap, waarin hij beweert dat goed en kwaad alleen maar begrepen kan en moet worden in termen van de wetenschap. Op dezelfde manier waarop de wetenschap ons het verschil tussen de sterke nucleaire kracht en de zwakke nucleaire kracht duidelijk maakt, zo moet het ons helpen om het goede van het kwade te onderscheiden. Hij houdt het zelfs voor mogelijk dat de wetenschap op een dag het kwaad laat verdwijnen.

GESPREKSVRAGEN: Hoe herken je dat je te maken hebt met de leer van verlossing door werken (legalisme/wetticisme), of de leer die zegt dat er voor verlossing geen voorwaarden bestaan (goedkopegenade)? Wat is een gezonde benadering? Iemand zegt: ‘Ik geloof niet in Jezus, ik geloof zelfs niet in God, en kijk eens hoe voorspoedig mijn leven is? Eigenlijk kan ik wel zeggen dat het in mijn leven beter gaat dan in jouw leven en jij bent een christen’. Hoe zou u daarop reageren?

‘Stel je voor wat er zou gebeuren als we een geneesmiddel vonden tegen menselijk kwaad. Stel je voor […] dat elke toepasselijke verandering in het menselijk brein goedkoop, pijnloos en veilig gemaakt kan worden. Het geneesmiddel tegen psychopathie kan direct in een voedselsupplement gestopt worden, zoals vitamine D. Het kwaad is dan niet anders meer dan een voedseltekort.’

12

De meeste wetenschappers denken dat Sam Harris’ visioen een utopie is. Maar hoe vind je een oplossing voor het kwaad, als je God buiten de vergelijking houd?


127


Jeremia 42:1-22

Verkeerde bestemming IJSBREKERVRAAG

Denk aan een situatie waarin u heel oprecht was, maar u zich toch vergiste.

IK VERKEN

Na de verwoesting van Jeruzalem in 587 voor Christus bleef een groot deel van het volk in Palestina achter. Tegen deze achtergrond van angst laat het boek Jeremia ons kennis maken met drie leiders. De eerste is Gedalja, benoemd door de Babylonische koning, gaat ervan uit dat het raadzaam is de Babylonische overheersing te aanvaarden om zo het land te kunnen herbouwen.1 De tweede leider heeft een meer radicale inslag. Jismaël wil de strijd tegen Babylon voortzetten. Hij aarzelt niet om Gedalja, zijn volgelingen en de Babyloniërs rondom hem, te doden. 2 Daarna Jochanan, die door andere leiders werd gesteund. Hij vreest na de moord op Gedalja de Babylonische represailles en vlucht liever naar Egypte. 3

IK BESTUDEER

Om een helderder idee te hebben van de atmosfeer die de achtergrond vormt van hoofdstuk 42, is het nuttig de hoofdstukken 40 en 41 te herlezen. Bovendien helpt dit om een duidelijker beeld te hebben dan de drie leiders in Judea: Gedalja, Jismaël en Jochanan.

12

Wat voor soort leiders zijn Gedalja, Jismaël en Jochanan? Wat zijn hun prioriteiten? Het is commandant Jochanan en zijn groep die Jeremia benaderen met het verzoek dat deze de Heer om raad zal vragen in verband met hun voorgenomen vlucht naar Egypte. De vraag van Jochanan aan Jeremia.4 Hoe noemen Jochanan en zijn volgers de Heer? Waartoe willen zij zich verbinden? Is het hun ernst? Het antwoord van Jeremia. 5 Hoe antwoordt Jeremia en hoe wijst hij hen terecht? Hoe lang moet Jeremia wachten op het woord dat God tot hem spreekt? Let op de opbouw van Gods boodschap. De eerste optie is het goede, de wil van God.6 De tweede optie geeft eerst de gedachtegang van het volk en daarna hoe God de toekomst ziet.7 Dan de conclusie, die tegelijkertijd een verklaring inhoudt, een dringende uitnodiging, en daarna een samenvatting.8 1 Jeremia 40:9, 10 2 Jeremia 41:1-3 3 Jeremia 41:16-18 4 Jeremia 41:16-18 5 Jeremia 41:16-18 6 Jeremia 41:16-18 7 Jeremia 41:16-18 8 Jeremia 41:16-18

128


VERDIEPING | 19 DECEMBER

Verkeerde Bestemming Jeremia 42:1-22

Welke eigenschappen toont de Heer door Jeremia? Welke redenen geeft de Heer om het volk aan te sporen in hun land te blijven? Welke plannen heeft God met zijn volk? Hoe kan hij zelfs de koning van Babylon beïnvloeden? Vluchten zou gelijk staan aan een weigering om te luisteren, en is dus ongehoorzaamheid. Waarop is de keuze van het volk gebaseerd? Hoe ziet de Heer dit idee op de korte termijn?

IK PAS TOE

Als u tot het volk Israël had behoord, zou u dan vertrouwen hebben gehad in Gedalja, Jismaël en Jochanan? Zou u hen hebben gevolgd? Zo ja, waarom? En zo nee, waarom niet? Denk aan uw eigen leven. Hoe is uw relatie met God? Er zijn talloze situaties waarin we kunnen kiezen tussen blijven en het hoofd bieden aan een onplezierige toestand of vluchten. Wat brengt wachten vaak met zich mee? De goede keuze heeft te maken met gehoorzaamheid aan de stem van God, zelfs als we niet begrijpen wat hij zegt, of als we angst hebben. Gehoorzaamheid beperkt onze vrijheid niet. Integendeel, gehoorzaamheid stelt ons in staat een onzichtbare en diepe werkelijkheid binnen te gaan, waarin we innerlijk kunnen groeien. De tekst laat ons weten dat de goede keuze zich voegt naar vertrouwen in de verzekering: ‘Ik ben bij jullie om jullie te redden!’ Hoe overwint u uw angsten?

IK BID … Heer, geef niet alleen aan uw volk te kennen wat uw wil is, maar laat ook zien welke verkeerde gedachten en illusies onze keuze inspireren.


129

12


Luisteren naar God OPENINGSVRAAG

Welke afspraak mag God met jou maken. Deel met de groep. Lees samen Jeremia 42:12-17.

IJSBREKERVRAAG

Ben jij wel eens eigenwijs? Wat heeft dat voor gevolgen gehad? Deel met de groep.

INSPIRATIE

Ik zal ervoor zorgen dat hij niet boos op jullie is. Hij zal medelijden met jullie hebben, en hij zal jullie weer in je land laten wonen.’1

BEHANDEL DE TEKST

Na de eerste deportatie door Nebukadnessar maken de overgebleven mensen in Israël zich ernstig zorgen. Ze besluiten om naar Egypte te vluchten en willen vasthouden aan hun afgodendienst. Ze zijn ervan overtuigd dat de koningin van de hemel hen zal beschermen. Ze blijven offers aan haar brengen omdat ze dat hebben beloofd. Ze vluchten liever dan dat ze zich tot God bekeren. Vers 13-14: Waarom is het ogenschijnlijk een verstandig besluit om naar Egypte te vertrekken? Zoek argumenten in de tekst. Leg uit. Vers 15-17: Wat zegt Jeremia dat er zal gaan gebeuren? Op grond waarvan zegt hij dat? Wat vind je daarvan? Verklaar. Lees Jeremia 42:1-12: God zegt iets anders over Nebukadnezzar dan de mensen geloven. Waarom denk je dat God wil dat ze in Israël blijven? Noem een aantal redenen.

TOEPASSING

12

Was het niet heel logisch wat deze mensen wilden? Toch vindt God het maar niets, want ze willen zich niet bekeren. In hoeverre ben jij op de vlucht terwijl je je eigenlijk zou moeten bekeren? Leg dit uit en deel het met de groep. Hoe weet je wat de stem van God is? Er zijn veel mensen die beweren dat ze precies weten wat God wil. Wat moet je daarmee? Hoe maak jij je keuzes? In de Bijbel staan veel profetieën. Lees je die wel eens, bijvoorbeeld in Daniël en Openbaring? Leg uit hoe jij omgaat met die profetieën.

OPDRACHT

Lees deze week Daniël 2.


130


13


LEZEN: Jeremia 2:13, 6:20, 7:1-10, Mattheüs 9:12, Deuteronomium 6:5, Jeremia 10:1-15, 23:1-8 KERNTEKST: ‘De dag zal komen – spreekt de Heer – dat ik aan Davids stam een rechtmatige telg laat ontspruiten, die als koning een wijs beleid zal voeren en die in het land recht en gerechtigheid zal handhaven.’ Jeremia 23:5

LESSEN VAN JEREMIA Het einde van onze studie in Jeremia is bereikt. Het is een avontuur geweest: het verhaal van de profeet bevat veel drama, emotie en energie. Net zoals alle andere profeten schreef Jeremia niet in het luchtledige. Het was een boodschap van de Heer, geschreven voor mensen op een bepaalde tijd en plaats en onder specifieke omstandigheden. Ondanks het feit dat zijn omstandigheden heel anders waren dan onze omstandigheden en die van vele andere generaties die Jeremia hebben gelezen, worden er belangrijke principes beschreven die van toepassing zijn op elke generatie van Gods volk. Principes als trouw aan God en gehoorzaamheid aan zijn geboden; een ware godsdienst, vanuit het hart, tegenover lege en nietsbetekenende rituelen die mensen in een staat van zelfgenoegzaamheid kunnen brengen. Ook de bereidheid van mensen om te luisteren naar verbetering, zelfs als het ingaat tegen wat ze willen horen. Ware opleving en reformatie, vertrouwen in de Heer en zijn beloften in plaats van te vertrouwen op mensen. De lijst is langer. Laten we deze week eens kijken naar de vele lessen die we kunnen leren van deze openbaring van Gods liefde voor zijn volk, zelfs te midden van de verschrikkelijke waarschuwingen die aan hen gegeven werden over de gevolgen van hun daden.



131

13


JEREMIA’S GOD Zevendedagsadventisten begrijpen dat de kern van de grote strijd een belangrijke vraag bevat: Wat is Gods karakter, hoe is God werkelijk? Is hij, zoals Satan hem afbeeldt, een grillige tiran of is hij een liefhebbende en zorgzame vader die alleen maar het beste voor ons wil? Deze vragen zijn in werkelijkheid de belangrijkste vragen van het universum. Wat zou onze situatie zijn als God niet vriendelijk, liefdevol en zelfopofferend was, maar gemeen, grillig en sadistisch? Het zou beter zijn als God niet bestond dan zo’n (gemene, grillige en sadistische) God te hebben. En daarom zijn de vragen heel belangrijk. Gelukkig hebben we ook de antwoorden en die antwoorden kunnen we vinden door naar het kruis te kijken. ‘Ze zullen nooit vergeten dat Hij wiens macht de ontelbare werelden van het heelal heeft geschapen en in stand houdt – de geliefde Zoon van God, de Majesteit van de hemel, Hij die met vreugde werd aanbeden door cherubs en serafs – Zich vernederd heeft om de gevallen mens te verheffen. Ze zullen nooit vergeten dat Hij de schuld en de schande van de zonde heeft gedragen, dat het aangezicht van zijn Vader voor Hem verborgen bleef totdat de ellende van een verloren wereld Zijn hart brak en Zijn leven verbrijzelde op het kruis van Golgota. Het feit dat de Schepper van alle werelden, de Rechter van alle levens, Zijn heerlijkheid heeft afgelegd en Zich uit liefde voor de mens heeft vernederd, zal altijd het heelal met verwondering vervullen en tot aanbidding aanzetten.’ Wat zeggen Jeremia 2:13, Jeremia 5:22, Jeremia 11:22, Jeremia 31:3 en Jeremia 3:7 over de aard en het karakter van God?

Dit zijn maar een paar van de vele beelden en uitdrukkingen uit Jeremia die ons iets vertellen over de aard en het karakter van onze God. Hij is de bron van het leven, de machtige schepper, de God van oordeel, de God die van ons houdt en ons telkens oproept om onze zonden te belijden en ons af te keren van de paden die tot onze ondergang zullen leiden.

13

Welk bewijs van Gods liefdevolle karakter heeft u zelf ervaren?

132



RITUELEN EN ZONDE ‘Er is een document dat Gods eindeloze, ontmoedigende strijd laat zien met een georganiseerde godsdienst. Dat document is de Bijbel.’ Dit is niet helemaal waar en dat is omdat de godsdienst van de Bijbel, de godsdienst die God aan de mensheid heeft gegeven, altijd een ‘georganiseerde religie’ was. Aan de andere kant is er geen twijfel over mogelijk dat de Heer, in het boek Jeremia, de mensen weg probeerde te houden van de koude, dode, maar zeer georganiseerde rituelen die hun geloof overheersten. Rituelen waarvan ze geloofden dat die hun zonden zouden bedekken. Zoals eerder al gezegd, maar toch heel belangrijk om te herhalen: de overgrote meerderheid van Jeremia’s worstelingen was die met de leiders, priesters en met de mensen die geloofden dat ze - omdat ze het gekozen volk van God waren, de kinderen van Abraham, volk van het verbond - op goede voet stonden met de Heer. Wat een droevige misleiding, waar wij, ook als kinderen van Abraham, voor uit moeten kijken. Wat is de boodschap van Jeremia 6:20 en 7:1-10? En belangrijker nog, hoe kunnen we deze principes toepassen in onze eigen ervaring met God?

Lees Jeremia 7:9-10. De tekst is zeker van toepassing op de uitdrukking ‘goedkope genade’. De mensen doen al deze zondige dingen en komen dan terug naar de tempel en ‘aanbidden’ de ware God en ze smeken om vergeving voor hun zonden? God laat zich niet voor de gek houden. Als deze mensen hun levenswijze niet veranderen, in het bijzonder hoe ze omgaan met de zwakkeren, zullen ze te maken krijgen met een keihard oordeel. Het bedrog waar ze mee te maken hebben is het geloof dat hun georganiseerde godsdienst en de rituelen voldoende zijn om hun zonden te bedekken, zodat ze door kunnen gaan met zondigen. Wat is het verschil tussen wat Jezus zegt in Matteüs 9:12 en waar Jeremia hier voor waarschuwt? Waarom is het belangrijk om dat verschil te kennen?


133

13


GODSDIENST VAN HET HART ‘Ieder van ons zal zich dus tegenover God moeten verantwoorden.’ Veel verzen in het boek Jeremia zijn op het gehele volk gericht. Hij sprak er vaak over dat Israël en Juda gezamenlijk Gods ‘gekozen wijnstok’ waren of de ‘geliefde’ van de Heer, Gods eigen ‘erfdeel’, zijn ‘wijngaard’ en zijn ‘kudde’. We krijgen zonder twijfel een idee van de veelzijdigheid van Gods oproep aan zijn volk. Natuurlijk geldt hetzelfde voor het Nieuwe Testament, waar de kerk telkens in collectieve zin weergegeven wordt. Maar verlossing blijkt persoonlijk; gezamenlijke verlossing bestaat niet. We worden niet gered als groep. Het volk van Juda was net als de kerk in het Nieuwe Testament samengesteld uit individuele mensen en hierdoor ontstonden de echte problemen. De beroemde tekst in Deuteronomium 6:5, ‘Heb daarom de Heer, uw God lief met hart en ziel en met inzet van al uw krachten’ is geschreven in de tweede persoon enkelvoud, ook al zijn de woorden gericht tot het gehele volk. God spreekt tot iedereen persoonlijk. Uiteindelijk zullen we ook allemaal persoonlijk verantwoording af moeten leggen aan God. Dit principe vinden we ook terug in Jeremia. Wat vertellen Jeremia 17:7, Jeremia 17:10, Jeremia 29:13 en Jeremia 9:23-24 over het belang van een persoonlijke, individuele levenswandel met God?

Zowel het Oude als het Nieuwe Testament spreekt over de collectieve aard van Gods kerk, maar een oprecht geloof houdt in dat ieder mens zichzelf dagelijks overgeeft aan de Heer. Wandelen in geloof en gehoorzaamheid is een dagelijkse keuze. Er bestaat geen twijfel: we zijn individueel verantwoordelijk voor onze harten. Maar hoe zorgen we ervoor dat we alles doen om anderen te steunen en te bemoedigen?

13

134



ONDERGANG VAN AFGODEN Lees Jeremia 10:1-15. Noem één van de grote zonden die het volk beging waar Jeremia telkens mee te maken kreeg.

Deze verzen zijn niet alleen interessant vanwege de manier waarop de profeet laat zien hoe ijdel, nutteloos en belachelijk de afgoden zijn, maar vooral vanwege de manier waarop hij ze tegenover de levende God stelt. Deze dingen zijn machteloos, doelloos, leeg en onjuist. Wat een verschil met de God die de hemelen en de aarde schiep. Hij zal altijd blijven bestaan, terwijl deze afgoden voor eeuwig vernietigd zullen worden. Wat zouden we daarom moeten aanbidden en waar zouden we ons leven aan toe moeten vertrouwen: aan dat wat zwak, onjuist, dwaas en machteloos is of aan de Heer, wiens kracht en macht zo groot is dat hij het universum schiep en onderhoudt? Het antwoord is natuurlijk duidelijk. Maar hoe duidelijk het antwoord ook is, toch is het een vaststaand feit dat wij zelf ook gevaar lopen om ons over te geven aan afgoderij. We aanbidden waarschijnlijk niet dezelfde afgoden als de mensen in Jeremia’s tijd, maar is ons moderne leven vol met valse goden. Deze moderne afgoden kunnen alles zijn waar we meer van houden dan van God: wat we ‘aanbidden’ (en aanbidden betekent niet altijd zingen en bidden) wordt onze god en we maken ons schuldig aan afgoderij. Noem een paar van de dingen waardoor wij gevaar lopen om in afgoderij te vervallen. Maak een lijst van mogelijke afgoden en vraag uzelf af wat ze u bieden.

13 Natuurlijk weten we ook wel dat geen van deze dingen het waard is om aanbeden te worden. We weten dat onze harten uiteindelijk niet bevredigd en zeker niet verlost zullen worden door wat deze wereld ons aanbiedt, of door de dingen die wij tot afgoden kunnen maken. We weten het allemaal, en toch kunnen we gemakkelijk opgeslokt worden in de moderne vorm van afgoderij waar Jeremia zo vurig voor waarschuwde. We moeten daarom op onze hoede blijven en Jezus ons voorbeeld laten zijn. DIALOOG / 4E KWARTAAL 2015

135


HET OVERBLIJFSEL ‘Tijdens de laatste jaren van Juda’s afval schenen de vermaningen van de profeten weinig uit te werken; en toen de legers van de Chaldeeën voor de derde en laatste keer Jeruzalem belegerden, verdween de hoop uit het hart van iedereen. Jeremia voorzegde een volkomen ondergang; en omdat hij de raad gaf zich over te geven, werd hij tenslotte in de gevangenis gegooid. Maar God liet het trouwe overblijfsel dat nog in de stad woonde, niet achter in wanhoop. Terwijl Jeremia nog streng bewaakt werd door hen die zijn boodschappen bespotten, bereikten hem nieuwe openbaringen van Gods bereidheid om te vergeven en te redden; deze openbaringen zijn een blijvende bron van troost voor Gods gemeente geweest van die tijd tot nu toe.’ Zelfs in al die heersende afvalligheid en ondergang, heeft God altijd een trouw volk, hoewel klein in aantal. In Jeremia, net zoals bij de andere profeten, ligt de nadruk op de afvalligheid en de ontrouw – omdat dit was waarvan de Heer zijn mensen wilde bevrijden – maar God had door de gehele geschiedenis een trouw overblijfsel. Dit zal ook in de eindtijd zo zijn. Hoe komt dit principe van het overblijfsel tot uitdrukking in Jeremia 23:1-8? Lees Jeremia 33:14-18. Hoe is dit van toepassing op de tijd van het Nieuwe Testament?

Veel geleerden hebben de verzen 5-7 opgevat als een messiaanse profetie, een profetie van verlossing voor Gods trouwe volk. Het is waar dat na de Babylonische ballingschap een overblijfsel terugkeerde, maar glorieus was het allerminst. Toch zouden Gods plannen vervuld worden in de nakomelingen van David, door een ‘rechtmatige telg’, de Koning die op een dag zou regeren. Deze profetie werd gedeeltelijk vervuld door Jezus’ eerste komst en zal geheel vervuld worden door de wederkomst. Dan zullen alle trouwe kinderen van God, zijn ware overblijfsel, voor altijd in vrede en veiligheid leven. De verlossing die voor het eerst gesymboliseerd werd door de uittocht (Exodus) uit Egypte zal definitief, volledig en eeuwig zijn.

13

Waarin stelt u uw hoop en vertrouwen? Hoe kunt u leren om steeds meer te vertrouwen op de beloften van God en hun uiteindelijke vervulling in uw eigen leven?

136



VERDERE STUDIE Voor verdere studie: Jaren geleden hield een predikant onze kerk, ds. W.D. Frazee, een preek met de titel Winnaars en verliezers. Hij besprak de levens van verschillende karakters in de Bijbel, wierp een blik op hun werk en bediening, en vroeg daarna: ‘Was dit een winnaar of een verliezer?’ Bijvoorbeeld Johannes de Doper, die een eenzaam leven leidde in de wildernis. Uiteindelijk had hij een paar volgelingen, maar het was geen groot aantal, zeker niet in vergelijking met Jezus. Hij bracht zijn laatste dagen door in een vochtige gevangenis waar hij soms gekweld werd door twijfel, en uiteindelijk werd hij onthoofd. Nadat hij dit verteld had, vroeg ds Frazee: ‘Was Johannes een winnaar of een verliezer?’ Hoe zat het met Jeremia? Hij heeft enorm geleden en hij schaamde zich niet om erover te klagen en te zuchten. Op enkele uitzonderingen na blijkt dat de priesters, profeten, koningen en het gewone volk Jeremia’s boodschap niet alleen vervelend vonden, maar ook radicaal afwezen. Hij werd zelfs gezien als een verrader van zijn eigen mensen. Uiteindelijk kwam de vernietiging en ondergang waarvoor hij zijn hele leven waarschuwde, omdat de mensen zijn woorden telkens afwezen. Ze gooiden hem in een modderige put, in de hoop dat hij zou sterven. Hij leefde lang genoeg om zijn volk in ballingschap te zien gaan terwijl Jeruzalem en de tempel in puin lagen. Vanuit een menselijk perspectief ging het leven van Jeremia niet over rozen; zijn leven was behoorlijk ellendig.

GESPREKSVRAGEN: Was Jeremia een winnaar of een verliezer? Wat zijn uw argumenten? Als u zegt dat hij een winnaar was, wat vertelt ons dat dan over hoe belangrijk het is dat we de waarheid niet oordelen aan de hand van wereldse maatstaven? Welke normen moeten wij gebruiken om een idee te krijgen van wat juist en onjuist is, goed en kwaad, succes en mislukking inhoudt? Op welke manieren kunnen we het leven en de dienst van Jezus afgebeeld zien in het leven van Jeremia? Wat zijn de overeenkomsten?

13


137


Jeremia 23:1-8

Het effect van foute leiders IJSBREKERVRAAG

Wel eens te maken gehad met foute leiders? Hoe hebt u dat ervaren?

IK VERKEN

Het beeld van een herder met schapen past bij de Joodse cultuur. Abraham was een rondtrekkende nomade. Later, toen het volk zich settelde in het land Kanaän, was de schapenteelt een belangrijk onderdeel van het bestaan. Geen wonder dat Jeremia hiernaar verwijst. In tegenstelling tot vandaag kon iedereen zich iets voorstellen bij herders die het niet goed doen en de gevolgen daarvan.

IK BESTUDEER

Hoe wordt de kudde omschreven? Wat doen de herders? In welk opzicht zijn zij de bron van de ellende?1 Beschrijf wat God doet. Wat zegt hij over de gebreken en de tekortkomingen van de herders? Welke acties onderneemt God?2 Wat raakt u daarbij het meeste? Wat is in deze tekst het positieve gevolg voor het volk? Wat betekent dit volgens u? Wat zijn de gevolgen voor het volk?3 Hoe zou u dat vertalen naar vandaag? Wat is volgens u de link van vers 5 en 6 met de voorgaande verzen? Onderstreep de termen die positieve waarden benadrukken. Welke raakt u het meest? Wat leert deze tekst ons ten aanzien van de komende koning die door Jeremia wordt aangekondigd? Wat zou ons dat kunnen zeggen over de identiteit van Jezus? Wat is het doel van deze nieuwe uitspraak van de Heer? Bedenk een soortgelijke uitspraak, voor nu, die met u persoonlijk te maken heeft en begint met de woorden: ‘Zo waar de Heer leeft, die … heeft …’4

IK PAS TOE

13

Vertel aan elkaar welk woord of welke uitdrukking in dit tekstgedeelte u het meeste aanspreekt. Bid dan voor elkaar, specifiek over hetgeen u met elkaar hebt gedeeld. In welk opzicht hebben deze verzen u iets te zeggen, ook al bent u geen herder of predikant? Hoe ben of wordt u een goede herder? 1 Vers 1-2 2 Vers 3 3 Vers 4 4 Vers 7-8

138



IK BID … Heer, help mij om altijd goed leiderschap te geven. Help mij voortdurend op u te vertrouwen. Geef mij inzicht en kracht om het goede te doen. Zegen de leiders in de kerk en op mijn werk. Zegen de leiders in het land en wereldwijd opdat wij in vrede mogen leven totdat u komt.

13


139


God geeft een goede koning voor zijn volk OPENINGSVRAAG

Heb je Daniël twee gelezen? Wat heb je ontdekt. Deel met de groep. Lees samen Jeremia 23:1-8.

IJSBREKERVRAAG

Kun je het verschil aangeven tussen goede en slechte leiders? Waarom is dat zo? Leg uit.

INSPIRATIE

De Heer zegt: ‘Ik zorg ervoor dat er een nieuwe koning komt uit de familie van David. Ik zal hem zelf uitkiezen. Die koning zal het land goed besturen, hij zal wijze besluiten nemen. Hij zal eerlijk rechtspreken, hij zal iedereen goed en rechtvaardig behandelen.’1

BEHANDEL DE TEKST

Vers 1-4: Wat hebben deze herders fout gedaan? Wie zijn die herders en wie zijn de schapen? Wat doet God om het werk van de herders ongedaan te maken? Vers 5-6: Welke kenmerken heeft de nieuwe koning? Welke gevolgen heeft zijn regering? Waarom? Vers 7-8: Welke nieuwe realiteit is ontstaan? Leg uit wat dat met de nieuwe koning te maken heeft?

TOEPASSING

Alle leiders maken fouten. Maar er is een verschil tussen fouten willen herstellen en ze niet willen herstellen. Ben jij bereid je fouten te herstellen? Waarom wel en waarom niet? Wordt met de koning Jezus Christus bedoeld? Kun je een voorbeeld geven van wijsheid en leiderschap? Volgens sommigen is vers 8 een profetie die in 1948 in vervulling is gegaan toen de staat Israël werd gesticht. Welke argumenten zijn er vóór deze theorie en welke er tegen?

OPDRACHT

13

Bid voor de leiders in de kerk en in het land, ons koningshuis, en de regering dat zij wijze besluiten mogen nemen en het volk beschermen tegen gevaar.


140


EVALUATIEFORMULIER | 4E KWARTAAL 2015

WELKE VERBETERINGEN ZOU U WILLEN AANBRENGEN BIJ: Bijbelles

Verdieping

Jongerenles

WAAR BENT U TEVREDEN MEE?

HEBT U NOG ANDERE BIJZONDERE SUGGESTIES VOOR HET LESBOEKJE?

Uw opmerkingen zullen worden meegenomen worden in de besprekingen rond de opmaak van het nieuwe lesboek. Alvast heel hartelijk dank voor uw medewerking. Met vriendelijke groet, Jurriën den Hollander Afdeling Persoonlijke Ontwikkeling Per email aan: [email protected] onder vermelding van ‘evaluatie sabbatschool’ Per post aan: Afdeling Persoonlijke Ontwikkeling, Amersfoortseweg 18, 3712 BC Huis ter Heide DIALOOG / 4E KWARTAAL 2015

141

DIALOOG IN GESPREK MET HET WOORD

Recommend Documents